Η Ελλάδα οφείλει να «μελετήσει» το σκηνικό των βαθιών αλλά και εν πολλοίς ήδη ορατών διεργασιών των γεωστρατηγικών ανακατατάξεων προκειμένου να συμμετάσχει με τους καλύτερους δυνατούς όρους στο αυριανό σκηνικό της ανθρωπότητας. Η χώρα μας θα επηρεαστεί απ’ αυτές τις διεργασίες και θα επηρεαστεί κατά πολύ, ακριβώς γιατί βρίσκεται στο γεωγραφικό και πολιτισμικό μεταίχμιο όλων αυτών των αλλαγών. Και όλη αυτή η αναζήτηση δεν μπορεί παρά να είναι ουσιαστική και δημιουργική, ακριβώς γιατί «τα έθνη πρέπει να αναστοχαστούν πάνω στις ταυτότητές τους τώρα που οι παλιές μορφές γεωπολιτικής καθίστανται απαρχαιωμένες»[i].
Δυστυχώς είναι άκρως απογοητευτικό το γεγονός ότι τα πολιτικά μας κόμματα δεν κάνουν σχετικές επεξεργασίες και αναλύσεις και ως εκ τούτου απέχουν από το να διαμορφώσουν μια έστω αχνή θεώρηση των πραγμάτων. Σε μεγάλο βαθμό τα εργαλεία τους βασίζονται στον παραδοσιακό ιδεολογικό άξονα «αριστεράς – δεξιάς» με τα γνωστά δίπολα σ’ όλα τα ζητήματα που τον συνοδεύουν. Ωστόσο, εκτιμώ ότι η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή.
Θεωρώ ότι μπορούμε να καταθέσουμε μερικές απόψεις, απόψεις που πηγάζουν κυρίως από έναν σχετικά απλό ορθολογισμό παρά από κάποια εξειδικευμένη γνώση ή από κάποια επαγγελματική οξυδέρκεια. Η έννοια της εθνικής ανεξαρτησίας μας αφορά και στο εδαφικό μέρος και στο κυρίαρχο πεδίο της οικονομίας. Όσον αφορά το εδαφικό πεδίο, το μακροχρόνιο πρόβλημά μας είναι η αναθεωρητική αντίληψη και πρακτική της Τουρκίας και οι επεκτατικές της βλέψεις που απορρέουν είτε από παλιότερα Οθωμανικά σύνδρομα είτε από τις σημερινές τάσεις της ως περιφερειακής δύναμης. Προς τούτο οφείλουμε να επιλύσουμε όσα άλλα σχετικά ζητήματα μας απασχολούν, π.χ. η ονομασία της Π.Γ.Δ.Μ., και να επικεντρώσουμε τον ενδιαφέρον μας στο μεγάλο και πολλαπλώς υπαρκτό πρόβλημα της Τουρκίας. Το γεγονός ότι βασικός άξονας της εξωτερικής πολιτικής μας είναι η διατήρηση του σημερινού στάτους στα Βαλκάνια και η συνεργασία μεταξύ όλων των κρατών διευκολύνει κατά πολύ τις κινήσεις μας.
Η ισχυροποίηση της χώρας μας είναι ο βασικότερος συντελεστής για την υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων. Πάντα στη διεθνή πολιτική σκηνή μπορεί να γίνεται αναφορά και επίκληση στο Διεθνές δίκαιο αλλά είναι η ισχύς μιας χώρας που ουσιαστικά της διασφαλίζει το δικό της σχετικά αυτόνομο μέλλον. Η ανάπτυξη ενός σύγχρονου, εξωστρεφούς και δημιουργικού πολιτισμού είναι το καθολικότερο σχήμα για την ευοίωνη εξέλιξη κάθε χώρας. Ούτε η στείρα επίκληση του ένδοξου παρελθόντος είναι αρκετή αλλά ούτε και τα διάφορα φοβικά σύνδρομα μπορούν να αποτελέσουν παράγοντες ασφάλειας και προοπτικής. Αυτό προϋποθέτει και συνεπάγεται ταυτόχρονα την προαγωγή ενός σταθερά δημοκρατικού πολιτικού συστήματος, που θα εξασφαλίζει τη λειτουργία του πολιτεύματος μέσα από το διαρκή εμβάθυνση της δημοκρατίας και από τον πλουραλισμό θεσμών και λειτουργιών της πολιτείας.
Η ισχυρή οικονομία είναι βασικός παράγοντας της εθνικής μας ανεξαρτησίας και η σημερινή κρίση μας το καταδεικνύει με τον πιο εμφαντικό τρόπο. Προς τούτο μπορούν να τεθούν συγκεκριμένες προτεραιότητες μιας δυναμικής ανάπτυξης. Ενδεικτικά αναφέρω. α) Συγκροτημένο σχέδιο για την ταχύτερη ανάπτυξη του εγχώριου ενεργειακού δυναμικού (ηλιακή, αιολική, γεωθερμική, ορυκτά καύσιμα), έτσι ώστε να μειωθεί το μεγάλο ποσοστό της ενεργειακής μας εξάρτησης. β) Μετασχηματισμός της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής μας σε νέα πρότυπα (βιολογική καλλιέργεια κλπ), έτσι ώστε να μειωθούν οι εισαγωγές μας. γ) Έμφαση στην εκπαίδευση, γιατί πλέον ζούμε σε «γνωσιογενή μετακαπιταλιστική κοινωνία» και στις νέες τεχνολογίες, γιατί η «πραγματική πρόκληση που μας περιμένει δεν είναι η ίδια η τεχνολογία αλλά η χρήση που θα κάνουμε της τεχνολογίας»[ii]. Πρόκειται για τους δύο τομείς που παίζουν το σημαντικότερο ρόλο στις σημερινές και στις αυριανές προκλήσεις. δ) Διαμόρφωση μικρών βιοτεχνικών και τεχνολογικών μονάδων, προσαρμοσμένων στη σύγχρονη παραγωγική λειτουργία – μικρών μονάδων που ούτως ή άλλως ευνοούνται από το γενικότερο μεταβιομηχανικό σύστημα. ε) Διαρκής βελτίωση της τουριστικής πολιτικής, η οποία ήδη συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομία μας. Αλλά δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να φαντασιωνόμαστε ότι είναι προς το συμφέρον μας να γίνουμε απλά και μόνο μια χώρα τουρισμού, γιατί κάτι τέτοιο είναι πολλαπλά ευάλωτο και μετασχηματίζει ανισομερώς την οικονομία μας και τον επαγγελματικό μας καταμερισμό.
Πάντα ως λαός είχαμε μια τάση στο θεωρητικό λόγο, χωρίς να δίνουμε την ίδια σημασία στο πρακτικό πεδίο και αυτό αποτυπώνεται πιο ανάγλυφα στο κομματικό μας σύστημα, στο οποίο κυριαρχεί ακόμα – και παρά το μείζον πρόβλημα της κρίσης – ο βερμπαλισμός, η δημαγωγία και η γενικολογία. Και αυτό συμβαίνει στον τόπο για τον οποίο έχει πολλαπλά σημειωθεί ότι «ο ωραιότερος πολιτικός λόγος της δυτικής παράδοσης αναφέρεται στην ιδιότητα του πολίτη: είναι ο συναρπαστικός λόγος που έβαλε ο Θουκιδίδης στο στόμα του Περικλή»[iii].
Είναι – κατά τη γνώμη μου πάντα – μείζον θέμα η δόμηση του πολιτικού μας λόγου. Όσο η πολιτική μας κουλτούρα δεν γίνεται ουσιαστική και δημιουργική, όσο παραμένει ασαφής και θεωρητική δεν πρόκειται να διαμορφωθούν ουσιαστικές ιδέες και ρεαλιστικές προτάσεις επί του πεδίου της εφαρμοσμένης πολιτικής.
Αλλά η ιστορία και η πραγματικότητα δεν κινούνται με βάση αυτή την «κοσμοαντίληψη». Στην εποχή μας «το μέλλον δεν διαρκεί πολύ», ακριβώς γιατί είναι διαρκώς μετασχηματιζόμενο σε παρόν. Σήμερα ζούμε σε μια πλανητική εποχή και αυτό «σημαίνει ότι αντεπεξέρχομαι σε πολλές καινοφανείς καταστάσεις ρίσκου»[iv], σημαίνει ότι είμαι σε διαρκή ετοιμότητα σε προσωπικό επίπεδο, ότι είμαστε ανήσυχοι και δημιουργικοί σε εθνικό και συλλογικό πεδίο.
[i] Γκίντενς, Α. (2002), Ο κόσμος των ραγδαίων αλλαγών, Μεταίχμιο
[ii] Drucker, P. (2000), Μετακαπιταλιστική κοινωνία, Cutenberg
[iii] Γκίντενς, Α. (2002), Ο κόσμος των ραγδαίων αλλαγών, Μεταίχμιο
[iv] ο.π.
