Θέματα 2024 – Ιστορία – Ημερήσιο Λύκειο – Εσπερινό Λύκειο
Σχολιασμός εκφωνήσεων
Θέματα για διαβασμένους, προσεκτικούς και κριτικά σκεπτόμενους υποψηφίους ήταν αυτά που δόθηκαν σήμερα στο μάθημα της Ιστορίας Ανθρωπιστικού Προσανατολισμού.
………………………………………………………………..
Ενδεικτικές απαντήσεις
Θέμα Α1
α. Τον Ιανουάριο του 1878 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Μακεδονική Επιτροπή, με σκοπό την οργάνωση επανάστασης στη Μακεδονία. Πάλι οι Μακεδόνες πρόσφυγες της Νέας Πέλλας, και άλλοι της Εύβοιας, ανταποκρίθηκαν στις προσπάθειες της Επιτροπής να συγκεντρώσει στρατιωτική δύναμη. Η επανάσταση ξέσπασε στον Όλυμπο, στα Πιέρια και στη Χαλκιδική και έληξε με ανακωχή μεταξύ των Ελλήνων επαναστατών και των Τούρκων.
β. Μετά το τελεσίγραφο των Προστάτιδων Δυνάμεων στις 2 Ιουλίου 1905 προς τους επαναστάτες του Θερίσου οι διαπραγματεύσεις ήταν σκληρές και διήρκεσαν όλο το καλοκαίρι του 1905. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στις 2 Νοεμβρίου 1905 στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνίας. Εξασφαλίστηκε γενική αμνηστία και οι Μεγάλες Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
γ. Η πιο γνωστή περιοχή μεταλλευτικής δραστηριότητας στην Ελλάδα του 19ου αιώνα υπήρξε, όπως και στην αρχαιότητα, το Λαύριο. Το 1866 άρχισε εκεί τις εργασίες της μία γαλλο-ιταλική εταιρεία (Σερπιέρι-Ρου) με στόχο την εξαγωγή μεταλλεύματος όχι μόνο από τα υπόγεια κοιτάσματα αλλά και από τις «σκωρίες», τα υλικά που είχαν συσσωρευτεί εκεί στη διάρκεια των αιώνων εκμετάλλευσης των ορυχείων κατά την αρχαιότητα. Η τεχνολογία της εποχής επέτρεπε την απόσπαση μεταλλεύματος από αυτά τα κατάλοιπα.
Θέμα Α2
α. Λάθος
β. Λάθος
γ. Λάθος
δ. Σωστό
ε. Σωστό
Θέμα Β1
Η Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939), παρά το κόστος της μικρασιατικής συμφοράς, είχε αποκτήσει μια σειρά από πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν τη θετική οικονομική της πορεία. Σε αντίθεση με πολλά γειτονικά της κράτη είχε ομογενοποιηθεί εθνικά, καθώς οι μειονότητες αντιπροσώπευαν πλέον λιγότερο του 7% του συνολικού πληθυσμού. Είχε ολοκληρώσει την αγροτική της μεταρρύθμιση και είχε προωθήσει την αστικοποίησή της: το 1/3 του πληθυσμού ζούσε πλέον σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ταυτόχρονα, κάτω από το βάρος των πιέσεων είχε βελτιώσει τις υποδομές της και είχε υιοθετήσει αναπτυξιακές πολιτικές. Με λίγα λόγια είχε λύσει πολλά από τα προβλήματα που εξακολούθησαν για πολύ καιρό να ταλανίζουν τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη. Τέλος, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε στα θετικά τη συγκέντρωση των Ελλήνων στο πλαίσιο του εθνικού τους κράτους και την εξάλειψη του ελληνικού κοσμοπολιτισμού που συχνά υπήρξε αιτία για να αντιμετωπίζεται η Ελλάδα ως δευτερεύον πεδίο ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της Ελλάδας ενδιέφερε πλέον όλους τους Έλληνες. Επιπλέον, οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους τις γνώσεις, τον πολιτισμό τους και μια ισχυρή διάθεση για εργασία. Πέρα από τις επιτυχείς ή ανεπιτυχείς προσπάθειες των αρχών για αποκατάσταση των ξεριζωμένων, θεμέλιο της όλης προσπάθειας ήταν η διάθεση των ανθρώπων να εργαστούν σκληρά για να ξαναδημιουργήσουν αυτά που έχασαν μέσα στην καταστροφή.
Θέμα Β2
Μετά το πρώτο ενωτικό ψήφισμα των Κρητών στις 24 Σεπτεμβρίου 1908 ξεκίνησε επίσημα μια νέα περίοδος στην πολιτική ζωή της Κρήτης και σχηματίστηκε προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της Τουρκίας, απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση και περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης. Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της Τουρκίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν αντέδρασαν δυναμικά και φάνηκαν να αποδέχονται σιωπηρά τις νέες εξελίξεις. Δεν προχώρησαν όμως σε καμιά επίσημη αναίρεση του πολιτικού καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το 1898. Όταν όμως υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά η ελληνική σημαία, οι Μεγάλες Δυνάμεις απαίτησαν αμέσως την υποστολή της. Η Κυβέρνηση της Κρήτης δεν υπάκουσε και παραιτήθηκε. Και καθώς δεν βρέθηκε Κρητικός να υποστείλει την ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις αποβίβασαν στρατιωτικό άγημα, το οποίο απέκοψε τον ιστό της.
Θέμα Γ1α
Μετά την υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών και της Συνθήκης ειρήνης της Λοζάνης, οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία δοκιμάζονταν κατά διαστήματα από εντάσεις. Ύστερα από διαπραγματεύσεις, τον Ιούνιο του 1925 υπογράφηκε η Σύμβαση της Άγκυρας και το Δεκέμβριο του 1926 η Συμφωνία των Αθηνών. Αυτές ρύθμιζαν τα επίμαχα θέματα. Σε αυτές τις δύο συμφωνίες αναφέρεται το κείμενο Α, σύμφωνα με το οποίο η Σύμβαση της Άγκυρας υπήρξε περισσότερο γνωστή ως «Συμφωνία Εξηντάρη-Χαμδή Βέη», ενώ η Συμφωνία των Αθηνών, στην οποία πρωταγωνίστησαν ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Περικλής Αργυρόπουλος και ο Τούρκος αντιπρόσωπος στη Μικτή Επιτροπή Σουκρή Σαράτσογλου, προέβλεπε την εξαγορά των μη ανταλλάξιμων ακινήτων από τις δύο χώρες. Από την εξαγορά αυτή εξαιρούνταν τα κτήματα των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης και των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με το κείμενο του Β. Κολλάρου, καθένα από τα δύο κράτη θα εξαγόραζε κτήματα ίδιας συνολικής αξίας, ενώ κάθε κυβέρνηση θα αναλάμβανε να απαλλάξει αυτές τις ιδιοκτησίες από όσους περιορισμούς βαρύνονταν πριν την απόδοση στους ιδιοκτήτες τους. Σύμφωνα με τις ιστορικές μας γνώσεις αυτές οι συμφωνίες δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Οπότε, όταν τον Αύγουστο του 1928 το κόμμα των Φιλελευθέρων κέρδισε τις εκλογές, σχεδόν αμέσως η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις που κράτησαν δύο χρόνια. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιθυμούσε τη διευθέτηση των οικονομικών διαφορών και την αναγνώριση του εδαφικού καθεστώτος μεταξύ των δύο χωρών. Όμως, σε κάθε προσπάθεια προσέγγισης με την Τουρκία, εμπόδιο στεκόταν η έντονα αρνητική στάση των προσφύγων.
Θέμα Γ1β
Στις 10 Ιουνίου 1930 υπογράφηκε η Συμφωνία της Άγκυρας που αποτελούσε το οικονομικό σύμφωνο μεταξύ των δύο χωρών. Τα κυριότερα σημεία του ήταν:
- Ρύθμισε το ζήτημα των Ελλήνων ορθοδόξων της Κωνσταντινούπολης και των μουσουλμάνων της Θράκης, καθώς και των «φυγάδων».
- Όριζε ότι οι ανταλλάξιμες μουσουλμανικές περιουσίες στην Ελλάδα και οι ελληνικές στην Τουρκία περιέρχονταν στην κυριότητα του Ελληνικού και Τουρκικού Δημοσίου, αντίστοιχα.
- Προέβλεπε αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Η συμφωνία ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου του ίδιου έτους με το Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας, το Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυτικών εξοπλισμών και τη Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας. Με την τελευταία αυτή σύμβαση δόθηκε η δυνατότητα στους υπηκόους του καθενός από τα δύο κράτη να ταξιδεύουν ή να εγκαθίστανται (με κάποιους περιορισμούς) στο έδαφος του άλλου κράτους. Το Κείμενο Β του Κ. Σβολόπουλου αναφέρεται στο Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας που προέβλεπε ακόμα και την απαγόρευση συμμετοχής καθενός από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη σε πολιτικό ή οικονομικό συνασπισμό που θα στρεφόταν εναντίον του άλλου. Το σύμφωνο αυτό, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο παράθεμα, «συνοδευόταν από εμπορική σύμβαση που περιελάμβανε προξενική σύμβαση και σύμβαση εγκαταστάσεως, αλλά και από ειδική συμφωνία για τους ναυτικούς εξοπλισμούς: οι δύο κυβερνήσεις υποχρεώνονταν να προβαίνουν σε έγκαιρη αμοιβαία ενημέρωση, πριν από την παραγγελία κάθε ναυτικής μονάδας, προκειμένου να προληφθεί ο ανταγωνισμός “διά φιλικής ανταλλαγής απόψεων”».
Θέμα Δ1α
Όσο οι Έλληνες ήταν υπόδουλοι, σε γενικές γραμμές τηρούσαν κοινή στάση απέναντι στον κατακτητή. Όταν άρχισε η εκδίωξη των Τούρκων, άρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ των μέχρι τότε ομονοούντων. Το βασικότερο ζήτημα αφορούσε το ποιος και πώς θα διαχειριζόταν την εξουσία. Μια σειρά γεγονότων, που σχετίζονται με τη διαμόρφωση διαφορετικών απόψεων για το ζήτημα αυτό, οδήγησαν σ’ ένα προστάδιο διαμόρφωσης των πρώτων πολιτικών κομμάτων. Τα γεγονότα αυτά συνδέονται με την κάθοδο του Δημητρίου Υψηλάντη στην επαναστατημένη Πελοπόννησο, ως πληρεξουσίου του αδελφού του Αλεξάνδρου, Γενικού Επιτρόπου της Φιλικής Εταιρείας, με σκοπό την ανάληψη της ηγεσίας της Επανάστασης. Όταν ο Δημήτριος Υψηλάντης έφτασε στην Ύδρα, οι Πελοποννήσιοι είχαν ήδη ορίσει από μόνοι τους κυβερνητικά όργανα τοπικής εμβέλειας. Ο Υψηλάντης θέλησε να επιβάλει ένα δικό του «Γενικό Οργανισμό της Πελοποννήσου», που θα του επέτρεπε να συγκεντρώσει τη στρατιωτική και πολιτική εξουσία στα χέρια του. Οι πρόκριτοι δεν το αποδέχθηκαν και με δυσκολία αποσοβήθηκε η σύρραξη. Η αντίθεση μεταξύ των δύο πλευρών δεν είχε ως αντικείμενο μόνο το ποιος θα κατείχε πραγματικά την εξουσία, αλλά αφορούσε και τη δομή τού υπό ίδρυση κρατικού οργανισμού. Ο Υψηλάντης πρότεινε τη δημιουργία συγκεντρωτικού συστήματος διακυβέρνησης, ώστε να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί πόροι για τη συνέχιση του αγώνα και η πειθαρχία στο στράτευμα. Θεωρούσε ότι οι τοπικιστικές τάσεις αποτελούσαν εμπόδιο για την οργάνωση του Αγώνα. Οι πρόκριτοι, έχοντας διαφορετικές επιδιώξεις, ήθελαν να είναι όλοι υπεύθυνοι για όλα. Συγκροτήθηκαν λοιπόν οι πρώτες παρατάξεις.
Στο Κείμενο Α του G. Hering επιβεβαιώνονται τα παραπάνω. «Οι πρόκριτοι … δεν έβλεπαν πέρα από τον ορίζοντα της πελοποννησιακής αυτοδιοίκησης, ενώ ο Υψηλάντης οραματιζόταν ήδη ένα ελληνικό κράτος που θα περιλάμβανε όλα τα απελευθερωμένα εδάφη και θα κυβερνιόταν από ένα κεντρικό κοινοβούλιο με πολύ ευρείες εξουσίες». Σε αυτή την απαίτησή του για συγκέντρωση στα χέρια του της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας ήταν μάλλον αναμενόμενο να συναντήσει την αντίσταση των γαιοκτημόνων που επεδίωκαν τη δημιουργία ενός «αυτοδιοικούμενου συλλογικού οργάνου ίσων». Σύμφωνα με τον G. Hering στο σχέδιο των γαιοκτημόνων δεν προβλεπόταν ούτε εθνικό κοινοβούλιο ούτε κεντρική κυβέρνηση.
Πάντως, από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Κείμενο Β) πληροφορούμαστε ότι σκοπός του Υψηλάντη δεν ήταν η εξουδετέρωση των προκρίτων αλλά η δημιουργία μιας συγκεντρωτικής διοικητικής οργάνωσης που θα διέθετε κρατικά έσοδα και στρατόπεδα με κανονική τροφοδοσία και πειθαρχία και βέβαια σώματα τακτικού στρατού, «χωρίς τα οποία πίστευε πως δεν θα πετύχαινε η Επανάσταση». Θεωρούσε ότι οι μικροί ιδιωτικοί στρατοί των προκρίτων δεν επέτρεπαν την κατάστρωση κεντρικού πολεμικού σχεδίου σε παμπελοποννησιακή κλίμακα παρά μόνο μέσα στα όρια της επαρχίας. Μια τέτοια κατάσταση θα είχε ως αποτελέσματα την επικράτηση της πολυαρχίας και των τοπικιστικών τάσεων, με την πραγματική δύναμη να την έχουν οι πρόκριτοι και οι καπεταναίοι που θα γίνονταν ισχυροί με τα λάφυρα και τα πυρομαχικά από τις νίκες εναντίον των Τούρκων και θα εισέπρατταν φόρους, από τα οποία θα χρηματοδοτούσαν τα μισθοδοτούμενα στρατιωτικά τους σώματα.
Θέμα Δ1β
Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» της Επιδαύρου, το πρώτο σύνταγμα της Επανάστασης, ψηφισμένο από την Α Εθνοσυνέλευση, έδωσε το 1822 λύση στο πρόβλημα της ηγεσίας του Αγώνα, με τον αντιαπολυταρχικό χαρακτήρα του και τη θέσπιση πολυαρχικής εξουσίας. Πιο συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από το Κείμενο Γ, «το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος που ψηφίστηκε προέβλεπε την αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση και τη διάκριση των εξουσιών και συγκρότησε την Πολιτική Διοίκηση, που αποτελούνταν από δύο σώματα, το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό, με ετήσια θητεία». Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος κατόρθωσε να γίνει ρυθμιστής της κατάστασης, έχοντας εξασφαλίσει για τον κύκλο του και για τους προκρίτους την εξουσία, ενώ αγνοήθηκαν ο Κολοκοτρώνης και ο Υψηλάντης. Έτσι δημιουργήθηκε ρήγμα στις σχέσεις μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων, όπως επιβεβαιώνεται εξάλλου και από το παράθεμα του Κ. Κωστή, σύμφωνα με τον οποίο «η Α Εθνοσυνέλευση έδειξε για πρώτη φορά τους διαχωρισμούς που υπήρχαν μεταξύ των εξεγερμένων. Οι προεστοί της Πελοποννήσου, των νησιών, οι αρχιερείς και οι εκπρόσωποι της δυτικής και ανατολικής Στερεάς συνασπίσθηκαν εναντίον των στρατιωτικών αρχηγών που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την εξουσία τους». Κλείνοντας ο Κ. Κωστής αναφέρει ότι ο Δ. Υψηλάντης εκλέχθηκε πρόεδρος του Βουλευτικού που υποβαθμιζόταν πολιτικά, ενώ η Φιλική Εταιρεία παραγκωνίστηκε πλήρως με τη μη μνημόνευσή της και με την υιοθέτηση του συμβόλου της Αθηνάς αντί του Φοίνικα που ήταν το σήμα της Φιλικής Εταιρείας.
………………………………………………………………..
Καλά αποτελέσματα σε όλα τα παιδιά που διαγωνίστηκαν στον επίπονο στίβο των εξετάσεων.
Βασιλική Ανάγνου | Δημήτρης Περβολιανάκης
