Του Νίκου Τσούλια
Υπάρχει – κατά τη γνώμη μου – ένα κρίσιμο ερώτημα: στις σημερινές και αυριανές κοινωνίες της γνώσης και της μάθησης το σχολείο θα βρίσκεται σε πιο κεντρική θέση ή θα αναδυθούν νέοι χώροι – θεσμοί πιο κρίσιμοι και πιο αποφασιστικοί στις εξελίξεις;
Και αυτό το αναφέρω γιατί υπάρχουν δύο δεδομένα:
- Τα πεδία της γνώσης αποικίζονται όλο και πιο έντονα από τον εν πολλοίς ανεξέλεγκτο κόσμο των πληροφοριών
- Αναδύεται μια «επιχειρηματική κουλτούρα» του ανταγωνισμού και του καταναλωτισμού ως απόρροια της περαιτέρω ισχυροποίησης των δυνάμεων της αγοράς και της εμπορευματοποίησης, η οποία σαφώς αντιστρατεύεται την «εκπαιδευτική κουλτούρα» της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Οι εξελίξεις στο status του εκπαιδευτικού είναι αποτέλεσμα κυρίως των μετασχηματισμών που υφίσταται το σχολείο και αυτοί οι μετασχηματισμοί είναι συνέπεια των βαθιών οικονομικών και πολιτιστικών μεταλλαγών της σημερινής μεταβιομηχανικής εποχής. Επομένως η καλύτερη μεθοδολογική προσέγγιση θα πρέπει να λάβει υπόψη της και τις σχολικές διεργασίες και τις επαγγελματικές και παιδαγωγικές ανασυντάξεις του εκπαιδευτικού.
Σήμερα ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι πολύ πιο σύνθετος απ’ ό,τι στις προηγούμενες εποχές. Οι συμμίξεις των πολιτισμών και κυρίως το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, οι οικονομικοί πρόσφυγες, οι διαρκείς τεχνολογικές και επιστημονικές επαναστάσεις, οι ριζοσπαστικές παραγωγικές ανακατατάξεις επηρεάζουν αποφασιστικά το παιδαγωγικό παιχνίδι και φυσικά την εικόνα του εκπαιδευτικού.
Σήμερα δεν είναι μοναδική κύρια ευθύνη του εκπαιδευτικού η μετάδοση γνώσεων και η ανάπτυξη κάποιων βασικών δεξιοτήτων στους μαθητές / στις μαθήτριες. Πρέπει :
α) Να μάθει το μαθητή / τη μαθήτρια να ξεχωρίζει τη γνώση από την πληροφόρηση και να προάγει τις γνώσεις που συνορεύουν με τους δύσβατους τόπους της σοφίας και της αρετής
β) Να μάθει το παιδί να μαθαίνει μόνο του
γ) Να οργανώνει την εξωσχολική γνώση
δ) Ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία πρέπει να αναπτύξει την πολιτισμική όψη του σχολείου.
Το σχολείο πρέπει να μιλήσει για όλα τα ζητήματα, γιατί από τα μορφωτικά εφόδια που παρέχει στους μαθητές / στις μαθήτριες θα κριθεί το αν ο αυριανός πολίτης θα μπορεί να γευθεί όλα τα αγαθά του πολιτισμού και να συμμετέχει στις εξελίξεις.
Ισχυρίζομαι, λοιπόν, ότι η ενδυνάμωση του παιδαγωγικού ρόλου του εκπαιδευτικού είναι καθοριστική για την κοινωνική μας καταξίωση.
Παράλληλα, η οργάνωση των σύγχρονων κοινωνιών απαιτεί και την ανάπτυξη της επαγγελματικής συνείδησης και υπευθυνότητας των εκπαιδευτικών, η οποία σαφώς δεν αντιστρατεύεται καμιά όψη του λειτουργηματικού των χαρακτήρα. Και εδώ πρέπει να αναφέρω την καθιέρωση της παιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών, τη διαμόρφωση άρτιου δικτύου επιμόρφωσης, τη στήριξη των εκπαιδευτικών που αναλαμβάνουν και ιδιαίτερες πρωτοβουλίες και αναδεικνύουν την πολιτισμική όψη του σχολείου.
Συμπερασματικά, η άποψή μου είναι ότι η στρατηγική του εκπαιδευτικού επαγγέλματος δεν μπορεί παρά συνεπάγεται τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής του ευθύνης και αυτό σημαίνει ότι θα επιδιώκεται η αντίληψη «περισσότερα εφόδια, περισσότερα προσόντα, περισσότερες ευθύνες».
Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα, προβλήματα ανορθολογισμού θα έλεγα που διατρέχουν το εκπαιδευτικό μας σύστημα και που διαπερνούν σαφώς και το ρόλο του εκπαιδευτικού.
α) Το παιδαγωγικό έλλειμμα που παρατηρείται στους κόλπους της οικογένειας και το οποίο μεταφέρεται στο σχολείο.
β) Η χρησιμοθηρική αντιμετώπιση του σχολείου από την κοινωνία, όπου η έννοια του «χρήσιμου» περιορίζεται στην επαγγελματική εξέλιξη των νέων.
Η σημερινή πολυεπίπεδη κρίση της χώρας μας προκαλεί μεγάλη αύξηση της δομικής ανεργίας και κυρίως στους νέους, αλλά και πιο ειδικά στους νέους επιστήμονες με δυσμενή αποτελέσματα κοινωνικά, οικονομικά, εθνικά (αφού αρκετοί νέοι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τη χώρα μας) αλλά και εκπαιδευτικά, αφού απαξιώνονται και απονομιμοποιούνται τα εκπαιδευτικά προσόντα των νέων.
Στο σχολείο και δη στη λειτουργία των μαθητών / μαθητριών θα μεταφερθεί με πολλούς συγκεκριμένους αλλά και αδιόρατους τρόπους το οικονομικό πρόβλημα της οικογένειας. Και εμείς οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να αναπτύξουμε και νέες αντιλήψεις και πρακτικές (ψυχολογική στήριξη, πρόσθετα μαθήματα, πρωτοβουλίες και δραστηριότητες: πολιτιστικές, μορφωτικές, αθλητικές, ημερίδες με στόχο τον επαγγελματικό προσανατολισμό και τη συμβουλευτική κλπ) προκειμένου να βοηθηθούν οι μαθητές / μαθήτριες στους χαλεπούς καιρούς μας.
Στις δύσκολες περιόδους της εποχής μας, η συστηματική και επίμονη εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση των νέων είναι σημαντικό στοιχείο υπέρβασης της πολύπλευρης κρίσης του τόπου μας.
