Φόροι στην Αρχαία Ελλάδα
Φορολογία από τότε, λοιπόν. Το βάρος της φορολογίας είχε πέσει περισσότερο στους πλουσίους παρά στους φτωχούς. Αξιοσημείωτο είναι ότι πλήρωναν και οι μέτοικοι (πολίτες από άλλες πόλεις-κράτη, που κατέφευγαν στην Αθήνα για καλύτερη οικονομική κατάσταση). Όσον αφορά τους μετοίκους, ο ετήσιος φόρος για τους άνδρες αντιστοιχούσε σε 12 δραχμές, ενώ για τις γυναίκες «έπεφτε» στις 6 δραχμές. Εν ονόματι «μετοίκιον», το οποίο όσοι δεν το πλήρωναν γίνονταν…δούλοι! Για να το αποφύγουν αυτό, όφειλαν να ορίσουν έναν προστάτη, ο οποίος θα είχε τη δυνατότητα μετά από κάποιο διάστημα να τους καταστήσει αθηναίους πολίτες.
Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, με φόρο επιβαρύνονταν και οι πλούσιοι. Ήταν οι λεγόμενες «χορηγίες», που αποτελούσαν την πιο σημαντική εισφορά στα κρατικά ταμεία. Η πιο θεμελιώδης χορηγία ήταν η γνωστή τριηραρχία σύμφωνα με την οποία ένας πλούσιος πολίτης αναλάμβανε τη σίτιση μιας τριήρους μαζί με όλα τα έξοδα του προσωπικού της. Όσοι, λοιπόν, ασχολούνταν με τη συντήρηση μιας τριήρους, δέχονταν και τιμές από το κράτος.
Αξίζει να υπογραμμιστεί πως οι πένητες, οι φτωχοί, δηλαδή, δεν πλήρωναν ποτέ. Το εισιτήριό τους για διάφορες παραστάσεις πληρωνόταν από τους πλουσίους, πράγμα που καθιερώθηκε από τον Περικλή τον 5ο αιώνα.
Η είσπραξη φόρων ανατέθηκε σε πλούσιες οικογένειες της Αθήνας, όχι, όμως, τυχαία, αλλά επιλεγμένες από την Εκκλησία του Δήμου. Το αξίωμα αυτό διαρκούσε έως και ένα χρόνο. Για οποιοδήποτε .. παραστράτημα ο εισπράκτορας τιμωρούνταν με βαριά ποινή. Εάν κάποιος δεν πλήρωνε το ποσό που του αντιστοιχούσε, τότε ο εισπράκτορας ήταν υποχρεωμένος να πληρώσει τα χρήματα από την τσέπη του.
Υπήρχε και η εθελοντική φορολογία σύμφωνα με την οποία όποιος πολίτης ήθελε κατέβαλε κάποιο ποσό σε περίπτωση που κάποια πόλη-κράτος χρειαζόταν βοήθεια.
Σε κοινή θέα υπήρχαν φορολογικοί κατάλογοι, όπου αναγράφονταν τα ονόματα όσων χρωστούσαν, όπως και το ποσό.
Φόροι στο Βυζάντιο
Ο πιο φημισμένος φόρος, που προκαλεί την περιέργεια πολλών από εμάς στο ακουσμά του, είναι ο φόρος του καπνού ή αλλιώς καπνικόν. Δηλαδή, απ’ όποιο σπίτι έβγαινε καπνός από την καμινάδα σήμαινε ότι κατοικείται κι έτσι κατέβαλαν οι άνθρωποι το αντίστοιχο ποσό.
Η φορολογία ήταν δυσβάστακτη για τον αγροτικό πληθυσμό. Βασικοί παράμετροι για το ποσό ήταν η έκταση του αγρού, η ποιότητα της παραγωγής και η αξιοποίησή του.
Η βαριά φορολογία ανάγκαζε πολλούς κατοίκους να εγκαταλείψουν τους αγρούς και να μετακομίσουν σε άλλη περιοχή προκειμένου να γλιτώσουν από την εκμετάλλευση αυτή. Αυτό είχε ως απότοκο την επιβάρυνση των υπολοίπων. Διότι εάν κάποιος «παραιτούνταν» από την καλλιέργεια μια έκτασης, τότε το ποσό για τους υπόλοιπους καλλιεργητές αυξανόταν. Για το λόγο αυτό ψηφίστηκε ο φόρος της αλληλεγγύης με τον οποίον επιβαρύνονταν οι πλούσιοι. Οι τελευταίοι προέβαιναν σε παράπονα κι έτσι ο φόρος αυτός δεν κράτησε για πολύ με αποτέλεσμα να επιβαρυνθούν και πάλι οι φτωχοί αγρότες!
Στις πόλεις η φορολογία ήταν διαφορετική. Φορολογούνταν με βάση το επάγγελμα («χρυσάργυρον»).
Η είσπραξή τους είχε ανατεθεί αρχικά σε κρατικούς υπαλλήλους, αργότερα, όμως, το αξίωμα αυτό μεταβιβάστηκε στους φεουδάρχες, οι οποίοι αγόραζαν αξιώματα από τον αυτοκράτορα και με αυτή την αγορά είχαν τη δυνατότητα να αποκτήσουν εκτάσεις και να εισπράττουν φόρους.
Την εποχή του Βυζαντίου υπήρχε επίσης ο επονομαζόμενος «γαμήλιος φόρος». Οι εργάτες που εργάζονταν για τον πατέρα της νύφης, μετά το γάμο, δούλευαν για τον πατέρα του γαμπρού.
Έχετε αναρωτηθεί από πού προήλθε η φράση «πληρώνω τα μαλλιά της κεφαλής μου»; Από τη βυζαντινή εποχή! Ανάλογα με το είδος του καλύμματος που υπήρχε στο κεφάλι των ανδρών, το οποίο διέφερε ανάλογα με το αξίωμα, αυξανόταν και το ποσό του φόρου.
Για να δούμε και μια άλλη πασίγνωστη φράση. «Τα μυαλά σου και μια λύρα»: τον 18ο αιώνα η είσπραξη φόρων είχε ανατεθεί σε έναν αλβανό, τον Κιουλάν Βογιατζή, ο οποίος εμφανισιακά έδινε την εικόνα ενός ισχυρού άνδρα (ψηλός, γεροδεμένος). Η εμφάνιση, λοιπόν, «έδενε» αφάνταστα με τη γκλίτσα που έφερνε στα χέρια του με σκοπό να τρομάζει τους κατοίκους και να παραλαμβάνει από όλους το φόρο. Όλη αυτή η εικόνα αποτελούσε οξύμωρο σχήμα, όπως θα λέγαμε σήμερα. Ο λόγος; Ο πνευματικός κόσμος του εισπράκτορα ήταν ελλιπής κι έτσι δεν καταλάβαινε πως ο κόσμος χρησιμοποιούσε μπρούντζινα νομίσματα ως λύρες.
Φόροι κατά την Τουρκοκρατία
Κατά τη διάρκεια της σκλαβιάς, οι Οθωμανοί επέβαλαν φόρο σε όσους δε δέχονταν να αλλαξοπιστήσουν, δηλαδή, σε όσους αρνούνταν τον ίδιο τους το θεό. Στους χριστιανούς! Ο εν ονόματι «χαράτσι». Επιβαλλόταν στους Χριστιανούς που ήταν υπήκοοι του σουλτάνου. Φόρος και στα παιδιά! Κάθε χριστιανός που έφτανε στο 12ο έτος της ηλικίας του όφειλε να καταβάλει το αντίστοιχο ποσό έως ότου πεθάνει.
Με βάση όλα τα προηγούμενα και με μια ματιά στο παρελθόν προκύπτει αναντίρρητα το συμπέρασμα πως, ήδη από το Βυζάντιο και μετά, το φορολογικό σύστημα άρχισε την … κατρακύλα! Οι φόροι, όπως είδαμε, άρχισαν να επιβαρύνουν πολύ περισσότερο τους φτωχούς, οι οποίοι έπεφταν φανερά θύματα εκμετάλλευσης από τους ανωτέρους. Το φορολογικό σύστημα της σημερινής εποχής βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό στο αντίστοιχο σύστημα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, γι’ αυτό και τα τόσα προβλήματα.
Μαρία Ρέκλου, Πρωτοετής φοιτήτρια Ελληνικής Φιλολογίας Δ.Π.Θ.
Πηγές:
- Wikipedia
- Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Β’ Γυμνασίου
- Εκπομπή Μηχανή του χρόνου
