Η ζωή στην ποίηση ή αλλιώς η ποίηση στη ζωή μας
«Όπως ξέρουμε, εγώ το λέω πάντα, το ποίημα γεννιέται από μία πληγή και το ποίημα είναι, επίσης, η ουλή αυτής της πληγής. Εγώ είμαι γεμάτη ουλές. Αυτές μου έδωσαν την έμπνευση. Ναι, χρειάζονται οι ποιητές ιδιαίτερα σ’ αυτούς τους μίζερους καιρούς».
Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ
Η αλήθεια είναι ότι ο άνθρωπος ανέκαθεν γοητευόταν από ό,τι δεν μπορούσε να καταλάβει, γιατί τον ωθούσε σε βαθύτερες αναζητήσεις και σε ενδελεχή διερεύνηση του κόσμου γύρω του και μέσα του. Η ποίηση έχει αυτό το μυστήριο που αγγίζει το ακατανόητο και ασύλληπτο κάποιες φορές, ακόμα και όταν βιώνεις την ψευδαίσθηση ότι την έχεις κατακτήσει. Ωστόσο, συνιστά κάλεσμα. αινιγματικό κάλεσμα, γριφώδες, αλλά πάντα γοητευτικό και κυρίως αέναο. Μια φωνή ιδιαίτερη, που σε προσκαλεί συνεχώς να εξερευνήσεις, να απαντήσεις σε αυτό το άγνωστο, να εκφράσεις με λέξεις όσα δε λέγονται, να διακρίνεις το ορατό από το αόρατο, το συγκεκριμένο από το αφηρημένο, το αισθητό από το νοητό, το φθαρτό από το αιώνιο.
Στην ποίηση, η λογική και το συναίσθημα ενώνονται, όχι σε αντίθεση, αλλά σε συνύπαρξη. Η λογική προσφέρει την πειθαρχία ή την επιμελημένη αταξία, ενώ το συναίσθημα το βάθος και την πρόκληση. Και κάπου εκεί, μέσα στην ισχυρή ένωση αυτών των δύο, την τόσο ανώτερη και πολύπλοκη, αναδύεται η αλήθεια που δεν μπορεί να εκφραστεί με κανέναν άλλο τρόπο. Όταν προσπάθησα να κατανοήσω τον κόσμο μέσα από τα διδάγματα της ποίησης, συνειδητοποίησα ότι η κατανόηση δεν είναι πάντοτε μια γραμμική διαδικασία. Αντιθέτως, η ποίηση με δίδαξε ότι η αλήθεια συχνά είναι ασύλληπτη και πολυδιάστατη, απαιτώντας μια ανοιχτόμυαλη αντίληψη που υπερβαίνει τα όρια της λογικής ακολουθώντας το μονοπάτι του συναισθήματος και της διαίσθησης. Η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης, που έχει αναγνωριστεί σήμερα ως ανώτατη μορφή αντίληψης, έχει τα θεμέλιά της στην ποίηση.
Ωστόσο, η ποίηση σήμερα αποτελεί έλλειψη, με οποιονδήποτε τρόπο κι αν ερμηνευτεί αυτό. Οι μαθητές στο σύγχρονο σχολείο πρέπει να εκτεθούν σε μεγαλύτερο βαθμό στην ποίηση και να προσπαθήσουν να την εξερευνήσουν διαισθητικά και νοητικά και όχι μηχανικά, απλά και μόνο για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εξέτασης. Η εκπαιδευτική τεχνολογία, πέρα από τις καινοτόμες παιδαγωγικές μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης, έχει δημιουργήσει νέες μορφές αναπηρίας, που αφορούν την αδυναμία εσωτερικής συγκέντρωσης και εμβάθυνσης, την γρήγορη κούραση ή πλήξη κατά την προσπάθεια προσέγγισης του ποιητικού κειμένου και έχει ενισχύσει τις φοβίες για την «άγνωστη» ποίηση, μιας και ο οικείος συνοδοιπόρος πλέον στην ηλεκτρονική εποχή δεν είναι το βιβλίο, αλλά τα ψηφιακά μέσα. Έτσι, παρατηρούμε το άγνωστο και ανοίκειο ποιητικό δημιούργημα , που κάποτε γοήτευε με το μυστήριό του, σήμερα απλώς να απαξιώνεται.
Η ποίηση διαχρονικά δίνει απαντήσεις στο γιατί και το πώς, που όμως απαιτούν καταβολή μεγαλύτερης πνευματικής προσπάθειας και συναισθηματικό έρμα. Η απάθεια έως και απέχθεια απέναντι στον ποιητικό λόγο αποκαλύπτει το συναισθηματικό έλλειμμα μιας εποχής που μαστίζεται από μία νοητική και γλωσσική συρρίκνωση. Που να βρεθούν οι λέξεις για να αποδώσουν τα υψηλά νοήματα της ποίησης; Και, κυρίως, από πού να αντληθεί το σθένος που απαιτεί η χρονοβόρα αποκωδικοποίησή της; Και είναι απογοητευτικό να οδηγείται σε τέτοιου είδους διαπιστώσεις καθημερινά ένας εκπαιδευτικός.
Οι γρήγοροι ρυθμοί, στους οποίους πλέον έχουμε προσαρμοστεί όλοι, δεν έχουν αφήσει αλώβητη και την ποίηση. Η χρονική συμπίεση δεν αφήνει περιθώρια στην απόλαυση που πηγάζει από την αργή και στοχαστική φύση της ποίησης. Εάν, δε, σε αυτά προστεθούν και οι νοητικές δυσκαμψίες που προκαλούνται από τη δυσκολία κατανόησης των σημαινομένων των λέξεων, εξαιτίας των περιορισμένων λεξιλογικών αποθεμάτων, κατανοούμε ότι η ποίηση σήμερα είναι ένα οχυρό, όχι απροσπέλαστο, αλλά παντελώς αδιάφορο, εφόσον οι επίδοξοι πολιορκητές δεν έχουν πληροφορηθεί σωστά για τους θησαυρούς που ενδεχομένως κρύβει. Όσο για τη βιωματική προσέγγισή της, αυτή χωλαίνει, γιατί έχουμε πάψει να είμαστε συλλέκτες εκλεκτών βιωμάτων. Ακόμα και εκεί μας πρόλαβε η ταχύτητα και η ρηχότητα της εποχής. Η ποίηση είναι η σφαίρα της μέθεξης με το ανώτερα αισθητικό και πνευματικό, η μήτρα της ελευθερίας, που κι αυτή τίθεται εν αμφιβόλω.
Αυτό που πρέπει όλοι να αποδεχτούμε είναι το γεγονός ότι η ποίηση δεν έχει σήμερα τη θέση που είχε στο παρελθόν και σε αυτό καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε και μια διαφορετική αντίληψη του κόσμου που δεν επενδύει στην ποίηση για την επιβίωσή της, αλλά στην ύλη. Παλιότερα η ποίηση ήταν μέσο επιβίωσης, η γραφή αποτελούσε ένεση ζωής όχι μόνο για τον λογοτέχνη, αλλά και για το αναγνωστικό κοινό, τους θιασώτες της ποίησης , τους φιλόμουσους, αλλοπαρμένους και ρομαντικούς, που ονειρεύονταν να γκρεμίσουν τον κόσμο και να τον ξαναχτίσουν με τα υλικά της ποίησης, της Τέχνης γενικότερα, με τις ιδέες και την αισθητική της. Τότε η ποίηση ήταν μια πράξη αντιστασιακή, ήταν μία επανάσταση. Σήμερα, τα ποιήματα είναι γυρολόγοι που αναζητούν στις αχανείς διαδρομές των ψηφιακών μέσων ρότα και προορισμό. Οι εποχές δεν εφάπτονται καν.
Ωστόσο, όσο ακόμα υπάρχουν οι άοκνοι εργάτες της Ποίησης, οι γητευτές του λόγου και κοινωνοί των μεγάλων ιδεών και των δυνατών συναισθημάτων, η Ποίηση θα εξακολουθεί να υπενθυμίζει ότι ο άνθρωπος «θείας μετέσχε μοίρας», και αυτό οπωσδήποτε είναι ενθαρρυντικό. Η ποίηση μπορεί να μην έχει την ίδια θέση στη σύγχρονη κοινωνία, όπως κάποτε, αλλά παραμένει μια αναντικατάστατη έκφραση του ανθρώπου πνεύματος, αρκεί να της δώσουμε το χώρο και τον χρόνο που της αξίζει, αρκεί να μάθουμε να την ακούμε ξανά.
Στον κόσμο αυτόν ανοίγουμε και κλείνουμε κύκλους. Δεν είναι γραμμική, αλλά κυκλική η πορεία μας στη ζωή. Κατά τη διάρκεια της κυκλικής τροχοδρόμησής μας, συλλέγουμε . Συλλέγουμε συναισθήματα, εμπειρίες, αποτυχίες, επιτυχίες. Κάθε κύκλος συμβολίζει μια αναγέννηση πνευματική και μια παρακμή. Μια άνθιση και έναν μαρασμό, μια άνοδο και μια πτώση. Αυτές οι κυκλικές πορείες που τόσο εύκολα -ή δύσκολα -αναγνωρίζουμε μέσα στην ποίηση, μαρτυρούν τη ζωή. Την ίδια μας την ύπαρξη. Τη ματαιότητα του βίου, αλλά και ό,τι τον ομορφαίνει. Το σκοτάδι και το φως του. Αυτή είναι η δύναμη της ποίησης, αυτή και η ουσία της.
Ν.Θ.
Ακολουθείστε μας και στο Tik Tok
