Ιστορία Α´ Λυκείου: Επιλεγμένα θέματα από την Τράπεζα Θεμάτων(Θέμα 3ο)
|
2.2 Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.) |
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να εξηγήσετε:
α. πώς επικράτησε και διατηρήθηκε η τυραννίδα σε πολλές ελληνικές πόλεις-κράτη κατά την αρχαϊκή εποχή.
(μονάδες 15)
β. τις περιστάσεις που οδήγησαν τελικά στην ανατροπή των περισσότερων τυράννων.
(μονάδες 10)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Και οι τύραννοι πάλι, όσοι ήταν στις ελληνικές πόλεις, καθώς απέβλεπαν αποκλειστικά στο συμφέρον τους, δηλαδή στην προσωπική τους ασφάλεια και την ανάπτυξη του οίκου τους, διοικούσαν τις πόλεις όσο μπορούσαν πιο συντηρητικά, κι έτσι τίποτα αξιόλογο δεν συντελέστηκε από αυτούς, εκτός ίσως από κάποιες μεμονωμένες επιτυχίες εναντίον γειτόνων τους· όπως στη Σικελία, όπου οι τύραννοι έφθασαν να έχουν μεγάλη δύναμη. Έτσι από όλες τις πλευρές η Ελλάδα εμποδιζόταν για πολύ καιρό, κι ούτε από κοινού μπορούσε να επιχειρήσει κάτι αξιόλογο αλλά και χωριστά κατά πόλεις παρουσιαζόταν άτολμη. Τελικά όμως οι περισσότεροι αλλά και οι τελευταίοι τύραννοι, όχι μόνο της Αθήνας αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας, η οποία σχεδόν παντού, και πρωτύτερα από την Αθήνα, είχε κυβερνηθεί από τυράννους, ανατράπηκαν από τους Λακεδαιμονίους, με εξαίρεση τους τυράννους της Σικελίας…
Θουκυδίδου Ιστορία, Α΄ 17-18, μτφρ. Ν. Σκουτερόπουλος, Πόλις, Αθήνα 2011, σ. 53.
Θέμα #32406
|
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ, 2.3 Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.), Ο Φίλιππος Β΄ και η ένωση των Ελλήνων |
Ο παρακάτω λόγος εκφωνήθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο στους Μακεδόνες βετεράνους στρατιώτες το 323 π.Χ. Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με πληροφορίες που θα αντλήσετε από το κείμενο να αναφέρετε και να σχολιάσετε κριτικά:
α. δύο φράσεις, με τις οποίες παρουσιάζονται οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις του Φιλίππου ως έργο εκπολιτισμού.
(μονάδες 12)
β. τα σημεία, στα οποία γίνεται αναφορά στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) και τα αποτελέσματά της.
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο Φίλιππος, λοιπόν, αφού σας παρέλαβε περιφερόμενους και φτωχούς, να βόσκετε λίγα πρόβατα στα βουνά, ντυμένοι με προβιές, και να πολεμάτε για να τα εξασφαλίσετε με δυσκολία εναντίον των Ιλλυριών και των Τριβαλλών και των γειτόνων Θρακών, αντί για προβιές σας έδωσε να φοράτε χλαμύδες, και σας κατέβασε από τα βουνά στις πεδιάδες, και σας έκανε ικανούς να πολεμάτε τους βάρβαρους γείτονές σας, έτσι που να στηρίζετε την ασφάλειά σας όχι τόσο στην οχυρότητα των τόπων σας, αλλά στην προσωπική σας ανδρεία. Και σας έκανε κατοίκους πόλεων, και σας εφοδίασε με νόμους και ήθη χρηστά. […] Και τους Αθηναίους και τους Θηβαίους, που καιροφυλακτούσαν πάντα να επιτεθούν στη Μακεδονία, τους ταπείνωσε σε τέτοιο βαθμό, ώστε, αντί να καταβάλλετε εσείς φόρους στους Αθηναίους και να είστε υπήκοοι των Θηβαίων, να ζητούν εκείνοι από εμάς να τους παράσχουμε ασφάλεια. Κι αφού κατέβηκε στην Πελοπόννησο, διευθέτησε εκεί τα πράγματα. Κι όταν αναγορεύτηκε αρχηγός με απόλυτη εξουσία όλης της υπόλοιπης Ελλάδας για την εκστρατεία εναντίον του Πέρση βασιλιά, απέδωσε αυτή τη δόξα όχι στον εαυτό του αλλά στο κοινό των Μακεδόνων.
Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, 7.9
Θέμα #30003
|
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ, 2.1 Τα ελληνιστικά πνευματικά κέντρα |
- Αντλώντας πληροφορίες από το παρακάτω κείμενο και βασιζόμενοι/ες στις γνώσεις σας, να παρουσιάσετε:
α. τα δημόσια κτήρια της Αλεξάνδρειας, σημαντικού ελληνιστικού κέντρου της Αιγύπτου.
(μονάδες 12)
β. το πολιτικό σύστημα της πόλης σε συνδυασμό με το γενικότερο σύστημα διακυβέρνησης των ελληνιστικών βασιλείων.
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Η Βιβλιοθήκη περιείχε σχεδόν πεντακόσιες χιλιάδες κυλίνδρους παπύρου και διευθυντές της στάθηκαν ολόκληρη σειρά από μεγάλους επιστήμονες: ο Ζηνόδοτος από την Έφεσο, μελετητής του Ομήρου‧ ο Απολλόδωρος ο Ρόδιος‧ο Ερατοσθένης από την Κυρήνη, ίσως ο μεγαλύτερος βιβλιοθηκονόμος, πολυμαθής γεωγράφος‧ ο Αριστοφάνης από το Βυζάντιο, και αυτός μελετητής του Ομήρου. Βασιλικά και δημόσια κτίρια δέσποζαν στην πόλη. Ακριβώς στο κέντρο της βρισκόταν ο τάφος του Αλεξάνδρου‧ κοντά στο Μουσείο και τη Βιβλιοθήκη ήταν τα ανάκτορα με τους κήπους τους και οι στρατώνες για τους βασιλικούς φρουρούς. […] Η Αλεξάνδρεια χωριζόταν σε πέντε τομείς, που είχαν τα ονόματα των γραμμάτων του αλφαβήτου, και οι διάφορες εθνικότητες είχαν την τύχη να συναγελάζονται σε ομάδες (πολιτεύματα). Την πιο σπουδαία από αυτές αποτελούσαν οι Έλληνες, γιατί αυτοί ήταν οι πολίτες. Το πολιτικό τους σύστημα δεν ήταν διαφορετικό από εκείνο της πόλης-κράτους‧ ο λαός χωριζόταν σε φύλα και δήμους, διάλεγε τους δικούς του αξιωματούχους και ψήφιζε νόμους με τη συνέλευση και τη βουλή του.
Botsford & Robinson, Αρχαία Ελληνική Ιστορία, μτφ. Σ.Ε.Τσιτσώνη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1985, σ. 486.
Θέμα #32430
- Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από τις ιστορικές πηγές που σας δίνονται, να παρουσιάσετε:
α. δύο στοιχεία της τεχνοτροπίας από τη ζωφόρο του βωμού του Διός της Περγάμου που σας εντυπωσιάζουν, σε σχέση με την επίτευξη του στόχου του καλλιτέχνη.
(μονάδες 12)
β. το πολιτικό μήνυμα του έργου, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται η οικοδόμηση του μνημείου.
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
ΕΙΚΟΝΑ
Λεπτομέρεια από τη ζωφόρο του βωμού του Διός στην Πέργαμο (περ. 160 π.Χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου. Πηγή: http://www.pi-schools.gr/lessons/aesthetics/ eikastika/afises/index.php?id=6&v=2
ΚΕΙΜΕΝΟ
Πάνω στο μεγάλο βωμό του Δία, ο βασιλιάς Ευμένης ο Β΄ είχε προσθέσει μια κολοσσιαία κυκλική ζωφόρο που απεικόνιζε τη Μάχη των Θεών και των Γιγάντων. Η δράση «περικυκλώνει» κυριολεκτικά το μνημείο με δραματική ζωντάνια. […] Αυτό όμως που κυριαρχεί, είναι το μυστηριώδες λάξευμα των μυώνων και των σωμάτων γενικότερα, που διακρίνονται για την έντασή τους και τις συσπάσεις τους. Ωστόσο ο καλλιτέχνης δεν αρκείται σ’ αυτά τα στοιχεία για να μεταδώσει τη φρίκη της πάλης. Τα πρόσωπα χαρακτηρίζονται επίσης από μια έκφραση υπέρτατης έντασης και αγωνίας. Το έργο αυτό του 2ου αιώνα π.Χ. είναι αντιπροσωπευτικό της τεχνοτροπίας της Περγάμου στη φάση της μεγαλύτερης ακμής της.
Boardman, J., Αρχαία ελληνική τέχνη, μτφρ. Α. Παππάς, Υποδομή, Αθήνα 1980, σσ. 220-221.
Θέμα #24640
|
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ, 2.2 Η γλώσσα |
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε:
α. στη γένεση και τη διάδοση της Κοινής Ελληνικής γλώσσας, κατά την ελληνιστική περίοδο.
(μονάδες 15)
β. στη χρήση της γλώσσας αυτής.
(μονάδες 10)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο όρος Κοινή χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η γλώσσα που διαμορφώθηκε από το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) ως την εποχή του Ιουστινιανού. […] Εξελίχθηκε με βάση την Αττική διάλεκτο σε μία «εκτός ομάδας» γλώσσα, την οποία χρησιμοποιούσαν για τις ευρύτερες επικοινωνιακές τους ανάγκες οι υπόλοιποι Έλληνες και οι ξένοι. […] Η Κοινή που διαμορφώθηκε γύρω στα χρόνια της γέννησης του Χριστού δεν είχε καμία σχέση με τις προηγούμενες κοινές γλώσσες: μιλιόταν σε ολόκληρη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου και βρισκόταν σε χρήση στην καθημερινή επικοινωνία, το εμπόριο, τη διοίκηση και τη λογοτεχνία. […] Οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου συνέβαλαν στο να αποκτήσει η Ελληνική γλώσσα παγκόσμια ακτινοβολία και να διαδοθεί ως τα ενδότερα της Ασίας.
Χαραλαμπάκης, Χ., (2000), Γένεση και πηγές της κοινής, στο Μ. Ζ. Κοπιδάκης (επιμ.), Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, σσ. 94 – 95.
Θέμα #35199
|
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ, 1.2 Τα χαρακτηριστικά του Ελληνιστικού κόσμου |
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
α. Πού οφείλεται η διευκόλυνση της κοινωνικής κινητικότητας κατά τους ελληνιστικούς χρόνους και ποιος παράγοντας φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά τις εξελίξεις αυτές;
(μονάδες 12)
β. Ποιες αλλαγές παρατηρούνται ως προς τον ρόλο του πολίτη και τις επιδιώξεις του;
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Στον ελληνιστικό κόσμο, οι δομικές ομοιότητες των διαφόρων μοναρχιών διευκόλυναν ανθρώπους […] που διέθεταν τα προσόντα εκείνα που ζητούσαν οι βασιλείς, να μετακινούνται με άνεση από τόπο σε τόπο και να κάμουν την τύχη τους, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι που ανήκαν σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα και διέθεταν συνηθισμένες ικανότητες μπορούσαν να βελτιώσουν τη θέση τους και τα οικονομικά τους […] κατατασσόμενοι ως μισθοφόροι σε κάποιον από τους βασιλικούς στρατούς. […] Για τους Έλληνες, λοιπόν, ο κόσμος ήταν εύκολος να τον κατοικήσεις και με πολλές ευκαιρίες κατακόρυφης ανόδου και πλουτισμού για όποιον ήταν έτοιμος να τις εκμεταλλευθεί.
Walbank, F.W., Ο ελληνιστικός κόσμος, μτφρ. Τάσος Δαρβέρης, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1999, σσ. 104-105.
Θέμα #24639
|
2.2 Η ελληνοχριστιανική οικουμένη |
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται να απαντήσετε στα εξής:
α. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα των συγκρούσεων μεταξύ των δήμων στα χρόνια του Ιουστινιανού και ποια ήταν η στάση του ίδιου του αυτοκράτορα, δηλαδή της κεντρικής διοίκησης, απέναντί τους; (μονάδες 12)
β. Ποιος φαίνεται να ήταν ο ρόλος των δήμων στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Κωνσταντινούπολης στην εποχή του Ιουστινιανού; Να σχολιάσετε κριτικά τις απόψεις που διατυπώνονται στα δύο παραθέματα. (μονάδες 13)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Ένα άλλο σύμπτωμα ήταν η βία στις πόλεις. […] Οι δύο μεγαλύτεροι δήμοι, οι Πράσινοι και οι Βένετοι, συγκρούονταν τακτικά και ύστερα επιδίδονταν σε πυρπολήσεις. Ο κατάλογος των ταραχών είναι μακρύς, και μερικές από αυτές κατέληγαν σε τεράστιες καταστροφές, όπως ήταν ο μεγάλος διωγμός στην Αντιόχεια το 507 και η πασίγνωστη στάση του Νίκα στην Κωνσταντινούπολη το 532, που λέγεται ότι άφησε 30.000 νεκρούς και μετέτρεψε το κέντρο της πόλης σε στάχτες. […] Όπως αποδείχτηκε πρόσφατα, οι Πράσινοι και οι Βένετοι δεν είχαν κάποιους πολιτικούς αντικειμενικούς σκοπούς, ούτε φανερά ταξικά παράπονα ή συγκεκριμένη θρησκευτική ταυτότητα.
Mango, C., Βυζάντιο: Η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, μτφρ. Δ. Τσουγκαράκης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1999, σσ. 85-86.
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Η κεντρική διοίκηση αναγκαστικά υπολόγιζε τους δήμους (Βένετους και Πράσινους) ως παράγοντες της πολιτικής ζωής και ευνοούσε άλλοτε τη μία και άλλοτε την άλλη παράταξη, έτσι που κατά κανόνα η μία από τις δύο υποστήριζε την κυβέρνηση, ενώ η άλλη περνούσε στην αντιπολίτευση. Μερικές φορές οι δύο δήμοι ενώνονταν σε κοινό αγώνα κατά της αυτοκρατορικής κυβερνήσεως, για να υπερασπιστούν την ελευθερία τους εναντίον της αυθαιρεσίας και της απολυταρχίας της διοικήσεως.
Ostrogorsky, G., Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, μτφρ. Ι. Παναγόπουλος, τ. Α΄, Αθήνα, 1997, σ. 130.
Θέμα #27939
|
1.2 Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής |
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
α. Πού, από ποιους και με ποιον τρόπο καθιερώθηκε η ανεξιθρησκία στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία;
(μονάδες 10)
β. Ποιοι πολιτικοί λόγοι επέβαλαν την επιλογή της ανεξιθρησκίας στους εμπνευστές της;
(μονάδες 15)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Εγώ, ο Αύγουστος Κωνσταντίνος και εγώ, ο Αύγουστος Λικίνιος όταν ευτυχήσαμε να συναντηθούμε στο Μεδιόλανο και να συζητήσουμε όλα τα θέματα που αφορούν το κοινό συμφέρον, αποφασίσαμε ότι […] έπρεπε πρώτα απ’ όλα να τακτοποιήσουμε όσα έχουν σχέση με την ευλάβεια και τον σεβασμό προς το θείο. Δηλαδή να δώσουμε και στους χριστιανούς και σε όλους τους άλλους την ελευθερία να επιλέγουν τη θρησκεία που θέλουν, ώστε οποιαδήποτε θεότητα και οποιαδήποτε ουράνια δύναμη υπάρχει να είναι ευνοϊκή προς εμάς και σε όλους όσους είναι κάτω από την εξουσία μας.
Ευσέβιος, Εκκλησιαστική ιστορία, Χ, V 4-5
Θέμα # 28903
|
Το έργο του Μ. Αλεξάνδρου |
- Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από τις ιστορικές πηγές που σας δίνονται, να αναφερθείτε:
α. στον τρόπο με τον οποίο προώθησε το σύστημα της νομισματικής οικονομίας ο Μ. Αλέξανδρος.
(μονάδες 15)
β. στις επιπλέον πληροφορίες που αντλούμε από τις λεπτομέρειες και τα σύμβολα των νομισμάτων.
(μονάδες 10)
Μονάδες 25
ΕΙΚΟΝΑ
Χρυσός στατήρας του Μ. Αλεξάνδρου, 323 π.Χ., κοπής Μέμφιδος (Αίγυπτος). Κεφαλή της Αθηνάς κοιτάζοντας προς τα δεξιά και φορώντας κορινθιακό κράνος διακοσμημένο με γρύπα και επιγραφή «AΛEΞANΔPOY». Απεικόνιση φτερωτής Νίκης που κρατά στεφάνη και στυλίδα, με κηρύκειο κάτω από το δεξί φτερό.
Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης
ΚΕΙΜΕΝΟ
Συγκεντρωτική ήταν, λοιπόν, η οργάνωση των «δημοσιονομικών» λειτουργιών και υπηρεσιών του Αλεξάνδρου. Όλοι οι κατά τόπους αρμόδιοι υπάγονταν σε έναν γενικό θησαυροφύλακα. Η συγκεντρωτική αυτή οργάνωση διευκόλυνε και την χάραξη μιας ενιαίας νομισματικής πολιτικής. Και τούτο είναι βαρυσήμαντο. Για πρώτη φορά στην ιστορία βλέπουμε να καθιερώνεται ένα ενιαίο νόμισμα, ενιαίο σε μια πολύ μεγάλη περιοχή του κόσμου. Στο σημείο τούτο, όπως και σε πολλά άλλα, ο Αλέξανδρος πρόλαβε τη Ρώμη.
Κανελλόπουλος, Π., «Η δημοσιονομική πολιτική του Αλεξάνδρου», ΙΕΕ, τόμ. Δ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, σ. 223.
Θέμα # 25208
- Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε:
α. στον τρόπο με τον οποίο οργάνωσε τη φορολογική διοίκηση της αυτοκρατορίας ο Μ. Αλέξανδρος
(μονάδες 15)
β. στις συνέπειες αυτής της οικονομικής πολιτικής στο νομισματικό σύστημα.
(μονάδες 10)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Στο οικονομικό πεδίο ο Αλέξανδρος αφαίρεσε από τη δικαιοδοσία των σατραπών τη διαχείριση του οικονομικού τομέα και δημιούργησε με τη συνένωση περισσότερων σατραπειών περισσότερες φορολογικές περιφέρειες, θέτοντας βασικά τέρμα στο σύστημα αποθησαυρίσεως των Περσών βασιλέων και μετατρέποντας σε νομίσματα τα εκατομμύρια θησαυρούς που βρήκε στις πόλεις-έδρες των Περσών βασιλέων. Τα νομίσματα αυτά έφερε στην κυκλοφορία, κάνοντας έτσι την αρχή για τη μεγαλύτερη ανάπτυξη της νομισματικής οικονομίας στην Ανατολή. Πριν, στην Περσική αυτοκρατορία το δικαίωμα κοπής αργυρών μόνο νομισμάτων είχαν οι διάφοροι σατράπες, ενώ εκείνος δημιούργησε ενιαίο αυτοκρατορικό νομισματικό σύστημα καθορίζοντας ως αποκλειστικό βασιλικό δικαίωμα, εκτός από την κοπή χρυσών, και την κοπή αργυρών νομισμάτων […] Την κοπή πραγματοποίησε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε τα νομίσματα του Αλεξάνδρου να γίνουν το κύριο μέσο συναλλαγής σε όλο τον μεσογειακό κόσμο.
Wilcken, U., Αρχαία ελληνική ιστορία, μτφρ. Ι. Τουλουμάκος, Παπαζήση, Αθήνα 1976, σ. 339.
Θέμα # 29098
|
Οι ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ, 2.2 Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες |
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε:
α. στο περιεχόμενο του αγροτικού νόμου που ψηφίστηκε επί δημαρχίας Τιβέριου Γράκχου στη Ρώμη.
(μονάδες 15)
β. στην αντίδραση των συγκλητικών στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Τιβέριου Γράκχου.
(μονάδες 10)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Η πρώτη ανοιχτή σύγκρουση στη ρωμαϊκή κοινότητα ξέσπασε το έτος 133 π.Χ.. […] Ο δήμαρχος Τιβέριος Σεμπρώνιος Γράκχος πέτυχε να ψηφιστεί στη συνέλευση του λαού ένας αγροτικός νόμος ο οποίος αποσκοπούσε στην ανανέωση της ρωμαϊκής αγροτικής τάξης. […] Τα κτήματα που αποδεσμεύονταν, χάρη στον περιορισμό του μεγέθους της ιδιοκτησίας, θα μοιράζονταν ανάμεσα στους φτωχούς γεωργούς σε κλήρους μεγέθους 30 πλέθρων, οι οποίοι όμως θα έπρεπε να παραμείνουν στο εξής κρατική ιδιοκτησία. Αυτό υποδήλωνε η καταβολή ενός μικρού ενοικίου έτσι ώστε οι κλήροι να μην είναι δυνατό να αγοράζονται από τους πλούσιους γαιοκτήμονες. […] Ωστόσο η αντίσταση των πλουσίων ήταν σφοδρότερη απ’ όσο αναμενόταν. Όταν ο Τιβέριος Γράκχος προσπάθησε να επανεκλεγεί δήμαρχος για το επόμενο υπηρεσιακό έτος, οι αντίπαλοι του οργάνωσαν μία μαζική σφαγή κατά την οποία φονεύθηκαν ο δήμαρχος και πολλοί οπαδοί του.
Alföldy, G., (2009), Ιστορία της Ρωμαϊκής κοινωνίας (μτφρ. Άγγελος Χανιώτης), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, σσ. 140-143.
Θέμα # 35200
|
2. Η Αίγυπτος, 2.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση, 2.4 Ο πολιτισμός |
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να παρουσιάσετε:
α. τις συνέπειες των πλημμυρών του Νείλου για την οικονομία της Αιγύπτου.
(μονάδες 10)
β. τις θεότητες που λατρεύονταν από την αιγυπτιακή θρησκεία.
(μονάδες 15)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Η ιλύς είναι η λάσπη που έμενε στα χωράφια μετά την πλημμύρα του Νείλου και τα λίπαινε καθιστώντας τα γόνιμα, γεγονός που προκαλούσε μεγαλύτερο θαυμασμό ακόμη και από τον ίδιο τον ποταμό. Ανάμεσα στα χαραγμένα στις πυραμίδες κείμενα διαβάζει κανείς και την ακόλουθη φράση: «Τρέμουν όσοι βλέπουν την πλημμύρα όταν χτυπούν [ενν. τα κύματα], αλλά τα λιβάδια γελούν, οι όχθες ανθίζουν, τα θεϊκά δώρα έρχονται [ενν. από τον ουρανό], οι άνθρωποι δοξάζουν τους θεούς, η καρδιά των θεών αγαλλιάζει». […] Η Αίγυπτος λάτρευε επίσης ένα άλλο περιοδικό φαινόμενο, εξίσου τακτικό όπως η πλημμύρα: τον ήλιο. Καθημερινά ο ήλιος ανατέλλει “εξ ανατολών” κατακλύζοντας με τις εκθαμβωτικές ακτίνες του τον κόσμο, φτάνει στο ζενίθ του και δύει το βράδυ με απρόσμενη ταχύτητα. Πώς θα μπορούσε λοιπόν να μη δημιουργηθεί ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους ένα ηλιοκεντρικό πολιτικό δόγμα προς τιμήν του θεού Ήλιου; Πώς θα μπορούσαν οι φαραώ της 4ης δυναστείας, δημιουργοί των μεγάλων πυραμίδων, εμπνευσμένοι από την ηλιοκεντρική αντίληψη του σύμπαντος, να μην προσθέσουν το επίθετο Ρα στο όνομά τους;
Λεκλάν, Ζ., «Ο Νείλος, οι Φαραώ και οι θεοί», στο Sartori, Cr., Sacchi, L. (επιμ.), Αίγυπτος: οι Φαραώ την εποχή των πυραμίδων. Από την προϊστορία έως το 16ο αιώνα π.Χ., μτφρ. Άννα Κατσιμπίρη, «Η Καθημερινή», Αθήνα 2007, σσ. 17-22.
Θέμα # 25427
|
Η ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (4ος-6ος αι. μ.Χ.) |
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να παρουσιάσετε:
α. τους λόγους για τους οποίους ο Ιουστινιανός θεώρησε απαραίτητο να πλήξει τους «δυνατούς».
(μονάδες 12)
β. τη διοικητική καινοτομία την οποία εισήγαγε, για να επιτύχει την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους.
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο Ιουστινιανός αντιλαμβανόταν ότι οι παντοδύναμοι και αγέρωχοι μεγαλογαιοκτήμονες της εποχής του με την αύξηση των γαιών και του πλούτου τους απειλούσαν και τους ελεύθερους μικροκαλλιεργητές και τα οικονομικά του κράτους, αλλά και την πολιτική του υπόσταση. […] ο αυτοκράτορας θέλησε […] να περιορίσει την απειλή τους, να τους ταπεινώσει και να περιορίσει γενικά τη δύναμή τους, και τις παρανομίες τους που καυτηριάζει με τον πιο έντονο τρόπο. Το 536, με Νεαρά του, διατάζει τους κυβερνήτες των επαρχιών να πατάξουν και με τα σκληρότερα ακόμη μέτρα τις αυθαιρεσίες των μεγαλογαιοκτημόνων, έστω και με τη χρησιμοποίηση στρατιωτικών δυνάμεων, αν οι δυνατοί, όπως λέγονται στις πηγές της εποχής οι μεγαλογαιοκτήμονες, έδειχναν τάσεις απείθειας και ανυπακοής στους νόμους και τις αυτοκρατορικές προσταγές.
Καραγιαννόπουλος, Ι., Το Βυζαντινό Κράτος, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1996, σσ. 112-113.
Θέμα # 24645
|
1.2 Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός |
Βασιζόμενοι/-ες στις γνώσεις σας αναφορικά με τον μυκηναϊκό πολιτισμό και αξιοποιώντας πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να απαντήσετε στα εξής:
α. Σε ποιους τομείς του μυκηναϊκού πολιτισμού περιορίζονται οι πληροφορίες που δίνουν τα κείμενα που βρέθηκαν στα μυκηναϊκά ανάκτορα, χαραγμένα σε πήλινες πινακίδες σε γραμμική Β΄ γραφή, και πού οφείλεται ο περιορισμός αυτός;
(μονάδες 12)
β. Ποια είναι η ιστορική αξία των πινακίδων αυτών;
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Έχουμε λοιπόν κάποιους σωρούς από πηλό, που καταρχήν δεν μας υπόσχονται τίποτα. Τους κάνει πολύτιμους όμως το γεγονός ότι συνιστούν μια ολότελα καινούρια πηγή αδιάβλητης πληροφόρησης για τον αρχαιότατο ελληνικό πολιτισμό. […] Είναι βέβαια λυπηρό που οι πινακίδες δεν μας λένε τίποτα για την ιστορία των ανθρώπων που τις έγραψαν, ούτε για τη σκέψη τους. Κι όμως, μερικοί από εμάς θα εκπλαγούν ίσως, όταν ανακαλύψουν πόσα συμπεράσματα μπορούμε να αντλήσουμε από αυτές. Οι Μυκηναίοι δεν το θεώρησαν απαραίτητο να διασώσουν ούτε την ιστορία τους ούτε τη διπλωματική τους αλληλογραφία. Μας άφησαν όμως τουλάχιστον καταγραφές από τη διοίκηση των βασιλείων τους και από τη λειτουργία ορισμένων τομέων της οικονομίας τους.
Chadwick, J. O Μυκηναϊκός κόσμος, μτφρ. Κ.Ν. Πετρόπουλος, Gutenberg, Αθήνα 1997, σσ. 29-30.
Θέμα # 25716
|
Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΡΩΜΗ, 3.4 Η συγκρότηση της Ρωμαϊκής πολιτείας-Res publica |
Αντλώντας πληροφορίες από το παρακάτω κείμενο και βασιζόμενοι/-ες στις ιστορικές γνώσεις σας, να παρουσιάσετε:
α. τους άρχοντες της Ρώμης κατά την περίοδο της Res publica, αναφέροντας τη χρονική διάρκεια της θητείας τους και τις αρμοδιότητές τους.
(μονάδες 13)
β. τη λειτουργία των συλλογικών οργάνων εξουσίας κατά την ίδια περίοδο.
(μονάδες 12)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Η εκδίωξη της ετρουσκικής δυναστείας δεν έφερε ριζικές αλλαγές στο πολιτειακό καθεστώς της Ρώμης. […] Η μόνη σημαντική θεσμική καινοτομία ήταν η ακόλουθη: η νικήτρια αριστοκρατική τάξη κατάργησε το αξίωμα του αιρετού βασιλιά και όρισε στη θέση του δύο αιρετούς άρχοντες-πραίτωρες (praetores) ή υπάτους (consules) με μονοετή θητεία και απόλυτη εξουσία σε θέματα στρατιωτικά, πολιτικά, θρησκευτικά. Όταν πάντως υπήρχε ανάγκη, ήταν δυνατό ν’ αναβιώσει η βασιλική εξουσία στο πρόσωπο ενός δικτάτορα. Βέβαια για την άσκηση αυτού του έκτακτου αξιώματος προβλεπόταν από το πολίτευμα το περιορισμένο διάστημα των έξι μηνών. Παράλληλα μεγαλύτερη πολιτική σημασία αποκτούν η Σύγκλητος και η λαϊκή συνέλευση. Ως τότε οι πολίτες συνέρχονταν για να επικυρώσουν απλώς τα βασιλικά διατάγματα. Τώρα η συνέλευση του λαού ψηφίζει με ένα «ναι» ή ένα «όχι», όταν οι ύπατοι υποβάλλουν στην κρίση τους θέματα για λήψη απόφασης σε κρίσιμα θέματα.
Rostovtzeff, M., Ρωμαϊκή Ιστορία, μτφ. Β. Κάλφογλου, Παπαζήση, Αθήνα 1984, σ. 40.
Θέμα # 30007
|
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ, 2.3 Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.), Η εποχή του Περικλή |
Αντλώντας πληροφορίες από τα παρακάτω κείμενα και βασιζόμενοι/-ες στις γνώσεις σας:
α. να αναφερθείτε στην προσωπικότητα του Περικλή
(μονάδες 10)
β. να παρουσιάσετε τις παρεμβάσεις του στην κατεύθυνση της ενίσχυσης του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Αθήνα.
(μονάδες 15)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Όσον καιρό κυβερνούσε αυτός [ο Περικλής] στην πολιτεία και ήταν ειρήνη, την οδηγούσε με μετριοπάθεια και τη διαφέντευε με ασφάλεια· και δυνάμωσε η πολιτεία με την αρχηγία του περισσότερο παρά ποτέ. […] Η αιτία ήταν πως εκείνος, επειδή είχε μεγάλη επιρροή από το αξίωμά του και την ισχυρή του διάνοια, και ήταν φως φανερό σε όλους πως δεν μπορούσε να διαφθαρεί με χρήματα, συγκρατούσε το πλήθος χωρίς να τους αφαιρέσει την ελευθερία τους, και δεν άφηνε να τον παρασύρουν αυτοί, παρά τους οδηγούσε ο ίδιος, επειδή δεν κέρδιζε τη δύναμή του με άπρεπα μέσα και με ρητορεία που κολάκευε τις ορμές τους, αλλά μπορούσε, από τη μεγάλη εκτίμηση που του είχαν να τους εναντιωθεί και να προκαλέσει και την οργή τους ακόμα.
Θουκυδίδης, Ιστορίαι, 2.65.5-10, μτφ. Έλλη Λαμπρίδου. Στο https://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=186 (ανάκτηση: 02/01/2023)
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Υπό την καθοδήγηση του Περικλή η Εκκλησία του Δήμου ψήφισε μια σειρά από νόμους, οι οποίοι αποτελούσαν ένα μεγάλο βήμα προς την καθιέρωση του πιο δημοκρατικού πολιτεύματος που υπήρξε ποτέ. Οι νόμοι αυτοί […] προέβλεπαν ότι η επιλογή για τα περισσότερα δημόσια αξιώματα θα γινόταν με κλήρωση. […] Όλοι οι δημόσιοι αξιωματούχοι θα είχαν σύντομη θητεία και θα υποβάλλονταν σε αυστηρό έλεγχο. […] Το δημοκρατικό ιδεώδες απαιτούσε τη συμμετοχή της πλειοψηφίας των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, αλλά οι φτωχοί δεν ήταν σε θέση να συμμετάσχουν αν δεν αμείβονταν. Για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα, ο Περικλής εισήγαγε έναν νόμο ο οποίος ενέκρινε αυτές τις αμοιβές […] στους δικαστές στα μέλη της Βουλής των Πεντακοσίων, στους άρχοντες, σε όλα τα κληρωτά αξιώματα και σε όσους υπηρετούσαν στο πεζικό και στο ναυτικό.
Κέιγκαν, Ντ., Περικλής ο Αθηναίος και η γέννηση της δημοκρατίας, μτφ. Όλγα Παπακώστα, Ωκεανίδα, Αθήνα 2005, σσ. 101-103.
Θέμα # 30006
|
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ, 2.3 Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.), Ο Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.), Η κρίση της πόλης-κράτους |
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από το κείμενο που σας δίνεται, να παρουσιάσετε:
α. τις συνέπειες του Πελοποννησιακού πολέμου για τις ελληνικές πόλεις που ενεπλάκησαν σε αυτόν.
(μονάδες 12)
β. τα βασικά σημεία και τις συνέπειες της Ανταλκιδείου ειρήνης (386 π.Χ.).
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου έκανε φανερή τη μεγάλη κρίση από την οποία χειμαζόταν ο ελληνικός κόσμος σε όλους τους τομείς της πολιτειακής, οικονομικής και της κοινωνικής του ζωής. […] Χιλιάδες άνθρωποι έμειναν χωρίς πόρους ζωής και όλοι αισθάνονταν σαν εφιάλτη την έλλειψη δικαιοσύνης. […] Τούτα όλα τα φαινόμενα δεν ήσαν παρά συμπτώματα της βαριάς νόσου που κατέτρυχε τον οργανισμό του ελληνικού κράτους, την πόλη. […] Για την ιστορία των Ελλήνων η ειρήνη του «Βασιλέως» αντιπροσωπεύει μια από τις πιο ταπεινές στιγμές της έσχατης παρακμής. Χρησιμοποιώντας η Περσία το αξίωμα εκείνο που αποτελούσε το Α και το Ω της πολιτειακής ζωής των Ελλήνων, το αξίωμα της αυτονομίας των διαφόρων μεμονωμένων πόλεων, για να κατακερματίσει την Ελλάδα σε αδύναμα κρατίδια, και επιβάλλοντας την παρουσία του μεγάλου βασιλέως ως εγγύηση της κατάστασης αυτής, η μεγάλη δύναμη της Ανατολής κατόρθωσε επί τέλους να θέσει το πόδι της πάνω στον αυχένα του Ελληνισμού.
Bengtson, Η., Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος, μτφρ. Ανδρέα Γαβρίλη, Μέλισσα, Αθήνα 1991, σσ. 218, 231.
Θέμα # 24636
«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».
