Εκπαίδευση και πολιτική κοινωνικοποίηση: Μια ασύμμετρη σχέση
«Η εκπαίδευση θα έπρεπε να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε αιώνιες αξίες, ώστε να μην προσκολλώμαστε απλώς σε συνταγές ή να επαναλαμβάνουμε συνθήματα.» (Κρισναμούρτι, Εκπαίδευση και η σημασία της ζωής)
Δεν αποτελεί καινοφανές φαινόμενο η ολοένα αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τις εγγενείς αδυναμίες της εκπαίδευσης σε θέματα δομών και υποδομών, σε θέματα δυσπλασιών στην εκπαιδευτική κοινότητα που επικαλύπτονται μέσα από μια σειρά στοχευμένων δράσεων και προγραμμάτων, στα οποία ασθμαίνοντας το εκπαιδευτικό προσωπικό προσπαθεί να ανταποκριθεί. Το θέμα θίγεται συνεχώς από συναδέλφους εκπαιδευτικούς που απαυδούν προκειμένου να αντεπεξέλθουν, με τη βασική δυσαρέσκεια να συμπυκνώνεται στη δυστοκία του σύγχρονου σχολείου, όχι να επι-μορφώσει στα πλαίσια μιας ψηφιακής εκπαιδευτικής πολιτικής, αλλά να μορφώσει, δηλαδή να μεριμνήσει για την πραγμάτωση των θεμελιωδών σκοπών της εκπαίδευσης, τη βασική παιδεία. Αντιθέτως, οι μαθητές ξοδεύονται αφειδώς σε δράσεις, αλλά ουσιαστικά αποδράσεις από την ουσία του εκπαιδευτικού έργου, που συνίσταται στον προσανατολισμό τους στον κριτικό στον πολιτικό, κοινωνικό και συναισθηματικό γραμματισμό, ώστε να αποκτήσουν μια σφαιρική μόρφωση που θα ενισχύσει τις άμυνές τους απέναντι στις πολλαπλές προκλήσεις της εποχής.
Ο πλουραλισμός των διδακτικών αντικειμένων και η διδασκαλία τους μέσα σε ασφυκτικά περιορισμένα χρονικά πλαίσια καλλιεργούν την αδιαφορία των μαθητών απέναντι σε μαθήματα που παρέχουν σημαντικό έρμα στις κλυδωνιζόμενες και πολυτάραχες εποχές που διανύουμε . Εποχές που απαιτούν κάτι παραπάνω από την ειδική κατάρτιση σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα με στόχο την πολυπόθητη επαγγελματική αποκατάσταση. Μόνο αυτό όμως δεν αρκεί και τα αποτελέσματα μιας παιδείας ελλιπούς και διάτρητης, εκτεθειμένης και προβληματικής στη βάση της ήδη τα βιώνουμε σε επίπεδο προσωπικό, κοινωνικό, αλλά ως επί το πλείστον πολιτικό.
Στο προλογικό σημείωμα φερ’ ειπείν του σχολικού εγχειριδίου της Πολιτικής Παιδείας της Α’ Τάξης Λυκείου γίνεται αναφορά από τους συγγραφείς στην αξία της Παιδείας μέσα από την παράθεση της ρήσης του Αριστοτέλη : «…υπάρχει κάποια παιδεία που πρέπει να διδάξουμε στους γιους μας, όχι επειδή έχει πρακτική σκοπιμότητα, ούτε επειδή είναι αναγκαία, αλλά επειδή είναι επάξια ελεύθερων και με καλή αγωγή πολιτών.» (Αριστοτέλης, Πολιτικά). Άραγε, πόσο εφαρμόζεται η συγκεκριμένη αρχή στη σημερινή εκπαίδευση των νέων; Πόσοι μαθητές αντιλαμβάνονται τη σημασία του συγκεκριμένου χωρίου και , το σημαντικότερο, πόσοι συμμορφώνονται με τη θεμελιώδη ανθρωπιστική αρχή μεγαλώνοντας; Από όσο γνωρίζω το συγκεκριμένο μάθημα έχει απαξιωθεί εντελώς από τους μαθητές, κατατάσσεται στα δευτερεύοντα και ήσσονος σημασίας, παρόλο που ως βασικός διδακτικός του στόχος ορίζεται η μαθητεία σε βασικές πολιτικές αξίες. Αξίες που θα διαμορφώσουν τον ελεύθερο πολίτη, εκείνον, ο οποίος θα είναι σε θέση να υπερασπιστεί τη Δημοκρατία και τις αρχές της όταν αυτές θα απειλούνται.
Έχουμε μάθει σε αυτή τη χώρα να αξιολογούμε με λανθασμένο κριτήριο. Η αγωγή και η παιδεία έχουν λανθασμένη εκκίνηση. Μαθητές και εκπαιδευτικοί που αποτελούν τα γρανάζια ενός συστήματος που νοσεί σοβαρά και χωλαίνει σε αρκετά σημεία «χειροκροτούν» τα καινούργια ρούχα του βασιλιά χωρίς να βλέπουν τη γύμνια του. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να αντιδράσουν επί της ουσίας , να τολμήσουν να προτείνουν και να – γιατί όχι; – να απαιτήσουν τη ριζική αναδιαμόρφωση του συστήματος και της εκπαιδευτικής αντίληψης που θέλει το μαθητή μονάδα, προσωπικότητα, χωρίς πολιτική οντότητα και αυτόνομη ύπαρξη. Είναι ζήτημα προτεραιοτήτων και αναγκών που αναδύονται από τα έγκατα μιας αποσαθρωμένης και καθημαγμένης ελληνικής κοινωνίας. Είναι αίτημα αδιαπραγμάτευτο.
Το αίτημα γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό, εάν ρίξουμε μια ματιά στη ζέουσα πολιτική επικαιρότητα : πολιτικός τυχοδιωκτισμός, κρίση αρχών και αξιών, οικονομική κατάρρευση, διάβρωση των θεσμών, κοινωνική και πολιτική παρακμή, εκμηδένιση της ανθρώπινης αξίας, κοινώς χάος.. Το σχολείο είναι ο κυρίαρχος παράγοντας διαμόρφωσης πολιτικής συνείδησης και η Δημοκρατία προϋποθέτει παιδεία της οποίας στερούνται οι πολίτες, με αποτέλεσμα να αντανακλάται αυτό το έλλειμμα και στο διαβρωμένο πολιτικό κριτήριο. Το σχολείο οφείλει να διαπλάσει οντότητες με πολιτική συνείδηση και κριτική σκέψη που να γνωρίζουν πώς να αντιστέκονται στην πλασματική και τελειοποιημένη μιντιακή πραγματικότητα εντοπίζοντας και αφαιρώντας τα καρκινώματα εκείνα που αντιστρατεύονται το συλλογικό συμφέρον οδηγώντας σε μία πρωτοφανή, ανεκτή ωστόσο, επίφαση ελευθερίας. Η διαμόρφωση ταυτότητας συλλογικής αποτελεί ακόμα ζητούμενο, ενώ η πολιτική ομηρεία και η ελεγχόμενη ελευθερία μάστιγα. Δεν υπάρχει χειρότερη μορφή καταδίκης από την χειραγώγηση της συνείδησης, την κατευθυνόμενη βούληση και την πνευματική τύφλωση. Όσα συστήματα κι αν αλλάξουν, όσες «καινοτομίες» κι αν εισαχθούν στην εκπαίδευση, εάν η φυσική νοημοσύνη συρρικνώνεται, πρόοδος δεν μπορεί να υπάρξει.
Κάποτε υπήρξαμε πρωτοπόροι σε πολιτική οργάνωση, σε στοχασμό, σε πνευματική εγρήγορση, σε πολιτισμό. Σήμερα τα έχουμε αφορίσει στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης προόδου, μιας φυτευτής ευδαιμονίας που δεν ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία μας και στον εθνικό μας βηματισμό. Σήμερα οι νέες γενιές βιώνουν μια πολιτισμική παρακμή , μια βαθιά πολιτική αλλοτρίωση, που εντυπώνεται στο συλλογικό ασυνείδητο και αναπαράγεται με ρυθμούς αποκαρδιωτικούς.
Πρωταρχικό μέλημα λοιπόν της εκπαίδευσης οφείλει να γίνει η αναζήτηση της ταυτότητάς μας, της θέσης μας μέσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και η αξιοποίηση όλων των μεθόδων – συστημάτων που θα συνδράμουν σε αυτό μέσα από μία δημιουργική σύνθεση συλλογικής συνειδητότητας και αυτογνωσίας, κριτικής – δημιουργικής σκέψης και τεχνολογικών καινοτομιών. Η εκπαίδευση της ουτοπιστικής προοπτικής αποτελεί αναπόδραστη ανάγκη να επαναξιολογηθεί και να τεθεί σε λογικές βάσεις, προτού οι νέοι εγκλωβιστούν σε προσωπικά και πολιτικά αδιέξοδα που υποθηκεύουν το μέλλον τους . Η δραστηριοποίηση των φορέων της εκπαίδευσης μέσω του ψηφιακού ακτιβισμού δε αρκεί. Η δράση ή η αντίδραση πρέπει να μεταφερθεί εκτός ψηφιακού πεδίου. Είναι δύσκολο το εγχείρημα . Όχι όμως ακατόρθωτο.
