Του Νίκου Τσούλια
Η εμφάνιση και κυρίως η αξιολόγηση κάποιων σημαντικών στοιχείων που διαμορφώνουν εν πολλοίς την ιστορικότητα κάθε εποχής είναι απόρροια του τρόπου της γραφής της ιστορίας αλλά και του τρόπου σκέψης του ανθρώπου. Πάντα έχουμε την τάση να ξεχωρίζουμε τα γεγονότα και να τα αξιολογούμε με έναν επιπόλαιο μάλλον τρόπο αγνοώντας απόλυτα τη συνέχεια και την αλληλεξάρτηση των γεγονότων και κυρίως το γεγονός ότι κάθε στιγμή στη ζωή μας (προσωπικής και κοινωνικής) συναρτάται με τις υπόλοιπες σε σχέση αιτιώδη.
Η πολιτική δυναμική της σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη και του παράλληλου και πιο ριζοσπαστικού ρεύματος του ευρωκομμουνισμού δεν συνδέονται μόνο με την οικονομική ανέλιξη της μεσαίας τάξης και με τη δόμηση του κοινωνικού κράτους αλλά και με τη δημιουργία ενός νέου προοδευτικού σχήματος για τον πολιτισμό. Οι αξίες της ελευθερίας και της αλληλεγγύης έχουν όλο και περισσότερο ισχύ στους κόλπους των ευρωπαϊκών κοινωνιών αλλά και της αμερικάνικης πολιτικά «φιλελεύθερης σχολής» και από τη δεκαετία του 196ο και εφεξής διαμορφώνουν και ένα ισχυρό πολιτιστικό και μορφωτικό ρεύμα. Μια κουλτούρα αμφισβήτησης ιδιαίτερα στους κόλπους της νεολαίας σαρώνει Ευρώπη και Αμερική και ο Γαλλικός Μάης γίνεται η εμβληματική εικόνα για μια προοδευτική θεώρηση της πολιτικής αλλά και της ζωής. Απόρροια αυτών των εξελίξεων ήταν η ενίσχυση της «κριτικής θεωρίας» στο χώρο της διανόησης αλλά και η ανάπτυξη των μαζικών εκπαιδευτικών συστημάτων, τα οποία γίνονται και πεδία κοινωνικής κινητικότητας και γρήγορης ανέλιξης των μορφωμένων κοινωνικών στρωμάτων. Η γνώση και ο πολιτισμός στο σύνολό του γίνονται τα προνομιακά πεδία της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου και ιδιαίτερα των νέων. Το μέλλον φαντάζει όλο και πιο φωτεινό και ελπιδοφόρο, ενώ η έννοια της προόδου θεωρείται ένα ατέλειωτο συνεχές, μια γραμμική πορεία νέων κατακτήσεων στον κόσμο της οικονομίας αλλά και του πνεύματος. Τα φαντάσματα του παρελθόντος και ιδιαίτερα οι μεγάλες ενοχές των δύο Παγκόσμιων Πολέμων έχουν αρχίσει να ξεθωριάζουν…
Τα μουσικά ρεύματα με την επαναστατική είσοδο των Beetls έχουν πλέον κοινή αναφορά στις νεολαίες σχεδόν όλων των χωρών και η ροκ μουσική στη δεκαετία του 1960 γίνεται το πρώτο πεδίο παγκοσμιοποιημένης αναφοράς (μετά εκείνο του δολαρίου στις οικονομικές συναλλαγές) και ενοποιεί τους τρόπους ψυχαγωγίας στους περισσότερους λαούς του κόσμου. Στη συνέχεια θα έλθει η ποπ μουσική με κορυφαίο σχήμα – κατά τη γνώμη μου – εκείνο των Rolling Stones και έκτοτε η μουσική βιομηχανία θα κινείται με τους ίδιους ρυθμούς σε πολλές γωνιές της Γης και πάντως σ’ όλες τις χώρες του λεγόμενου αναπτυγμένου κόσμου. Η κινηματογραφική βιομηχανία με “οδηγό” το Χόλυγουντ θα δώσει κορυφαίες στιγμές στο χώρο της 7ης τ’
Στο χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια πρωτόγνωρη ερευνητική έξαρση. Οι εφευρέσεις και οι κατακτήσεις της γνώσης είναι επαναστατικού χαρακτήρα αλλά μόνο στον τομέα των θετικών επιστημών. Η ανάπτυξη της Θεωρίας της Σχετικότητας από τον Αϊνστάιν στις αρχές του 20ου αιώνα δεν αλλάζει απλά και μόνο τη σχέση μας με τον Χρόνο αλλά και τον τρόπο της σκέψης μας. Η Φυσική αλλάζει το επιστημονικό «παράδειγμα» του Νεύτωνα και του Γαλιλαίου και δημιουργεί μια νέα εποχή σ’ όλους τους τομείς της με αιχμή το πείραμα του CERN που έχει βάλει για τα καλά «πλώρη» όχι μόνο για την ανακάλυψη της αρχής του Σύμπαντος και του Χωροχρόνου (!) αλλά και για την αλλαγή «παραδείγματος» στην τεχνολογία.
Η ανακάλυψη της διπλής έλικας του DNA το 1953 από τους J. Watson και F. Crick και η συνακόλουθη έκρηξη της Μηχανικής γενετικής και της Βιοτεχνολογίας δεν είναι μια απλή επανάσταση στο χώρο της διαρκώς ανερχόμενης Βιολογίας αλλά μια τομή στο πολιτισμικό στερέωμα της ανθρωπότητας. Η υγεία, ο πολιτισμός, η βιομηχανία, η έρευνα, η γεωργία και η κτηνοτροφία μετασχηματίζουν το παραδοσιακό βιομηχανικής κοπής μοντέλο τους και εισέρχονται σε νέες εποχές, σε αχαρτογράφητα νερά. Είναι τόσο έντονοι οι μετασχηματισμοί στο χώρο της παραγωγής και της οικονομίας που η κοινωνία δεν προλαβαίνει ούτε καν να κατανοεί σε γενικές γραμμές τις εξελίξεις και η ηθική διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο πεδίο της, εκείνο της Βιοηθικής, για να μορφοποιήσει σε ένα γενικό σχέδιο τις θεωρήσεις της.
Η ανάπτυξη του διαδικτύου από τα πρώτα του βήματα με τη δημιουργία των υπολογιστών, στη δεκαετία του 197ο με τη «silicon valley» στην Καλιφόρνια, μέχρι τη σημερινή εικόνα της ιδιαίτερης παγκοσμιοποίησης του ίντερνετ και με την καθολίκευση μιας ενιαίας πληροφοριόσφαιρας, όπου έχουμε μια πρωτόγνωρων διαστάσεων ενοποίηση των πολιτισμικών χαρακτηριστικών κάθε γωνιάς του πλανήτη μας, φαίνεται με όλο και πιο ζωηρά χρώματα ότι η Βιομηχανική εποχή πνέει τα λοίσθια και η Μεταμοντέρνα περίοδος βάζει τα δικά της στοιχεία στην ιστορία του ανθρώπου. Ο ψηφιακός κόσμος έχει αρχίσει να δημιουργεί μια νέα μορφή πραγματικότητας, όπου η ύλη, η γνώση και ο χωροχρόνος συμπυκνώνονται με αφάνταστους ρυθμούς.
Ο 20ος αιώνας έφυγε αφήνοντας πολλές ελπίδες για το πολιτισμικό σκηνικό του «αύριο» αλλά και πολλές επιφυλάξεις γιατί η κυριαρχία των δυνάμεων της αγοράς καλά κρατεί παρά το γεγονός της ανάπτυξης μεγάλων κοινωνικών κινημάτων με προοδευτικό προσανατολισμό.
