Το ερώτημα «τι είναι ο χρόνος» παραμένει στα διαχρονικά και αναπάντητα ερωτήματα της ιστορίας και δεν είναι ερώτημα / ζήτημα που απασχολεί μόνο την επιστήμη ή τη φιλοσοφία αλλά και κάθε άνθρωπο που σκέπτεται και αναρωτιέται, που αγωνιά και αναζητεί…
Ο χρόνος μάς εμπεριέχει όχι απλά και μόνο στο στερέωμα της φυσικής τάξης των πραγμάτων, αλλά μας εμπεριέχει κυρίως ως «πολιτισμική κατασκευή» και ως γλωσσική έννοια και αυτό συνιστά έναν ασφυκτικό και σχεδόν «θεσμικό» περιορισμό και μια εννοιολογική αιχμαλωσία, που δεν αφήνουν σχεδόν καθόλου περιθώρια για να τον θέσουμε απέναντί μας, να τον παρατηρήσουμε και να στοχαστούμε επ’ αυτού μέσα από το παραδοσιακό σχήμα της έρευνας «παρατηρητή – παρατηρούμενου».
Ο χρόνος και οι ατέλειωτες έννοιες με χρονική σημασία που πλημμυρίζουν τη ζωή μας δημιουργούν προκαταβολικά το στερέωμά τους στην ανθρώπινη σκέψη μέσα από την πολιτισμική αναπαραγωγή και μάλιστα πολύ πριν κατακτήσουμε κάποιες αναβαθμίδες αυτογνωσίας. Ο τριμερισμός του χρονικού σκηνικού σε «παρελθόν», «παρόν» και «μέλλον» είναι τόσο ισχυρός που δύσκολα κάποιος μπορεί να τοποθετήσει τους συλλογισμούς του έξω απ’ αυτόν. Έτσι φωλιάζει η αντίληψή μας για το χρόνο μέσα στο βαθύτερο πυρήνα της σκέψης μας, γίνεται στερεότυπο απόλυτα συμπαγές και δύσκολα μπορεί να τεθεί σε μια διαφορετική επισκόπηση παρά μόνο μέσα από τα βιώματα της ζωής όταν αυτά «έρχονται» προς εμάς μόνα τους – για παράδειγμα όταν αναλογιζόμαστε σε ύστερες φάσεις της ηλικίας μας το πόσο γρήγορα κυλάει ο χρόνος ή το πόσο εύκολα ξεχνάμε μεγάλα κομμάτια της ζωής μας.
Αλλά αν επιχειρήσουμε να ορίσουμε τις τρεις προσλαμβάνουσες όψεις του χρόνου – παρελθόν, παρόν και μέλλον -, θα συναντήσουμε εμπόδια. Τι υπάρχει από τις τρεις όψεις του χρόνου; Το παρελθόν υπήρξε αλλά δεν υπάρχει. Το μέλλον θα υπάρξει αλλά δεν υπάρχει. Και το παρόν; Τι είναι το παρόν, όταν αλέθεται κάθε στιγμή στις αντίθετα κινούμενες μυλόπετρες παρελθόντος και μέλλοντος, που όμως και αυτά δεν υπάρχουν; Πώς μπορεί τελικά να προσδιοριστεί το «τώρα» – αν και είναι μόνο αυτό που ζούμε -, όταν είναι απλά και μόνο μια «στιγμιαία λάμψη» του χρόνου; Υπάρχει μια σχετική εξήγηση. Η όλη πρόσληψη του χρόνου γίνεται μέσα από την τακτοποίηση τηςμνήμης και της φαντασίας, που διαστέλλουν τον παρόντα χρόνο προς το παρελθόν και προς το μέλλον και υποστασιοποιούν την τελική εικόνα μας για τον χρόνο. Αποθηκεύουμε και ανασύρουμε με τη μνήμη τα βιώματα του παρελθόντος μας και προοικονομούμε και σχεδιάζουμε το μέλλον μας με τη φαντασία και με τα όνειρά μας, με τα σχέδιά μας και με τις αποφάσεις μας που γίνονται όμως πάντα προκαταβολικά! Αλλά η μεγάλη αποκαθήλωση του παρόντος και του «τώρα» έγινε από τηΘεωρία της Σχετικότητας, που κατέταξε το χρόνο ως μια απλή συνιστώσα του ενιαίου χωροχρόνου και απέδειξε ότι το «τώρα» δεν υπάρχει στο Σύμπαν, αφού ό,τι προσλαμβάνουμε απ’ αυτό είναι το πολύ μακρινό παρελθόν!!
Υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο που συνεργεί στην απόλυτη παγιοποίηση της στερεοτυπικής έννοιας του χρόνου, η μέτρησή του και μάλιστα η διαρκής και όλο και πιο ακριβής μέτρησή του. Η χρονομέτρηση και τα τόσα και τόσα ρολόγια είναι ανά πάσα στιγμή λειτουργικά στοιχεία της ζωής μας και όλης της κοινωνίας και οργανώνουν τον πολιτισμό μας στο σύνολό του. Και απ’ εδώ εκπηγάζει ίσως και η κύρια νομιμοποίησή του. Είναι δυνατόν κάτι που είναι τόσο λεπτομερώς και διαρκώς μετρήσιμο να μην είναι υπαρκτό; Είναι δυνατόν κάτι που υπολογίζουν τα μαθηματικά να θεωρηθεί μεταφυσικό ή και να αμφισβητείται η ύπαρξή του; Κι όμως τα αρχικά ερωτήματα, οι θεμελιώδεις αρχές έχουν κατά βάση φιλοσοφική αναφορά και ως εκ τούτου η μεταφυσική δικαιούται να είναι παρούσα. Αλλά και ο μεγάλος Αϊνστάιν στο ερώτημα «τι είναι ο χρόνος;» απάντησε μεν με την ξεχωριστή απλότητα που τον χαρακτήριζε ότι είναι «ό,τι μετράνε τα ρολόγια μας», αλλά κατ’ ουσία τόνιζε ότι ο χρόνος δεν είναι «κάτι τι» που μπορεί να συλληφθεί ανεξάρτητα από τον τρόπο που τον μετράμε, δηλαδή ανεξάρτητα από το πώς καταγράφουμε την παρουσία του˙ σχετικοποίησε με άλλα λόγια τη μέχρι τότε κρατούσα εικόνα της απολυτότητας του χρόνου. Επιπλέον θεωρούσε ότι «η διάκριση ανάμεσα σε παρελθόν και σε μέλλον αποτελεί μόνο μια ψευδαίσθηση, μολονότι πρόκειται για μια επίμονη ψευδαίσθηση». Και προς το τέλος της ζωής του σημείωσε μάλιστα ότι ο χρόνος ίσως να είναι και μια επινόηση του ανθρώπου!
Το φοβερό με τη συνεχή μέτρηση του χρόνου είναι ότι μετατρέπουμε τα χρόνια σε οριοθετημένες φάσεις της ηλικίας μας και καταδυναστευόμαστε τελικά απ’ αυτή την επινοημένη κατασκευή γιατί μετασχηματίζουμε την ούτως ή άλλως απόλυτα φυσική οριστική απώλειά μας στο τέλος αυτών των φάσεων ως έναν μόνιμο και σκληρό φόβο που επικάθεται σε μεγάλο μέρος της ζωής μας! Και έτσι κάνουμε το χρόνο το μεγάλο μας εχθρό, αν και μάλλον δεν υπάρχει!!
Και όμως…
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΟΜΟΡΦΑ
με άποψη για τη ζωή!
