Νεοελληνική Γλώσσα Γ´ Λυκείου: Καλλιέργεια της γλώσσας και του διαλόγου μέσω της οικογένειας (Κριτήριο αξιολόγησης)
Η οικογένεια είναι εκείνη που πέρα από το βασικό ζητούμενο της κάλυψης των εξόδων διατροφής του παιδιού και της φροντίδας της υγείας του, προσφέρει τις βασικές αρχές διαπαιδαγώγησής του. Το παιδί αντλεί στο πλαίσιο της οικογένειας όλα όσα χρειάζεται για την κάλυψη των συναισθηματικών του αναγκών από τους γονείς του∙ αποκτά χάρη σε αυτούς τα πρώτα και βασικότερα στοιχεία κοινωνικοποίησης, καθώς και τα πρώτα πολύ ουσιαστικά πνευματικά ερεθίσματα.
Πρόκειται, σαφώς, για έναν ρόλο πολύ μεγάλης ευθύνης, ο οποίος δεν επιτυγχάνεται πάντοτε με τον αρτιότερο τρόπο, όσο αγαθές προθέσεις κι αν έχουν οι γονείς, καθώς υπάρχουν ή προκύπτουν αρκετά προβλήματα στο πλαίσιο της σύγχρονης οικογένειας. Ένα, λοιπόν, από αυτά τα προβλήματα που καλείται να λύσει άμεσα η οικογένεια -εκτός από το σχολείο φυσικά- είναι η απουσία διαλόγου σε πάρα πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής.
Ο διάλογος επιτρέπει στο άτομο να υιοθετήσει μια πιο διαλλακτική στάση, καθώς ερχόμενο σ’ επαφή με διαφορετικές από τις δικές του απόψεις, κατανοεί πως για τα περισσότερα ζητήματα υπάρχουν συχνά ποικίλοι τρόποι προσέγγισής τους. Σημειώνεται, έτσι, ένα σημαντικό πλήγμα στην απολυτότητα και στο δογματισμό.
Επιπλέον η δυνατότητα κατανόησης των πολλών και διαφορετικών οπτικών πάνω στα διάφορα θέματα, συνιστά πολύ σημαντικό όφελος του διαλόγου, για τον πρόσθετο λόγο ότι εμπλουτίζει και ενισχύει τη συλλογιστική ικανότητα του ανθρώπου. Αν, επομένως, στο πλαίσιο ενός ορθού διαλόγου, το άτομο ακούσει με προσοχή τα αντεπιχειρήματα του συνομιλητή του, (πόσο μάλλον αυτό αποκτά μεγαλύτερη αξία όταν ξεκινάει μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας που αποτελεί και τον πρώτο φορέα κοινωνικοποίησης του ατόμου) κατορθώνει να προσεγγίσει το υπό συζήτηση ζήτημα από μία εντελώς νέα οπτική, που διανθίζει τις προσωπικές του απόψεις.
Παράλληλα μέσω του διαλόγου ενισχύεται η ικανότητα του ατόμου να διατυπώνει με ακρίβεια και πληρότητα τις απόψεις του. Το άτομο καλούμενο να κατανοήσει και να αξιολογήσει την ποιότητα των επιχειρημάτων του συνομιλητή του, εξασκεί την κριτική του ικανότητα και αποκτά αφενός τη δυνατότητα να διατυπώνει, το ίδιο, αξιόλογα και αποτελεσματικά επιχειρήματα, και αφετέρου να εντοπίζει τα ευάλωτα σημεία της «αντίπαλης» επιχειρηματολογίας. Πρόκειται, λοιπόν, για μια διαδικασία ουσιώδους αξίας, ιδίως για τους νέους, μιας και τους επιτρέπει να καταστούν ενεργοί ακροατές με υψηλή ικανότητα αντίληψης και κατανόησης, η οποία διαμορφώνεται με βάση προσωπικά τους κριτήρια, και όχι σύμφωνα με έτοιμα και δοτά νοητικά σχήματα και στερεότυπα.
Ο διάλογος, λοιπόν, όταν πραγματοποιείται υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ενισχύει το σεβασμό προς τους άλλους ανθρώπους. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι ο σωστός διάλογος χρειάζεται και ορθή χρήση της γλώσσας, πόσο μάλλον στη σύγχρονη Ελλάδα όπου η λεξιπενία είναι ένα χρόνιο πρόβλημα δίχως -μέχρι τώρα- λύση… Ως προς το αυτό λοιπόν αρχικά πρέπει να τονιστεί ότι γλώσσα, με την ευρύτερη έννοια, συνιστά οποιοδήποτε σύνολο ή σύστημα τυποποιημένων συμβόλων, σημείων, ήχων ή κινήσεων, που συνθέτει έναν κώδικα επικοινωνίας, που αποτελεί μέσο ανταλλαγής μηνυμάτων.
Η γλώσσα σε κάθε περίπτωση αποτελεί ένα πολυδύναμο εκφραστικό μέσο, αφού επιτρέπει στον άνθρωπο να εκφράσει από τις απλούστερες ιδέες ή και πληροφορίες που του είναι αναγκαίες στον καθημερινό βίο, μέχρι τα υψηλότερα διανοήματα που μπορούν να επηρεάσουν βαθύτατα ποικίλες εκφάνσεις της κοινωνίας. Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο, παρατηρούμε ότι η λεξιπενία δεν τείνει να εξαλειφτεί αλλά διογκώνεται…
Η γλωσσική ένδεια, ο περιορισμένος δηλαδή γλωσσικός και εκφραστικός πλούτος αφορά, όμως, όχι μόνο τα νέα άτομα, αλλά και μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού, και υποδηλώνει μια εκτεταμένη ένδειξη αδιαφορίας για την ουσιαστική εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Πολλοί ενήλικες περιορίζονται σε όσα έμαθαν κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής και δεν ασχολούνται ακολούθως με τη διεύρυνση και τον εμπλουτισμό των γλωσσικών και γενικότερων εκφραστικών τους δυνατοτήτων. Συνάμα, πολλοί νέοι αδιαφορούν για τα γλωσσικά μαθήματα, καθώς θεωρούν πως οι βασικές τους γνώσεις επαρκούν για να καλύψουν τις καθημερινές επικοινωνιακές τους ανάγκες. Αποτέλεσμα αυτής της αδιαφορίας είναι η αδυναμία πολλών νέων -αλλά και ενηλίκων- να εκφραστούν κατά τρόπο πλήρη και γλωσσικά άρτιο.
Συμπερασματικά είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε η ορθή χρήση της γλώσσας και η αγάπη για τον διάλογο να ξεκινούν μέσα από τον θεσμό της οικογένειας ώστε να υπάρχουν τα πρώτα θεμέλια ήδη όταν το παιδί θα κληθεί να χτίσει πάνω σ’ αυτά κατά τη διάρκεια των σχολικών του χρόνων.
(Απόσπασμα
από το διαδίκτυο)
Α.)Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 – 120 λέξεις.
Μονάδες 25
Β.1) Να βρείτε έναν τρόπο πειθούς στην όγδοη παράγραφο του κειμένου. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Μονάδες 5
Β.2)Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι.
α) Η σύγχρονη οικογένεια αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, με κυριότερο αυτό της έλλειψης διαλόγου.
β)Η λεξιπενία έχει βελτιωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.
γ)Η οικογένεια αποτελεί τον πρώτο φορέα κοινωνικοποίησης του ατόμου.
δ)Είναι συχνό φαινόμενοι πολλοί άνθρωποι να μην διευρύνουν περαιτέρω τις γλωσσικές τους ικανότητες.
ε)Ο διάλογος πάντοτε ενισχύει το σεβασμό προς τους άλλους ανθρώπους.
Μονάδες 10
Β.3)Το κείμενο που σας δόθηκε είναι λογικά ή συνειρμικά οργανωμένο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 5
Β.4) α. Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις του κειμένου, αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες,
χωρίς να αλλάζει το νόημα:
- Ο διάλογος, όταν πραγματοποιείται υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ενισχύει το σεβασμό προς τους άλλους ανθρώπους.
- Επιπλέον η δυνατότητα κατανόησης των πολλών και διαφορετικών οπτικών πάνω στα διάφορα θέματα … ικανότητα του ανθρώπου.
- Αν, επομένως, στο πλαίσιο… κατορθώνει να προσεγγίσει το υπό συζήτηση ζήτημα από μία εντελώς νέα οπτική…
- Πρόκειται, σαφώς, για έναν ρόλο πολύ μεγάλης ευθύνης, ο οποίος δεν επιτυγχάνεται πάντοτε…
- Ένα, λοιπόν, από αυτά τα προβλήματα… είναι η απουσία διαλόγου σε πάρα πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής.
Μονάδες 5
β.κατανόηση, όφελος, ικανότητα, κατορθώνει, διανθίζει: να δώσετε μία αντώνυμη λέξη για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.
Μονάδες 5
Β.5) Να εξετάσετε τη δομή της πέμπτης παραγράφου του κειμένου.
Μονάδες 5
Γ. Στη σύγχρονη εποχή ο θεσμός της οικογένειας μαστίζεται από μία σοβαρή κρίση, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η έλλειψη διαλόγου η οποία σε συνδυασμό με την υποβάθμιση της γλώσσας μας δημιουργούν ένα σοβαρό αδιέξοδο. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα να αιτιολογήσετε το παραπάνω φαινόμενο και να αναφερθείτε στους τρόπους που θα συμβάλουν στην προάσπιση της γλώσσας μας, αρχής γενομένης μέσα από την οικογένεια. (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40
Τα πιο SOS θέματα για την Έκθεση των Πανελληνίων 2019
