Η γλώσσα δεν είναι μόνον ένα μέσον επικοινωνίας.
Κουβαλάει την ψυχή του λαού μας κι όλη του
την ιστορία και όλη του την ευγένεια.
(Οδ. Ελύτης)
Εδώ κι αρκετό καιρό παρακολουθώ με ενδιαφέρον τον πόλεμο που έχει αρχίσει για την κατάργηση ή όχι των αρχαίων ελληνικών στο Γυμνάσιο. Η αλήθεια είναι τώρα κατάφερα να γράψω κάτι και να μπω κι εγώ στη διαμάχη αυτή! Βλέπετε οι πανελλήνιες εξετάσεις δε μου το επέτρεψαν νωρίτερα γιατί έπρεπε να βοηθήσω τα παιδιά στα …αρχαία! Λοιπόν, προσωπικά ανήκω στη γενιά που αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο διδάχθηκε στο Λύκειο κι όχι από την Α΄ του Γυμνασίου, οπότε έχω τις αναμνήσεις ως μαθητής και συνάμα κάνω την αναπόφευκτη σύγκριση ως φιλόλογος. Έχω την ταπεινή γνώμη ότι στα χρόνια τα δικά μας, αν και τα αρχαία τα γνωρίσαμε αργότερα, τα μαθαίναμε καλύτερα, κι αυτό επιτρέψτε μου να το τονίσω εξαιτίας των αφορμών που μου δίνουν οι μαθητές μου όταν πια έρχονται στην Α΄ Λυκείου και πόσο μάλλον στη Β΄ επιλέγοντας την θεωρητική κατεύθυνση. Ενδεχομένως είμαι ανόητος που συγκρίνω εντελώς διαφορετικές εποχές, αλλά πολλές φορές αναρωτήθηκα και τους το έχω τονίσει πως είναι δυνατό να έχουν διδαχθεί γραμματική και συντακτικό τόσα χρόνια στη σειρά και να μη τα γνωρίζουν ακόμη στο Λύκειο.
Η ερώτηση μου βέβαια είναι ρητορική και η απάντηση φυσικά αυτονόητη! Αφενός μια γλώσσα, η δική μας γλώσσα, διδάσκεται ως είδος μουσειακό από την πλειοψηφία, δυστυχώς, των διδασκόντων που προφανώς υπακούν στις οδηγίες ενός αναλυτικού προγράμματος που διαμορφώνουν άσχετοι με τη σχολική πραγματικότητα άνθρωποι. Ξεχνούν ότι μια γλώσσα πρώτα μιλιέται κι έπειτα γράφεται και ότι μια γλώσσα μητέρα της μητρικής τους κάτι τέτοιο το έχει περισσότερη ανάγκη ώστε οι μαθητές να καταλάβουν άμεσα τη σχέση μεταξύ των δύο. Βομβαρδίζοντας τα πιτσιρίκια με γραμματικούς κανόνες και υποχρεώνοντας τα να τα μάθουν γιατί …έτσι πρέπει, καταφέρνουμε να τα κάνουμε να τα βλέπουν σαν κινέζικα και φυσικά να τα μισήσουν! Εξάλλου, διδάσκοντας απλά χωρίς να τους δείχνουμε την άμεση σχέση που έχουν οι δύο αυτές φάσεις της γλώσσας μας, συμβάλλουμε με τον τρόπο μας στο ήδη υπάρχον γλωσσικό πρόβλημα τους που είτε λέγεται λεξιπενία είτε προβληματική έκφραση που θα τα συνοδεύει εφ’ όρου ζωής. Επιπρόσθετα όταν μένουμε μόνο στο τυπικό της γραμματικής και του συντακτικού, τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο (ρωτήστε πως διδάσκεται η Αντιγόνη του Σοφοκλή…) χωρίς να τα κάνουμε να καταλάβουν τα έξοχα νοήματα και ιδέες που εκφράζονται με τη γλώσσα αυτή, τα κάνουμε να πλήττουν και τους στερούμε την πραγματική γνώση! Επίσης αφήνουμε ανολοκλήρωτη και τη διδασκαλία της νέας ελληνικής-που κι αυτή πάντως γίνεται με μη ενδεδειγμένο τρόπο- καθώς πλέον θεωρείται αυτονόητη και παύουμε να ασχολούμαστε μαζί της μέχρι το τέλος των εγκύκλιων σπουδών τους. Και ξαφνικά διαπιστώνουμε όταν πλέον είναι αργά ότι τα παιδιά δεν γνωρίζουν βασικά πράγματα της γλώσσας τους ή τα ανακαλύπτουν μέσα από τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών προσπαθώντας μετά να τα εφαρμόσουν στη δική τους …κάτι που δε συμφέρει καμιά από τις δύο γλώσσες, ούτε την ελληνική ούτε την ξένη! Ξέρετε πως μαθαίνουν τα παιδιά τον ευθύ και πλάγιο λόγο στα αρχαία – εννοείται ότι στα νέα ελληνικά θεωρείται …έμφυτος- μα φυσικά …μέσα από τα αγγλικά;;;!!! Γνωρίζετε πως γράφουν εκθέσεις, παραγράφους ή δοκίμια; Μα φυσικά πάλι μέσα από τα αγγλικά που προσπαθούν να μεταφράσουν τις σκέψεις τους και την έκφρασή τους στη δική τους γλώσσα τη μητρική!!! Πόσες φορές έχετε ακούσει παιδιά να λένε ότι τη λέξη αυτή την ξέρουν στα αγγλικά αλλά την αγνοούν στα ελληνικά;;;!!! Ερχόμενα μετά στο Λύκειο τα αρχαία τα διδάσκονται τυποποιημένα για να καλύψουν μια υπέρτατη ανάγκη που λέγεται πανελλήνιες…και μετά τα ξεχνούν γιατί πλέον δεν τους χρειάζονται και δεν καταλαβαίνουν πόσο πλούσιοι θα ήταν σε λεξιλόγιο ή έκφραση ή διατύπωση λόγου αν φυσικά τα διδάσκονταν σωστά!
Πολλαπλό λοιπόν το πρόβλημα φίλοι μου και σίγουρα δε λύνεται με προτάσεις κατάργησης που θυμίζουν τακτικές του «πονάει κεφάλι κόψει κεφάλι»…! Τέτοιες λύσεις προωθούν το εύκολο και καλύπτουν με δόλιο τρόπο τις ευθύνες όλων εκείνων που ποτέ σοβαρά και με καμία αίσθηση της πραγματικότητας δεν φρόντισαν όχι μόνο για τη σωστή διδασκαλία της γλώσσας αλλά γενικότερα για την κατάντια του εκπαιδευτικού συστήματος μας! Διάβασα το πόρισμα-πρόταση της επιτροπής που υπογράφουν τόσοι Παν/κοι (δε θυμάμαι να είδα κάποιον φιλόλογο) και μου φάνηκε τόσο μα τόσο τεχνοκρατικό…αφού δε μας χρειάζονται τι τα θέλουμε αλλού πρέπει να στραφούμε…!!! Πού αλήθεια ;;;!!! Τη στιγμή που η δυνατότητα εκμάθησης της Αρχαίας Ελληνικής προσφέρεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σχεδόν όλων των ευρωπαϊκών χωρών, και που παρατηρείται έξαρση στην κίνηση για την επαναφορά της μαζικής διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής στη Μέση Εκπαίδευση σημαντικών κρατών που προήγαγαν τις ανθρωπιστικές σπουδές όπως της Γερμανίας και της Γαλλίας εμείς ετοιμαζόμαστε να τα καταργήσουμε στα Γυμνάσια και να τα κάνουμε προαιρετικά στα Λύκεια μόνο και μόνο για τις πρακτικές ανάγκες που προαναφέραμε!!! Μην ξεχνάμε ότι με γερμανική πρωτοβουλία διοργανώνεται μέσα στο 2017 συνέδριο πανευρωπαϊκό με θέμα την ανάγκη προστασίας γλωσσών που υπήρξαν φορείς πολιτισμού όπως είναι τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά (άλλη πονεμένη ιστορία κι αυτή)!!!
Δεν καταργώ και εγκαταλείπω κάτι που δεν το κάνω καλά!!! Το παλεύω, το προσπαθώ, το ανανεώνω, το βελτιώνω και μαθαίνω να το κάνω καλύτερα!!! Ένας πιο παιγνιώδης τρόπος προσέγγισής τους, ίσως, στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου – για να χρησιμοποιήσω μια φράση του ίδιου του υπουργείου για την ανάγκη εκμάθησης ξένων γλωσσών από τις μικρές τάξεις του δημοτικού, όπως τη διάβασα σε μια φιλική επιστολή του υπουργείου που έφερε η κόρη μου από το σχολείο της – ένας τρόπος σαν αυτό που δίδαξαν μεγάλοι δάσκαλοι της γλώσσας μας όπως ο κ. Φάνης ο Κακριδής που έτυχε, έστω και για λίγο, να τον έχω δάσκαλο και συχνά τον «χρησιμοποιώ» για τις ανάγκες των μαθητών μου. Μέχρι και τη μεταγραφή στην αρχαία ελληνική του Άστεριξ και Οβελίξ επιμελήθηκε κάποτε …!!! Να ένας παιγνιώδης τρόπος!!!
Βιβλία λοιπόν καινούργια και ευχάριστα για τα παιδιά, γραμμένα από μάχιμους φιλολόγους που ζουν στον μικρόκοσμο μιας σχολικής τάξης κι όχι στον οικονομικό μακρόκοσμο κάποιου εκδοτικού οίκου ή στην απεραντοσύνη του Πανεπιστημιακού αμφιθεάτρου! Παιχνίδια με τις λέξεις της νέας ελληνικής και την ετυμολογική τους προέλευση σε ένα αρχαίο κείμενο, με τη ομιλία και σωστή προφορά της γλώσσας μέσα από μικρούς διαλόγους από επιλεγμένα κείμενα, ειδικά του αρχαίου δράματος, με τη σύγκριση και την εξήγηση της ορθογραφίας των λέξεων μακριά από το «έτσι πρέπει γιατί έτσι γράφεται»…Να είστε σίγουροι ότι αν ψάξουμε θα βρούμε πολλούς πάρα πολλούς, αρκεί να έχουμε όραμα εμείς που διδάσκουμε τα αρχαία και φώτιση αυτοί που διαχειρίζονται τις τύχες της παιδείας μας…
Γιώργος Δ. Φούκας
Φιλόλογος Φροντιστής
Ιωάννινα 3 Ιουνίου 2016
Υ.Γ. Και για να προλάβω κάποιους …ό,τι εξέφρασα είναι απόψεις προσωπικές και σε καμία περίπτωση δεν κατατέθηκαν επειδή φοβάμαι ότι εμείς που ασχολούμαστε με την παράλληλη φροντιστηριακή παιδεία θα μείνουμε χωρίς δουλειά κι άλλες τέτοιες ανοησίες που λέγονται!!!
