Του Νίκου Τσούλια
Συνεχίζω το σύντομο οδοιπορικό στους διάφορους καιρούς των διαβασμάτων μου, θεωρώντας πως κάτι ανάλογο συμβαίνει σε κάθε βιβλιόφιλο και επομένως δεν είναι μια προσωπική υπόθεση, αλλά είναι ένα απόλυτα μορφωτικό και κοινωνικό γεγονός, στο οποίο κάθε άνθρωπος της ανάγνωσης δίνει το δικό του περιεχόμενο και αναδεικνύει το ξεχωριστό του πορτρέτο.
Η δεκαετία του 1980 ήταν – κατά τη γνώμη μου – η πιο πολιτική δεκαετία στη σύγχρονη μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας. Όλα ήταν ή θεωρούσαμε ότι ήταν πολιτικά. Η υπερβολή αυτής της θεώρησης οδήγησε και σε έναν στείρο κομματισμό, που ζημίωσε τελικά το πολιτικό μας σύστημα αλλά και την κουλτούρα του λαού μας. Τα λογοτεχνικά βιβλία είναι πάντα παρόντα σ’ όλους τις εποχές, αν και αριθμητικά υπολείπονταν των αντίστοιχων πολιτικών βιβλίων. Στα βιβλία που με επηρέασαν σημαντικά σημειώνω: «Το διπλό βιβλίο» του Δ. Χατζή, το «Στάλαγκ» του Ο. Πέλλα. Από τη δεκαετία του 1990 άρχισαν να παίρνουν προβάδισμα τα βιβλία των μεγάλων συγγραφέων, Ελλήνων, Ρώσων, Γάλλων κλπ. Σε κάθε περίπτωση ήμουνα λάτρης των κλασικών βιβλίων και απλώς «δειγματοληπτικά» διάβαζα σύγχρονη λογοτεχνία, για να έχω μια άποψη για τα πνευματικά δρώμενα της επικαιρότητας.
Με το πέρασμά μου στην εκπαίδευση άρχισα να διαβάζω συστηματικά – σα να ήμουνα φοιτητής που διάβαζα βιβλία του πανεπιστημίου – τα πιο αξιόλογα εκπαιδευτικά βιβλία και αυτό γιατί ήθελα να κατανοήσω πλήρως τον χώρο της παιδείας, για να λειτουργώ όσο το δυνατόν καλύτερα στο σχολείο αλλά και για να εμπλουτίζω την αρθρογραφία μου στις εφημερίδες. Βιβλία για την κοινωνιολογία, τη φιλοσοφία, την ιστορία της εκπαίδευσης, βιβλία για την εκπαιδευτική πολιτική θα έρχονται και θα επανέρχονται με τρόπο συστηματικό και απόλυτο.
Με την εκλογή μου στην προεδρία της ΟΛΜΕ θα συνεχιστεί η κυριαρχία των διαβασμάτων των εκπαιδευτικών βιβλίων˙ μόνο που τώρα θα προστεθούν βιβλία για την ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική, για τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών της Μεσευρώπης και βιβλία διεθνών οργανισμών (UNESCO, OECD) και φορέων (Educational International, ETUCE). Παράλληλα η ανάγνωση των εφημερίδων παίρνει πιο καθολικό χαρακτήρα με κυρίαρχη αναφορά στην εκπαιδευτική αρθρογραφία όλων των εφημερίδων της χώρας (και της επαρχίας), που έρχονται με τη μορφή αποκομμάτων στην ΟΛΜΕ. Την ίδια εποχή έχει αρχίσει η είσοδος του internet στον κόσμο της ειδησεογραφίας και της επικοινωνίας με τρόπο ορμητικό και επιβλητικό. Τώρα ο ψηφιακός κόσμος διευκολύνει τα μέγιστα στη ροή και στον όγκο μετάδοσης πληροφοριών και γνώσεων και τα διαβάσματά μου μετασχηματίζονται σε πιο γρήγορη και ίσως σε λιγότερο στοχαστική μελέτη.
Οι επόμενοι καιροί με βρίσκουν να κάνω διδακτορική διατριβή στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα στην Ειδική Αγωγή. Τώρα τα διαβάσματα είναι πιο προσανατολισμένα όσο ήταν και στις πανεπιστημιακές μου σπουδές. Από τη μια πλευρά η βιβλιοφιλία μου και από την άλλη το άγχος μου να έχω μεγάλο αριθμό βιβλιογραφίας διάβαζα και ξαναδιάβαζα ό,τι μεγάλο όγκο βιβλίων και σχετικών άρθρων εύρισκα, με αποτέλεσμα να «φουσκώσει» μεν το θεωρητικό μέρος της έρευνας και να «αδυνατίσει» η ίδια η ουσία της έρευνάς μου.
Στη συνέχεια, η επιστροφή μου στο Λύκειο μετά από αρκετά χρόνια αλλάζει για ακόμα μια φορά την κύρια «κοίτη» των αναγνωσμάτων μου. Τώρα τον πρώτο λόγο έχουν τα σχολικά βιβλία των μαθημάτων που διδάσκω και τα αντίστοιχα φροντιστηριακά, ενώ αυξάνει όλο και πιο πολύ το διάβασμα στον ψηφιακό κόσμο. Εγκαταλείπω τον μεγάλο όγκο της εκπαιδευτικής αρθρογραφίας και στρέφομαι με ένταση προς το πολιτικό, το φιλοσοφικό και το κοινωνιολογικό δοκίμιο. Η δημιουργία της δικής μου ιστοσελίδας (Anthologio.wordpress.com) θα μετασχηματίσει ακόμα μια φορά τα διαβάσματά μου. Για πρώτη φορά το γράψιμο θα με απασχολεί και θα με ενθουσιάζει περισσότερο από το διάβασμα. Ίσως να είναι τα μπουκωμένα αναγνώσματα χρόνων και χρόνων που θέλουν να εκφραστούν. Ίσως να είναι ενός είδους ιδιότυπης φιλοδοξίας μου, να αφήνω όσο το δυνατόν περισσότερα «γραπτά σημάδια» της παρουσίας μου. Η ιστοσελίδα ωστόσο θα επηρεάσει και τον τρόπο του διαβάσματός μου, αφού η ανάγκη για καλά ξένα άρθρα προκειμένου να τα αναδημοσιεύσω – και με δεδομένο την απεραντοσύνη της αρθρογραφίας του διαδικτύου – με εξαναγκάζει να τα διαβάζω διαγώνια και επιδερμικά για να κερδίζω χρόνο. Αυτή η ανάγκη της χρησιμοθηρικής όψης του διαβάσματος δεν θα εισχωρήσει όμως στο διάβασμα των έντυπων βιβλίων – όπου η ανάγκη της αποδελτίωσης επιτάσσει την προσεκτική μελέτη – και πιο πολύ των λογοτεχνικών βιβλίων, όπου η απόλαυση της ψυχής είναι το άπαν κάθε συστατικής πράξης του διαβάσματός των.
Οι καιροί των διαβασμάτων μου αλλάζουν και εξελίσσονται στη ροή του χρόνου. Η εστίαση των διαβασμάτων άλλοτε πάει προς το εκπαιδευτικό πεδίο ή προς το αντίστοιχο πολιτικό και φιλοσοφικό πεδίο ή προς το γενικό δοκίμιο και θα συναρτάται με τις εκάστοτε ανάγκες και προτεραιότητες. Αλλά τα βιβλία και τα διαβάσματα είναι όπως και οι φιλίες στη ζωή. Συνήθως μετασχηματίζονται στις διάφορες φάσεις της ηλικίας. Όπως όμως υπάρχουν και οι ακλόνητες, οι σταθερές φιλίες, έτσι υπάρχουν και τα διαχρονικά διαβάσματα και τα «βιβλία – διαμάντια», τα κλασικά βιβλία, γιατί εδώ «κακιά σκουριά δεν πιάνει»…
