«Ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες κάθεται στο γραφείο του και γράφει μια σχολική εργασία στον
ηλεκτρονικό υπολογιστή, σε πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου. Στη συνέχεια ελέγχει τα ορθογραφικά λάθη στο διορθωτή λαθών και αργότερα χρησιμοποιεί μια αριθμομηχανή για να υπολογίσει τους πόντους σε ένα παιχνίδι στο σπίτι ενός φίλου του.»
Η εικόνα αυτή δεν προέρχεται από τη σφαίρα της φαντασίας· μπορεί να γίνει πραγματικότητα για κάθε παιδί με μαθησιακές δυσκολίες που αξιοποιεί τα οφέλη της υποστηρικτικής τεχνολογίας. Με τον όρο μαθησιακές δυσκολίες περιγράφεται ένα ευρύ φάσμα δυσχερειών στην πρόσληψη, αποθήκευση και ανάκληση πληροφοριών, οι οποίες συνδέονται με τους τομείς της ανάγνωσης, της γραφής και των μαθηματικών (Lerner, 2000).
Από την άλλη πλευρά, η υποστηρικτική τεχνολογία στο πλαίσιο των μαθησιακών δυσκολιών, αναφέρεται σε κάθε μέσο, εργαλείο ή προϊόν, το οποίο χρησιμοποιείται για ν’ αντιμετωπιστούν, να ξεπεραστούν ή ν’ αντισταθμιστούν δυσκολίες στη διαδικασία της μάθησης (GATC, 2005).
Η υποστηρικτική τεχνολογία μπορεί ν’ αναφέρεται στο «υλικό μέρος», στο οποίο ανήκουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τα μαγνητόφωνα και οι αριθμομηχανές ή στο «λογισμικό», σ’ εξειδικευμένα δηλαδή προγράμματα, τα οποία δουλεύονται στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Υπάρχουν βοηθητικά μέσα «απλής τεχνολογίας». Τέτοια είναι οι ειδικές πιάστρες του μολυβιού, οι μαρκαδόροι υπογράμμισης και οι χρωματιστοί σελιδοδείκτες αλλά και «σύνθετης τεχνολογίας», όπως είναι τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου, αναγνωστικά συστήματα με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και σαρωτή εγγράφων κ.ά.
Τα μέσα της υποστηρικτικής τεχνολογίας μπορούν να κατηγοριοποιηθούν και σύμφωνα με τον τομέα, στον οποίο στοχεύει η παρέμβαση. Οι σημαντικότεροι τομείς παρέμβασης είναι η ανάγνωση, η γραφή και η γραπτή έκφραση, τα μαθηματικά, η οργάνωση του χρόνου και της μελέτης.
Παιδιά με αναγνωστικές δυσκολίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν ηχογραφημένα βιβλία, τα οποία περιλαμβάνουν CD-ROM, ώστε ν’ ακούνε το κείμενο καθώς διαβάζουν το βιβλίο. Με παρόμοιο τρόπο μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα ηλεκτρονικά βιβλία (Cavanaugh, 2002). Υπάρχουν επίσης αρκετά προγράμματα, τα οποία στοχεύουν στην αύξηση των δεξιοτήτων των παιδιών, στην ανάγνωση και στην ταχύτερη αναγνώριση των λέξεων. Στον τομέα της γραφής και της γραπτής έκφρασης, πολύτιμος σύμμαχος είναι ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος για τη βελτίωση στη γραφή είναι η εξάσκηση. Παρέχοντας σ’ ένα παιδί πρόσβαση σ’ ένα επεξεργαστή κειμένου είναι δυνατό να υπερνικηθεί η διστακτικότητα ή η άρνησή του να γράψει, η οποία οφείλεται στις λιγότερο αναπτυγμένες δεξιότητές του.
Μ’ ένα τέτοιο πρόγραμμα, το παιδί είναι σε θέση να δει στην οθόνη το κείμενο πριν το τυπώσει, με αποτέλεσμα να είναι ευκολότερο να κάνει διορθώσεις ή προσθήκες, να μεταφέρει προτάσεις ή να συμπληρώσει ιδέες ώσπου να φέρει το κείμενο στην τελική του μορφή. Τα περισσότερα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου περιλαμβάνουν και διορθωτή λαθών. Επομένως, το παιδί μπορεί να διορθώσει μόνο του τα ορθογραφικά λάθη. Εκτός όμως από τον ορθογραφικό έλεγχο, γίνεται επιπλέον γραμματικός και συντακτικός έλεγχος. Το πρόγραμμα ελέγχει τη στίξη, τη χρήση του κεφαλαίου, την ορθή χρήση των λέξεων και επισημαίνει τα λάθη παρέχοντας τη δυνατότητα άμεσης διόρθωσης. Επιπλέον, αξιοποιώντας τη δυνατότητα του προγράμματος να παρέχει λίστα με συνώνυμα ή αντώνυμα, σε συνδυασμό με την παράλληλη χρήση ηλεκτρονικού λεξικού, εμπλουτίζεται και καλλιεργείται το λεξιλόγιο του παιδιού.
Αν το πρόγραμμα περιλαμβάνει το χαρακτηριστικό της πρόβλεψης της λέξης που κανείς προτίθεται να γράψει, τότε εξοικονομείται χρόνος, διότι το παιδί επιλέγει από λίστα τη λέξη, χωρίς να την πληκτρολογήσει. Στην εξοικονόμηση χρόνου κατά τη διαδικασία της εισαγωγής στοιχείων στον ηλεκτρονικό υπολογιστή συμβάλλουν και τα προγράμματα αναγνώρισης φωνής. Το παιδί υπαγορεύει σε μικρόφωνο αυτό που θέλει να γράψει και το κείμενο εμφανίζεται στην οθόνη. Μπορεί ν’ αξιοποιηθεί κυρίως από παιδιά που έχουν περισσότερο αναπτυγμένο τον προφορικό λόγο σε σύγκριση με το γραπτό.
Άλλα προγράμματα επιτρέπουν την γρήγορη καταγραφή ιδεών και την οργάνωσή τους υπό μορφή γραφημάτων ή διευκολύνουν τη δημιουργία σχεδιαγραμμάτων. Τα σχεδιαγράμματα με τη σειρά τους βοηθούν στην κατανόηση ενός κειμένου αλλά και τη δημιουργία ενός συστηματικού και οργανωμένου γραπτού κειμένου.
Όσον αφορά στα μαθηματικά, η τεχνολογία δεν είναι προς το παρόν τόσο αναπτυγμένη όσο είναι στην ανάγνωση και τη γραφή. Έχουν όμως αναπτυχθεί και στον τομέα αυτό προγράμματα που λειτουργούν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και βοηθούν στη διδασκαλία των πράξεων ή ασκούν τις δεξιότητες των παιδιών με αριθμητικά παιχνίδια. Επίσης, οι απλές αριθμομηχανές αποδεικνύονται χρήσιμες κατά τη διαδικασία του ελέγχου των αριθμητικών πράξεων. Με την προϋπόθεση ότι το παιδί έχει επιλέξει τις σωστές πράξεις για να επιλύσει ένα πρόβλημα, μπορεί να βεβαιωθεί ότι οι υπολογισμοί του είναι ορθοί.
Παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν συχνά δυσκολίες στην οργάνωση του χρόνου και στον προγραμματισμό των εργασιών που πρέπει να κάνουν στο σπίτι. Χρήσιμο εργαλείο αποδεικνύεται μια ατζέντα με ημερολόγιο ή ακόμη και μια ηλεκτρονική ατζέντα. Τα παιδιά μπορούν να σημειώνουν τα ραντεβού και τις εργασίες τους ώστε να μην τις ξεχνούν. Στην περίπτωση του ηλεκτρονικού συστήματος υπάρχει επιπλέον η δυνατότητα υπενθύμισης για εργασίες που πρέπει να ολοκληρωθούν άμεσα.
Μια συνοπτική αναφορά στα τεχνολογικά μέσα που μπορούν ν’ αξιοποιηθούν από παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες δεν μπορεί να μη σταθεί στις δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο. Με την κατάλληλη καθοδήγηση, τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο για να ασκηθούν στο να αξιολογούν και να συλλέγουν πληροφορίες για ένα θέμα. Επιπλέον, μπορούν να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες για επικοινωνία με την αποστολή και λήψη ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Οι Harrysson, Svensk & Johansson (2004) βρήκαν ότι τα παιδιά, παρά τις όποιες δυσκολίες, κατάφερναν να πλοηγηθούν και ν’ αναζητήσουν πληροφορίες με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από την αναμενόμενη.
Ερευνητικά ευρήματα τεκμηριώνουν την αποτελεσματικότητα των μεθόδων που παρέχει η τεχνολογία στη βελτίωση των δεξιοτήτων των παιδιών στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά. Οι Tijms & Hoeks (2005) χρησιμοποίησαν ένα πρόγραμμα παρέμβασης για παιδιά με δυσκολίες στην ανάγνωση και την ορθογραφία βασισμένο σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και βρήκαν σημαντική βελτίωση στις δεξιότητες των παιδιών μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης. Αλλά και οι Lee & Vail (2005), βρήκαν ότι η ταχύτητα αναγνώρισης λέξεων βελτιωνόταν με τη χρήση του κατάλληλου λογισμικού. Μάλιστα, η ικανότητα των παιδιών να διαβάζουν γρήγορα τις διδαγμένες λέξεις γενικευόταν και σε άλλα πλαίσια· τα παιδιά αναγνώριζαν γρήγορα τις λέξεις όχι μόνο στον ηλεκτρονικό υπολογιστή αλλά και σε άλλα βιβλία και παραμύθια που θα τις συναντούσαν. Παρόμοια ενθαρρυντικά ευρήματα από τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών για τη βελτίωση των δεξιοτήτων γραφής αναφέρονται από τη Williams (2002) και τους Strassman & D’ Amore (2002).
Αλλά και σε συναισθηματικό επίπεδο, τα οφέλη που προκύπτουν είναι πολλαπλά. Το κίνητρο αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα που συνδέεται με τη μάθηση (Burden & Burnett, 2005). Τα τεχνολογικά μέσα και κυρίως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές αποτελούν ελκυστικά εργαλεία για τα παιδιά, με αποτέλεσμα να εκδηλώνουν αυξημένο ενδιαφέρον και μεγαλύτερο κίνητρο για μαθησιακούς στόχους. Με τον τρόπο αυτό αυξάνονται οι πιθανότητες εμπλοκής και ολοκλήρωσης εργασιών και ασκήσεων.
Επιπλέον, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συνήθως στηρίζονται περισσότερο στους γονείς, τ’ αδέρφια, τους φίλους και τους δασκάλους για την ολοκλήρωση των εργασιών τους. Όταν όμως αξιοποιούν τις δυνατότητες που παρέχουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, μαθαίνουν σταδιακά να ολοκληρώνουν μόνα τους μια εργασία και ενισχύεται το αίσθημα της αυτοαποτελεσματικότητας. Εμπιστεύονται περισσότερο τις δικές τους δυνάμεις, μπορούν να δουλεύουν με μεγαλύτερη ανεξαρτησία στο σπίτι ή στο σχολείο και τονώνεται η αυτοεκτίμησή τους (Bevan, 2003).
Η τεχνολογία παρέχει πολλά εργαλεία για την υποστήριξη των εκπαιδευτικών αναγκών των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Απαιτείται όμως προσεκτική επιλογή των μέσων που αντιστοιχούν στις ανάγκες του κάθε παιδιού. Επιπλέον είναι σημαντικό ν’ αποφευχθούν παρανοήσεις: Η υποστηρικτική τεχνολογία δεν «διορθώνει» ή «εξαφανίζει» τις μαθησιακές δυσκολίες. Δεν αποτελεί την απάντηση σε όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Παρέχει ωστόσο εργαλεία και λύσεις που αποδεικνύονται λειτουργικές στην καθημερινή ζωή, στη διαδικασία της μάθησης αλλά και μετέπειτα στο εργασιακό περιβάλλον, καθώς τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τις ικανότητές τους για ν’ αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις δυσκολίες τους.
Αποστόλου Μαρία, Ειδική Παιδαγωγός
Βιβλιογραφία:
Bevan, R. (2003). Another way on? A search for an alternative path into learning for people with a learning difficulty or disability. British Journal of Special Education, 30, 2, 100-106.
Burden, R., & Burnett, J. (2005). Factors associated with successful learning in pupils with dyslexia: a motivational analysis. British Journal of Special Education, 32, 2, 100-104.
Cavanaugh, T. (2002). Ebooks and accommodations. Is this the future of print accommodations? Teaching Exceptional Children, 6, 56-61.
Georgia Assistive Technology Project (2005). Learning disabilities and assistive technology. An emerging way to touch the future.
Harrysson, B., Svensk, A., & Johansson, J.I. (2004). How people with developmental disabilities navigate the internet. British Journal of Special Education, 31, 3, 138-142.
Lee, J., & Vail, C.O. (2005). Computer-based reading instruction for young children with disabilities. Journal of Special Education Technology, 20, 1, 5-18.
Lerner, J.W. (2000). Learning Disabilities: Theories Diagnosis and Teaching Strategies. Houghton Mifflin.
Strassman, B.K., & D’ Amore, M. (2002). The write technology. Teaching Exceptional Children, 4, 28-31.
Tijms, J., & Hoeks, J. (2005). A computerized treatment of dyslexia: benefits from treating lexico-phonological processing problems. Dyslexia, 11, 22-40.
10 Williams, S.C. (2002). How speech-feedback and word-prediction software can help students write. Teaching Exceptional Children, 1, 72-78.
Πηγή:kidlab.gr
