Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Α´ Λυκείου: Η διατροφή των εφήβων (Κριτήριο Αξιολόγησης)

Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Α´ Λυκείου: Η διατροφή των εφήβων (Κριτήριο Αξιολόγησης)

Κείμενο 1

 

[Η διατροφή των εφήβων. Η σημασία της για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του εφήβου]

Το παρακάτω κείμενο έχει δημοσιευθεί στις 13.9.2016 από την κ. Κ. Κωστέα, η οποία είναι Ψυχολόγος, συντονίστρια σχολών γονέων και σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού. Πηγή: https://www.psychology.gr.

 

Είναι γενικώς αποδεκτό ότι κατά τη διάρκεια της εφηβείας το άτομο αποκτά την ευθύνη της υγείας του και τις συνήθειες που θα ισχύσουν κατά την ενήλικη ζωή του και θα καθορίσουν την ποιότητά της. Είναι επομένως ιδιαίτερα σημαντική η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τη σωστή διατροφή, καθώς και η υιοθέτηση ανάλογης διατροφικής συμπεριφοράς.

Η διατροφή κατά την εφηβεία έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και οι στόχοι της είναι η παροχή της ενέργειας και των θρεπτικών συστατικών που απαιτούνται για τη φυσιολογική εφηβική ανάπτυξη και την καθημερινή εφηβική δραστηριότητα, η πρόληψη καταστάσεων, όπως η σιδηροπενική αναιμία και η οδοντική τερηδόνα, καθώς και η πρόληψη παθολογικών καταστάσεων κατά την ενήλικο ζωή, όπως η οστεοπόρωση, η υπέρταση, η καρδιαγγειακή νόσος και η παχυσαρκία.

Παράλληλα, η σωστή διατροφή ενισχύει την παραγωγή της σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστής) που είναι αναγκαία για τη σταθερότητα της διάθεσης και για τα συναισθήματα ευεξίας και ηρεμίας και οδηγεί στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης, των υγιών διαπροσωπικών ορίων και του υγιούς ελέγχου των καταστάσεων, στοιχεία που είναι απαραίτητα για μια πραγματική ποιότητα ζωής.

Παρά τη μεγάλη σημασία της διατροφής κατά την εφηβική ηλικία, οι έφηβοι συνήθως δεν διατρέφονται σωστά. Δεν τρώνε πρωινό, καταναλώνουν ενδιάμεσα γεύματα χαμηλής ή ακόμα και καμιάς διατροφικής αξίας (σνακς),τρώνε συχνά πολυθερμιδικά πρόχειρα γεύματα (fast food) εκτός σπιτιού και η διατροφή τους υπολείπεται σε σίδηρο, ασβέστιο και φυτικές ίνες. Είναι επίσης συχνό το φαινόμενο να ακολουθούν επικίνδυνες και εξαντλητικές δίαιτες, ιδίως τα κορίτσια, ή να χρησιμοποιούν επικίνδυνα συμπληρώματα, ιδίως τα αγόρια.

Με δεδομένο το γεγονός ότι η διατροφική εκπαίδευση των εφήβων είναι αρκετά δύσκολη εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων της ηλικίας αυτής, είναι σημαντικό να εστιάσουμε στη συνεχή υποστήριξη και ενθάρρυνση του εφήβου για την υιοθέτηση ενός ισορροπημένου διατροφικού προγράμματος,με σεβασμό πάντα στην προσωπικότητα και στο καθημερινό πρόγραμμά του. Η συμμετοχή της οικογένειας είναι επίσης απαραίτητη, γι’ αυτό και η σωστή και επαρκής ενημέρωσή της είναι άμεσης σημασίας. Το σωστό διατροφικό πρόγραμμα κατά την εφηβεία είναι ο θεμέλιος λίθος για έναν γενικότερα ισορροπημένο τρόπο ζωής που θα εξασφαλίσει υγεία, ομορφιά, ψυχική γαλήνη, ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, ποιοτικές ανθρώπινες σχέσεις και μακροζωία.

 

Κείμενο 2

[Ο διαγωνισμός μαγειρικής]

Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Α. Στάικου «Επικίνδυνες μαγειρικές» (Αθήνα 1977: εκδ. Άγρα).

 

Το βράδυ, στο σπίτι του Δημήτρη, μέσα σε μία φαντασμαγορική, από τα πολυάριθμα κεριά, φωταψία, με τραπέζι στρωμένο από ένα ολόλευκο και ολοκέντητο τραπεζομάντηλο και τις πορσελάνες, τα ασημικά και τα κρύσταλλα των ποτηριών να σκορπίζουν αστραφτερές και παιγνιώδεις ακτίνες, οι διαγωνιζόμενοι περίμεναν με δέος την άφιξη της Νανάς. Εκείνη, με καθυστέρηση μιας ώρας, εμφανίστηκε ωραία και ολέθρια όσο ποτέ. Πιο λευκή από την πορσελάνη, πιο θαμπή από το ασήμι και πιο αστραφτερή από το κρύσταλλο, σαν τίποτα να μη συμβαίνει, ατάραχη, ασπάσθηκε τους δύο έκθαμβους και βωβούς εραστές και ξέσπασε σε γέλια, ατελείωτα, γάργαρα γέλια.

Μετά τη θεατρική αυτή εισαγωγή έφθασε η ώρα, η φρικτή ώρα του δείπνου. Ο Δημήτρης και ο Δαμοκλής αποσύρθηκαν στην κουζίνα μαζί. Κανείς τους δεν θα τολμούσε να μείνει μόνος μαζί της, δεν θα τολμούσε να αντικρύσει το αβυσσαλέο[1] της βλέμμα. Βέβαια στην κουζίνα έσπευσαν μαζί για να κατοχυρώσουν το αδιάβλητο της διαδικασίας του σερβιρίσματος. Στο πιάτο της ολιγόφαγης θεάς τοποθέτησαν δύο μικρά κομμάτια μουσακά. Πάνω στο κομμάτι του Δαμοκλή υπήρχε ένα γιασεμί και πάνω στο κομμάτι του Δημήτρη ένα ανθάκι γαζίας.

Αμέσως μετά, ο Δημήτρης με μια απλή πρόποση προχώρησε στην προκήρυξη του διαγωνισμού. Βεβαίως απέκρυψε από τη Νανά ποιος είχε παρασκευάσει το καθένα από τα δύο κομμάτια και ποιο θα ήταν το έπαθλο για τον νικητή. Η φρικτή ιεροτελεστία είχε ξεκινήσει. Οι διαγωνιζόμενοι, περιδεείς[2], κατάχλομοι σαν το κερί, παρακολουθούσαν την τροχιά του πιρουνιού της Νανάς, από το πιάτο στο στόμα της. Προσπαθούσαν να διαβάσουν πάνω στα χείλη της την αποδοχή ή την απόρριψη. Εκείνη, ενθουσιασμένη από τον ρόλο του κριτή, δοκίμαζε μια από το ένα και μια από το άλλο κομμάτι. Με μισόκλειστα βλέφαρα μηρύκαζε ατελείωτα, θηρεύοντας[3] από την κάθε μπουκιά την πεμπτουσία. Όταν το πιάτο της άδειασε, οι εξεταζόμενοι, που δεν είχαν αγγίξει το φαγητό, κρεμάστηκαν από τα χείλη της.

 

ΘΕΜΑΤΑ

 

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)

 

1^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Να γράψεις στο απαντητικό σου φύλλο την ένδειξη Σωστό (Σ) ή Λάθος (Λ) για την καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις που αναφέρονται στο κείμενο 1:

 

1. Η ευθύνη για την υγεία των εφήβων ανήκει στους γονείς, τους δασκάλους και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, στο οποίο ζουν.
2. Η διατροφή παρέχει στους εφήβους όχι μόνο την απαραίτητη ενέργεια, αλλά και προστασία από παθολογικές καταστάσεις κατά την ενήλικη ζωή τους.
3. Οι έφηβοι δεν διατρέφονται σωστά, όταν καταναλώνουν προϊόντα χαμηλής διατροφικής αξίας ή όταν παίρνουν πολλές θερμίδες εκτός σπιτιού.
4. Οι εξαντλητικές δίαιτες και τα διατροφικά συμπληρώματα καλό θα ήταν να απαγορευτούν ως στοιχεία επικίνδυνα για την υγεία των εφήβων.
5. Η υποστήριξη των παιδιών και η ενημέρωση της οικογένειας είναι το κλειδί για την υιοθέτηση σωστών διατροφικών συνηθειών κατά την εφηβική ηλικία.

 

Μονάδες 10

2^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Να καταγράψεις τις συνδετικές λέξεις / φράσεις, με τις οποίες εισάγεται η 3^η και η 4^η παράγραφος του Κειμένου 1 (μονάδες 4) και να δείξεις ποια νοηματική σχέση έχουν αυτές οι παράγραφοι μεταξύ τους (μονάδες 6).

 

Μονάδες 10

3^ουποερώτημα (μονάδες 15)

Να μετατρέψεις τις παρακάτω περιφράσεις του Κειμένου 1 (με υπογράμμιση στο κείμενο) σε ρηματικές φράσεις, κάνοντας και τις απαραίτητες συντακτικές αλλαγές (μονάδες 12). Ποια μεταβολή παρατηρείς ως προς το ύφος του λόγου; (μονάδες 3 )

1. αποκτά την ευθύνη της υγείας του
2. οι στόχοι της είναι
3. οδηγεί στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης, των υγιών διαπροσωπικών ορίων και του υγιούς ελέγχου των καταστάσεων
4. για την υιοθέτηση ενός ισορροπημένου διατροφικού προγράμματος

 

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)

Υπόθεσε ότι λαμβάνεις μέρος σε μια διαδικτυακή συζήτηση με συνομηλίκους σου με θέμα τη διατροφή των εφήβων. Να συντάξεις κείμενο έκτασης 350 περίπου λέξεων, για να εκφράσεις τη γνώμη σου σχετικά με τον βαθμό στον οποίο τα πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ επηρεάζουν τη διατροφική συμπεριφορά των εφήβων.

Μονάδες 30

ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)

Να αναφερθείτε στο είδος του αφηγητή της ιστορίας (χαρακτηρισμός, ρηματικό πρόσωπο, εστίαση) στο Κείμενο 2.

Μονάδες 20

 

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)

Ποια είναι η στάση και η συμπεριφορά της ηρωίδας που παίζει τον ρόλο του κριτή στον διαγωνισμό μαγειρικής του Κειμένου 2 και πώς αντιλαμβάνεσαι εσύ τη σχέση της με τους δύο κρινόμενους μάγειρες; Να αναπτύξεις την απάντησή σου σε 100 – 150 λέξεις.

Μονάδες 15

[1] Πολύ βαθύ

[2] Πολύ φοβισμένοι

[3] κυνηγώντας

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

ΘΕΜΑ 1 

1ο υποερώτημα 

1 Λ

2 Σ

3 Σ

4 Λ

5 Σ

2ο υποερώτημα 

Οι συνδετικές λέξεις / φράσεις έχουν ως ακολούθως:

Παράλληλα → φανερώνει προσθήκη και εισάγει την 3η παράγραφο.

Παρά τη μεγάλη σημασία …. συνήθως δεν → δηλώνει αντίθεση και εισάγει την 4η παράγραφο.

Και οι δύο παράγραφοι εμπλουτίζουν το πληροφοριακό περιεχόμενο του κειμένου, ωστόσο βρίσκονται σε σχέση αντιθετική μεταξύ τους. Συγκεκριμένα, στην 3η παράγραφο παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα της σωστής διατροφής κατά την εφηβική ηλικία για την ανάπτυξη υγιούς προσωπικότητας και την εδραίωση της ψυχικής ισορροπίας, ενώ στην 4η παράγραφο τονίζεται ότι, παρά τα πλεονεκτήματα που προαναφέρθηκαν, οι έφηβοι δεν διατρέφονται σωστά, εφόσον πολύ συχνά καταναλώνουν ενδιάμεσα γεύματα με χαμηλή διατροφική αξία και πολυθερμιδικά πρόχειρα γεύματα ή, από την άλλη μεριά, ακολουθούν εξαντλητικές δίαιτες ή παίρνουν επικίνδυνα συμπληρώματα διατροφής.

3ο υποερώτημα 

Η μετατροπή έχει ως ακολούθως:

1. αποκτά την ευθύνη της υγείας του → συνειδητοποιεί ότι ευθύνεται για την υγεία του

2. οι στόχοι της είναι → στοχεύει στο

3. οδηγεί στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης, των υγιών διαπροσωπικών ορίων και του υγιούς ελέγχου των καταστάσεων → ενισχύει την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση, τα υγιή διαπροσωπικά όρια και τον υγιή έλεγχο των καταστάσεων

4. για την υιοθέτηση ενός ισορροπημένου διατροφικού προγράμματος → για να υιοθετήσει ένα ισορροπημένο διατροφικό πρόγραμμα.

Με τη μετατροπή των περιφράσεων σε ρηματικές φράσεις, το ύφος του Κειμένου 1 γίνεται πιο αναλυτικό, πιο επεξηγηματικό. Ειδικότερα, δίδεται περισσότερη έμφαση στο υποκείμενο που δρα και με αυτόν τον τρόπο τα νοήματα του κειμένου (π.χ. η ευθύνη του εφήβου για την υγεία του, οι στόχοι της ισορροπημένης διατροφής, η προσφορά της στον έφηβο κ.λπ.) μεταβιβάζονται με τρόπο σαφέστερο προς τον αναγνώστη. Το κείμενο χάνει σε πυκνότητα λόγου, αλλά κερδίζει σε σαφήνεια.

ΘΕΜΑ 3

Ετεροδιηγητικός αφηγητής

Τριτοπρόσωπη αφήγηση(π.χ. εμφανίστηκε, προχώρησε)

Αφήγηση με μηδενική εστίαση(π.χ. Βεβαίως απέκρυψε από τη Νανά ποιος είχε παρασκευάσει το καθένα από τα δύο κομμάτια και ποιο θα ήταν το έπαθλο για τον νικητή.)

ΘΕΜΑ 4 

Η ηρωίδα που παίζει τον ρόλο του κριτή αντιμετωπίζει τους κρινόμενους μάγειρες με αυστηρότητα και αφ’ υψηλού αμεροληψία, χωρίς να αφήνει να διαφανούν οι προθέσεις της (Προσπαθούσαν να διαβάσουν … απόρριψη). Κατ’ αρχάς φτάνει στο σπίτι του διαγωνισμού με καθυστέρηση (με καθυστέρηση μιας ώρας), όπως ταιριάζει σε μια βασίλισσα. Ο αφηγητής με επιλεγμένα επίθετα (ωραία και ολέθρια), συγκρίσεις (όσο ποτέ) και τρεις εκφραστικές παρομοιώσεις (πιο λευκή από την πορσελάνη, πιο θαμπή από το ασήμι, πιο αστραφτερή από το κρύσταλλο) περιγράφει την υπέροχη εμφάνισή της, την απόκοσμη ομορφιά της. Στον διαγωνισμό καθαυτό μοιάζει ενθουσιασμένη με τον ρόλο που ανέλαβε (ενθουσιασμένη … κριτή), διεκπεραιώνει τα καθήκοντα του κριτή με ακρίβεια (δοκίμαζε … κομμάτι) και δείχνει ότι ξέρει και μπορεί να αναγνωρίσει την υψηλή γεύση του ποιοτικού φαγητού (θηρεύοντας … πεμπτουσία). Τέλος, το απόσπασμα κλείνει τη στιγμή που ετοιμάζεται να διατυπώσει την κρίση της (Όταν … τα χείλη της).

Ωστόσο, η συμπεριφορά της ηρωίδας που κρίνει τον διαγωνισμό μαγειρικής ερμηνεύεται πληρέστερα, αν ληφθεί υπόψη και η στάση που τηρούν οι κρινόμενοι απέναντί της. Ο αναγνώστης αποκομίζει την εντύπωση ότι οι κρινόμενοι αντιμετωπίζουν με φόβο και δέος την κρίση της, όπως φαίνεται από τις λεξιλογικές επιλογές του αφηγητή, καισυγκεκριμένα από τους επιθετικούς προσδιορισμούς (φρικτή ώρα, αβυσσαλέο βλέμμα, φρικτή ιεροτελεστία, περιδεείς διαγωνιζόμενοι), την παρομοίωση (κατάχλομοι σαν το κερί) και τη μεταφορά (κρεμάστηκαν από τα χείλη της). Αντίθετα, η ίδια μένει ατάραχη «σαν τίποτα να μη συμβαίνει» και ξεσπά σε γέλια (προσοχή στα επίθετα των χαρακτηρισμών και της έμφασης: ατέλειωτα και γάργαρα). Τελικά η Νανά συμπεριφέρεται, ακριβώς όπως τη χαρακτηρίζει ο αφηγητής, σαν «ολιγόφαγη θεά».

Με βάση τα στοιχεία αυτά και ανάλογα με τον παραστατικό τους κύκλο και τα βιώματά τους, οι μαθητές / μαθήτριες μπορούν να απαντήσουν πώς αντιλαμβάνονται τη σχέση της Νανάς με τους κρινόμενους στον διαγωνισμό μαγειρικής.

 

 

 

Ακολουθείστε μας και στο Tik Tok

«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».