Η ποίηση της Κατερίνας Γώγου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Κατερίνα Γώγου γεννήθηκε στην Αθήνα την 1η Ιουνίου του 1940 και από μικρή εργάζεται σε παιδικούς θιάσους και στον κινηματογράφο .Η ίδια δε πέρασε όμορφα παιδικά χρόνια ελέω κατοχής και εμφυλίου πολέμου. Ανήκε στον αντιεξουσιαστικό χώρο των Εξαρχείων με ενεργό αντισυμβατική δράση και υποστήριζε τους αναρχικούς συμμετέχοντας ακόμη και σε επιτροπές οι οποίες μάχονταν για την αποφυλάκισή τους ( Η μηχανή του χρόνου, 2016). Η Κατερίνα Γώγου ήταν έξω από οποιουδήποτε τύπου εκδοτικά αλλά και καλλιτεχνικά κυκλώματα και ουδόλως ενδιαφέρθηκε για τις δημόσιες σχέσεις και για τον λόγο αυτό, σπάνια αναφέρονταν σε εκείνη τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Συνολικά εκδίδει τις παρακάτω ποιητικές συλλογές : Τρία κλικ αριστερά (1978), Ιδιώνυμο (1980), Το ξύλινο παλτό Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών (1988), Απόντες (1986), Νόστος (1990) και μετά τον θάνατό της κυκλοφόρησε το «Με λένε οδύσσεια» (2002) (Η μηχανή του χρόνου, 2016). Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης της απονεμήθηκε το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου για την ταινία της «Το βαρύ πεπόνι» το 1977. Εκτός από τη μεγάλη πορεία της στο θέατρο και τον κινηματογράφο, χάραξε σπουδαία πορεία και στη νεοελληνική ποίηση, κατορθώνοντας να περάσει σε συλλογικό επίπεδο τις αγωνίες της προσωπικής της διαδρομής στην τέχνη και τη ζωή, τα οποία η ίδια τα εκλάμβανε ως ένα, ως μια ενιαία ολότητα. Η βαθιά πολιτική της δράση αλλά και η αναρχική της διάθεση, η περιθωριακή της συνείδηση αλλά και οι κοινωνικές της ανησυχίες διαπερνούν όλη την ποιητική της παραγωγή η οποία ξεκίνησε το 1978 και ολοκληρώθηκε το 2002 με τη μεταθανάτια έκδοση του «Με λένε Οδύσσεια» (Η μηχανή του χρόνου, 2016).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ : ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΓΩΓΟΥ
1 .1 Η Κατερίνα ως προσωπικότητα
Η Κατερίνα ήταν σαν όλους τους ανθρώπους : Πονούσε, φοβόταν, αγαπούσε, εξοργιζόταν, δινόταν, πλήγωνε και πληγωνόταν. Όλα όμως σε βαθμό ακραίο και υπερθετικό. Η ευαισθησία και η σκληρότητα, η οργή και το έλεος, ο εγωισμός και η ανιδιοτέλεια ήταν κάποια από τα απρόβλεπτα πρόσωπα της Κατερίνας , ενώ το βασικό χαρακτηριστικό της γνώρισμα ήταν το απρόβλεπτο. Ήταν μια μοναχική ψυχή με συνεχεία αναζητήσεις, αλλά και πολλές συγκρούσεις με το κατεστημένο και ένα μυαλό το οποίο ποτέ δεν έπαυε να σκέφτεται, να προβληματίζεται, ήταν ένα ανήσυχο πνεύμα (εκπομπή Made in Greece, 1993).
Η Γώγου ασκούσε μέσα από το έργο της δριμεία πολιτική στον καπιταλισμό και σε κάθε εξουσία, ενώ η ποίησή της γίνεται εσωστρεφής μόνο στις τελευταίες συλλογές της που ακόμα και τότε το ποιητικό Εγώ είναι πέρα ως πέρα πολιτικοποιημένο. Η αυτοκαταστροφή έχει άμεση σχέση με την οικονομική εξαθλίωση αλλά και τη μοναξιά ως κοινωνικά φαινόμενα. Έτσι, εκείνη αντιλαμβάνεται όλες τις παραμέτρους της ζωής ως πολιτική και αρνείται να εγκαταλείψει την οργή της ή να συμβιβαστεί (Άσιμου, 1981). Ήταν καταφατική στις απόψεις της και ανένδοτη και δε μπορούσε να υποφέρει τον πόνο και την αθλιότητα του καπιταλισμού (Γώγου, 2009). Δεν είχε την ευχέρεια και τη δυνατότητα να περιοριστεί σε μια χιουμοριστική αντιπαράθεση με την κοινωνία. Δεν υπέφερε από πλήξη ή από μποντλετικό spleen, αλλά από την κρατική εξουσία και την αστυνομοκρατία, από τον σεξισμό και την αλλοτρίωση την οποία προκαλεί ο καταναλωτισμός, καθώς κι από την προδοσία των παλιών συντρόφων (εκπομπή Made in Greece). Η Κατερίνα συστήνει τον σύντρφό της Παύλο Τάσσιο με τον οποίο απέκτησαν και την κόρη τους Μυρτώ ως εξής : «Ο αγαπημένος, ο φίλος, ο σύντροφος, ο άντρας μου, ο πατέρας της Μυρτώς. Κυρίες και κύριοι, πιτσιρικάδες, δημοσιογράφοι, σκηνοθέτες, φίλοι, εχθροί, πολιτικοί : Ο Παύλος Τάσσιος.
1.2 Βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης
Μέσα από τα ραγισμένα της ποιήματα η Κατερίνα Γώγου, παρουσίασε ένα ξεχωριστό ποιητικό πρόσωπο. Τα ποιήματα της Κατερίνας Γώγου με το ένα τους πρόσωπο τριγυρίζουν την πιο σκληρή όψη της πραγματικότητας και με το άλλο στρέφονται γύρω από κάποια ακαθόριστη (και για αυτό το λόγο αξιοπρόσεκτη και γλυκύτατη) μεταφυσική ανησυχία (Άσιμου, 1981). Το ενδιαφέρον είναι ότι κανένα από τα δύο της πρόσωπα δεν επιδιώκει να απορροφήσει το άλλο, ούτε όμως ζητάει από το άλλο να γίνει αυτόνομο εξ ολοκλήρου. Πραγματικότητα και ψυχική αγωνία συναντώνται και εναλλάσσονται, συναλλάσσονται και χωρίζουν ξανά αφήνοντας κάπου ανάμεσα στους στίχους μια αίσθηση απουσίας και ένα βαθύτατο ίχνος του ανεκπλήρωτου (Γώγου, 2010). Η Κατερίνα ως ποιήτρια είναι γνωστή για τον αντισυμβατικό και συνειρμικό τρόπο γραφής της, αλλά και για τις αναρχικές της ιδέες, αφού οι στίχοι της ήταν γεμάτοι οργή και επαναστατικότητα. Το σκοτάδι της, ο ασυμβίβαστος χαρακτήρας της και η κλονισμένη ψυχολογία της, την οδήγησαν στην αυτοκτονία στα 53 της μόλις χρόνια. Η Κατερίνα Γώγου με την ασυμβίβαστη παρουσία της πάντα λείπει από τις ανθολογίες των ποιητών της γενιάς της και έτσι ο λόγος της βρήκε απαξίωση στη λογοτεχνική έκφραση της ηθοποιού και εκφράστηκαν ακραίοι χαρακτηρισμοί όπως «χυδαίος». Η ποίηση της Κατερίνας Γώγου διακρίνεται από μια προφορικότητα στον λόγο κι αυτό έλειπε ιδιαίτερα κατά τα χρόνια που έζησε και μεγάλωσε η Κατερίνα. Η ίδια δεν ακολουθεί τους λογοτεχνικούς κανόνες της εποχής της και δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το «πολιτικά ορθό» στην ποίηση.
Η ίδια με χαρακτηριστικό τρόπο δηλαδή γράφει : «Εκείνο το οποίο φοβάμαι περισσότερο είναι να μη γίνω ποιητής. Μη κλειστώ στο δωμάτιο για να αγναντεύω τη θάλασσα και απολησμονήσω. Μη μάθω μέτρο και τεχνική και κλειστώ μέσα σε αυτά για να με τραγουδήσουν» (Γώγου,2002). Η Κατερίνα δεν υψώνει κανένα τείχος ανάμεσα στην τέχνη και τη Ζωή. Συμμετέχει πολύ ενεργά με τη δράση της στην κοινωνία και κάνει «τέχνη πολιτική». Για εκείνη, η τέχνη και η ζωή γίνονται ένα. Το να γράφει και να βγάζει ένα βιβλίο η Κατερίνα Γώγου ήταν για την ίδια μια κίνηση αναγκαιότητας για να μη τρελαθεί και να μην αυτοκτονήσει, αλλά παράλληλα σήμαινε για εκείνη το φως, ότι βγαίνει η ψυχή της στο φως. Η ατίθαση και σπαρακτική ποιητική φωνή της Γώγου έγινε η φωνή της δικής της μεταπολεμικής γενιάς, αλλά και της μεταπολιτευτικής γενιάς όπως και των ακόμη νεότερων και στάθηκε δίπλα στους νέους παρακινώντας τους να επαναστατήσουν για όσα δικαιούνται, αφού κατά τη γνώμη της ο ίδιος ο κόσμος ήταν χάος και σαπίλα (Γώγου, 2010).
Η Κατερίνα Γώγου συνήθιζε να λέει πως έγραφε από αγανάκτηση για το κακό και από αγάπη για τον άνθρωπο και τη ζωή. Σε κάποιο στίχο της γράφει ότι «προκάλεσα με πάθος τη ζωή» και υποστήριξε ότι έπαιζε με τη ζωή και πως όταν κάποιος παίζει με τη ζωή, παίζει και με τον θάνατο και θεωρεί ότι το βιβλίο της είναι πιο καθαρό από τον λόγο της, εξάλλου όπως έλεγε και η ίδια «λόγος τραυλίζων, ψυχή πάσχουσα» (Γώγου, 2010). Πέρα από τη ζωή, η Κατερίνα ήταν ένας άνθρωπος που την απασχολούσε πολύ ο θάνατος. Η ίδια έλεγε ότι είναι το μόνο που δεν ξέρει και ότι έχει μεγάλη περιέργεια να μάθει. Όταν η ίδια ένιωσε απελπισία, έγραψε : «Δέντρο ήμουν κι έσπασα. Μου έσπασαν όλα τα κλαδιά» και υποστήριξε ότι αυτό είναι αλήθεια και την αλήθεια όταν την ονοματίζεις , παύει να είναι απελπιστική γιατί είναι σαν να ξορκίζεις το κακό (Γώγου, 2012).
Διαβάστε τη συνέχεια στο παρακάτω αρχείο:
- Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο facebook Φιλολογικός Ιστότοπος για να ενημερώνεστε για όλα τα εκπαιδευτικά θέματα.