Του Νίκου Τσούλια
Όμορφα λουλούδια της ζωής και του σχολείου, ανησυχίες και προβληματισμούς, απόψεις και ιδέες θέλουμε να καταθέσουμε. Κάθε εκπαιδευτικός έχει έναν ουμανιστικό κόσμο αξιών, έναν πλούτο ιδεών, έχει θησαυρούς γνώσης. Είναι στοιχεία που πρέπει να εξορυχτούν, να αποκαλυφθούν, να υπηρετηθούν, να γίνουν κοινό κτήμα, να πολλαπλασιαστούν, να γίνουν δύναμη υλική, έκφραση κοινωνική.
Ο διάλογος είναι η δύναμή μας. Ναι, υπάρχει απουσία διαλόγου στην κοινωνία μας, στην πολιτεία μας. Και αν εμείς, οι χιλιάδες εκπαιδευτικοί, που ζούμε και αναπνέουμε στις αίθουσες και στα σχολεία και έχουμε το διάλογο ως παιδαγωγική πνοή, δεν τον υπηρετούμε, τότε ποιοι;
Στο διάλογο θα διαφανούν οι προκαταλήψεις, η ημιμάθεια, η άγνοια, η αλαζονεία, η έπαρση, η σχετικότητα των απόψεων και θα ανοίξει το πεδίο της αναζήτησης, της έρευνας, της εμβάθυνσης, της ουσιαστικής γνώσης, της κατανόησης του τι συμβαίνει. Με το διάλογο, με την αντιπαράθεση και τη σύνθεση ιδεών και απόψεων, έγινε το σκίρτημα της Δημοκρατίας, το πέρασμα στην Αγορά και στο Δημόσιο χώρο, η δημιουργία της Πόλης και του Πολίτη.
· Ναι, πρέπει να εμπνεύσουμε τους μαθητές μας στην ομορφιά του διαλόγου, για να μπορούν να χαρούν τη ζωή τους και τον εαυτό τους, για να δημιουργήσουν προοδευτική κοινωνία.
Μα πριν αρχίσει κάθε πράξη του σχολείου, τι είναι αυτό που καθορίζει τη σχέση εκπαιδευτικών και μαθητών; Είναι η αγάπη και ο σεβασμός! Γιατί την αγάπη τι να πεις, αφού είναι νόημα ζωής – ίσως και το νόημα της ζωής; Και ο σεβασμός; Απόλυτη η αξία του, φοβερή η δύναμή του. Μόνο με αυτόν μπορεί να γίνει κάθε ουσιαστική «συνάντηση» των ανθρώπων! Έκφραση και αδιαχώριστο στοιχείο της αγάπης και της δημιουργίας ανθρώπινων και κοινωνικών σχέσεων είναι ο σεβασμός στον άλλο.
Κάθε κίνηση του σχολείου (πρέπει να) ξεκινάει και καταλήγει στην προαγωγή του σεβασμού. Αν ο εκπαιδευτικός δεν σέβεται το μαθητή, δεν έχει κανένα δικαίωμα να ζητήσει σεβασμό από αυτόν! Τον σεβασμό τον κερδίζουμε εμπνέοντας τον και όχι απαιτώντας τον· όλοι το ξέρουμε. Η έννοια και το σχήμα του εκπαιδευτικού υπάρχουν με προϋπόθεση την ύπαρξη και την «παιδαγωγική αναγνώριση» του μαθητή. Ο σεβασμός προς τον άλλον είναι πρώτα απ’ όλα σεβασμός προς το πρόσωπο του ανθρώπου γενικά και προς το πρόσωπο το δικό μας ειδικά.
· Ναι, οφείλουμε να καλλιεργούμε μια κουλτούρα σεβασμού, γιατί καταδεικνύει τη βαθιά πίστη μας στον άνθρωπο και εκφράζει αυθεντικά το ανθρωπιστικό αξιακό στερέωμά μας, είναι κατάφαση στην ίδια τη ζωή και άποψη για τη ζωή, είναι αγωγός αγάπης!
Και είναι η παραγωγή και η αναπαραγωγή της γνώσης βασικός θεσμικός ρόλος μας. Αλλά όχι γνώση που θα υποβαθμίζεται σε πληροφορία αλλά θα μεταμορφώνεται και θα γίνεται παιδεία και μόρφωση· θα κάνει την κάμπια πεταλούδα. Γνώση για να μπορούν οι μαθητές μας να ερμηνεύουν τις πολλαπλές επιστρώσεις της πραγματικότητας, να κατανοούν τον κόσμο, να θέτουν τον εαυτό τους σε θέση διαρκούς προόδου μέσα στην κοινωνία και να γίνονται βασικοί δημιουργοί του εαυτού τους και της ζωής τους.
· Ναι, είναι η γνώση και η κατάκτηση του ορθολογισμού, η κριτική σκέψη και η διαλεκτική, για να βρίσκουμε τις αιτίες των πραγμάτων, που θα φωτίσουν τους δρόμους μας. Και είναι «η αιτία της γνώσης ενός πράγματος προτιμότερη και από τη θέση του βασιλιά της ισχυρότερης εξουσίας, των Περσών», κατά τον μεγάλο μας φιλόσοφο, τον Δημόκριτο, που συνέργησε για να ανοίξουν οι πρώτοι ορίζοντες της απελευθέρωσης του πνεύματός μας.
Αλλά κάπου ξεχαστήκαμε. Γίναμε υπηρέτες ή και εραστές μιας επαγγελματοποιημένης και κατά βάση αγοραίας εκπαίδευσης. Αυτό κυρίως ζητούσε η πολιτεία και από κοντά και η κοινωνία. Και δεν είπαμε όχι, αν και ξέραμε ότι είναι ήττα του σχολείου, ήττα δική μας. Ναι, να συζητήσουμε ποιες είναι οι βασικές, οι θεσμικές και καταστατικές αποστολές, του σχολείου μας. Μπορεί να λείπει η διαπαιδαγώγηση; Αν δεν μιλάμε για μια ουμανιστική εκπαίδευση, για έναν σύστημα αξιών που θα εξανθρωπίζει τον άνθρωπο, για την αγάπη στον άνθρωπο, για τον αγώνα στη ζωή, τότε τι ακριβώς υπηρετούμε;
· Ναι, το σχολείο ιδρύθηκε και συνεχίζει το διαχρονικό ταξίδι του για να διαπαιδαγωγεί· αλλιώς είναι αλλοτριωμένο, καρικατούρα του εαυτού του!
Διάλογος, αγάπη και σεβασμός, γνώση – παιδεία, διαπαιδαγώγηση: δεν είναι δικές μας ιδέες.
Είναι ιδέες των δυνάμεων της ιστορίας, που θέλουν φωτεινό μέλλον στις κοινωνίες. Εμείς οφείλουμε να μην τις ξεχνάμε, να τις συζητάμε, να τις θαυμάζουμε, να τις καλλιεργούμε. Δεν είναι τα πιο όμορφα λουλούδια της ζωής και του σχολείου;
