Του Νίκου Τσούλια
Εν αρχή η έμπνευση, η ιδέα, το σκίρτημα – ίσως να είναι και το πιο όμορφο στάδιο στη γραφή ενός άρθρου, γιατί εδώ υπάρχει η γονιμοποίηση του εσωτερικού κόσμου με τον εξωτερικό κόσμο, εδώ συναντιέται το φαντασιακό με το πραγματικό. Η όλη δημιουργία ενός άρθρου έγκειται στην αρχική του σύλληψη, εκεί που το ανύπαρκτο γίνεται υπαρκτό – η απόλυτη γοητεία του πνεύματος…
Το παιχνίδι της γραφής ενός άρθρου είναι παιχνίδι ερωτικό, καθημερινού οίστρου και βαθιάς επιθυμίας, παιχνίδι αναπαραγωγής και δημιουργίας μιας «οντότητας μοναδικής», που δεν υπήρξε μέχρι τώρα και δεν θα υπάρξει ακριβώς η ίδια ποτέ στο μέλλον. Αυτή είναι η απόλυτη γοητεία: η διαρκής αναζήτηση για θέματα και ιδέες, η πρόκληση του εαυτού σου για να φανερώσει κάτι δικό του. Τι πιο προκλητικό και πιο όμορφο;
Το άρθρο ζυμώνεται πριν καθίσεις να το γράψεις στο λάπτοπ. Το σκέπτεσαι όταν περπατάς στο δρόμο ή όταν οδηγείς ή όταν συζητάς σε μια ομήγυρη, και συνήθως το βράδυ. Ουσιαστικά η όλη εξέλιξη της γραφής θα συναρτηθεί εν πολλοίς από την ορμητικότητα των συλλαμβανόμενων ιδεών, από το μπούκωμα των επιχειρημάτων στο έδαφος της αρχικής σύλληψης. Εκεί θα αξιολογήσεις αν έχει νόημα η όλη γραφή, αν έχει επάρκεια και κυρίως αν μπορείς να κάνεις σημαντικό κάτι που φαίνεται ασήμαντο. Μπορώ να ισχυριστώ ότι το άρθρο έχει γραφεί πριν καθίσεις να το γράψεις…
Το πρώτο μέρος της γραφής ρέει γρήγορα και απρόσκοπτα – χείμαρρος στα πρώτα του ξεκινήματα από του βουνού τις μεγάλες κατηφόρες. Ό,τι ήταν φωλιασμένο στη σκέψη φτερουγίζει με μια θαυμαστή ταχύτητα σα να θέλει να απελευθερωθεί μια ώρα αρχύτερα από τα δεσμά της βαρύτητας, να βγει από την αφάνεια της ανυπαρξίας στην επιφάνεια της ύπαρξης, κι έτσι αν αυτό συμβεί, έχει κατακτήσει το σκοπό του. Εδώ τεκμηριώνεις μια αναγκαιότητα που μπορεί να μην είναι καθόλου δεδομένη ούτε για έναν και μόνο αναγνώστη και ταυτόχρονα απολογείσαι γιατί αποπειράσαι να γράψεις το συγκεκριμένο κείμενο και τι θα προσφέρει στη σκέψη του άλλου. Προσπαθείς να γοητεύσεις ή να εντυπωσιάσεις ή έστω να πείσεις, γιατί αν από την αρχή δεν κερδίσεις την εύνοια ενός δυνάμει διαβάσματος, έχεις αποτύχει.
Αυτό το πρώτο στάδιο, που είναι και το πιο όμορφο αλλά και το πιο δύσκολο και το πιο προκλητικό, το παρομοιάζω με κάτι αντίστοιχο που ασκώ στην εκπαιδευτική μου λειτουργία. Στο ξεκίνημα κάθε μαθήματος επιλέγω πάντα στοιχεία από την καθημερινή ζωή ή από τον κόσμο των νέων και τα συνδέω με το περιεχόμενο του μαθήματος για να κεντρίσω το ενδιαφέρον τους, για να τους προκαλέσω και προσκαλέσω σε γόνιμη συζήτηση και δημιουργικό διάλογο. Και όταν γράφω, νιώθω ότι έχω απέναντί μου κάποιον με τον οποίο συζητάω, διαφωνώ, συμφωνώ, εχθρεύομαι, συμφιλιώνομαι, υψώνω την φωνή μου, σιωπώ και ακούω… Είναι ένα φοβερό παιχνίδι!
Στο δεύτερο μέρος, όπου ξεδιπλώνονται οι επιμέρους πτυχές, συναρθρώνεις την όποια δύναμη των επιχειρημάτων σου, την ταλάντευση των προβληματισμών σου, την υποκειμενικότητα των ισχυρισμών σου και τη μονομέρεια της πολιτικής σου άποψης ή της κοσμοθεωρίας σου σε ένα ενιαίο συνεκτικό σύμπαν. Δύο είναι τα βασικά εργαλεία, α) η δημιουργία παραστάσεων και εικόνων γιατί η σκέψη του ανθρώπου αρέσκεται σε «σχήματα» – κάτι που ευδοκιμεί στα εύφορα εδάφη της λογοτεχνίας και την κάνει να ξεχωρίζει – και β) η ισχυρή αλληλοσυσχέτιση των επιμέρους προτάσεων, έτσι ώστε να συναποτελούν μια ισχυρή αλυσίδα επιχειρηματολογίας. Άλλωστε, κάθε άρθρο για να έχει νόημα να γραφεί πρέπει αφενός κάτι να έχει να πει και αφετέρου να πείθει ή να προσπαθεί να πείσει…
Στο τρίτο στάδιο, οφείλεις να επανέλθεις στα αρχικά ερωτήματά σου και στους πρώτους προβληματισμούς σου, να γενικεύσεις με φειδώ και αν όχι να συμπεράνεις, να έχεις δώσει ένα σαφές στίγμα στον αναγνώστη δικαιώνοντάς του το χρόνο που σου αφιέρωσε. Ποτέ δεν πρέπει να έχεις μια αίσθηση επιβολής της άποψής σου, γιατί η αλαζονεία και η έπαρση ουσιαστικά υπονομεύουν την ίδια τη γραφή, αφού η γραφή είναι απόπειρα επικοινωνίας και ιδιότυπου διαλόγου. Αν και δεν ξέρεις τους αναγνώστες, οφείλεις να τους σέβεσαι όχι απλά και μόνο σαν δυνάμει συζητητές ή και φίλους της παράξενης «φυλής των βιβλιοφάγων» αλλά και ως ιερά πρόσωπα, γιατί είναι οι αναγνώστες που ουσιαστικά φέρνουν τη σκέψη σου από την ανυπαρξία στην ύπαρξη.
Στο τέλος της γραφής ενός άρθρου νιώθεις μια περίεργη ευτυχία και ξανασυναντάς εκείνη την ομορφιά της δημιουργικής σύλληψης του πρώτου μέρους που σε οδήγησε στους τόπους της έκφρασης της σκέψης σου. Σε κάθε περίπτωση, η γραφή ενός άρθρου έχει – για μένα – αυταξία. Προσφέρει μια μοναδική γοητεία, ένα ταξίδι απόλυτα ξεχωριστό που παλινδρομεί μεταξύ των επινοημένων αναγνωστών σου και του εαυτού σου. Είναι μια τελετουργία καλλιέργειας της σκέψης, ιδιότυπης αυτογνωσίας και φιλοτεχνίας του πορτρέτου σου. Απλά καταθέτω την προσωπική μου άποψη. Η γραφή (των περί των 3.000 άρθρων μου από το 1980 σε εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες) έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου˙ μού έχει δωρίσει ομορφιά˙ με κάνει ευτυχισμένο…
| Αρθρογραφία: Κριτική θεώρηση |
