Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β´ Γυμνασίου: Ενότητα 5η (Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών)
|
A. Κείμενο Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (περ. 354-407 μ.Χ.), επίσκοπoς Κωνσταντινουπόλεως, οικουμενικός διδάσκαλος και άγιος της Χριστιανικής Εκκλησίας, προσπάθησε να καταπολεμήσει την αδικία και τη διαφθορά, να δώσει κουράγιο σε κάθε ανίσχυρο και να αντιμετωπίσει τις αιρέσεις. Οραματιζόταν την επάνοδο των πιστών στην απλότητα και την καθαρότητα της πρώτης χριστιανικής εποχης. Βαθύς ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, πολέμησε κάθε κακό με τη ρητορική του δεινότητα. Ο ίδιος έκανε πράξη τα κηρύγματά του μοιράζοντας όλα τα υπάρχοντά του σε όσους είχαν ανάγκη και υπερασπιζόμενος τους αδυνάτους από τις αυθαιρεσίες των ισχυρών. Τις ομιλίες του παρακολουθούσαν πλήθη κόσμου. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε επισημαίνει την ανάγκη να είμαστε ελεήμονες. |
|
|
Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι. Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει· σὺ δὲ ἄνθρωπος ὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος, μυρίων πενήτων τροφὰς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ. Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή, ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα· οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ τελευτὴ καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων. Πῶς οὖν οὐκ ἄτοπον τοὺς ἐν τοσούτοις κοινωνοῦντας ἀλλήλοις ἐν τοῖς χρήμασιν οὕτως εἶναι πλεονέκτας, καὶ τὴν αὐτὴν μὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν; Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει, πρὸς δὲ τὰς εὐθύνας ἄγει. Ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο γένηται, πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ. Αὕτη γάρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, ἣ καὶ ἐξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας. Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα, τὸν πολὺν προέμενοι πλοῦτον, καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, κἂν μυρία ὦμεν πεπλημμεληκότες, ὁ Θεὸς μεταδώσει συγγνώμης ἡμῖν. Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ ρητὸν τοῦ Προφήτου Δαυΐδ, PG 55, 517-518 (διασκευή) |
|
Μετάφραση
Αγαπητοί, ας μη γίνουμε αγριότεροι από τα ζώα. Σε εκείνα όλα είναι κοινά και κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα· εσύ αν και είσαι άνθρωπος, έγινες σκληρότερος από το θηρίο, κλείνοντας ερμητικά σε ένα σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. Και βέβαια δεν είναι η φύση μας μόνο κοινή, αλλά και άλλα περισσότερα· κοινός είναι ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια και ο αέρας και η θάλασσα και η γη και η ζωή και ο θάνατος και τα γηρατειά και η αρρώστια και η υγεία και η ανάγκη τροφής και ρουχισμού. Πώς λοιπόν δεν είναι παράλογοι αυτοί που μοιράζονται τόσα πολλά μεταξύ τους στα χρήματα να είναι τόσο πλεονέκτες και να μη διατηρούν την ίδια ισονομία; Γιατί ο θάνατος μάς απομακρύνει από την απόλαυση, μας οδηγεί δε στην τιμωρία. Και για να μη συμβεί αυτό, ας εφαρμόσουμε στο έπακρο την ελεημοσύνη. Γιατί αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών, η οποία θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Σα περιττά λοιπόν θα τα κάνουμε χρήσιμα, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο και κατά την ημέρα της κρίσης, ακόμη και αν έχουμε διαπράξει παραπτώματα, ο Θεός θα μας συγχωρήσει.
Ερωτήσεις
- Ποιες είναι οι διαφορές του ανθρώπου από τα ζώα σύμφωνα με τον Ιωάννη Χρυσόστομο;
Η βασική διαφορά του ανθρώπου από τα ζώα, σύμφωνα με τον Ιωάννη Χρυσόστομο, είναι ότι οι άνθρωποι έχουν λογική ενώ τα ζώα δεν έχουν. Η λογική κάνει του ανθρώπους ανώτερους αλλά και υπεύθυνους. Τα ζώα είναι όλα ίδια και κανένα δεν ξεχωρίζει από το άλλο, γιατί κανένα δεν έχει λογική. Ο άνθρωπος όμως ξεχωρίζει γιατί καθένας έχει ξεχωριστή προσωπικότητα. Πρέπει, επομένως να αξιοποιήσει τη λογική του και να μη γίνει πιο άσπλαχνος ακόμα και από τα ζώα συγκεντρώνοντας πλούτο, ενώ οι άλλοι πεινάνε.
2. Ποια κοινά στοιχεία ενώνουν και εξομοιώνουν τους ανθρώπους μεταξύ τους σύμφωνα με το κείμενο; Είναι αυτά μόνο θετικά ή και αρνητικά;
Οι άνθρωποι αποτελούν ένα σύνολο και μοιράζονται πολλά πράγματα. Συγκεκριμένα μοιράζονται και απολαμβάνουν τον ίδιο ουρανό, τον ήλιο τη σελήνη, τα αστέρια, τον αέρα, τη θάλασσα, τη γη, τη ζωή και την υγεία. Εκτός από αυτά τα θετικά στοιχεία μοιράζονται και αρκετά αρνητικά όπως ο θάνατος, τα γηρατειά και οι αρρώστιες. Έχουν τέλος τις ίδιες ανάγκες, όπως η τροφή και η ενδυμασία.
3. Ποια τύχη περιμένει τον άνθρωπο που δε λαμβάνει υπόψη του τους ανήμπορους συνανθρώπους του, σύμφωνα με το κείμενο; Ποιο μέσο έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος, προκειμένου να αποφύγει τη μετά θάνατον τιμωρία;
Η ζωή κάθε ανθρώπου οδηγεί κάποια στιγμή στο θάνατο. Έτσι η ώρα της κρίσης είναι αναπόφευκτη. Μετά το θάνατο θα κριθούμε όλοι και όσοι έζησαν με απληστία και με αδιαφορία προς τους συνανθρώπους τους θα τιμωρηθούν. Η προσωρινή απόλαυση θα τελειώσει και τη θέση της θα πάρει η τιμωρία. Για να μη φτάσουμε σ’ αυτό το σημείο της αιώνιας τιμωρίας, πρέπει, όσο είναι καιρός, να δείξουμε ελεημοσύνη προς τους συνανθρώπους μας αδιαφορώντας για τη συγκέντρωση πλούτου, που είναι μάταιη. Έτσι θα δείξει και ο Θεός ελεημοσύνη προς εμάς, όταν φτάσει η ώρα της κρίσης, και θα συγχωρέσει τα παραπτώματά μας.
4. Με ποιες άλλες χριστιανικές αρετές συνδέεται η ελεημοσύνη;
Η χριστιανική θρησκεία είναι η κατεξοχήν θρησκεία της αγάπης, η οποία είναι η πηγή όλων των φιλάνθρωπων συναισθημάτων. Η εντολή «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» αφορά σε φίλους και εχθρούς, ενώ η διδασκαλία του Χριστού πρόβαλλε πολύ παραστατικά την αξία της ειλικρινούς και άδολης ελεημοσύνης. Η ελεημοσύνη είναι επομένως η πρώτη και η σημαντικότερη μεταξύ των χριστιανικών αρετών. Αν είμαστε ελεήμονες, καταλαβαίνουμε τα πράγματα, που έχουν πραγματική και ουσιαστική αξία. Τότε παραμερίζουμε τον πολύ πλούτο και η ζωή μας αποκτά νόημα. Επομένως η ελεημοσύνη συνδέεται με τη λιτότητα, τη σεμνή και απέριττη ζωή και βέβαια με την αγάπη προς το συνάνθρωπο.
Πρόσθετες ερωτήσεις – Θέματα για συζήτηση
- Γιατί η ελεημοσύνη είναι η βασίλισσα των αρετών κατά τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο;
Είναι η μόνη που μπορεί να σώσει τον άνθρωπο από τη μετά θάνατον τιμωρία για τα αμαρτήματά του.
2. Η φιλανθρωπία αποτελεί χαρακτηριστικό των αρχαίων Ελλήνων;
Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ασφαλώς διέφερε από τη χριστιανική διδασκαλία όσον αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις. Για μεγάλο διάστημα η επικρατούσα αντίληψη ήταν «να βοηθάς τον φίλο σου και να βλάπτεις τον εχθρό σου». Ωστόσο, ποτέ δεν έπαψαν να ακούγονται φωνές «φιλάνθρωπες» με την ευρύτερη σημασία της λέξης. Τη λέξη φιλανθρωπία, με σαφώς διαφορετική σημασία από τη σύγχρονη, χρησιμοποιούν ήδη ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Ισοκράτης και ο Αριστοτέλης, ενώ η ιδέα της φιλανθρωπίας είχε εκφραστεί ήδη από τον Δημόκριτο.
3. Κατά πόσον ήταν ελεήμονες οι θεοί της αρχαίας Ελλάδας;
Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων ασφαλώς δεν ήταν ελεήμονες, αλλά ούτε και τιμωροί. Πολλές φορές βρίσκονταν δίπλα στους ανθρώπους, τους βοηθούσαν και τους αντάμειβαν για τα καλά τους έργα, ενώ άλλες φορές ήταν μακριά τους. Οι σχέσεις θεών και ανθρώπων πάντως δε διέφεραν πολύ από τις σχέσεις που υπάρχουν σε άλλες θρησκείες, μεταξύ των οποίων και στον χριστιανισμό. Υπήρχαν ναοί, προσευχές, τάματα κ.ά.
Β1. Απαντήσεις στις ασκήσεις
1. αποτέλεσμα ενέργειας: ἄγημα, ἀγώνισμα // ενέργεια, κατάσταση: ἀγωνία, ἀγωγή // πρόσωπο που ενεργεί: ἀγωγεύς, ἀγωγός.
2. α. α. παιδαγωγός, β. ξεναγώ, γ. αγωγή-διαπαιδαγώγηση, δ. φορτηγό.
β. κυνηγός < κύων + ἄγω: αυτός που οδηγεί τους κυνηγετικούς σκύλους. Στη συνέχεια χρησιμοποιείται για αυτόν που κυνηγάει, ανεξάρτητα αν έχει σκύλο ή όχι. // ἀγελάς < ἀγέλη: το βόδι που ανήκει σε αγέλη. Πιθανόν από τη φράση ἀγελαία βοῦς. Κατόπιν επικράτησε η σημασία «βόδι» ανεξάρτητα από το αν ανήκει σε αγέλη. // μυσταγωγία < μύστης + ἄγω: αρχικά μυσταγωγία ήταν η κατήχηση σε μυστήρια που απαιτούσε ειδική τελετή. Κατόπιν η σημασία επεκτάθηκε και αναφέρεται πλέον σε οποιαδήποτε πράξη που προκαλεί πνευματική ανάταση ή ηθική εξύψωση.
3. εισαγωγή, εισαγωγικός // εξαγωγή, εξαγωγικός // καταγωγή // μεταγωγή, μεταγωγικός // παραγωγή, παραγωγικός, παράγωγος.
4. φορτικός: αυτός που επιβαρύνει με την ενοχλητική παρουσία του // φορτηγός: (φόρτος + ἄγω) αυτός που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά φορτίων.
Ασκήσεις για εξάσκηση στην Γραμματική και το Συντακτικό της 5ης ενότητας
