Αρχαία Ελληνικά Α´ Λυκείου: Θουκυδίδου Ιστορίαι 3.73-74.2 (Κριτήριο αξιολόγησης)

Αρχαία Ελληνικά Α´ Λυκείου: Θουκυδίδου Ιστορίαι 3.73-74.2 (Κριτήριο αξιολόγησης)

Θουκυδίδου Ἱστορίαι, 3, 73-74.2

ΚΕΙΜΕΝΟ

Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα καὶ ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον ἀμφότεροι, τοὺς δούλους παρακαλοῦντές τε καὶἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι καὶ τῷ μὲν δήμῳ τῶν οἰκετῶν τὸ πλῆθος παρεγένετο ξύμμαχον, τοῖς δ᾽ ἑτέροις ἐκ τῆς ἠπείρου ἐπίκουροι ὀκτακόσιοι. Διαλιπούσης δ᾽ ἡμέρας μάχη αὖθις γίγνεται καὶ νικᾷ ὁ δῆμος χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προύχων·αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν καὶ σφᾶς διαφθείρειεν, ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, ὥστε καὶ χρήματα πολλὰ ἐμπόρων κατεκαύθη καὶ ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να μεταφράσετε στη Νέα Ελληνική το απόσπασμα: «Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό… ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. »
2. «Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ … τὸν θόρυβον»: Να αναζητήσετε και να εξηγήσετε τους λόγους στους οποίους αποδίδει ο Θουκυδίδης την επικράτηση των δημοκρατικών έναντι των ολιγαρχικών αντιπάλων τους.

Μονάδες 10

3. «Μπροστά στον φόβο που προκαλεί ο κίνδυνος, το ένστικτο της επιβίωσης γίνεται εντονότερο» : Να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη στο πρωτότυπο κείμενο.

Μονάδες 10

4. Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες κι αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνωνται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου, συμφορές που μπορεί να είναι βαρύτερες ή ελαφρότερες κ’ έχουν διαφορετική μορφή ανάλογα με τις περιστάσεις. Σε καιρό ειρήνης και όταν ευημερή ο κόσμος και οι πολιτείες, οι άνθρωποι είναι ήρεμοι γιατί δεν τους πιέζουν ανάγκες φοβερές. Αλλ’ όταν έρθη ο πόλεμος που φέρνει στους ανθρώπους την καθημερινή στέρηση, γίνεται δάσκαλος της βίας κ’ ερεθίζει τα πνεύματα του πλήθους σύμφωνα με τις καταστάσεις που δημιουργεί. Θουκυδίδου Ἱστορίαι, 3, 82.2 [Μετάφραση: Άγγελος Βλάχος]

 

Αντλώντας στοιχεία από το πρωτότυπο και από το μεταφρασμένο απόσπασμα που σας δίνονται να παρουσιάσετε συγκριτικά την κατάσταση που επικρατεί σε περίοδο ειρήνης και σε περίοδο πολέμου.

Μονάδες 10

 

5. Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη της Νέας Ελληνικής, απλή ή σύνθετη, για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: Γενομένης, τροπῆς, κρατήσειεν, ἐπελθών, διαφθείρειεν.

Μονάδες 10

6. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω διατυπώσεις ως Σωστές (Σ) ή Λανθασμένες (Λ):

 

Στο έργο του Θουκυδίδη

α.   εξετάζεται το πρόβλημα της δύναμης, όπως μπορεί να τη χρησιμοποιήσει ένα κράτος, μια συμμαχία, μια πολιτική παράταξη.

β.   ο Περικλής αποτελεί το πρότυπο του ηγέτη, επειδή, μεταξύ άλλων, έλεγε την αλήθεια στον λαό.

γ.   οι δημηγορίες βρίσκονται σε αναντιστοιχία με μεγάλα γεγονότα του πολέμου.

δ.   το 6^ο και 7^ο βιβλίο είναι αφιερωμένα στη Σικελική εκστρατεία.

ε.   εντοπίζονται γλωσσικές ιδιομορφίες, όπως η χρήση της πρόθεσης ξὺν αντί για σὺν και ἐς αντί για εἰς.

Μονάδες 10 

6. α. τοὺς ἀγροὺς, τῷ μὲν δήμῳ, τῶν οἰκετῶν, τῆς ἀγορᾶς, τὰς ξυνοικίας. Nα μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα και τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά στον αντίθετο αριθμό. (μονάδες 5)

β. Να γράψετε τα απαρέμφατα των παρακάτω ρηματικών τύπων (στον χρόνο που βρίσκονται): γίγνεται, ᾖ, ἐκινδύνευσε. (μονάδες 3)

γ. Να γράψετε τις μετοχές των παρακάτω ρηματικών τύπων (στον χρόνο που βρίσκονται): γίγνεται, ἐκινδύνευσε. (μονάδες 2)

 

Μονάδες 10

7. α. Να βρείτε το υποκείμενο του ρήματος κατεκαύθη (μονάδες 3) και να αναγνωρίσετε το συντακτικό φαινόμενο. (μονάδες 2)

β. Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ, ἐλευθερίαν, τῶν οἰκετῶν, διαφθαρῆναι, ἄνεμος. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις του κειμένου και να δηλώσετε τον όρο που προσδιορίζουν. (μονάδες 5)

Μονάδες 10

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

 

1. Και την επόμενη ημέρα έκαναν μερικές μικροεπιθέσεις και οι δυο παρατάξεις και έστελναν εδώ κι εκεί στα χωράφια καλώντας με το μέρος τους τους δούλους υποσχόμενοι ελευθερία.Και οι περισσότεροι από τους δούλους πήγαν ως σύμμαχοι στο πλευρό των δημοκρατικών, ενώ οχτακόσιοι μισθοφόροι από τη στεριά με το μέρος των άλλων. Κι αφού πέρασε μια μέρα, γίνεται πάλι μάχη και νικούν οι δημοκρατικοί και εξαιτίας των ισχυρών θέσεων και γιατί υπερείχαν αριθμητικά. Και οι γυναίκες τους βοήθησαν με τόλμη χτυπώντας από τα σπίτια με κεραμίδια και  υπομένοντας τη σύγχυση παρά τη γυναικεία τους φύση.

 

2. Σε μια προσπάθεια αναζήτησης των αιτίων για την επικράτηση των δημοκρατικών, ο Θουκυδίδης αποδίδει την αντιστροφή της κατάστασης υπέρ τους σε δύο κύριους λόγους, στην αριθμητική τους υπεροχή και στην επιλογή καίριων γεωγραφικά θέσεων (νικᾷ ὁ δῆμος χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προύχων). Πιο συγκεκριμένα, οι δημοκρατικοί είχαν ενισχυθεί από τους δούλους, που ξεπερνούσαν σε αριθμό τον μισό πληθυσμό της Κέρκυρας. Οι δούλοι, με κίνητρο την ελευθερία τους, είχαν αποφασίσει να συνδράμουν τους δημοκρατικούς, τους οποίους αισθάνονταν, σε σχέση με την ολιγαρχική παράταξη, ιδεολογικά και κοινωνικά εγγύτερα στην τάξη τους. (μονάδες 4) Επίσης, είναι γεγονός ότι το προηγούμενο διάστημα οι δημοκρατικοί είχαν καταλάβει υψηλά και οχυρά σημεία της πόλης (ακρόπολη) και το Υλλαϊκό λιμάνι, ενώ οι ολιγαρχικοί την αγορά, που βρισκόταν χαμηλά στους πρόποδες του λόφου, και το λιμάνι του Αλκίνου, επιλογές που έδιναν στους δημοκρατικούς σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα. (μονάδες 4) Τέλος, οι δημοκρατικοί είχαν με το μέρος τους τις γυναίκες που συμμετείχαν στη σύγκρουση με ενεργό ρόλο και με τον δικό τους τρόπο.

 

3. Η γενίκευση του εμφυλίου πολέμου στην Κέρκυρα και ο φόβος της ήττας οδηγεί και τις δύο παρατάξεις, ολιγαρχικούς και δημοκρατικούς, σε ακρότητες και σε χρήση κάθε μέσου για επικράτηση. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι το ένστικτο της επιβίωσης ωθεί τις γυναίκες των δημοκρατικών να αναλάβουν ενεργό ρόλο στις πολεμικές συγκρούσεις και να συμμετάσχουν με όλες τους τις δυνάμεις στις συμπλοκές, ρίχνοντας στους αντιπάλους κεραμίδια από τα σπίτια τους και προκαλώντας γενικευμένη αναστάτωση. Ο Θουκυδίδης ερμηνεύει την ψυχραιμία και την τόλμη που επιδεικνύουν ως αποτέλεσμα της απειλής που δέχονται, ώστε να ξεπερνούν τελικά τη γυναικεία τους φύση και την αδυναμία τουςνα υπομένουν τον θόρυβο της μάχης.

Οι ολιγαρχικοί, από την άλλη πλευρά, τη στιγμή της υποχώρησής τους, δεν διστάζουν να καταφύγουν σε εμπρησμό της πόλης και των κατοικιών τους, για να μην καταληφθεί ο ναύσταθμος από τους δημοκρατικούς. Ο εμπρησμός της πόλης είναι μια απονενοημένη και ακραία ενέργεια των ολιγαρχικών με αμφίβολα αποτελέσματα, υποκινούμενη από τον φόβο τους μήπως επικρατήσουν οι αντίπαλοι αλλά και από την ανάγκη τους για επιβίωση.

Συνολικά, στην περίπτωση των γυναικών το ένστικτο της επιβίωσης κινητοποιεί σε πρακτικές εναντίωσης στον εχθρό, ενώ στην περίπτωση των ολιγαρχικών ο φόβος υπερισχύει της λογικής και οδηγεί στην αυτοκαταστροφική και ανεξέλεγκτη πράξη της πυρπόλησης.

 

4. Σύμφωνα με το μεταφρασμένο κείμενο η περίοδος ειρήνης χαρακτηρίζεται από ευημερία και έτσι καθένας μπορεί να ζει ήρεμα χωρίς το άγχος αναγκών τις οποίες δεν μπορεί να καλύψει. Αντίθετα, σε περίοδο πολέμου, οι συμφορές είναι αλλεπάλληλες και εξαγριώνουν τον άνθρωπο. Η στέρηση βασικών αναγκών προκαλεί τη βία και οξύνει περισσότερο την αντιπαράθεση.

Στο πρωτότυπο κείμενο επιβεβαιώνεται η περιγραφή της κατάστασης που προκαλεί ο πόλεμος. Βλέπουμε ότι η αντιπαράθεση κλιμακώθηκε σταδιακά και συμπεριέλαβε στη σύγκρουση τους δούλους και τις γυναίκες. Όμως, η επικράτηση των δημοκρατικών δεν οδήγησε σε ηρεμία, αλλά ενέτεινε τη σύγκρουση στο κέντρο της πόλης και οδήγησε στην πυρπόλησή του και στην καταστροφή που θα μπορούσε να είναι ολοσχερής.

 

 

5. άγονος, γενικός, καταγίνομαι – τροπικός, ανατρέπω, ανατροπή – κράτος, επικρατώ, κρατικός – επέλαση, παρελαύνω, παρέλευση – διαφθορά, άφθαρτος, φθοροποιός

 

 

6. α-Σ, β-Σ, γ-Λ, δ-Σ, ε-Σ

 

7. α. τοὺς ἀγροὺς: τὸν ἀγρόν, τῷ μὲν δήμῳ: τοῖς δήμοις, τῶν οἰκετῶν: τοῦ οἰκέτου, τῆς ἀγορᾶς: τῶν ἀγορῶν, τὰς ξυνοικίας: τὴν ξυνοικίαν.

β. γίγνεται: γίγνεσθαι, ᾖ: εἶναι, ἐκινδύνευσε: κινδυνεῦσαι.

γ. γίγνεται: γιγνόμενος, ἐκινδύνευσε: κινδυνεύσας, κινδυνεύσασα, κινδυνεῦσαν.

 

8. α. χρήματα. Αττική σύνταξη.

β. Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ: δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα ἠκροβολίσαντό

ἐλευθερίαν: αντικείμενο στη μετοχή ὑπισχνούμενοι.

τῶν οἰκετῶν: γενική του περιεχομένου στο πλῆθος.

διαφθαρῆναι: αντικείμενο του ρήματος ἐκινδύνευσε, τελικό απαρέμφατο.

ἄνεμος: υποκείμενο του ρήματος ἐπεγένετο.

 

 

 

«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».

 

Ακολουθείστε μας και στο Tik Tok