Του Νίκου Τσούλια
Αν έχει νοοτροπία να μαθαίνει επιμελώς και αδιαλείπτως, θέτει βάσεις για να γίνει καλός εκπαιδευτικός. Και αν έχει αντίληψη ζωής να διδάσκεται διδάσκοντας και εκπαιδεύοντας, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος να γίνει καλός δάσκαλος και παιδαγωγός.
Να μαθαίνει είναι εύκολο – αρκεί η επιθυμία για γνώση να αυξάνει την επιθυμία για όλο και περισσότερη γνώση – αλλά το να διδάσκεται είναι πολύ δύσκολο. Χρειάζεται να έχει κατακτήσει ικανά πεδία αυτογνωσίας και ορθοκρισίας και να καλλιεργεί συνεχώς μια στάση αυθεντικής και δημιουργικής ζωής: αγάπης για τον άνθρωπο και διαρκούς αναζήτησης της αλήθειας και της ομορφιάς. Η διδασκαλία δεν είναι απλά και μόνο μια επαγγελματική δραστηριότητα… Είναι μια ιερή κοινωνική λειτουργία, μια φιλοσοφική αντίληψη, ένας τρόπος ζωής!
Ο εκπαιδευτικός είναι η πιο ξεχωριστή περίπτωση μαθητή και όχι απλά η περίπτωση ενός επιστήμονα, που ούτως ή άλλως είναι αναγκαίο να επιμορφώνεται συνεχώς στην εποχή μας. Είναι η μόνη περίπτωση πολίτη που δεν είναι μαθητής μόνο όταν είναι μαθητής, αλλά τουλάχιστον καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής του καριέρας. Είναι μαθητής της κοινωνίας και της ζωής (με τη διπλή όψη ανάγνωσης…) και ως εκ τούτου μπορεί να διαπαιδαγωγεί τα παιδιά και τους νέους. Και αυτό όχι γιατί το επιτάσσει η επαγγελματική ευσυνειδησία αλλά γιατί μόνο έτσι μπορεί να δημιουργήσει μια εικόνα «δασκάλου – παιδαγωγού», που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην παιδεία και στη μόρφωση των μαθητών του· κάτι που αποτελεί και τη μέγιστη φιλοδοξία του και την πεμπτουσία της πνευματικής και συναισθηματικής έκφρασής του.
Η διατήρηση και η προαγωγή «εικόνας μαθητή» από τον εκπαιδευτικό τού παρέχει εκείνο το αναγκαίο υπόστρωμα επί του οποίου θα στηρίζει τη στρατηγική της διδασκαλίας του, και πιο συγκεκριμένα θα του ανανεώνει τις «θεωρίες της μάθησης» αλλά και θα τον εξασκεί στο πώς μαθαίνουν οι μαθητές και ο κάθε μαθητής ξεχωριστά και ποιες είναι οι ιδιαιτερότητές τους, γιατί μόνο έτσι μπορεί να θέτει βάσεις για τη μεγάλη πρόκληση των σημερινών καιρών της «διαφοροποιημένης διδασκαλίας». Τώρα δεν αρκεί να κάνει μάθημα βλέποντας στη σχολική αίθουσα την παραδοσιακή βαθμολογική κατάταξη των μαθητών (άριστοι, πολύ καλοί, καλοί, μέτριοι, αδύνατοι κλπ) – αυτή είναι λανθασμένη αξιολόγηση – αλλά έχοντας ως βασική γραμμή πλεύσης τη μαθησιακή / μορφωτική ιδιαιτερότητα και την προσωπικότητα κάθε μαθητή!
Ο εκπαιδευτικός οφείλει από την πρώτη ημέρα της καριέρας του μέχρι και την τελευταία ώρα διδασκαλίας του να παρακολουθεί τις εξελίξεις στον επιστημονικό, στον εκπαιδευτικό, στον παιδαγωγικό και στον κοινωνικό τομέα με τρόπο συστηματικό. Είναι «υποχρεωμένος» να παρακολουθεί σεμινάρια και επιμορφώσεις, συνέδρια και ημερίδες, γιατί μόνο έτσι μπορεί να εξελίσσεται παράλληλα με τις ανάγκες των γοργά μεταβαλλόμενων καιρών μας. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δημιουργεί και να ανανεώνει συνεχώς το δικό του εκπαιδευτικό υλικό εμπλουτίζοντάς το και από διάφορες έγκυρες ιστοσελίδες, που θα παίρνει ειδικές μορφές ανάλογα με τις λειτουργίες της σχολικής αίθουσας: ψηφιακά βιβλία, power point, video, σχεδιαγράμματα, ερωτηματολόγια κλπ. Και όλη αυτή η διαδικασία πρέπει να γίνεται σε ψηφιακό επίπεδο, γιατί έτσι κερδίζεται χρόνος, και είναι φοβερά εύκολο στην πρόσβαση και στη χρήση και απαιτεί απείρως μικρότερη επεξεργασία σε σχέση με την παραδοσιακή μορφή του έντυπου υλικού.
Ο εκπαιδευτικός έχει ένα ευρύ πεδίο μάθησης που περιλαμβάνει τα νέα επιστημονικά στοιχεία, το «φορτίο» της καθημερινότητας, τα ποικίλα κοινωνικά ζητήματα. Οι νέες τεχνολογίες, ο ψηφιόκοσμος, το διαδίκτυο, τα σχετικά περιοδικά, έντυπα και ηλεκτρονικά, προσφέρουν όλο και περισσότερες δυνατότητες· και επειδή είναι ατέλειωτο και χαοτικό το πεδίο τους, απαιτείται γνώση και εμπειρία για να μπορεί να βρίσκει έγκυρες πηγές με αμεσότητα, χωρίς να χάνει χρόνο «απ’ εδώ και απ’ εκεί» στις προκλητικές γειτονιές του ίντερνετ. Αλλά ο εκπαιδευτικός δεν αρκεί να είναι μόνο ένας μόνιμος μαθητής και ένας επιμελής επιστήμονας. Χρειάζεται να γίνει ένας προσεκτικός και μεθοδικός παρατηρητής της κοινωνίας και της ζωής. Να αντλεί στοιχεία εκπαίδευσης και αγωγής από τη ζέουσα πραγματικότητα, γιατί το σχολείο δεν μπορεί να ικανοποιεί τις ανάγκες και τις φιλοδοξίες των μαθητών απομονωμένο από τα «σημάδια των καιρών του».
Το σχολείο είναι γεμάτο από «σημεία» μάθησης, αγωγής και εκπαίδευσης. Καθετί που συμβαίνει μέσα σ’ αυτό είναι αφορμή και ευκαιρία για γνώση. Η βασική πηγή είναι οι ίδιοι οι μαθητές του, όλοι οι μαθητές του αλλά και οι δυσκολίες, που ούτως ή άλλως εμφανίζονται στο μάθημα, προσφέρουν πεδία προβληματισμού, αναζήτησης και δημιουργίας. Οι διάφορες κρίσεις στο σχολείο και στην αίθουσα, οι συγκρούσεις μεταξύ μαθητών αλλά και μεταξύ μαθητών ή μαθητή και του εκπαιδευτικού ή των εκπαιδευτικών, οι αδυναμίες και τα λάθη του εκπαιδευτικού – που πρέπει να τα αναγνωρίζει και να τα διαχειρίζεται δημιουργικά -, οι συμπεριφορές μαθητών, οι παιδαγωγικές συζητήσεις στο Σύλλογο Διδασκόντων, οι προβληματισμοί και οι ανταλλαγές ιδεών με άλλους εκπαιδευτικούς του σχολείου και πέραν αυτού, οι ποικίλες εκδηλώσεις του σχολείου και οι εκδρομές των μαθητών, η ανατροφή των δικών του παιδιών – αν έχει –, ακόμα και τα διαλείμματα αποτελούν ανεξάντλητες και πλούσιες πηγές απόκτησης γνώσης για έναν συστηματικό και διεισδυτικό παρατηρητή.
Πέραν τούτων, έχουν ανεκτίμητη αξία για την εμβάθυνση στην εκπαιδευτική και παιδαγωγική πράξη τόσο η χρήση «φύλλων αξιολόγησής του» από τους μαθητές του όσο και οι μικροέρευνες, που είναι αναγκαίες και για τη σχολική λειτουργία και για την επαγγελματική εξέλιξή του, γιατί «οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές χρειάζονται να ανακαλύψουν ιδέες, να αναπτύξουν και να δοκιμάσουν νέους δρόμους στη διδακτική μαθησιακή πορεία» (Education International, 2004, Education for global progress, Fourth E.I. World Congress, Porto Alegre, Brazil).
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να ξέρει να μαθαίνει, γιατί η δική του μάθηση είναι μοναδική – δεν είναι απλή γνώση -, γιατί αφορά τους δύσκολους στόχους της διδασκαλίας και της διαπαιδαγώγησης, γιατί πρέπει να τροποποιήσει συμπεριφορές και να διαμορφώσει συνειδήσεις, να καλλιεργήσει αγωνιστική στάση ζωής και να εμπνεύσει τους μαθητές σε πανανθρώπινες αξίες. Γιατί το σχολείο είναι η πιο σημαντική υπόθεση κάθε κοινωνίας και κάθε πολιτισμού!
