Νεοελληνική Γλώσσα Γ´ Γενικού Λυκείου: Επαναληπτικές ασκήσεις από θέματα Πανελληνίων (2000-2003)
- Να αναλύσετε τη δομή της παρακάτω παραγράφου (δομικά στοιχεία/μέρη, τρόπος/μέθοδος ανάπτυξης).
Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η διά βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2000-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συμμετοχή, τοπική, ταχύτητα, αφθονία, υπευθυνότητα.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2000-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- Χρησιμοποιώντας κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις γράψτε από μια δική σας πρόταση, ώστε να φαίνεται η σημασία της λέξης. (Οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε αριθμό ή πτώση). θεσμός, προσανατολισμός, αντίληψη, αδιέξοδο, οικειότητα.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2000-ΕΣΠΕΡΙΝΑ)
- Χρησιμοποιώντας κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις γράψτε από μια δική σας πρόταση, ώστε να φαίνεται η σημασία της λέξης. (Οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε αριθμό ή πτώση). προσαρμογή, επιβίωση, προβλέπεται, διαδικασία, προσέγγιση.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2000-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ)
- «Συνήθως προϋποθέτουµε … ή της ψυχαγωγίας.» Για κάθε παράγραφο του αποσπάσµατος αυτού να γράψετε έναν πλαγιότιτλο.
Η κριτική στάση του διανοούµενου τον συνδέει µε την διαµαρτυρία. Επειδή ασκώντας κριτική δεν συµβιβάζεται µε τα καθιερωµένα, ο διανοούµενος επαναστατεί και διαµαρτύρεται. Το καθιερωµένο σε όλους τους τοµείς µοιάζει να είναι ένα σύστηµα προσαρµογής δοσµένο από πριν, που λειτουργεί σαν ένας µηχανισµός. Ο διανοούµενος στη δεδοµένη περίπτωση αντιπροσωπεύει το πρόσωπο, που αντιστέκεται στον µηχανισµό των θεσµών. Η διαµαρτυρίατου είναι µια στάση αρνήσεως, όµως αποτελεί προϋπόθεση για µια θετική αντιµετώπιση, γιατί αίρει την παθητική αδιαφορία, µε την οποία οι µάζες δέχονται τα πράγµατα.
Η κριτική στάση εξ άλλου προβαίνει µέσ’ από µιαν απόσταση. Σε µιαν εποχή σαν τη δική µας, που ο άνθρωπος δεν έχει σχεδόν άλλη εκλογή παρά µόνον ανάµεσα στο πνεύµα της συλλογικής συµπεριφοράς ή της αποµόνωσης, το να πάρει κανείς απόσταση από τα πράγµατα είναι δύσκολο: γιατί απόσταση αφ’ ενός σηµαίνει διάσταση προς την παθητική προσαρµογή, αφ’ ετέρου όµως δεν σηµαίνει και ρήξη µε την πραγµατικότητα.
Ο διανοούµενος έχει την δύναµη να αποσπάται από τα πράγµατα ⎯ τις πολιτικές θέσεις, τις καλλιτεχνικές τεχνοτροπίες, τα αξιώµατα της συµβατικής ηθικής, τους κοινωνικούς θεσµούς και τα λογής συνθήµατα, όχι για να µείνει έξω από την πρακτική ζωή αλλά για να αναµετρηθεί µαζί της.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2001-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- Να γράψετε από ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: περισυλλογή, συµβιβάζεται, αοριστία, διαµαρτυρία, ενδιαφέρει, διάνοια.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2001-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- ψυχαγωγία, τεχνοτροπίες: Να σχηµατίσετε τέσσερις νέες σύνθετες λέξεις χρησιµοποιώντας για καθεµιά από ένα (διαφορετικό κάθε φορά) συνθετικό των παραπάνω λέξεων.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2001-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- όµως, ή, γιατί, αλλά (το πρώτο του κειµένου), µε άλλα λόγια: Ποια νοηµατική σχέση εκφράζει η χρήση καθεµιάς από τις παραπάνω λέξεις στην παρακάτω παράγραφο;
Συνήθως προϋποθέτουµε ότι ένας διανοούµενος πρέπει να είναι ένας άνθρωπος µορφωµένος. Όµως κάθε µορφωµένος δεν είναι και διανοούµενος. Από τον διανοούµενο δεν περιµένει κανείς απλώς να έχει πλούσιες γνώσεις, να είναι καλλιεργηµένος ή να κατέχει µια ειδικότητα. Γιατί ο διανοούµενος είναι, όπως δηλώνει και η λέξη, ένας άνθρωπος, που διανοείται κι αυτό σηµαίνει, ότι είναι ένας άνθρωπος, που δεν δέχεται τα πράγµατα, όπως του προσφέρονται, αλλά τα περνά µέσ’ από τη δοκιµασία της δικής του διάνοιας ⎯ είναι µε άλλα λόγια ένα πνεύµα κριτικό όχι µόνο σε ό,τι αφορά τους άλλους αλλά και σ’ ό,τι αφορά τον εαυτό του.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2001-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- Να µετατρέψετε τη σύνταξη της παρακάτω πρότασης από ενεργητική σε παθητική: «Μ’ αυτό τον τρόπο τα παιδιά εκφράζουν τα συναισθήµατά τους, τον ψυχικό τους κόσµο, τη διάθεση της στιγµής, τις επιθυµίες, τα όνειρα και τις ελπίδες τους.»
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2001-ΕΣΠΕΡΙΝΑ)
- Να δώσετε ένα αντώνυµο (αντίθετο) για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: συγκεκριµένα, έντονα, απλά.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2001-ΕΣΠΕΡΙΝΑ)
- Με ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική-παραγωγική) αναπτύσσεται η παρακάτω παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
O εικοστός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται ως αιώνας των µεγαλύτερων και σηµαντικότερων κοινωνικο-οικονοµικών αλλαγών. Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, ο µέσος “∆υτικός άνθρωπος” ζει στο κατώφλι του 21ου αιώνα µία πολύ διαφορετική καθηµερινή ζωή από τον αντίστοιχο άνθρωπο των αρχών του 20ου αιώνα. Ένα σηµαντικό ποσοστό ευθύνης γι’ αυτές τις δραµατικές αλλαγές στην καθηµερινή ζωή φέρει και η πρόοδος στις λεγόµενες βιοϊατρικές επιστήµες. Η ανακάλυψη της δοµής του DNA, πριν από 45 περίπου χρόνια, και η επακόλουθη “έκρηξη γνώσης” στους τοµείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής φέρνουν την ανθρωπότητα αντιµέτωπη µε µια νέα τάξη πραγµάτων.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2002-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- Ποιες είναι οι εκφράσεις του µεταφορικού και εικονοπλαστικού λόγου που χρησιµοποιεί ο αρθρογράφος στην παρακάτω παράγραφο και ποια συναισθήµατα προκαλούν στον αναγνώστη;
Είναι βέβαιο πως η Μοριακή Βιολογία και η Γενετική έχουν ανοίξει νέους ορίζοντες στη µελέτη και κατανόηση της λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισµού. Αυτό το ταξίδι, το οποίο ξεκίνησε πριν από λίγα σχετικά χρόνια στον άγνωστο και µαγευτικό κόσµο των βιολογικών νοηµάτων της ζωής, δεν είναι ούτε εύκολο ούτε γρήγορο. Οι ταξιδιώτες πρέπει να είναι εφοδιασµένοι µε υποµονή, µε περίσσεια γνώση, µε αµφισβήτηση, αλλά προπαντός µε ηθική δεοντολογία. Σε κάθε περίπτωση, η Πολιτεία πρέπει να κρίνει και να αξιολογεί τους καρπούς και τις εµπειρίες τέτοιων εγχειρηµάτων. Υπάρχουν άραγε γονίδια αθανασίας; Θα διαλευκανθούν πλήρως οι µοριακοί µηχανισµοί που διέπουν τη ζωή και τον θάνατο; Θα αποδεχθεί, ηθικά, η ανθρωπότητα σε µια τέτοια περίπτωση να παρέµβει; Αποτελεί προσωπική εκτίµηση ότι είναι προτιµότερο να στοχεύεται η ανεύρεση τρόπων βελτίωσης της ποιότητας της καθηµερινής ζωής παρά τα επικίνδυνα ταξίδια µε γνώµονα την ανθρώπινη µαταιοδοξία. Άλλωστε, όπως και ο ποιητής έχει δηλώσει: … ηδονικά παντοτινά ζητάµε, µάταια πάντα…
(∆ιασκευή άρθρου του Στάθη Γκόνου από τον ηµερήσιο τύπο)
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2002-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- έκκληση, περιπλανάται, υποκρισία, άγρυπνη, διεθνής. Χρησιµοποιώντας καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις να γράψετε από µια δική σας πρόταση, ώστε να φαίνεται η σηµασία της λέξης. (Οι λέξεις µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε οποιοδήποτε τύπο).
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2002-ΕΣΠΕΡΙΝΑ)
- Να µετατρέψετε τη σύνταξη της παρακάτω περιόδου από ενεργητική σε παθητική:
“Εάν το πλοίο-φάντασµα µετέφερε τροµοκράτες, οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι θα το είχαν εντοπίσει µέσα σε λίγες ώρες.”
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2002-ΕΣΠΕΡΙΝΑ)
- Ποιοι τρόποι πειθούς χρησιµοποιούνται στο παρακάτω απόσπασµα; Να γράψετε από ένα παράδειγµα.
Συγκεκριµένα, ως προς το νερό και την υγιεινή, αποφασίστηκε, έως το έτος 2015, να αυξηθεί στο διπλάσιο ο αριθµός των ατόµων που έχουν πρόσβαση σε πόσιµο νερό και σε στοιχειώδη µέσα υγιεινής. Σήµερα ο αριθµός των ατόµων που δεν έχουν πρόσβαση στα βασικά αυτά µέσα ανέρχεται στα 2 δισ., δηλαδή περίπου το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσµού της Γης. Οι κυβερνήσεις δεσµεύτηκαν να παρουσιάσουν σχετικά προγράµµατα δράσης έως το 2005.
Όπως υπογραµµίστηκε στη σύνοδο, η πρόσβαση στα στοιχειώδη µέσα υγιεινής θα σήµαινε σηµαντική µείωση του αριθµού των θανάτων από χολέρα και άλλες ασθένειες. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των εννέα ηµερών της παγκόσµιας συνόδου, 50.000 παιδιά πέθαναν από ασθένειες που σχετίζονται µε την έλλειψη των αναγκαίων µέσων υγιεινής.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2002-ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ)
- διαφωνίες, επικυρώθηκε, εξαφάνιση, ανακούφιση, εφαρµογή : Για καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις να γράψετε από µια δική σας πρόταση. (Οι λέξεις µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε οποιονδήποτε τύπο)
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2002-ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ)
- Να γράψετε ένα αντώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: κατανάλωσης, αναδιοργάνωση, κεντρική, δεχτούν, συµµετοχή.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- Ποιους τρόπους και ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί ο συγγραφέας στις παρακάτω παραγράφους; Να δώσετε ένα παράδειγµα για κάθε περίπτωση.
Θα έπρεπε, ακόµα, από εδώ και εµπρός οι άνθρωποι (µιλάω για τις πλούσιες χώρες) να δεχτούν ένα αξιοπρεπές αλλά λιτό βιοτικό επίπεδο και να παραιτηθούν από την ιδέα ότι ο κεντρικός στόχος της ζωής τους είναι να αυξάνεται η κατανάλωσή τους κατά 2 µε 3% το χρόνο. Για να το δεχτούν αυτό, θα έπρεπε κάτι άλλο να δίνει νόηµα στη ζωή τους. Αυτό το άλλο είναι η ανάπτυξη των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων.
Η ανάπτυξη, βέβαια, των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων θα απαιτούσε µιαν άλλη οργάνωση της εργασίας, η οποία θα έπρεπε να παύσει να είναι αγγαρεία και να γίνει πεδίο προβολής των ικανοτήτων του ανθρώπου˙ µιαν αληθινή δηµοκρατία που θα συνεπαγόταν τη συµµετοχή όλων στη λήψη των αποφάσεων˙ µιαν άλλη οργάνωση παιδείας, ώστε να διαπλάθονται πολίτες ικανοί «να άρχουν και να άρχονται βάσει των νόµων» σύµφωνα µε τη θαυµάσια έκφραση του Αριστοτέλη.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ)
- Να προσδιορίσετε το είδος του συλλογισµού που χρησιµοποιεί ο συγγραφέας στην παρακάτω παράγραφο του κειµένου και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Ενόψει της νέας χιλιετίας, το ανθρώπινο γένος είναι υποχρεωµένο να σχεδιάσει ένα νέο εκπαιδευτικό σύστηµα και να διαµορφώσει τους όρους ενός νέου πολιτισµού. Και είναι υποχρεωµένο να το πράξει τούτο -επιτρέψτε µου να επισηµάνω- όχι γιατί το εκπαιδευτικό σύστηµα και ο πολιτισµός του παρελθόντος απέτυχαν, αλλά διότι άλλαξε η κοινωνία. Τίποτε από όσα ο άνθρωπος µπορεί να σκεφθεί και να δηµιουργήσει -αν πρόκειται να καταστεί βιώσιµο- δεν είναι δυνατό να υπάρξει ερήµην της κοινωνίας. Αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες; Αλλάζουν, επίσης, οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι µορφές της τέχνης, οι επιστηµονικές αντιλήψεις και ούτω καθεξής.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ)
- Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: απτό, εγχείρηµα, συνασπισµός, συντελείται, ενέχει.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ)
- ποιότητα ζωής, οικονοµικές εισφορές, φυσικό περιβάλλον, πολιτιστικές ψυχαγωγίες. Χρησιµοποιώντας καθεµιά από τις παραπάνω εκφράσεις, να γράψετε από µια δική σας πρόταση.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ)
- Να επισηµάνετε τους τρόπους ανάπτυξης της παρακάτω παραγράφου.
Όταν µιλάµε για τουρισµό εννοούµε γενικά τα ταξίδια µακριά από το σπίτι που ξεπερνούν τις είκοσι τέσσερις ώρες και που γίνονται για οιονδήποτε άλλο σκοπό – περιπέτεια εκπαίδευση, φυγή, υγεία κ.λπ. – εκτός από τον κερδοσκοπικό. Και όταν χαρακτηρίζουµε ένα είδος τουρισµού ως κοινωνικό τουρισµό, καταλαβαίνουµε πως πρόκειται για τουρισµό που περιλαµβάνει όλους. «Όλους» σηµαίνει και εδώ, όπως και σε πλείστες άλλες µορφές «κοινωνικών παροχών», τους λιγότερο προνοµιούχους της ζωής, δηλαδή εκείνους που δεν έχουν ή που δεν έχουν πάντοτε τα υλικά και τα πολιτιστικά µέσα για να ταξιδεύσουν και για να χαρούν, όπως αξίζει, τις διακοπές ή την άδειά τους. Πρόσθετα γνωρίσµατα του κοινωνικού τουρισµού είναι ότι «κατευθύνεται» από το κράτος ή την κοινωνία µε τη βοήθεια ή την ανοχή του κράτους, ότι δεν είναι εµπορικός και ότι συνήθως αποβλέπει σε πολλούς σκοπούς, όπως π.χ. ανθρωπιστικούς, εθνικούς, πολιτιστικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς, ακόµη και ότι επιδιώκει να πραγµατοποιηθεί κάτω από τις καλύτερες δυνατές συνθήκες.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ)
- Με ποιες µεθόδους αναπτύσσoνται οι θέσεις των παρακάτω παραγράφων; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας µε αναφορές στις συγκεκριµένες παραγράφους.
Ο δυναµικός αυτός χαρακτήρας της πολιτιστικής υποδοµής δηµιουργεί αναπόφευκτα µεγάλες δυσκολίες στο πρακτικό επίπεδο. Γιατί ο κάθε πολιτιστικός φορέας που επιφορτίζεται µε το έργο της δηµιουργίας της πολιτιστικής υποδοµής πρέπει να αποσυνδέσει την προσπάθειά του αυτήν από άµεσα και ορατά αποτελέσµατα, και τα πρόσωπα (οι υπεύθυνοι) να αποδεχθούν µια πραγµατικότητα, ότι δηλαδή τους καρπούς της προσπάθειάς τους πιθανόν να τους γευθούν άλλοι, ύστερα από χρόνια.
Από τους τοµείς, πάντως, της πολιτιστικής υποδοµής που πρέπει ιδιαίτερα να προσεχθούν, ενδεικτικά αναφέρουµε: τη δηµιουργία και λειτουργία βιβλιοθήκης, τη µελέτη–έρευνα της κοινωνικής φυσιογνωµίας της περιοχής, την εκδοτική δραστηριότητα, τη δηµιουργία και λειτουργία εργαστηρίων για µουσική, θέατρο, χορό, κινηµατογράφο και άλλα.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΕΣΠΕΡΙΝΑ)
- ραγδαίων, επέρχονται, έντονοι, υπόβαθρο, θα οικοδοµηθεί: Για καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις να δώσετε ένα συνώνυµο που να ανταποκρίνεται στο νόηµα του κειµένου.
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2003-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ)
