Του Νίκου Τσούλια
Η γνώση είναι η αλήθεια στο μεγάλο ήλιο του στερεώματος.
Η ζωή και η δύναμη βρίσκονται σε κάθε αχτίδα του.
Γουέλιστερ
Και τελικά έχουμε φτάσει να συζητάμε όλα τα ζητήματά μας υπό το πρίσμα της σημερινής οικονομικής και μάλλον γενικής κρίσης της χώρας μας. Όλοι και όλα έχουν επηρεαστεί, στον άλφα ή στο βήτα βαθμό, όλοι και όλα θα δοκιμαστούν στη ροή του χρόνου, αφού η κρίση έχει μακρύ ορίζοντα, στενεύοντας το δικό μας ορίζοντα.
Και φυσικά η κρίση ήδη έχει κτυπήσει το χώρο του βιβλίου. Θα ισχυριστεί κάποιος / κάποια ότι στη χώρα μας δεν ευδοκιμούσε η θαλπωρή προς το βιβλίο και προ κρίσης, και θα συμφωνήσω. Ωστόσο, ισχυρίζομαι ότι μια αλλαγή στη σχέση μας με το βιβλίο και την ανάγνωση μπορεί να συνεργήσει σε μεγάλη κλίμακα στην πιο γρήγορη έξοδο από τη βαριά σκιά των χρηματαγορών. Ισχυρίζομαι ότι η είσοδος των χωρών στην ύστερη μετανεωτερική εποχή, των κοινωνιών της μάθησης δεν μπορεί παρά να βασιστεί στη σχέση μας με τη γνώση, με τη μάθηση. Επομένως, είμαστε αναγκασμένοι να συζητήσουμε το ρόλο του βιβλίου στη ζωή μας σε πιο γενική και θεμελιακή βάση. Το βιβλίο δεν είναι μόνο ένα εμπορικό είδος, δεν είναι μόνο μια σχολική υπόθεση, δεν είναι μόνο ένα πολιτισμικό προϊόν που αφορά ένα μέρος της κοινωνίας. Το βιβλίο ως γενικός και καθολικός φορέας πολιτισμού αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο της ιστορικότητας της εποχής. Αφορά πολλά περισσότερα ζητήματα από όσα έχουμε συνηθίσει να του αποδίδουμε. Ας φανταστούμε απλά και μόνο το πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς το βιβλίο. Δεν μπορούμε, προφανώς, να συλλάβουμε μια τόσο σκοτεινή πραγματικότητα.
Σήμερα το βιβλίο είναι ακριβό. Χθες δεν ήταν. Καταθέτω προφανώς προσωπική προσέγγιση, αλλά είναι προσέγγιση ενός παθιασμένου αναγνώστη, ενός πολίτη που αγοράζει συνεχώς βιβλία (για πάρα πολλά χρόνια σχεδόν κάθε μέρα ή μέρα παρά μέρα…), ενός βιβλιόφιλου που πάντα έχει βιβλίο μαζί του! Η τιμή του βιβλίου, βέβαια, προκύπτει από μια σειρά συντελεστών: χαρτί, κόστος διακίνησης, δικαιώματα συγγραφέων, κέρδος εκδότη, κέρδος βιβλιοπώλη, το κόστος των οποίων αθροιζόμενο οδηγεί σε μεγάλο σχετικά για τις μέρες μας ποσό πώλησης. Αν υποθέσουμε ότι μεγαλώνει η αγορά του βιβλίου, τότε μπορεί να μειωθεί το κόστος και η τιμή πώλησης του βιβλίου, ισχυρίζονται οι παράγοντες του βιβλίου. Αλλά οδηγούμαστε σε ένα δίλημμα διχαστικό: μείωση της τιμής πώλησης του βιβλίου (που θέλει το αναγνωστικό κοινό) για να αυξηθούν οι πωλήσεις ή αύξηση των πωλήσεων (που θέλει ο κόσμος που παράγει το βιβλίο) για να μειωθεί η τιμή πώλησης;
Η δική μου απάντηση είναι στο πρώτο σκέλος του ερωτήματος. Και θεωρώ ότι από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε, τώρα πριν είναι αργά, πριν στενέψει ο έστω μικρός κύκλος της βιβλιοκίνησης. Ίσως υπάρχει και μια τρίτη λύση, ο εξορθολογισμός του όλου πλαισίου του βιβλίου που μπορεί να περιλαμβάνει: την αναλογική μείωση του κόστους σε όλους τους συντελεστές και ειδικά τη μείωση του κόστους διαφήμισης, τη μείωση του τιράζ, την εκλογίκευση στη διαχείριση των στοκ και άλλα που προφανώς θα γνωρίζουν οι γνώστες του ζητήματος. Οφείλω να πω ότι και τα προηγούμενα χρόνια το βιβλίο ήταν σχετικά ακριβό. Υπήρχαν και υπάρχουν δε τομείς του βιβλίου (π.χ. ο ξενόγλωσσος φροντιστηριακός τομέας) όπου είναι απαράδεκτοι στην κοστολόγηση και όπου οι τιμές είναι σαφώς απόρροια ανάπτυξης κάποιων καρτέλ. Βρέθηκα μερικές φορές σε σκανδιναβικές χώρες, τα μεγέθη των οποίων είναι όπως της χώρας μας.
Το βιβλίο είναι φθηνό, πολύ φθηνό. Κάθε φορά γέμιζα μια μικρή βαλίτσα. Φυσικά στη Νορβηγία, για παράδειγμα, όλοι διαβάζουν, στο μετρό, στις «ουρές»… Σχεδόν σε όλους τους δημόσιους χώρους βλέπεις ανοικτά βιβλία και από πάνω ή δίπλα τους ανθρώπους κάθε ηλικίας απορροφημένους και ταξιδεμένους… Για να έχουμε και μια άλλη φωνή σχετική στο συζητούμενο σημείο του θέματός μας σημειώνω την άποψη – απορία ενός αναγνώστη. «Πώς γίνεται ένα βιβλίο που µπορεί να το αγοράσει κανείς καινούργιο από το εξωτερικό, στα αγγλικά, για λιγότερο από 10 ευρώ, να κυκλοφορήσει σε τρεις τόµους και να χρειαστεί να πληρώσει κανείς πάνω από 50 ευρώ! Και µετά µιλάµε για κρίση του βιβλίου στη χώρα µας». (Γ. Μπασκόζος, Είναι ακριβό το βιβλίο; ΤΟ ΒΗΜΑ, 18.12.2011).
Η πολιτική για το βιβλίο φυσικά πρέπει να ξεκινήσει από πολλαπλές αφετηρίες: από το σχολείο, από την οικογένεια, από τους σχετικούς θεσμούς της πολιτείας. Ακόμα και με τα όποια δεδομένα (οικονομικά ή άλλα…), η σχέση μας με το βιβλίο δεν μπορεί παρά να είναι ερωτική. Όχι απλά και μόνο γιατί το απαιτούν οι εποχές μας. Αλλά γιατί το βιβλίο και το διάβασμα ομού είναι καταφύγιο ψυχής, είναι πεδίο ελευθερίας πνεύματος, είναι άσκηση εξανθρωπισμού του ανθρώπου. Ποιος μπορεί να αρνηθεί αυτά;
- Αρθρογραφία: Κριτική θεώρηση
- Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο facebook Φιλολογικός Ιστότοπος για να ενημερώνεστε για όλα τα εκπαιδευτικά θέματα.
