Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Επικοινωνία και ανθρώπινες σχέσεις (Κριτήριο αξιολόγησης)
Κείμενο 1
«…Εκείνο που έχει σήμερα χαθεί είναι κάτι πολύ απλούστερο, πολύ στοιχειωδέστερο, πολύ τυπικότερο έστω: η χαρά της συνομιλίας. Ακόμη και οι μεσημβρινοί, οι Ιταλοί, οι Γάλλοι του Νότου, οι Ισπανοί, εμείς οι Έλληνες, μπορεί να εξακολουθούμε να συζητούμε, να «κουβεντιάζουμε», αλλά έχουμε ξεμάθει να συνομιλούμε. Και δεν είναι μόνο που λείπουν οι ευκαιρίες. Γιατί οι ευκαιρίες, όταν υπάρχουν, ξοδεύονται σε ασυλλόγιστες φλυαρίες. Η συνομιλία είναι μια φυσική οργάνωση του λόγου. Ξετυλίγεται με κάποιο ρυθμό, με κάποια προσοχή, χωρίς αυθάδεις διακοπές, χωρίς αποκλίσεις. Η σύγχρονη συνομιλία αποτελεί θρασύτατη κυριολεξία του όρου. Δηλαδή μιλούν όλοι μαζί και χωρίς ο ένας να προσέχει τον άλλο. Οι αποκρίσεις δεν έχουν συνέπεια και ενότητα. Έτσι η συνομιλία πολύ σύντομα καταλήγει στην οχλαγωγία, όπου ο καθένας ζητεί να επιβάλει τη γνώμη του με τη δύναμη της φωνής του και όχι με την ισχύ των επιχειρημάτων του και τη στερεότητα των απόψεών του. Πρόκειται για ένα χυδαίο αγώνισμα, χωρίς χάρη, χωρίς ευγένεια και χωρίς επιείκεια, επί τέλους!
Και δεν είναι τούτο μονάχα. Λαοί ολόκληροι δεν έχουν το δικαίωμα της συνομιλίας. Και λαοί άλλο δε θεωρούν απαραίτητο να συνομιλούν. Χρησιμοποιούν τον έναρθρο λόγο, αυτή τη μεγάλη δόξα της φυλής των ανθρώπων, σπασμωδικά, συγκεκριμένα, όσο χρειάζεται, για να υπάρξει μια στοιχειώδης συνεννόηση και για να εκπληρωθούν οι καθημερινές ανάγκες της ζωής. Οι καιροί δεν αφήνουν την καρδιά να φτάσει στα χείλη, το αίσθημα, την ιδέα, να γίνουν άνθη του λόγου. Το σύγχρονο λεξιλόγιο πλουτίζεται μόνο με κάποιους ψυχρούς τεχνικούς όρους. Κατά τ’ άλλα όλο και πιο πολύ φτωχαίνει.
Όπως η επιστολογραφία, έτσι και η συνομιλία είναι μορφές του παρελθόντος. Ο ασθματικός ρυθμός του σύγχρονου βίου και το προοδευτικό άδειασμα της ψυχής στενεύουν τα όρια της επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους. Και η συνομιλία είναι ένας θαυμάσιος τρόπος επικοινωνίας, όταν διεξάγεται με άδολη διάθεση, χωρίς ματαιοδοξία και χωρίς καχυποψία, όταν αφήνονται οι ψυχές να «συναγρικηθούν» και να πλουτίσουν το λόγο με το πολυτιμότερό τους περιεχόμενο…»
Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος (28, 422-423)
Κείμενο 2
«…Για να ελευθερώσει πραγματικά το στοχασμό, να του δώσει κίνηση και να τον λυτρώσει από τη στατικότητα της δογματικής ιδεοληψίας, ο διάλογος πρέπει να αναπτύσσεται με συνεχή βηματισμό προς τα εμπρός, καθώς πότε το ένα πρόσωπο και πότε το άλλο θα πιάνει το νήμα των σκέψεων για να το πάει παραπέρα, και θα είναι πάντα έτοιμο να υποστεί αμείλικτο έλεγχο για τις «θέσεις» και για τις «αρνήσεις» του5. Το καλό παιχνίδι είναι κι εδώ να πετάει η μπάλα από χέρι σε χέρι και να μην πέφτει κάτω ώσπου να φτάσει στο τέρμα.
Πετυχημένος είναι ο διάλογος, που, αν και έχει προγραμματιστεί η πορεία του, δεν αποκλείει τις εκπλήξεις «καθ΄οδόν». Με τους αιφνιδιασμούς που προκαλούν οι απρόβλεπτες επιθέσεις (από την άποψη αυτή ο αριθμός των προσώπων είναι στοιχείο υπολογίσιμο) ανοίγονται στη συζήτηση δρόμοι πολλές φορές ανυποψίαστοι, με αποτέλεσμα να έρχεται στην επιφάνεια μια νέα όψη προβλήματος και να αρχίζουν να διαγράφονται με αρκετή σαφήνεια λύσεις απροσδόκητες. Έτσι ο διάλογος ανανεώνεται από την ίδια την κίνησή του -αυτογονιμοποιείται όπως μερικά ερμαφρόδιτα φυτά…»
Ε.Π. Παπανούτσος (13, 62)
(5). «Τίποτε δε μου αρέσει περισσότερο, όταν μιλώ με έναν άνθρωπο, παρά να βλέπω να μου φέρνει μιαν αντίρρηση και η αντίρρηση αυτή να στηρίζεται σε ακλόνητα επιχειρήματα» Ν. Καζαντζάκης (Ταξιδεύοντας, Αγγλία, «Το χρέος του λευκού ανθρώπου»).
Κείμενο 3
«Εσωτερικός διάλογος»
Συχνά μιλούμε εμείς ψυχή μου οι δύο,
προχωρημένες ώρες βραδινές κυρίως,
τότε που η νύχτα σκέπη υπόσχεται,
σε αυτούς που θέλουν να μιλήσουνε
για αλήθειες και για μυστικά,
που τα πονεί το φως της μέρας.
‘Ξομολογούμαστε, ο ένας στον άλλο,
για όσα πεθυμήσαμε και ονειρευτήκαμε
μα εκείνα μείνανε λησμονημένα
σε λιτό χαρτί σχεδίου.
Κάτω από των αστεριών το αντιφέγγισμα
συχνά ακούγονται ψιθυριστές κουβέντες,
ίδιες σαν τις δικές μας,
αθόρυβες και μελαγχολικές,
γεμάτες ικεσία για το ανεκπλήρωτο.
Ύστερα σιωπή!
Και ένας αδιόρατος απόηχος,
από διαλόγους μακρινών ονειροπόλων,
ανά δύο, όπως κι εμείς,
να αποζητούν και να ελπίζουνε όπως εμείς,
τα σχέδιά τους ξεχασμένα σε λιτό χαρτί,
να γίνουνε σκαριά,
μήπως και ταξιδέψουνε
μαζί με εμάς και αυτοί στο ανεκπλήρωτο.
Το ακούς, ψυχή μου;
Υπάρχουν κι άλλοι σαν κι εμάς!
Κωνσταντίνα Βαληράκη
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του πρώτου κειμένου, η συνομιλία στην εποχή μας έχει αλλοιωθεί. Να παρουσιάσετε συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης συνομιλίας σε 50 λέξεις.
Μονάδες 20
Β1. Να αντιστοιχίσετε τις προτάσεις της στήλης Α με μια από τις τρεις κάθε φορά επιλογές της στήλης Β, σύμφωνα με το νόημα των κειμένων 1 και 2.
|
ΣΤΗΛΗ Α |
ΣΤΗΛΗ Β |
|
α) Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 1 αναφέρεται ότι |
α) λείπουν πλέον οι ευκαιρίες για συνομιλία. β) διεξάγεται συζήτηση σε κλίμα αλληλοσεβασμού. γ) κυριαρχεί η άκαρπη πολυλογία στις συναναστροφές. |
|
β) Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι στις μέρες μας, |
α) οι μεσογειακοί λαοί ξέρουν να συνομιλούν. β) κατά τη συνομιλία υπάρχει ο αλληλοσεβασμός. γ) κατά τη συνομιλία κυριαρχεί ο αυταρχισμός. |
|
γ) Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 1 επισημαίνεται ότι |
α) πολλοί λαοί δεν έχουν σπουδαιολογήσει τη συνομιλία. β) η συνομιλία κατέχει σημαντική θέση σε πολλούς λαούς. γ) συνολικά το ανθρώπινο λεξιλόγιο εμπλουτίζεται διαρκώς. |
|
δ) Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου 1 διαπιστώνεται ότι |
α) η φρενήρης καθημερινότητα αμβλύνει τις δυνατότητες επικοινωνίας. β) η συνομιλία είναι υπερεκτιμημένη ως τρόπος επικοινωνίας. γ) η επιστολογραφία χρησιμοποιείται και σήμερα ως τρόπος επικοινωνίας. |
|
ε) Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 2 υποστηρίζεται ότι |
α) το περιεχόμενο του διαλόγου είναι απόλυτα απροσχεδίαστο. β) το περιεχόμενο του διαλόγου είναι απόλυτα προδιαγεγραμμένο. γ) το περιεχόμενο του διαλόγου αποκτά τις προοπτικές εξελικτικά. |
Μονάδες 15
Β2. Στο κείμενο 2 υπάρχει αναλογία. Εντοπίστε την και αιτιολογήστε τη λειτουργία της.
Μονάδες 5
Β3. α) «… εμείς οι Έλληνες μπορεί να… συνομιλούμε»: Να μετατρέψετε το παραπάνω απόσπασμα της πρώτης παραγράφου του κειμένου 1 από α’ πληθυντικό πρόσωπο σε β’ πληθυντικό. Τι αλλαγές παρατηρείτε στο ύφος;
Μονάδες 8
β) «… Εκείνο που έχει σήμερα χαθεί … η χαρά της συνομιλίας»: Να εντοπίσετε τη σύνταξη στην πρώτη περιόδο του κειμένου 1 και να τη μετατρέψετε στην αντίθετη. Πώς αιτιολογείτε την επιλογή του συγγραφέα να χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη σύνταξη;
Μονάδες 7
Γ. Στο δοθέν ποίημα το ποιητικό υποκείμενο προβαίνει σ’ έναν «εσωτερικό διάλογο». Αποδώστε τον αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Πόσο σημαντική είναι για εσάς η ενδοσκόπηση και γιατί; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
Δ. Ο Παναγιωτόπουλος στο Κείμενο 1 επισημαίνει ότι εμείς οι Έλληνες «έχουμε ξεμάθει να συνομιλούμε». Σε μια ομιλία που θα εκφωνήσετε σε ημερίδα του Δήμου σας με θέμα «Επικοινωνία και ανθρώπινες σχέσεις» να διατυπώσετε τις απόψεις σας για τα αίτια απουσίας εποικοδομητικού διαλόγου στην εποχή μας, καθώς και την αξία της γνήσιας συνομιλίας και επικοινωνίας με στόχο τη σφυρηλάτηση υγιών ανθρώπινων σχέσεων. (400 περίπου λέξεις).
Μονάδες 30
