Του Νίκου Τσούλια
Το μεταίχμιο της μεταπολίτευσης, που περιελάμβανε μέρος της δικτατορικής περιόδου με τα δύο ιστορικά και πολιτικά γεγονότα, της εξέγερσης της Νομικής (Φεβρουάριος 1973) και του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973) και την πρώιμη μεταπολίτευση, μας έδωσε μοναδικές στιγμές καλλιέργειας συλλογικής συνείδησης, ανάπτυξης της πολιτικής σκέψης, συντροφικότητας, αγωνιστικής κουλτούρας, νοοτροπίας του «εμείς» αντί του «εγώ», άνθησης προοδευτικών ιδεολογιών.
Υπήρξε ένα ισχυρό συναισθηματικό δέσιμο μεταξύ των φοιτητών με συνεκτικό ιστό την αλληλεγγύη, για να αντιμετωπιστεί στην πρώτη φάση της δικτατορικής περιόδου η διείσδυση της ασφάλειας στο εσωτερικό του φοιτητόκοσμου – που αλώνιζε και βασάνιζε χωρίς κανένα νομικό ή ηθικό έρεισμα – και στη δεύτερη φάση της πρώιμης μεταπολιτευτικής περιόδου, για να απελευθερωθεί και για να εκφραστεί η στομωμένη δημοκρατική δράση αλλά και κυρίως για να δημιουργήσουμε μια προοδευτική κοινωνία.
Ναι, υπήρχε κορύφωση της συλλογικής υποκειμενικότητας ότι η οργανωμένη φοιτητική δράση μπορούσε να «αλλάξει τον κόσμο», αφού δημιουργούσε γεγονότα πολιτικών μεταβολών. Ιδιαίτερα με την πτώση του Παπαδόπουλου – αν και συνεχίστηκε η χούντα πιο σκληρή με τον Ιωαννίδη – υπήρχε μια αίσθηση αυτοπεποίθησης ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Η μεγάλη στήριξη του κόσμου στις φοιτητικές εξεγέρσεις ήταν το κοινωνικό στοιχείο, που νομιμοποιούσε την όλη υπόθεσή μας και ταυτόχρονα έδινε τη δυναμική ότι ο αγώνας κατά της δικτατορίας είναι πολιτικά αναγκαίος αλλά και αποτελεσματικός.
Οι δρόμοι της Αθήνας γύρω από τα κεντρικά κτήρια του Πανεπιστημίου, του Πολυτεχνείου και της ΑΣΟΕΕ ήταν δρόμοι του φοιτητόκοσμου. Η Σόλωνος, η Ακαδημίας, η Πατησίων, η Ιπποκράτους, η Σίνα κλπ ήταν πάντα πλημμυρισμένες με φοιτητές και μόνο όταν θα μεταφερθούν τα δύο μεγάλα τριτοβάθμια ιδρύματα της χώρας μας στο δήμο Ζωγράφου θα αλλάξει το σκηνικό στο κέντρο της Αθήνας. Τα βιβλιοπωλεία και τα καφέ αυτών των περιοχών ήταν τα γνώριμα στέκια μας και για τους φοιτητές του πανεπιστημίου της Αθήνας η Πανεπιστημιακή Λέσχη στην Ιπποκράτους 15 και η Γραμματεία στην Ιπποκράτους 33 αποτελούσαν τις βασικές εστίες των συναντήσεών μας.
Το να είσαι φοιτητής τότε ήταν «τίτλος τιμής». Σε κοιτούσαν με θαυμασμό και το ένιωθες παντού: στα λεωφορεία, στις παρέες, στο δρόμο. Και παράγοντας δημιουργίας αυτής της εικόνας δεν ήταν το ολιγάριθμο των φοιτητών – γιατί τότε η τριτοβάθμια εκπαίδευση ήταν επιλεκτική -, αλλά η κρατούσα αντίληψη ότι οι φοιτητές έχουν ριζοσπαστική συνείδηση, ότι νοιάζονται και αγωνίζονται για τη δημοκρατία και για την προκοπή του τόπου.
Οι Γενικές Συνελεύσεις στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης ήταν μεγαλείο. Συνελεύσεις μαζικές, με έντονες ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις αλλά και με διαδικασίες επί διαδικασιών θα αποτελέσουν τα μεγάλα κοινωνικά εργαστήρια πολιτικής συνειδητοποίησης – και ο ριζοσπαστισμός των φοιτητικών παρατάξεων θα κορυφώνεται με όλα τα ζητήματα όχι μόνο των πανεπιστημίων αλλά και με αυτά του πολιτικού σκηνικού της χώρας των διεθνών πολιτικών εξελίξεων.
Υπήρχε και ένα βασικό μέλημα σε εκείνους τους χρόνους, η αποχουντοποίηση και ο εκδημοκρατισμός του πανεπιστημίου με την απομείωση της δύναμης (και του αυταρχισμού) της περίφημης «έδρας». Υπήρχε και ένας «κανόνας»: όσο πιο αριστερός ήσουν τόσο πιο εικονοκλάστης, και φυσικά εμφανιζόσουν πιο ελκυστικός στο ταλαντευόμενο μέρος των φοιτητών. Στα πρώτα χρόνια ήταν τέτοιο το κλίμα που δεν «τολμούσε» να εμφανιστεί φοιτητική παράταξη από τον συντηρητικό πολιτικό χώρο και η παράταξή μου η ΠΑΣΠ ήταν η πιο «δεξιά» – αν εξαιρεθεί μια ριζοσπαστική χριστιανοδημοκρατική παράταξη προσκείμενη στον αντιστασιακό αγωνιστή Ψαρουδάκη.
Φυσικά δεν ήταν καθόλου ρόδινα τα πράγματα. Στην περίοδο της χούντας υπήρχε διάχυτος φόβος μήπως σου φύγει κουβέντα σε φοιτητή που ήταν «άνθρωπος της χούντας» και περνούσε αρκετός καιρός στις νέες γνωριμίες για να ανοιχτείς σε πολιτικά ζητήματα. Εκτός από την ανελευθερία και το φόβο υπήρχε η φτώχεια. Ιδιαίτερα οι φοιτητές, που κατάγονταν από αγροτικές οικογένειες με ελάχιστο εισόδημα, έπρεπε να βρουν δουλειά για να τα βγάλουν πέρα και φυτοζωούσαν μένοντας σε μικρά υπόγεια διαμερίσματα. Ένιωθες όμως μια ισχυρή προσδοκία, ότι ως πτυχιούχος θα βρεις εύκολα εργασία. Ιδιαίτερα όσοι σπουδάζαμε στη Φυσικομαθηματική Σχολή ξέραμε ότι είχαμε πολλές επιλογές και πάντως τη δημόσια εκπαίδευση να μας περιμένει πως και πως, γιατί δεν υπήρχαν καθηγητές στις σχετικές ειδικότητες.
Η φοιτητική ζωή είναι πάντα ζυμωμένη με οράματα και ιδανικά, με όνειρα και φιλοδοξίες. Είναι τόπος ολοκλήρωσης της νεανικής προσωπικότητάς σου και εφαλτήριο για να κατακτήσεις τη ζωή μέσα από τον αγώνα της γνώσης αλλά και από τους συλλογικούς, κοινωνικούς αγώνες. Όσοι ζήσαμε εκείνες τις εποχές στο μεταίχμιο της μεταπολίτευσης ξέραμε ότι γευόμαστε σημαντικά γεγονότα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας του τόπου μας, που υποσχόταν ένα προοδευτικό μέλλον – την πρώτη μακρά περίοδο δημοκρατίας της χώρας μας! – και την ευρωπαϊκή πορεία της.
Υ.Γ.
Για τις δύο φοιτητικές εξεγέρσεις έχω αρθρογραφήσει κατ’ επανάληψη στο “ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ” μου.
