Βιώματα παιδιών με φυσική ανεπάρκεια
Στην παρούσα μελέτη μας θα διαπραγματευθούμε το ζήτημα των παιδιών με φυσική ανεπάρκεια και προβλήματα υγείας , ένα θέμα το οποίο έχει απήχηση τόσο στο ατομικό και προσωπικό επίπεδο, όσο και στον κοινωνικό και πολιτισμικό τομέα. Ένα πρόβλημα υγείας του παιδιού, σαφώς καθορίζει την ψυχολογική του κατάσταση καθώς με την ανάπτυξή του το παιδί αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες και τα προβλήματά του, αλλά επιπροσθέτως έχει αντίκτυπο στη κοινωνικό γίγνεσθαι και την κουλτούρα της εποχής. Είναι μείζονος σπουδαιότητας το πώς θα χειριστούν οι γονείς , η κοινωνία και το παιδί τις δυσκολίες αυτές που χρήζουν λεπτού χειρισμού φυσικά και το αντίκρισμα που θα έχει το παιδί ώστε να έχει μια υγιή ανάπτυξη σε όλο το φάσμα της προσωπικότητάς του. Εμείς δε θα επικεντρωθούμε στη νοητική ανεπάρκεια αλλά θα εστιάσουμε τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιμετωπίζει την κινητική αναπηρία, γιατί η κινητική αναπηρία είναι ορατή στους άλλους.
Όπως είναι φυσικό, το παιδί με προβλήματα υγείας χρήζει αδήριτης ανάγκης να συνεργαστεί με όλους εκείνους τους εμπλεκόμενους στην αντιμετώπιση δυσκολιών φορέων ώστε να είναι σε θέση να συμβάλλουν ενεργώς στην ποιοτική αναβάθμιση και την εξυγίανση των όρων της καθημερινής του ζωής ώστε το παιδί να δύναται να διάγει μια φυσιολογική ζωή με σεβασμό στα δικαιώματά του, μια ζωή αξιοπρεπή. Στη συνέχεια της εργασίας μας, θα εξετάσουμε το αντίκτυπο των προβλημάτων υγείας του παιδιού στην ψυχολογία και συμπεριφορά του αλλά και στο πώς εξελίσσεται η προσωπικότητά του με βάση τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του. Επίσης θα ερευνήσουμε τις τάσεις και τις διαθέσεις του κοινωνικού περίγυρου αλλά και την κουλτούρα της κοινωνίας η οποία και προσδιορίζει τον τρόπο συμπεριφοράς απέναντι στα παιδιά με ιδιαιτερότητες. Στο τέλος θα εκθέσουμε τα συμπεράσματά μας με τον ανάλογο κριτικό σχολιασμό. Στη μελέτη μας δε θα μιλήσουμε για χαρακτηριστικά γνωρίσματα αλλά για στάσεις , αντιλήψεις και αντιμετώπιση.
ΤΑ ΒΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ
α. Ο προσωπικός χαρακτήρας του προβλήματος
Η φυσική ανεπάρκεια των παιδιών απευθύνεται σε παιδιά τα οποία χρήζουν μιας ειδικής εκπαιδευτικής ανάγκης κι αυτή δεν είναι η νοητική υστέρηση.
Αναφερόμαστε σε παιδιά με κινητικές αναπηρίες (εγκεφαλική παράλυση ή
νευρολογικά προβλήματα) εκ των οποίων ένα πολύ σημαντικό ποσοστό έχει και νοητική ανεπάρκεια. Τα παιδιά με κινητική αναπηρία νιώθουν πολύ ιδιαίτερα αφού δε μπορούν να συμμετάσχουν πάντα στις ίδιες δραστηριότητες με τα άλλα παιδιά αλλά και η αρνητική εικόνα που εδραιώνουν μέσα από τις κινητικές τους δυσκολίες για τον ίδιο τους τον εαυτό (Κακούρου, 2002).
Πολλά από αυτά τα παιδιά κάνουν διορθωτικές χειρουργικές επεμβάσεις από την βρεφική ακόμη ηλικία. Η ψυχολογία τους επηρεάζεται από την εξωτερική τους εμφάνιση , οπότε η εσωτερική τους κατάσταση επηρεάζεται άμεσα από την εξωτερική. Το παιδί από πολύ μικρή ακόμη ηλικία αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη διαφορετικότητά του και αυτό φυσικά έχει συνέπειες στην ψυχολογία του. Λόγω των κινητικών δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί και όπως είναι φυσικό δε μπορεί να συμμετάσχει σε όλων των ειδών τις δραστηριότητες στις όποιες αναπτυξιακές διαταραχές τις οποίες αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του (Λεπίδα, 2003).
Αρχίζει να καταλαβαίνει ότι κάπου διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα παιδιά και ίσως νιώθει την αδικία, την άγνοια και εκλαμβάνει αυτή την ανισότητα ως κάτι πολύ αρνητικό. Χρειάζεται παραπάνω να ασχοληθεί κάποιος άλλος μαζί του για να μπορέσει να εξυπηρετηθεί στην καθημερινότητά του. Το παιδί αισθάνεται διαφορετικό, ξένο, αισθάνεται ξεχωριστό και κάνει διαφορετικά πράγματα από τα υπόλοιπα παιδιά. Πηγαίνει συχνά στον γιατρό και νιώθει ότι ανήκει σε μια ετερογενή ομάδα (Λεπίδα, 2003). Συχνά αισθάνεται μοναξιά που δε μπορεί να συμμετέχει σε ένα ομαδικό παιχνίδι, που πρέπει να έχει κάποιον στις βασικές του ανάγκες και έρχεται αντιμέτωπος με τις διαταραχές του. Δυσκολεύεται να ενταχθεί σε μια ομάδα ή σε ένα σύνολο λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζει και δε μπορεί να νιώσει ως ισότιμο μέλος και να προσαρμοστεί εύκολα, κάτι που δυσχεραίνει και ίσως να καθυστερεί τη διαδικασία βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης και απασχόλησής του (Μουσούρου, 2006).
β. Η κοινωνική και πολιτισμική προσέγγιση
Τα παιδιά με ιδιαιτερότητες διαφέρουν από τα υπόλοιπα παιδιά , όμως είναι μέλη του κοινωνικού συνόλου. Βρίσκονται σε μια αδιάλειπτη αλληλεπίδραση με άλλους, ανταλλάσουν μηνύματα ως πομποί και ως δέκτες και η φυσική τους ανεπάρκεια δεν επιτάσσει την κοινωνική τους απόκλιση. Τουναντίον δικαιούνται την αρμονική συνύπαρξη μέσα στην κοινωνία στην οποία ζουν, κινούνται και αναπτύσσονται (Σταματιάδη, 2008). Τα παιδιά αυτά πέρα από τη στήριξη γονέων, δασκάλων και φίλων, χρειάζονται και τη στήριξη από την κοινωνία.
Η κοινωνική στήριξη αναφέρεται στις κοινωνικές συναλλαγές και στον τρόπο με τον οποίο αυτές γίνονται αντιληπτές από τους αποδέκτες έτσι ώστε να γίνεται πιο εύκολη η καθημερινότητά τους (Πολυχρονοπούλου, 2001). Πολλές έρευνες οι οποίες διεξήχθησαν πάνω στον τομές της στήριξης από την κοινωνία έδειξαν την αποτελεσματικότητα της στήριξης αλλά και τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους τα άτομα χρειάζονται στήριξη. Δυστυχώς όμως δεν υφίσταται πάντα η μέριμνα από μέρους της κοινωνίας και τα άτομα αυτά δε μπορούν να έχουν την προσήκουσα αποδοχή και αναγνώριση, με αποτέλεσμα το παιδί να αισθάνεται περιθωριοποιημένο και απομονωμένο (Παπαϊωάννου-Σταυροπούλου, 2003). Επιπροσθέτως, κάποια άτομα ίσως διακωμωδούν τις δυσκολίες που είναι τόσο ορατές και έτσι το παιδί δυσκολεύεται να εμπιστευθεί και να προσαρμοστεί σε νέα κοινωνικά δεδομένα όταν δεν έχει τον δέοντα σεβασμό και την αποδοχή που δικαιούται ως μέλος της κοινωνίας (Κακούρου, Μανιαδάκη, 2002).
Όσον αφορά την πολιτισμική προσέγγιση για το πρόβλημα υγείας κάποιου παιδιού, μεγάλο ρόλο παίζει η κουλτούρα της κοινωνίας και το πόσο εκτιμώνται και αναγνωρίζονται τα πολιτισμικά αγαθά και οι πολιτισμικές αξίες. Ο πολιτισμός του ανθρώπου φαίνεται από την παιδεία, τους στοιχειώδεις τρόπους συμπεριφοράς και ειδικά απέναντι σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες όπως εν προκειμένω είναι τα παιδιά με φυσική ανεπάρκεια. Οι στάσεις και διαθέσεις, η συμπεριφορά των κοινωνικών μελών προς έναν άνθρωπο με ιδιαιτερότητες καθορίζει το ποιόν του (Σταματιάδη, 2008). Η κουλτούρα της κοινωνίας έχει εξέχοντα ρόλο και είναι μείζονος σπουδαιότητας να υπογραμμίσουμε ότι με βάση αυτή διαμορφώνονται αξίες, στάσεις και διαθέσεις απέναντι σε κάποιον που αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, πόσο μάλλον σε ένα παιδί που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο. Ας μη ξεχνάμε ότι στις παλαιότερες κοινωνίες, παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές, δυσμορφίες και αναπηρίες ήταν περιθωριοποιημένα χωρίς να επιδίδονται σε δραστηριότητες, χωρίς να μπορούν να ενταχθούν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο γιατί η κουλτούρα της κοινωνίας ήταν τέτοια που δεν άφηνε περιθώρια για ίση μεταχείριση και δίκαια αντιμετώπιση, ούτε φυσικά διάκειται ευμενώς σε ανάλογες περιπτώσεις (Δημητρόπουλου, 2000).
Για την ορθή αντιμετώπιση ενός παιδιού που παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα υγείας χρειάζεται ευαισθητοποίηση, αποδοχή και αναγνώριση. Ένα ον που ζει σε μια πολιτισμένη κοινωνία όπου η κουλτούρα της έχει κάποια ιδεώδη όπως ελευθερία, δικαιοσύνη και ισοτιμία, σημαίνει πως το παιδί θα λάβει τον σεβασμό και την κοινωνική αναγνώριση που του προσήκει. Μια κοινωνία η οποία δεν συνάδει με αξίες όπως η ισοτιμία, η ίση μεταχείριση, τον σεβασμό της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, αντιμετωπίζοντας το παιδί με ιδιαιτερότητες ως παράσιτο της κοινωνίας, τότε το παιδί αυτό θα είναι πάντα εγκλωβισμένο στην κοινωνική απομόνωση, την εσωτερική μοναξιά και την περιθωριοποίηση (Δημητρόπουλου, 2000).
γ. Εμπλεκόμενοι φορείς – Αντιμετώπιση
Για την περίπτωση ενός παιδιού με ιδιαιτερότητες χρειάζεται η αφύπνιση και εγρήγορση όλων εκείνων των φορέων που δύνανται να εμπλακούν στην όλη διαδικασία ποιοτικής αναβάθμισης του τρόπου ζωής του παιδιού. Πέραν από τους γονείς που πρέπει να στηρίζουν το παιδί , να το ενθαρρύνουν και να επαινούν την κάθε του προσπάθεια, χρειάζεται η συνεργασία με τους σχολικούς φορείς, όπως με τον δάσκαλο και τον σχολικό διευθυντή που θα έχουν ενημερωθεί επαρκών για τις ιδιαιτερότητες του παιδιού και θα ενημερώνουν τους γονείς για την πρόοδο και εξέλιξη του παιδιού (Σταματιάδη, 2008). Επίσης χρειάζεται ο παιδοψυχολόγος όπου μέσα από τις συχνές συναντήσεις με το παιδί θα μπορεί να το βοηθήσει και να του αποπνεύσει εμπιστοσύνη στο παιδί να ανοιχτεί και να εξωτερικεύσει τους προβληματισμούς και τα συναισθήματά του. Στο ευρύτερο πλαίσιο, αυτό της κοινωνίας, η τοπική κοινωνία θα πρέπει να ενημερώνεται, να συμμετέχει σε επιμορφωτικά σεμινάρια για τον χειρισμό της αντιμετώπισης ενός παιδιού με πρόβλημα υγείας. Όλοι οι πολίτες θα πρέπει να ενημερώνονται, να ανταλλάσσουν ιδέες και απόψεις που θα βοηθήσουν το παιδί να νιώσει πιο αποδεκτό, να νιώσει ίσο με τους υπόλοιπους (Παπαϊωάννου-Σταυροπούλου, 2003). Το παιδί πρέπει να αισθανθεί ότι μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια, ότι τα δικαιώματά του είναι σε ισχύ και ότι είναι ένα ενεργό μέλος της κοινωνίας με άποψη, με συναισθήματα, με δικαιώματα. Μόνο με αξίες και διαθέσεις στις οποίες έχει παρεισφρήσει η κοινωνική ευαισθησία, η κατανόηση και ο σεβασμός, μόνο μια τέτοια κοινωνία είναι πολιτισμένη. Μόνο η στοιχειώδης παιδεία και πρωτίστως ο ανθρωπισμός καθιστούν μια κοινωνία σωστή, μια κοινωνία που εμφωλεύει μέσα της την αγάπη για τον συνάνθρωπο χωρίς διακρίσεις και όρια (Τσαγκαράκη, 2005).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ένα παιδί με φυσική ανεπάρκεια και προβλήματα υγείας έχει τα δικά του βιώματα τα οποία στιγματίζονται κυρίως από τον τρόπο συμπεριφοράς από τους άλλους προς το ίδιο το παιδί. Οι στάσεις, οι διαθέσεις, οι αξίες οι οποίες υιοθετούνται από τον οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περίγυρο που περιβάλλει το παιδί και αλληλεπιδρά καθημερινά μαζί του, διαμορφώνουν τα βιώματα του παιδιού, επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την ψυχολογία του και καθορίζουν τον αυτοπροσδιορισμό του. Σε προσωπικό επίπεδο, το παιδί βιώνει τον εαυτό του , γνωρίζει τον εαυτό του μέσα από τις ιδιαιτερότητές του και μέσα από αυτό με το οποίο έρχεται αντιμέτωπο καθημερινά. Αντιμέτωπο με τον εαυτό του το παιδί σχηματίζει τη δική του προσωπικότητα, διαμορφώνει τις δικές του στάσεις και διαθέσεις, αναπτύσσεται και εξελίσσεται με βάση αυτό που εισπράττει από τον εαυτό του και τους άλλους. Σε κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο, το παιδί ως μέλος της κοινωνίας, αλληλεπιδρά, συνυπάρχει, κινείται μέσα σε αυτή, δρα και εξελίσσεται.
Το παιδί πρέπει να συνεργάζεται με τους φορείς που είναι αρωγοί και συνοδοιπόροι στην προσπάθεια για τη βέλτιστη κατάσταση της υγείας του και όταν αυτή η συνεργασία οικοδομείται με αγάπη και αληθινό ενδιαφέρον, η προσπάθεια αυτή ευδοκιμεί. Στο οικογενειακό, σχολικό περιβάλλον και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, το παιδί με φυσική ανεπάρκεια δικαιούται να βιώνει την κοινωνική αναγνώριση και όχι τον οίκτο, την αγάπη και όχι τη διάκριση, την αποδοχή και όχι τη διακωμώδηση της φυσικής του κατάστασης, την παιδεία μιας πολιτισμένης κοινωνίας και όχι την αδιαφορία. Φυσικά σε αυτό παίζουν ρόλο οι γονείς, οι σχολικοί φορείς και οι πολίτες συλλήβδην. Στην συνεργασία αυτή έγκειται και η αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης της ιδιαίτερης κατάστασης του παιδιού. Φυσική απόρροια θα είναι βέβαια και η διασφάλιση της ποιότητας ζωής σε αυτά τα ξεχωριστά παιδιά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δημητρόπουλου Α., (2000), Πρακτική εφαρμογή προγραμμάτων ένταξης παιδιών με κινητικές αναπηρίες , Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα
- Κακούρου Ε., Μανιαδάκη Κ., (2002), Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων, Αθήνα : Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδάνος
- Κουτσούκη Δ., (2008), Κινητικές διαταραχές και εξέλιξη, Θεωρία και μεθοδολογία, Αθήνα : Αθλότυπο
- Λεπίδα Σ., (2003), Η στάση των ευρωπαίων πολιτών απέναντι στα άτομα με αναπηρία, Εισήγηση στον Ευρωπαϊκό συνέδριο για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και Αναπηρία, σελ.4-24
- Μουσούρου Λ., (2006), Κοινωνιολογία της σύγχρονης οικογένειας, Αθήνα : Gutenberg
- Παπαϊωάννου- Σταυροπούλου Ν., (2003), Στου πόνου τη γυάλινη πίστα συνάντησα το πρόσωπο, Αθήνα : Ακρίτας
- Πολυχρονοπούλου Σ., (2001), Παιδιά και έφηβοι με ειδικές ανάγκες και δυνατότητες, Τόμος Α., Αθήνα : Ατραπός
- Σταματιάδη Π., (2008), Διαταραχές αδρής κινητικότητας σε παιδιά με κινητική αναπηρία, στα Πρακτικά Συνεδρίου Πρόσβαση, Ιωάννινα
- Ταγκαράκη Ι., (2005), Στερεότυπες αντιλήψεις , στάσεις και προκαταλήψεις απέναντι στην αναπηρία, ΕΠΕΑΕΚ Πρόσβαση, Μέτρο 1.1, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα
