Περίληψη
Στην παρούσα εργασία μας θα εξετάσουμε την ανάλυση μιας διδακτικής ενότητας των Μαθηματικών της Γ’ γυμνασίου με βάση τρεις τύπους καθηκόντων : την ανάλυση θέματος, την ανάλυση της εργασίας και την ανάλυση των δεξιοτήτων. Σκοπός μιας τέτοιας μελέτης είναι να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τα οφέλη της διαφοροποιημένης διδασκαλίας για τους μαθητές καθώς οι δυνατότητές τους ποικίλλουν από παιδί σε παιδί με βάση τις γνώσεις και δεξιότητές τους, καθώς θα δούμε και τον ρόλο του αναλυτικού προγράμματος σε μια τέτοια πρωτοβουλία. Σπουδαία είναι η δράση του εκπαιδευτικού ο οποίος πρέπει να χειριστεί τις δυσκολίες των μαθητών με λεπτότητα, κατανόηση και διακριτικότητα ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του μαθήματος και του αναλυτικού προγράμματος τόσο για την εύρυθμη λειτουργία της μαθητικής δραστηριότητας όσο και για το διδακτικό του έργο ως καθοδηγητής και αρωγός των μαθητών. Επιπροσθέτως θα παραθέσουμε τους εναλλακτικούς τρόπους δράσης για την κάλυψη των αναγκών των μαθητών και η μελέτη μας θα ολοκληρωθεί με τα συμπεράσματα που δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα και τον σκοπό της παρούσης μελέτης.
Λέξεις – κλειδιά : διάγνωση επιπέδου, μικτές ικανότητες, γνώση, δεξιότητες, διδασκαλία, θεραπευτική εργασία
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Είναι ευρέως γνωστό ότι οι μαθητές δεν έχουν τις ίδιες ικανότητες στη σχολική τους επίδοση και φυσικά έχουν διαφορετικές ανάγκες το καθένα. Έτσι, ο καθηγητής καλείται με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα να προβεί στις κατάλληλες παρεμβατικές ενέργειες για την ποιοτική βελτίωση των όρων της μάθησης, προσαρμοσμένη στις ανάγκες των μαθητών, κάτι που καλείται διαφοροποιημένη διδασκαλία. Εξάλλου, η επιτυχία του εκπαιδευτικού έργου δεν έγκειται μόνο στην αξιοποίηση της δυνατότητας ανεξαρτητοποίησης του εκπαιδευτικού από το σχολικό εγχειρίδιο, αλλά και στη διεκπεραίωση μιας επιτυχούς διδακτικής δραστηριότητας μέσα από την εκπλήρωση των στόχων του αναλυτικού προγράμματος εστιάζοντας στις αδυναμίες των μαθητών αλλά και στα οφέλη όλων των μαθητών για το οποία θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Το πώς προσλαμβάνει το παιδί τη γνώση εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως τα κίνητρα μάθησης, τα ενδιαφέροντα του παιδιού , οι συνθήκες διδασκαλίας και άλλα κι εκεί ακριβώς χρειάζεται η παρέμβαση του εκπαιδευτικού.
Οι γνώσεις και οι δεξιότητες τις οποίες έχει ο κάθε μαθητής πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, αφού καθορίζουν την πρόοδο και τη μαθητική του πορεία. Εξ’ αυτών ο εκπαιδευτικός δύναται να εφαρμόσει το κατάλληλο παρεμβατικό πρόγραμμα το οποίο θα προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε μαθητή ώστε να επιτευχθούν και οι στόχοι του διδακτικού του έργου. Η παρέμβαση του εκπαιδευτικού στηρίζεται από το αναλυτικό πρόγραμμα (Ιωαννίδου-Κουτσελίνη,2013:123) το οποίο επίσης στοχεύει στην υλοποίηση των διδακτικών στόχων που έχουν τεθεί ώστε κανένας μαθητής να μην είναι περιθωριοποιημένος , χωρίς δηλαδή να έχουν καλυφθεί οι αδυναμίες και ανάγκες του. Παρακάτω αφού εξετάσουμε τη διδακτική ενότητα που τίθεται προς διδασκαλία και ανάλυση, θα γνωρίσουμε για την ισχύ των αναλυτικών προγραμμάτων και πώς συμβάλλουν στην παιδαγωγική παρέμβαση, θα εξετάσουμε τις μικτές ικανότητες των μαθητών και πού έγκειται η διαφοροποιημένη διδασκαλία, θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τη θεραπευτική εργασία ώστε τέλος να παραθέσουμε συμπεράσματα τα οποία θα περιέχουν και συζήτηση για το θέμα.
- Η διδακτική ενότητα
Στα Μαθηματικά της Γ’ Γυμνασίου, ο εκπαιδευτικός έχει να διδάξει την ενότητα όπου γίνεται επανάληψη από την ύλη της προηγούμενης τάξης, της Β΄ λυκείου. Βέβαια όλοι οι μαθητές δεν έχουν το ίδιο επίπεδο, άλλοι παρουσιάζουν αδυναμίες και άλλοι αντιλαμβάνονται πιο γρήγορα μαθηματικές έννοιες και ιδέες και είναι σε θέση να λύσουν εύκολα ασκήσεις και προβλήματα των όσων διδάχθηκαν στην προηγούμενη τάξη. Τίθενται διδακτικοί στόχοι όπως να διαγνωστούν οι γνώσεις και δεξιότητες του κάθε μαθητή ώστε να αναπληρωθούν τα κενά και οι απορίες των μαθητών που δεν έχουν εμπεδώσει κάποιες έννοιες και τύπους. Φυσικά ο κάθε μαθητής θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει αλγεβρικές παραστάσεις όλων των ειδών όπως μονώνυμα και πολυώνυμα, ακέραιες, κλασματικές, ρητές και άρρητες (Ιωαννίδου-Κουτσελίνη 2013:122). Οι μαθητές θα πρέπει να βρίσκουν την αλγεβρική τιμή της παράστασης και να αντικαθιστούν τις μεταβλητές με αριθμούς , να ξέρει τι είναι μονώνυμο και πολυώνυμο , να κάνει αναγωγή όμοιων όρων , ώστε να μπορούν εύκολα να λύνουν ασκήσεις και να κατανοούν τι ζητάει η κάθε άσκηση.
Ο εκπαιδευτικός έχει να αντιμετωπίσει μια ανομοιογένεια στις δυνατότητες των μαθητών. Θα πρέπει να εντοπίσει τις αδυναμίες των μαθητών και για να μην απομονωθούν κατά τη διδακτική ώρα οι μαθητές που έχουν πιο βελτιωμένη επίδοση, να δραστηριοποιηθούν λύνοντας τις απορίες των πιο αδύναμων μαθητών μέσα από την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, ακόμη και μέσα σε μικρές ομάδες. Πρωτίστως όμως ο εκπαιδευτικός θα πρέπει με διαγνωστικά δοκίμια, φύλλα εργασίας αλλά και ασκήσεις να εντοπίσει τις αδυναμίες των μαθητών , τις γνώσεις και δεξιότητές τους για να εφαρμόσει τη διδασκαλία που θα προσαρμόσει στις ανάγκες τους συμπληρώνοντας αδυναμίες, ελλείψεις και κενά. Βασιζόμενος στο αναλυτικό πρόγραμμα, θα επιχειρήσει να εξομοιώσει τις δυνατότητες όλων των μαθητών φέρνοντάς στα στο ίδιο επίπεδο.
- Οι τρεις τύποι καθηκόντων στις αλγεβρικές παραστάσεις
Α) Η ανάλυση του θέματος
Ο πρώτος τύπος είναι η ανάλυση του θέματος. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να εισάγει τους μαθητές με τον όρο αλγεβρική παράσταση θέτοντας ερωτήματα για να μπορέσει να έχει μια διαγνωστική εικόνα για το επίπεδο των μαθητών. Οι απορίες και οι ελλείψεις των αδύνατων μαθητών θα τακτοποιούνται από τους πιο δυνατούς μαθητές υπό την καθοδήγηση πάντα του εκπαιδευτικού. Σύμφωνα με τον πρώτο τύπο καθηκόντων, το θέμα θα αναλύεται με την ανάλυση μαθηματικών όρων και εννοιών, ανάλυση τύπων στον πίνακα, πώς λύνεται μια αλγεβρική παράσταση με την αντικατάσταση των τύπων. Θα πρέπει να εξεταστούν όλες οι μορφές και όλα τα είδη των αλγεβρικών παραστάσεων ώστε όλοι οι μαθητές να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του τι διδάχθηκαν στο προηγούμενο έτος , να κάνουν σύνδεση παλαιότερων γνώσεων με νέες, να έχουν μεταγνωστικό τρόπο σκέψης. Εξάλλου, το αναλυτικό πρόγραμμα ορίζει ότι οι αδυναμίες δε πρέπει να αναπαράγονται και ότι οι προαπαιτούμενες και βασικές γνώσεις θα πρέπει να έχουν άμεση σύνδεση μεταξύ τους (Ιωαννίδου-Κουτσελίνη, 2013:123).
Β) Ανάλυση εργασίας
Ο δεύτερος τύπος είναι η ανάλυση εργασίας η οποία στηρίζεται σε φυσικές και αισθησιοκινητικές δεξιότητες, τι συμβαίνει δηλαδή όταν διεξάγεται η εργασία. Οι μαθητές οι οποίοι επιδίδονται στις αλγεβρικές παραστάσεις και στην επίλυσή τους όπου οι αισθησιοκινητικές δεξιότητες συμβάλλουν ενεργά στη γνωστική ανάπτυξη. Θα πρέπει όπως είναι φυσικό να ελέγχονται όλες οι προαπαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες οι οποίες εξαρτώνται από το είδος της εργασίας- άσκησης , ξεκινώντας από το πιο απλό ο μαθητής για να μπορέσει να κατανοήσει το πιο σύνθετο( Ιωαννίδου-Κουτσελίνη,2013:126), με μια κλιμάκωση των εννοιών και ιδεών. Το πώς θα σκεφτεί ο μαθητής, το πώς θα αισθανθεί προσπαθώντας να λύσει μια άσκηση, πώς θα αμυνθεί στις δυσκολίες που ενδέχεται να αντιμετωπίσει, αν θα συνεργαστεί σωστά με τους άλλους, πώς θα επικοινωνήσει για την επίτευξη των στόχων διδασκαλίας και η συμμετοχή του παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της προόδου του και στη στάση του απέναντι σε αυτό που καλείται να αφομοιώσει και να κατανοήσει , δηλαδή τις μορφές των αλγεβρικών παραστάσεων (Ιωαννίδου-Κουτσελίνη,2013:126).
Γ. Η ανάλυση δεξιοτήτων
Στην εισαγωγή είπαμε ότι είναι απαραίτητο ο εκπαιδευτικός να γνωρίζει τις γνώσεις και δεξιότητες των μαθητών του ώστε να προσαρμόσει τη διδασκαλία στις ανάγκες των μαθητών με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα. Εφόσον η ενότητα είναι επανάληψη της προηγούμενης τάξης, οι μαθητές καλούνται να διαπιστώσουν πόσο καλά αφομοίωσαν και κατανόησαν εις βάθος τις αλγεβρικές παραστάσεις, τους τύπους και τα βήματα για να λυθεί μια άσκηση. Η δεξιότητα έγκειται στο να παραχθεί το αποτέλεσμα γρήγορα και αποτελεσματικά, πρόκειται για δεξιότητες κατανόησης και λύσης του προβλήματος όπου οι μαθητές θα μπορούν να σχεδιάζουν γραφικές παραστάσεις, χάρτες και πίνακες εφαρμόζοντας στην πράξη αυτά που έχουν κατανοήσει και εμπεδώσει, όπως το να είναι σε θέση να μπορούν να θέτουν σε εφαρμογή με ορθότητα και ταχύτητα τα όσα διδάχθηκαν το προηγούμενο σχολικό έτος (Ιωαννίδου-Κουτσελίνη,2013:128). Οι δεξιότητες αποκτώνται και μέσα από τη θεραπευτική εργασία, όπου ο αδύναμος μαθητής ξεκινά από τα απλά και έτσι κλιμακώνεται ο βαθμός δυσκολίας για να φτάσει στα σύνθετα για τα οποία χρειάζεται η προηγούμενη γνώση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Σκοπός της διδακτικής δραστηριότητας είναι να κατανοήσει ο μαθητής εις βάθος μαθηματικές έννοιες και ιδέες , εν προκειμένω τις αλγεβρικές παραστάσεις σε όλες τους τις μορφές. Αυτό που συνάγεται είναι το η γνώση του διαγνωστικού επιπέδου από τον εκπαιδευτικό ώστε να μπορεί με κατάλληλες παρεμβατικές στρατηγικές και μεθόδους να προσαρμόσει το μάθημα στις ανάγκες των μαθητών. Η ύλη δεν είναι αυτοσκοπός, είναι μέσο ανάπτυξης του μαθητή και ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να μην επαναπαύεται στο σχολικό εγχειρίδιο , αλλά να μπορεί να το υπερβαίνει καλύπτοντας τις αδυναμίες των μαθητών, εφόσον η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών επιτρέπει την αυτονόμηση εκπαιδευτικού και σχολείου (Ιωαννίδου-Κουτσελίνη,2013:124). Πέρα από τις μεταγνωστικές γνώσεις που πρέπει να αποκτήσουν οι αδύναμοι μαθητές (πώς θα εργαστούν, πώς να μάθουν), χρήζει επιτακτικής ανάγκης η διαφοροποιημένη διδασκαλία η οποία βασίζεται στην εξατομικευμένη εργασία με τις ομοιογενείς ομάδες των μαθητών και τα επίπεδα εργασίας (ανομοιογένεια). Με την επανάληψη των αλγεβρικών παραστάσεων είναι εύλογο οι μαθητές να μη παρουσιάζουν την ίδια επίδοση και όμως όταν η διδασκαλία προσαρμόζεται στις ανάγκες του μαθητή , παρέχει εναλλακτικές διδακτικές οδούς προς τον κοινό διδακτικό στόχο (Ιωαννίδου-Κουτσελίνη,2013:130). Σπουδαίος και ο ρόλος της θεραπευτικής εργασίας που συνίσταται στην ανάλυση του σύνθετου στα απλά. Αυτό σημαίνει ότι ο αδύναμος μαθητής πρέπει να ξεκινήσει από τα απλά και αφού τα εμπεδώσει να προχωρήσει στα σύνθετα ώστε να αφομοιώσει κάποιες έννοιες. Με τον τρόπο αυτό θα αποβάλλει το άγχος και θα νιώσει εμπιστοσύνη ότι μπορεί να προχωρήσει και στα ενδότερα του μαθήματος.
Αρθρογραφία: Τα παιδαγωγικά μας
Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο facebook Φιλολογικός Ιστότοπος για να ενημερώνεστε για όλα τα εκπαιδευτικά θέματα.