Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β´ Γυμνασίου: Το χρέος του Ιστορικού(Ενότητα 3)
|
Το χρέος του ιστορικού Α. Κείμενο Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (περ. 200-118 π.Χ.) είναι ο σημαντικότερος ιστορικός της ελληνιστικής εποχής. Από το σπουδαιότερο έργο του, που επιγράφεται Ἱστορίαι, έχουν σωθεί τα πέντε πρώτα βιβλία και εκτεταμένα αποσπάσματα ή επιτομές (περιλήψεις) από τα υπόλοιπα τριάντα πέντε. Είναι ο πρώτος ιστορικός που δηλώνει ρητώς ότι γράφει καθολικήν (δηλ. παγκόσμια) ιστορία. Πρότυπό του από την άποψη της αντικειμενικότητας υπήρξε ο Θουκυδίδης. Θέλοντας να τονίσει πόσο αντικειμενικός πρέπει να είναι ο ιστορικός κατά την παρουσίαση των γεγονότων, γράφει στην αρχή του έργου του τα εξής: |
|
|
Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν ἴσως οὐκ ἄν τις ἐκβάλλοι· καὶ γὰρ φιλόφιλον εἶναι δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ φιλόπατριν καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺς ἐχθροὺς καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους· ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις, ἐπιλαθέσθαι χρὴ πάντων τῶν τοιούτων καὶ πολλάκις μὲν εὐλογεῖν καὶ κοσμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς, ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο, πολλάκις δ’ ἐλέγχειν καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως τοὺς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦθ’ ὑποδεικνύωσιν. Ὥσπερ γὰρ ζῴου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν ἀχρειοῦται τὸ ὅλον, οὕτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνωφελὲς γίνεται διήγημα. Πολύβιος, Ἱστορίαι 1.14.4-7 |
|
Κατεβάστε το αρχείο: Ενότητα 3η – Το χρέος του Ιστορικού (Σημειώσεις)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στην καθημερινή ζωή δε θα μπορούσε κανείς να αποβάλει αυτού του είδους την εύνοια (προς γνωστούς και φίλους)· γιατί ο χρηστός άντρας πρέπει να αγαπά τους φίλους και την πατρίδα του και μαζί με τους φίλους του να μισεί τους εχθρούς και να αγαπά τους φίλους τους· όταν όμως αναλαμβάνει κανείς την ευθύνη του ιστορικού, πρέπει να λησμονήσει όλα αυτά και πολλές φορές να εγκωμιάζει και να επαινεί με μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς του, όταν οι πράξεις τους το απαιτούν αυτό, και πολλές φορές να ελέγχει και να επικρίνει αυστηρά τους στενότατους συγγενείς του, όταν οι αποτυχίες των ενεργειών τους επιβάλλουν αυτό. Γιατί, όπως ακριβώς αχρηστεύεται εντελώς το ζώο, αν του αφαιρεθούν τα μάτια, έτσι, αν εξαλειφθεί η αλήθεια από την ιστορία, ό,τι απομένει από αυτήν καταντά ανώφελο διήγημα.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Ποιες είναι οι υποχρεώσεις ενός φίλου σύμφωνα με τον Πολύβιο;
Εάν κάποιος δεν έχει αναλάβει το χρέος της συγγραφής ιστορίας, τότε οφείλει να δείχνει την απαιτούμενη επιείκεια προς τους φίλους του. Είναι σωστό να αγαπά αυτούς και τους δικούς τους φίλους και να μισεί τους εχθρούς αυτών. Πρέπει να τους συμπαραστέκεται και να τους συγχωρεί.
- Πώς πρέπει να αντιμετωπίζει ο ιστορικός τα πρόσωπα για τα οποία κάνει λόγο στο έργο του;
Όποιος αναλάβει το χρέος της συγγραφής ιστορίας θα πρέπει να ξεχάσει την επιείκεια προς τους φίλους του αλλά και το μίσος του προς τους εχθρούς του. Ο ιστορικός οφείλει να είναι αντικειμενικός και αμερόληπτος. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κατηγορεί τους φίλους του, όταν κάνουν λάθη, και να επαινεί τους εχθρούς του, όταν πράττουν τα σωστά.
- Ποιες συνέπειες έχει για την ποιότητα του ιστορικού έργου η μη τήρηση των προϋποθέσεων που εκθέτει ο Πολύβιος;
Ένα ιστορικό έργο, από το οποίο λείπει η αλήθεια, δεν έχει καμία απολύτως αξία. Μοιάζει με ένα ζώο τυφλό, που δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα στον άνθρωπο. Αν αφαιρεθεί η αλήθεια, το έργο παύει να είναι ιστορικό και γίνεται ένα ανωφελές διήγημα, από το οποίο δεν μπορεί κανείς να αντλήσει πληροφορίες.
- Είναι τα σύγχρονα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ο γραπτός και ηλεκτρονικός τύπος) πηγή αξιόπιστων ιστορικών στοιχείων, που θα αξιοποιήσει ο ιστορικός της εποχής μας; Πιστεύετε ότι πληρούν τις προϋποθέσεις που θέτει ο Πολύβιος; Να αναφέρετε συγκεκριμένα παραδείγματα από την εμπειρία σας.
Στη σημερινή εποχή, όσο κι αν φαίνεται αντιφατικό, η εύρεση της αλήθειας, δηλ. η συγγραφή πραγματικής Ιστορίας, δεν είναι ευκολότερη. Εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί, αρχεία επίσημα ή μη και διάφοροι συλλογικοί φορείς παρουσιάζουν με διαφορετικούς τρόπους τα γεγονότα. Τα Μ.Μ.Ε. καταγράφουν, βέβαια, μια άποψη της πραγματικότητας και θα χρησιμεύσουν ως πηγή για τον ιστορικό του μέλλοντος. Λόγω όμως της πληθώρας τους και της πολυφωνίας που τα χαρακτηρίζει, καθώς και των συμφερόντων που υπαγορεύουν τις επιλογές τους, ο ιστορικός θα πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνει τα στοιχεία που ενέχουν υποκειμενικό και μεροληπτικό πνεύμα. Η αναζήτηση, λοιπόν, της αλήθειας δεν είναι ευκολότερη σήμερα σε σχέση με το παρελθόν, γιατί συνήθως οι διάφορες πληροφορίες είναι αντιφατικές. Η διαπίστωση του Θουκυδίδη ότι η αλήθεια «ἐπιπόνως ηὑρίσκετο» εξακολουθεί να ισχύει.
- Με τι παρομοιάζεται η ιστορία, που δεν βασίζεται στην αλήθεια; Γιατί;
Αν από την ιστορία αφαιρέσουμε την αλήθεια, αυτό που απομένει είναι ένα ανώφελο διήγημα και μοιάζει με ζώο, που δεν έχει μάτια. Γιατί πραγματικά όποιος αγνοεί την αλήθεια είναι τυφλός. Και ένα διήγημα, που δε βασίζεται στην αλήθεια, δεν μπορεί να οδηγήσει σε πρόοδο τον πολιτισμό και να φωτίσει τη σκέψη του αναγνώστη.
- Πώς μπορεί να επηρεάσει την ανθρωπότητα η επιπολαιότητα ενός ιστορικού;
Αν το έργο ενός ιστορικού δε βασίζεται στην αλήθεια, τότε προβάλλει λανθασμένα πρότυπα συμπεριφοράς και μας οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα. Μελετώντας τις αιτιώδεις σχέσεις των γεγονότων του παρελθόντος, γνωρίζουμε καλύτερα τον κόσμο μας και τους ανθρώπους. Αν, όμως, αυτά τα συμπεράσματα είναι λανθασμένα, δε θα μας οδηγήσουν πουθενά, γιατί σύντομα θα διαψευσθούν. Επομένως ένα αναληθές ιστορικό έργο θα είναι ανώφελο, γιατί η επίδρασή του στην πρόοδο της ανθρωπότητας θα είναι αρνητική αλλά και σύντομη.
Ακολουθείστε μας και στο Tik Tok
