Λυσίας, Ὑπέρ Μαντιθέου §§ 1-3 (Κριτήριο αξιολόγησης-Απαντήσεις)

 

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Λυσίας, Ὑπὲρ Μαντιθέου §§1-3

Εἰ μὴ συνῄδη, ὦ βουλή, τοῖς κατηγόροις βουλομένοις ἐκ παντὸς τρόπου κακῶς ἐμὲ ποιεῖν, πολλὴν ἂν αὐτοῖς χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας· ἡγοῦμαι γὰρ τοῖς ἀδίκως διαβεβλημένοις τούτους εἶναι μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίους, οἵτινες ἂν αὐτοὺς ἀναγκάζωσιν εἰς ἔλεγχον τῶν αὐτοῖς βεβιωμένων καταστῆναι. Ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω, ὥστ᾽ ἐλπίζω καὶ εἴ τις πρός με τυγχάνει ἀηδῶς [ἢ κακῶς] διακείμενος, ἐπειδὰν ἐμοῦ λέγοντος ἀκούσῃ περὶ τῶν πεπραγμένων, μεταμελήσειν αὐτῷ καὶ πολὺ βελτίω με εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ἡγήσεσθαι. Ἀξιῶ δέ, ὦ βουλή, ἐὰν μὲν τοῦτο μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω, ὡς εὔνους εἰμὶ τοῖς καθεστηκόσι πράγμασι καὶ ὡς ἠνάγκασμαι τῶν αὐτῶν κινδύνων μετέχειν ὑμῖν, μηδέν πώ μοι πλέον εἶναι· ἐὰν δὲ φαίνωμαι περὶ τὰ ἄλλα μετρίως βεβιωκὼς καὶ πολὺ παρὰ τὴν δόξαν καὶ [παρὰ] τοὺς λόγους τοὺς τῶν ἐχθρῶν, δέομαι ὑμῶν ἐμὲ μὲν δοκιμάζειν, τούτους δὲ ἡγεῖσθαι χείρους εἶναι. Πρῶτον δὲ ἀποδείξω ὡς οὐχ ἵππευον οὔδ᾽ ἐπεδήμουν ἐπὶ τῶν τριάκοντα, οὐδὲ μετέσχον τῆς τότε πολιτείας.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1.

α. Να γράψετε τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο (μονάδες 3) και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 3):  

1. Ο Μαντίθεος δηλώνει ότι σε κάθε περίπτωση χρωστά ευγνωμοσύνη στους κατηγόρους του. 
2. Ο Μαντίθεος ελπίζει πως όποιος νιώθει εχθρικά για αυτόν, θα αλλάξει γνώμη μετά την απολογία του. 
3. Ο Μαντίθεος έχει την αξίωση να επικυρωθεί η εκλογή του, αν αποδείξει ότι έχει φιλικά αισθήματα προς τη δημοκρατία και ότι έχει αναγκαστεί να συμμετέχει στους ίδιους κινδύνους με τους βουλευτές.  

 

 

 

β. Να απαντήσετε τις παρακάτω ερωτήσεις:  

1. «οἵτινες ἂν αὐτοὺς ἀναγκάζωσιν εἰς ἔλεγχον τῶν αὐτοῖς βεβιωμένων καταστῆναι»: Σε ποιους αναφέρεται ο Μαντίθεος με την αντωνυμία «οἵτινες»; (μονάδες 2) 
2. «οὐδὲ μετέσχον τῆς τότε πολιτείας»: Σε ποια «πολιτεία» αναφέρεται ο Μαντίθεος; (μονάδες 2) 

Μονάδες 10 

 

Β1. Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τα ρητορικά ήθη στο προοίµιο του λόγου.

Μονάδες 10

 

Β2. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς ήταν ιστοριογράφος αλλά και ρητοροδιδάσκαλος, ο οποίος ασχολήθηκε μεταξύ άλλων με τη συγγραφή δοκιμίων για πολλούς ρήτορες. Το απόσπασμα που ακολουθεί αναφέρεται στα προοίμια του Λυσία. Αφού το μελετήσετε προσεκτικά, να εντοπίσετε και να σχολιάσετε στο προοίμιο του Ὑπέρ Μαντιθέου λόγου α) ένα σημείο διαφοροποίησης από τις συνηθισμένες ρητορικές τεχνικές (μονάδες 5) και β) ένα σημείο στα οποία τις ακολουθεί

 «Υποστηρίζω ότι ο Λυσίας είναι ο πιο ικανός απ’ όλους και ο πιο ευχάριστος, όταν αρχίζει τους λόγους… Παρατηρώ ακόμα ότι ο ρήτορας χρησιμοποιεί όλους τους τρόπους που προτείνουν τα ρητορικά εγχειρίδια για το προοίμιο και που απαιτούν οι περιστάσεις. Άλλες φορές αρχίζει στο πρώτο πρόσωπο με αυτοέπαινο, άλλοτε με κατηγορίες για τον αντίδικο, αντικρούοντας αρχικά τις κατηγορίες εις βάρος του, αν τύχει να έχει κατηγορηθεί πρώτος. Μερικές φορές κερδίζει την εύνοια των δικαστών στο πρόσωπό του και στην υπόθεση, επαινώντας και κολακεύοντάς τους. Άλλοτε υποδεικνύει τη δική του μειονεκτική θέση και την πλεονεκτική θέση του αντιδίκου του και ότι ο αγώνας μεταξύ τους είναι άνισος. Κάποιες φορές παρουσιάζει την υπόθεσή του ως κοινού ενδιαφέροντος, σημαντική για όλους και τέτοια που αξίζει την προσοχή των δικαστών, ή γενικά επινοεί οποιοδήποτε άλλο επιχείρημα που μπορεί να ωφελήσει τον ίδιο και να μειώσει τον αντίδικό του. Αφού παρουσιάσει όλα αυτά σύντομα και απλά, με φρόνιμα διανοήματα, κατάλληλες ρήσεις και μετριοπαθή επιχειρήματα, στη συνέχεια περνάει βιαστικά στην έκθεση της υπόθεσης, όπου κάνει μια προκαταρκτική αναφορά στα αποδεικτικά επιχειρήματα που θα χρησιμοποιήσει αργότερα, και αφού προετοιμάσει έτσι το ακροατήριό του να ακούσει με προθυμία ό, τι πρόκειται να πει, περνάει στη διήγηση. Αυτή η έκθεση της υπόθεσης είναι συνήθως στον Λυσία το όριο μεταξύ του προοιμίου και της διήγησης, έχει τύχει όμως μερικές φορές να αρχίσει με αυτή μόνο την έκθεση. Μερικές φορές πάντως ξεκινά δίχως προοίμιο, με τη διήγηση, κάνοντας αυτή αρχή του λόγου του »

Μονάδες 10

 

Β3. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω διατυπώσεις ως Σωστές (Σ) ή Λανθασμένες (Λ):

1. Η συστηματική ρητορική γεννήθηκε στη Σικελία μετά το 466 π.Χ.
2. Οι δικανικοί λόγοι εκφωνούνταν στην Αγορά.
3. Οι επιδεικτικοί ή πανηγυρικοί λόγοι εκφωνούνταν μόνο μετά από κάθε νικηφόρα μάχη
4. Η πίστις ως το σημαντικότερο μέρος του ρητορικού λόγου περιέχει άτεχνες και έντεχνες αποδείξεις.
5. Η παθοποιία είναι σημαντική, επειδή οι άνθρωποι αποφασίζουν περισσότερο συναισθηματικά παρά λογικά.

Μονάδες 10

Β4. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου της Νέας Ελληνικής με το κατάλληλο ομόρριζο (απλό ή σύνθετο) της λέξης του αρχαίου διδαγμένου κειμένου που σας δίνεται, ώστε να ολοκληρωθεί ορθά το νόημά τους:

• κατηγόροις: Συνήθως ψωνίζει φρούτα και λαχανικά από τη λαϊκή …………………. .
• ἀναγκάζωσιν: Το αεροπλάνο έκανε ………………………….. προσγείωση.
• πεπραγμένων: Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της έκανε την …………………….. της άσκηση στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός».
• λόγους: Είναι ……………………… το αίτημά σου και δεν θα ικανοποιηθεί!
• ἵππευον: Επισκεφθήκαμε τον…………………… όμιλο της πόλης μας.

Μονάδες 10

 

 

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Λυσίας, Κατὰ Ἀγοράτου ἐνδείξεως §§8-10 (έκδ. του Albini, U. Φλωρεντία: Sansoni, 1955) Ο κατήγορος υποστηρίζει σε λόγο που εκφωνεί στην Ηλιαία ότι ο Αγόρατος, εξυπηρετώντας τα σχέδια των Τριάκοντα, προκάλεσε τη θανάτωση του εξαδέλφου του, του Διονυσόδωρου, και άλλων δημοκρατικών στρατηγών. Εδώ αναφέρεται στα γεγονότα πριν την τελική παράδοση της Αθήνας και τις διαπραγματεύσεις με τους Σπαρτιάτες.

 

Ὅτε γὰρ ἡ πρώτη ἐκκλησία περὶ τῆς εἰρήνης ἐγίγνετο καὶ οἱ παρὰ Λακεδαιμονίων ἥκοντες ἔλεγον, ἐφ’ οἷς ἕτοιμοι εἶεν τὴν εἰρήνην ποιεῖσθαι Λακεδαιμόνιοι, εἰ κατασκαφείη τῶν τειχῶν τῶν μακρῶν ἐπὶ δέκα στάδια ἑκατέρου, τότε ὑμεῖς τε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οὐκ ἠνέσχεσθε ἀκούσαντες περὶ τῶν τειχῶν τῆς κατασκαφῆς, Κλεοφῶν τε ὑπὲρ ὑμῶν πάντων ἀναστὰς ἀντεῖπεν ὡς οὐδενὶ τρόπῳ οἷόν τε εἴη ποιεῖν ταῦτα. Μετὰ δὲ ταῦτα Θηραμένης, ἐπιβουλεύων τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ, ἀναστὰς λέγει ὅτι, ἐὰν αὐτὸν ἕλησθε περὶ τῆς εἰρήνης πρεσβευτὴν αὐτοκράτορα, ποιήσειν ὥστε μήτε τῶν τειχῶν διελεῖν μήτε ἄλλο τὴν πόλιν ἐλαττῶσαι μηδέν· οἴοιτο δὲ καὶ ἄλλο τι ἀγαθὸν παρὰ Λακεδαιμονίων τῇ πόλει εὑρήσεσθαι. Πεισθέντες δὲ ὑμεῖς εἵλεσθε ἐκεῖνον πρεσβευτὴν αὐτοκράτορα, ὃν τῷ προτέρῳ ἔτει στρατηγὸν χειροτονηθέντα ἀπεδοκιμάσατε, οὐ νομίζοντες εὔνουν εἶναι τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ.

 

Λεξιλόγιο

• οἷόν τ’ ἐστι: είναι δυνατόν
• τὸ πλῆθος τὸ ὑμετέρον: το δημοκρατικό σας πολίτευμα
• διελεῖν <διαιρῶ: κατεδαφίζω
• ἐκκλησία: συνέλευση
• ἐφ’ οἷς: με ποιους όρους
• οἱ ἥκοντες: οι απεσταλμένοι
• κατασκάπτω: γκρεμίζω
• ἀναστὰς<ἀνίστημι: παίρνω τον λόγο
• ἐπιβουλεύω: συνωμοτώ εναντίον
• ἕλησθε< αἱροῦμαι: εκλέγω
• οἴομαι: νομίζω
• χειροτούμαι: εκλέγομαι
• εὔνους: φίλος
• τό πλῆθος τὸ ὑμέτερον: η δημοκρατία σας
• ἑκάτερος: ο καθένας από τους δύο

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1. Να μεταφράσετε στη Νέα Ελληνική το απόσπασμα: «Μετὰ δὲ ταῦτα Θηραμένης … τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ».

Μονάδες 20

Γ2. Για ποιον λόγο οι Αθηναίοι αποφάσισαν τελικά να εκλέξουν τον Θηραμένη πρεσβευτή αυτοκράτορα, παρόλο που τον είχαν καταψηφίσει ως στρατηγό την προηγούμενη χρονιά;

Μονάδες 10

 

Γ3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους

εἴη: Τις υπόλοιπες εγκλίσεις του ρήματος στον ίδιο χρόνο και στο ίδιο πρόσωπο.

ἐγίγνετο: Τον ίδιο τύπο στον ενεστώτα

ἐκκλησία: Γενική ενικού και δοτική πληθυντικού

τρόπῳ: ονομαστική ενικού και αιτιατική πληθυντικού

τῆς κατασκαφῆς: γενική πληθυντικού και κλητική πληθυντικού.

Μονάδες 10

 

Γ4. α. Να προσδιορίσετε την κύρια συντακτική λειτουργία των υπογραμμισμένων λέξεων/φράσεων του κειμένου: πάντων, ἕτοιμοι, τῶν μακρῶν, ὦ ἄνδρες, ταῦτα, Κλεοφῶν, ὑμεῖς, τῷ ὑμετέρῳ, δέκα, αὐτὸν .

 Μονάδες 10

 

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α1.

α.

1.– Λ: Εἰ μὴ συνῄδη, ὦ βουλή, τοῖς κατηγόροις βουλομένοις ἐκ παντὸς τρόπου κακῶς ἐμὲ ποιεῖν, πολλὴν ἂν αὐτοῖς χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας·

2.– Σ: ὥστ᾽ ἐλπίζω καὶ εἴ τις πρός με τυγχάνει ἀηδῶς [ἢ κακῶς] διακείμενος, ἐπειδὰν ἐμοῦ λέγοντος ἀκούσῃ περὶ τῶν πεπραγμένων, μεταμελήσειν αὐτῷ καὶ πολὺ βελτίω με εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ἡγήσεσθαι.

3.– Λ: Ἀξιῶ δέ, ὦ βουλή, ἐὰν μὲν τοῦτο μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω, ὡς εὔνους εἰμὶ τοῖς καθεστηκόσι πράγμασι καὶ ὡς ἠνάγκασμαι τῶν αὐτῶν κινδύνων μετέχειν ὑμῖν, μηδέν πώ μοι πλέον εἶναι·

β.1. Με την αντωνυμία «οἵτινες» ο Μαντίθεος αναφέρεται στους κατηγόρους: τούτους, δηλαδή τοὺς κατηγόρους.

2. Ο Μαντίθεος αναφέρεται στο τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα (ἐπὶ τῶν τριάκοντα).

 

 

β. 1. Με την αντωνυμία «οἵτινες» ο Μαντίθεος αναφέρεται στους κατηγόρους: τούτους, δηλαδή τοὺς κατηγόρους.

2. Ο Μαντίθεος αναφέρεται στο τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα (ἐπὶ τῶν τριάκοντα).

 

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Περὶ τῶν ἀρχαίων ῥητόρων, Λυσίας, 17

Επισήμανση: Στο συγκεκριμένο παράλληλο κείμενο παρουσιάζονται χαρακτηριστικά στοιχεία των προοιμίων των ρητορικών λόγων του Λυσία, από τα οποία κάποια μπορούν να αναζητηθούν στο συγκεκριμένο προοίμιο του Ὑπὲρ Μαντιθέου. Έτσι, για παράδειγμα, εντοπίζεται ο εύστοχος τρόπος με τον οποίο επιδιώκονται η εύνοια και η προσοχή των βουλευτών μέσω του ισχυρισμού ότι οι κατήγοροι επιθυμούν με κάθε τρόπο να βλάψουν τον δοκιμαζόμενο που παρουσιάζεται ως θύμα άδικης διαβολής. Επίσης, στην εύνοια και την προσοχή αποσκοπεί η δήλωση του ομιλητή ότι όποιος τον ακούσει να μιλά για τα πεπραγμένα του θα αλλάξει γνώμη γι’ αυτόν και θα τον θεωρήσει πολύ καλύτερο. Τέλος, ο λόγος χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία, αφού δεν ακολουθείται η συνήθης τεχνική της σπίλωσης των κατηγόρων, αλλά παρά προσδοκίαν ο δοκιμαζόμενος δηλώνει ότι σχεδόν τους οφείλει ευγνωμοσύνη για την κατηγορία.

 

Β3.1-Σ, 2-Λ, 3-Λ, 4-Σ, 5-Σ

 

 

Β4. Αγορά, αναγκαστική, πρακτική, λογικό, ιππικό

 

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Γ1.

Μετά από αυτά ο Θηραμένης, υπονομευτής του δημοκρατικού πολιτεύματος, πήρε το λόγο και είπε ότι, αν τον εκλέξετε πρεσβευτή με απεριόριστες αρμοδιότητες για την ειρήνη, θα συντελέσει ώστε να μη γκρεμίσετε κανένα τμήμα των τειχών και η πόλη να μην υποστεί καμιά άλλη ταπείνωση· πίστευε μάλιστα ότι θα πετύχαινε και κάποιο άλλο αγαθό για την πόλη από τους Λακεδαιμόνιους. Κι αφού εσείς πέσατε στην παγίδα, τον εκλέξατε στρατηγό με απεριόριστες αρμοδιότητες, αυτόν που μόλις την προηγούμενη χρονιά, καθώς είχε κληρωθεί στρατηγός, τον αποδοκιμάσατε (εμποδίσατε να αναλάβει τη στρατηγεία), γιατί ξέρατε ότι δεν είναι φίλος του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Μτφρ.Γ.Α. Ράπτης. 2003.

 

Μετά από αυτά σηκώθηκε και ο Θηραμένης, ο οποίος συνωμοτούσε εναντίον της δημοκρατίας σας και είπε ότι, αν τον διορίζατε πρεσβευτή για την ειρήνη με απόλυτη εξουσία, θα κανονίσει να μην γίνει ούτε κατεδάφιση των τειχών ούτε άλλη υποβάθμιση της πόλης· και ότι πίστευε πως θα επινοούσε κάτι για να πάρει από τους Λακεδαιμόνιους κάτι καλύτερο για την πόλη. Αφού σας έπεισε, τον διορίσατε πρεσβευτή με απόλυτη εξουσία, τον άνθρωπο που τον προηγούμενο χρόνο μετά την εκλογή του σε στρατηγό, τον είχατε απορρίψει μετά από εξονυχιστικό έλεγχο, επειδή τον κρίνατε ως δυσμενή στη δημοκρατία σας.

Μτφρ. W.R.M. Lamb. 1930. Διασκευή από τα αγγλικά στα νέα ελληνικά.

 

 

Γ2. Οι Αθηναίοι αποφάσισαν τελικά να εκλέξουν τον Θηραμένη πρεσβευτή αυτοκράτορα, παρόλο που τον είχαν καταψηφίσει ως στρατηγό την προηγούμενη χρονιά, εξαιτίας της υπόσχεσης που τους έδωσε για προστασία της πόλης. Συγκεκριμένα, υποσχέθηκε να μην κατεδαφιστούν τα Μακρά Τείχη ούτε να ταπεινωθεί η πόλη («λέγει ὅτι, ἐὰν αὐτὸν ἕλησθε περὶ τῆς εἰρήνης πρεσβευτὴν αὐτοκράτορα, ποιήσειν ὥστε μήτε τῶν τειχῶν διελεῖν μήτε ἄλλο τὴν πόλιν ἐλαττῶσαι μηδέν»). Παρά το γεγονός ότι ο Θηραμένης είχε απορριφθεί προηγουμένως ως στρατηγός («ὃν τῷ προτέρῳ ἔτει στρατηγὸν χειροτονηθέντα ἀπεδοκιμάσατε, οὐ νομίζοντες εὔνουν εἶναι τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ»), οι Αθηναίοι πείστηκαν ότι θα μπορούσε να πετύχει καλύτερους όρους ειρήνης, και έτσι του έδωσαν πλήρη εξουσία ως πρεσβευτή.

 

Γ3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους

εἴη: ἐστί(οριστική), ᾖ(υποτακτική), ἔστω(προστακτική)

ἐγίγνετο: γίγνεται

ἐκκλησία: ἐκκλησίας, ἐκκλησίαις

τρόπῳ: τρόπος, τρόπους

τῆς κατασκαφῆς: τῶν κατασκαφῶν και (ὦ) κατασκαφαί.

 

Γ4. α. πάντων: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο ὑμῶν

ἕτοιμοι: κατηγορούμενο στο Λακεδαιμόνιοι μέσω του εἶεν

τῶν μακρῶν: επιθετικός προσδιορισμό στο τῶν τειχῶν

ὦ ἄνδρες: κλητική προσφώνηση

ταῦτα: αντικείμενο στο ποιεῖν

Κλεοφῶν: υποκείμενο στα ἀναστὰς και ἀντεῖπεν

ὑμεῖς: υποκείμενο στα Πεισθέντες και εἵλεσθε

τῷ ὑμετέρῳ: επιθετικός προσδιορισμός στο τῷ ὑμετέρῳ

δέκα: επιθετικός προσδιορισμός στο στάδια

αὐτὸν: αντικείμενο στο ἕλησθε

 

«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».

Ακολουθείστε μας και στο Tik Tok