Του Νίκου Τσούλια
Η πρόκληση ενδιαφέροντος στους μαθητές και στις μαθήτριες είναι κρίσιμος συντελεστής για μια αποτελεσματική διδασκαλία, είναι καθοριστικό στοιχείο για τη διαμόρφωση μαθησιακού περιβάλλοντος σε κάθε σχολική ώρα, είναι ζωτικό σημείο για το ρόλο του εκπαιδευτικού και για το θεσμό του σχολείου.
Υπάρχουν βασικά σημεία για την αναλυτική προσέγγιση της διδακτικής τέχνης, σημεία που αν δεν δώσεις κάποιες έστω επιμέρους απαντήσεις, θα κάνεις μάθημα «εν κενώ». Κατ’ αρχήν οφείλουμε να δούμε τη στάση των μαθητών. Η συνεχόμενη καθήλωση νέων και εφήβων στα θρανία επί έξι και επτά ώρες την ημέρα αλλά ενδεχομένως και επί άλλες τέσσερις και πέντε ώρες το απόγευμα για τα κάθε λογής φροντιστήρια είναι μια σκληρή δοκιμασία για την ούτως ή άλλως εκρηκτική βιολογική, πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη μαθητών και μαθητριών.
Θα ισχυριστεί κάποιος ότι δεν γίνεται αλλιώς. Σωστό, ως ένα βαθμό, αν αναλογιστούμε ότι η φροντιστηριακή αντίληψη είναι σχετικά μια κοινωνική και όχι καθαρά εκπαιδευτική επιταγή και δύσκολα μπορεί να παραμεριστεί. Τούτου δεδομένου λοιπόν οι νέοι βιώνουν μια αντίφαση, γιατί αφενός η όλη ανάπτυξή τους απαιτεί κινητικότητα και εναλλαγή παραστάσεων και αφετέρου η σχολική λειτουργία απαιτεί ακινησία και στατικότητα στο σκηνικό των παραστάσεών τους.
Την όλη δυσκολία την αντιλαμβάνονται οι εκπαιδευτικοί που έχουν κριτική άποψη για τα σχολικά ζητήματα όταν βρίσκονται έστω παροδικά στη θέση των μαθητών / μαθητριών τους, όταν μετασχηματίζονται κατά περιόδους σε εκπαιδευόμενους στα κάθε μορφής επιμορφωτικά σεμινάρια, στις μορφωτικές διαλέξεις κλπ. Τότε αντιλαμβάνονται εν τοις πράγμασι πόσο δύσκολο είναι να είσαι καθηλωμένος χωρίς να μιλάς και να ενεργείς όπως σου αρέσει, τότε κατανοούν την αναγκαιότητα της διαρκούς πρόκλησης ενδιαφέροντος.
Πράγματι, για να συνεχίσουμε το θέμα μας, η πρόκληση του ενδιαφέροντος πρέπει να είναι συνεχής, δεν αρκεί δηλαδή να αγκιστρώσεις τη σκέψη του μαθητή και της μαθήτριας άπαξ στην αρχή του μαθήματος και μόνο. Είναι αναγκαία η δύο με τρεις φορές κατά τη διάρκεια του μαθήματος ανανέωση του ζωτικής σημασίας για τη μάθηση ενδιαφέροντος.
Αλλά ποια σημεία μπορούν να λειτουργούν ως σημεία πρόκλησης ενδιαφέροντος και κατ’ επέκταση ως συντελεστές διαμόρφωσης μαθησιακής ετοιμότητας και θετικής για τη γνώση και τη μάθηση ατμόσφαιρας; Είναι σημεία που έχουν σχέση με τον ιδιαίτερο κόσμο των νέων και των εφήβων ή που συνδέονται με σημαντικές όψεις της καθημερινής ζωής ή με ενδεχόμενες πλευρές της μελλοντικής ζωής των μαθητών και μαθητριών.
Σε αρκετά μαθήματα συνεργεί το περιεχόμενό τους για την πρόκληση ενδιαφέροντος. Όταν διδάσκονται τα «παραδείγματα» της «Ιφιγένειας» ή του «Προμηθέα», είναι ανεξάντλητες οι δυνατότητες των φιλολόγων για να «πάνε περίπατο» το στοχασμό των μαθητών και των μαθητριών και να κρατήσουν το ενδιαφέρον τους αμείωτο χωρίς προσμίξεις ξένων αλλά σχετικών αναφορών. Όταν διδάσκεις το «Αναπαραγωγικό σύστημα» στη Βιολογία, οι αναφορές που θα έχουν ενεργό το ενδιαφέρον προκύπτουν γενναιόδωρα από …μόνες τους και απλώς χρειάζεται ετοιμότητα διαχείρισής τους και εμπλουτισμός τους.
Αλλά δεν είναι πάντα εύκολα τα πράγματα. Γι’ αυτό απαιτείται κατάλληλη προετοιμασία των εκπαιδευτικών. Μαζί με όλο το σκηνικό της δικής τους προπαρασκευής χρειάζεται και το «στήσιμο» των σχετικών σημείων με τα οποία θα κεντρίζεται το ενδιαφέρον της «τάξης». Και υπάρχουν αυτές οι δυνατότητες για κάθε μάθημα, για κάθε γνωστικό αντικείμενο.
Μπορούν να αντληθούν αναφορές για κάθε Επιστήμη από την επιστημολογία της, από την ιστορία της, από την κοινωνιολογία της, από τη φιλοσοφία της, από τα σχετικά Νόμπελ, από τις εφαρμογές της στην καθημερινή ζωή, από τις σχέσεις της με τις νέες τεχνολογίες και με την κοινωνική ηθική, από την επαγγελματική προοπτική της, από τη διεπιστημονικότητά της κλπ. Στο σχετικό φάκελο που κάθε καθηγητής και καθηγήτρια διαμορφώνει και αναπτύσσει εξελικτικά καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής του / της καριέρας μαζί με το κλασικό περιεχόμενό του οφείλει να συγκεντρώνει και στοιχεία πρόκλησης του ενδιαφέροντος για κάθε ενότητα, για κάθε κεφάλαιο.
Η χρήση τέτοιων παραδειγμάτων δεν εξυπηρετεί απλά και μόνο το κέντρισμα της μάθησης. Η ίδια η μάθηση γίνεται με πολύ αποδοτικότερο τρόπο και κατακτά περισσότερα μόνιμα χαρακτηριστικά. Ταυτόχρονα ο μαθητής και η μαθήτρια βιώνουν μια εκπαιδευτική διαδικασία που δεν είναι «αποστειρωμένη» και η οποία συνδέεται με την κοινωνική ζωή και με την πραγματικότητα. Παράλληλα καλλιεργείται και διαμορφώνεται το «παράδειγμα» της «Γενικής Παιδείας», της καθολικής μόρφωσης, του ολόπλευρα εκπαιδευμένου και ανήσυχου πολίτη.
Το μάθημα που «εμπνέει» τη σχολική αίθουσα, που έχει βιωματικό άρωμα, που ενεργοποιεί «αυθόρμητα» και δραστήρια το ενδιαφέρον μαθητών και μαθητριών, που κεντρίζει τη φαντασία και προ-οικονομεί μελλοντικά στοιχεία της ζωής των είναι μάθημα που δεν κουράζει, που «μένει» σε όλους (εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους), που ικανοποιεί πνευματικά και συναισθηματικά όλους και τους καλλιεργεί μια γενικότερη απόλυτα θετική εικόνα για την όλη Μορφή του Σχολείου!
