Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία: Καλλιέργεια της γλώσσας και του διαλόγου μέσω της οικογένειας (Κριτήριο αξιολόγησης)
Κείμενο 1
Καλλιέργεια της γλώσσας και του διαλόγου μέσω της οικογένειας
Τώρα που ο κορωνοϊός απασχολεί διαρκώς τη ζωή μας, η καραντίνα ήρθε να μας αποδείξει με τον πιο απτό τρόπο τον παιδαγωγικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η οικογένεια στις μέρες μας. Η οικογένεια είναι εκείνη που πέρα από το βασικό ζητούμενο της κάλυψης των εξόδων διατροφής του παιδιού και της φροντίδας της υγείας του, προσφέρει τις βασικές αρχές διαπαιδαγώγησής του. Πρόκειται, σαφώς, για έναν ρόλο πολύ μεγάλης ευθύνης, ο οποίος δεν επιτυγχάνεται πάντοτε με τον αρτιότερο τρόπο, όσο αγαθές προθέσεις κι αν έχουν οι γονείς, καθώς υπάρχουν ή προκύπτουν αρκετά προβλήματα στο πλαίσιο της σύγχρονης οικογένειας.
Ένα, λοιπόν, από αυτά τα προβλήματα που καλείται να λύσει άμεσα η οικογένεια -εκτός από το σχολείο φυσικά- είναι η απουσία διαλόγου σε πάρα πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής. Ο διάλογος επιτρέπει στο άτομο να υιοθετήσει μια πιο διαλλακτική στάση, καθώς ερχόμενο σ’ επαφή με διαφορετικές από τις δικές του απόψεις και κατανοεί πως για τα περισσότερα ζητήματα υπάρχουν συχνά ποικίλοι τρόποι προσέγγισής τους.
Επιπλέον η δυνατότητα κατανόησης των πολλών και διαφορετικών οπτικών πάνω στα διάφορα θέματα, συνιστά πολύ σημαντικό όφελος του διαλόγου, για τον πρόσθετο λόγο ότι εμπλουτίζει και ενισχύει τη συλλογιστική ικανότητα του ανθρώπου. Αν, επομένως, στο πλαίσιο ενός ορθού διαλόγου, το άτομο ακούσει με προσοχή τα αντεπιχειρήματα του συνομιλητή του κατορθώνει να προσεγγίσει το υπό συζήτηση ζήτημα από μία εντελώς νέα οπτική, που διανθίζει τις προσωπικές του απόψεις.
Παράλληλα μέσω του διαλόγου το άτομο καλούμενο να κατανοήσει και να αξιολογήσει την ποιότητα των επιχειρημάτων του συνομιλητή του, εξασκεί την κριτική του ικανότητα και αποκτά αφενός τη δυνατότητα να διατυπώνει, το ίδιο, αξιόλογα και αποτελεσματικά επιχειρήματα, και αφετέρου να εντοπίζει τα ευάλωτα σημεία της «αντίπαλης» επιχειρηματολογίας. Πρόκειται, λοιπόν, για μια διαδικασία ουσιώδους αξίας, ιδίως για τους νέους, μιας και τους επιτρέπει να καταστούν ενεργοί ακροατές με υψηλή ικανότητα αντίληψης και κατανόησης.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι ο σωστός διάλογος χρειάζεται και ορθή χρήση της γλώσσας, πόσο μάλλον στη σύγχρονη Ελλάδα όπου η λεξιπενία είναι ένα χρόνιο πρόβλημα δίχως -μέχρι τώρα- λύση… Ως προς το αυτό λοιπόν αρχικά πρέπει να τονιστεί ότι η γλώσσα αποτελεί ένα πολυδύναμο εκφραστικό μέσο, αφού επιτρέπει στον άνθρωπο να εκφράσει από τις απλούστερες ιδέες ή και πληροφορίες που του είναι αναγκαίες στον καθημερινό βίο, μέχρι τα υψηλότερα διανοήματα που μπορούν να επηρεάσουν βαθύτατα ποικίλες εκφάνσεις της κοινωνίας. Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο, παρατηρούμε ότι η λεξιπενία δεν τείνει να εξαλειφτεί αλλά διογκώνεται…
Η γλωσσική ένδεια, ο περιορισμένος δηλαδή γλωσσικός και εκφραστικός πλούτος αφορά, όμως, όχι μόνο τα νέα άτομα, αλλά και μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού, και υποδηλώνει μια εκτεταμένη ένδειξη αδιαφορίας για την ουσιαστική εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Πολλοί ενήλικες περιορίζονται σε όσα έμαθαν κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής και δεν ασχολούνται ακολούθως με τη διεύρυνση και τον εμπλουτισμό των γλωσσικών και γενικότερων εκφραστικών τους δυνατοτήτων.
Συνάμα, πολλοί νέοι αδιαφορούν για τα γλωσσικά μαθήματα, καθώς θεωρούν πως οι βασικές τους γνώσεις επαρκούν για να καλύψουν τις καθημερινές επικοινωνιακές τους ανάγκες. Αποτέλεσμα αυτής της αδιαφορίας είναι η αδυναμία πολλών νέων -αλλά και ενηλίκων- να εκφραστούν κατά τρόπο πλήρη και γλωσσικά άρτιο.
Συμπερασματικά είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε η ορθή χρήση της γλώσσας και η αγάπη για τον διάλογο να ξεκινούν μέσα από τον θεσμό της οικογένειας ώστε να υπάρχουν τα πρώτα θεμέλια ήδη όταν το παιδί θα κληθεί να χτίσει πάνω σ’ αυτά κατά τη διάρκεια των σχολικών του χρόνων.
(Απόσπασμα άρθρου από το διαδίκτυο)
|
Αντώνυμα-Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής (αυτο-βαθμολογούμενες online) |
Κείμενο 2
ΔΙΧΩΣ ΓΛΩΣΣΑ
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Χουάν Βιθέντε Πικέρας θεωρείται ένας από τους πιο μοναχικούς και αυθεντικούς ποιητές της σύγχρονης ισπανικής ποίησης. Η λογοτεχνική του καλλιέργεια ήταν τελείως προσωπικό του πάθος.
Περπατώ ανάμεσα σε ανθρώπους που περπατούν μιλώντας
γλώσσες που δεν καταλαβαίνω
σε δρόμους που δεν ξέρω πού με πάνε.
Στους τοίχους φράσεις που δεν ξέρω τι λένε,
τι φωνάζουν σιωπηλές.
Μια γυναίκα πλησιάζει
και με ρωτάει κάτι που δεν καταλαβαίνω,
με ξαναρωτά, και πάλι δεν την καταλαβαίνω.
Φαίνεται όνειρο μα είμαι ξυπνητός.
Κι έτσι, μέρες τώρα θα μπορούσα να πω χρόνια,
συνήθισα σιγά σιγά να μην καταλαβαίνω.
Τη συμπάθησα τούτη την άγνοια,
την έλλειψη που είμαι, την πραϋντική
χαρά να μην μπορώ να επικοινωνήσω.
Θυμάμαι ότι ο Κανέττι ονειρευόταν έναν άνθρωπο
που δεν μιλούσε καμιά από τις γλώσσες του κόσμου.
Juan Vicente Piqueras, Αθήνα, μετ: Κώστας Βραχνός, Γαβριηλίδης, 2014
Α.) Με ένα σύντομο σημείωμά σας (70-80 λέξεις) να αποδώσετε συνοπτικά και χωρίς δικά σας σχόλια το περιεχόμενο των τεσσάρων πρώτων παραγράφων του κειμένου 1.
Μονάδες 15
Β.1 Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΘΟΣ, σύμφωνα με το κείμενο 1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας με συγκεκριμένη αναφορά σ’ αυτό.
α) Η δυνατότητα κατανόησης του συνομιλητή μας αποτελεί όφελος του διαλόγου.
β) Ο διάλογος επιτρέπει στο άτομο να κάνει συμβιβασμούς, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων.
γ) Η διαπαιδαγώγηση των παιδιών μέσω της οικογένειας σχετίζεται κυρίως με τη φροντίδα τους από τους γονείς.
δ) Η γλωσσική ένδεια, στις μέρες μας, αφορά τους νέους και τους ενήλικες που δεν συνέχισαν μετά το σχολείο στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
ε) Το άτομο μέσα από τον διάλογο επιτυγχάνει αφενός να εμπλουτίσει τις προσωπικές του απόψεις αφετέρου να μιλάει ορθά.
Μονάδες 15
Β.2
α) Ποιο είναι το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο κείμενο; Να ερμηνεύσετε την επιλογή αυτή του συγγραφέα λαμβάνοντας υπόψη σας τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε, καθώς και το κοινό στο οποίο απευθύνεται.
β) Τι εννοεί με τη φράση «ο σωστός διάλογος… λύση», ο αρθογράφος στην πέμπτη παράγραφο του κειμένου 1; Να αναπτύξετε τη σκέψη του σε ένα κείμενο 40 – 50 λέξεων).
Μονάδες 15
Β.3 Πόσο αποτελεσματικό κρίνετε τον τίτλο του κειμένου 1 με κριτήρια την πληροφορικότητα και την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη;
Μονάδες 10
Γ. Συσχετίζοντας τον τίτλο με το περιεχόμενο του ποιήματος (κείμενο 2) να σχολιάσετε το κύριο θέμα που πιστεύετε ότι τίθεται σε αυτό. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με κειμενικές ενδείξεις γράφοντας ένα κείμενο 100 – 150 λέξεων.
Μονάδες 15
Δ. Ο αρθογράφος του κειμένου 1 υποστηρίζει τη θέση ότι «Η γλώσσα σε κάθε περίπτωση αποτελεί ένα πολυδύναμο εκφραστικό μέσο, αφού επιτρέπει στον άνθρωπο να εκφράσει από τις απλούστερες ιδέες ή και πληροφορίες που του είναι αναγκαίες στον καθημερινό βίο, μέχρι τα υψηλότερα διανοήματα που μπορούν να επηρεάσουν βαθύτατα ποικίλες εκφάνσεις της κοινωνίας». Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες του κειμένου, να γράψετε -με την ιδιότητά σας ως μαθητές / μαθήτριες- ένα κείμενο 300 – 400 λέξεων, το οποίο θα δημοσιευθεί στο περιοδικό του σχολείου σας, αναφερόμενοι στους τρόπους που θα συμβάλουν στην προάσπιση της γλώσσας μας, αρχής γενομένης μέσα από την οικογένεια.
Μονάδες 30
Επιμέλεια: Δ. Χρυσόπουλος, Φιλόλογος
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Ο αρθρογράφος επισημαίνει ότι η καλλιέργεια του διαλόγου και η ορθή χρήσης της γλώσσας είναι σημαντικό να ξεκινούν μέσα από την οικογένεια. Αρχικά, τονίζει ότι η οικογένεια διαδραματίζει έναν ρόλο πολύ μεγάλης ευθύνης για το παιδί, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει και αρκετά προβλήματα, ένα εκ των οποίων είναι η απουσία διαλόγου από την καθημερινή ζωή. Τέλος, προσθέτει ότι ο διάλογος επιτρέπει στο άτομο να κατανοήσει τις διαφορετικές οπτικές πάνω σε πολλά θέματα, ενώ παράλληλα εξασκεί την κριτική του ικανότητα.
Β.1
1. Σωστό (Επιπλέον η δυνατότητα κατανόησης των πολλών και διαφορετικών οπτικών πάνω στα διάφορα θέματα, συνιστά πολύ σημαντικό όφελος του διαλόγου)
2. Σωστό (Ο διάλογος επιτρέπει στο άτομο να υιοθετήσει μια πιο διαλλακτική στάση, καθώς ερχόμενο σ’ επαφή με διαφορετικές από τις δικές του απόψεις, κατανοεί πως για τα περισσότερα ζητήματα υπάρχουν συχνά ποικίλοι τρόποι προσέγγισής τους).
3. Λάθος (Η οικογένεια είναι εκείνη που πέρα από το βασικό ζητούμενο της κάλυψης των εξόδων διατροφής του παιδιού και της φροντίδας της υγείας του, προσφέρει τις βασικές αρχές διαπαιδαγώγησής του).
4. Λάθος (Η γλωσσική ένδεια, ο περιορισμένος δηλαδή γλωσσικός και εκφραστικός πλούτος αφορά, όμως, όχι μόνο τα νέα άτομα, αλλά και μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού)
5. Λάθος (Πολλοί ενήλικες περιορίζονται σε όσα έμαθαν κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής και δεν ασχολούνται ακολούθως με τη διεύρυνση και τον εμπλουτισμό των γλωσσικών και γενικότερων εκφραστικών τους δυνατοτήτων).
Β.2
α) Στο κείμενο 1 κυριαρχεί το γ’ ενικό πρόσωπο. Ο συγγραφέας υιοθετεί τη συγκεκριμένη επιλογή καθώς με τον τρόπο αυτό προσδίδει αντικειμενικότητα, αμεροληψία, ουδετερότητα, αφού οι επισημάνσεις του φαίνονται αναμφισβήτητες και γενικώς αποδεκτές. Παράλληλα, το γ’ ρηματικό πρόσωπο αποστασιοποιεί τον συγγραφέα του άρθρου από τη συμμετοχή και τον καθιστά αντικειμενικό παρατηρητή. Ταυτόχρονα, καθιστά το μήνυμα γενικόλογο και του προσδίδει καθολικό κύρος για αυτό χρησιμοποιείται για γενίκευση σκεπτικού, προκειμένου να προκύψουν συμπεράσματα με ευρύτερη ισχύ και αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό.
β) Με τη συγκεκριμένη φράση ο αρθογράφος εννοεί ότι η λεξιπενία κυριαρχεί στις μέρες μας, αφού η ελληνική γλώσσα διαρκώς υποβαθμίζεται καθώς όλο και περισσότεροι είναι εκείνοι που υιοθετούν μία διάλεκτο γεμάτη ξενόφερτες λέξεις και εκφράσεις, θέτοντας στο περιθώριο τον εκφραστικό πλούτο που έχει η γλώσσα μας και ταυτόχρονα υποβαθμίζοντάς την.
Β.3 . Ο τίτλος του πρώτου κειμένου είναι δηλωτικός του περιεχομένου αφού σχετίζεται με το θέμα του. Ταυτόχρονα έχει κυριολεκτική λειτουργία γλώσσας και σχετίζεται με το ύφος του κειμένου που είναι σοβαρό, ουδέτερο και αυστηρό. Σε κάθε περίπτωση είναι σύντομος και προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αφού αναφέρεται σε ένα επίκαιρο θέμα.
Γ. Στο ποίημά του «Δίχως Γλώσσα» ο Juan Vicente Piqueras αναφέρεται στην έλλειψη επικοινωνίας που παρατηρείται στον σύγχρονο άνθρωπο. Ο τίτλος που αποφασίζει να χρησιμοποιήσει είναι άκρως εύστοχος και αναδεικνύει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το περιεχόμενο του ποιήματος. Όπως, χαρακτηριστικά αναφέρει, ο κόσμος παρότι μιλάει την ίδια γλώσσα, στην ουσία δεν επικοινωνεί ο ένας με τον άλλο… Οι περισσότεροι, χαμένοι στα καθημερινά τους προβλήματα, δεν συνηθίζουν να υιοθετούν τον διάλογο ως μία μορφή επικοινωνίας ώστε να βρουν ένα διέξοδο στα ζητήματα που τους απασχολούν. Αντιθέτως, επικοινωνούν μόνο για τα απολύτως απαραίτητα, νιώθοντας όλοι ξένοι μεταξύ τους. Μάλιστα, ο ποιητής, μέσα από τις εικόνες που χρησιμοποιεί, αισθητοποιεί το συγκεκριμένο πρόβλημα, που όσο περνούν τα χρόνια αυξάνεται με δραματικές επιπτώσεις και το χειρότερο είναι ότι όλοι μας αρχίζουμε και συνηθίζουμε στην αποξένωση. Τέλος, δεν είναι τυχαίο που το ποιητικό υποκείμενο αποφασίζει να επικαλεστεί έναν σημαντικό συγγραφέα όπως ο Κανέτι, για να δώσει ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα στα όσα τον απασχολούν, υπογραμμίζοντας ότι για εκείνον το μεγάλο του όνειρο ήταν ένας άνθρωπος «που δεν θα μιλούσε καμία από τις γλώσσες του κόσμου».
Δ.
Άρθρο – Χρειάζεται τίτλο
Πρόλογος
Στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται όλο και περισσότερο το φαινόμενο ο διάλογος και η ορθή χρήση της γλώσσας να απουσιάζουν από τον θεσμό της οικογένειας, ο οποίος βιώνει μία σημαντική κρίση λόγω των πολύπλοκων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που μαστίζουν τη χώρα μας.
Κυρίως θέμα
Παρά την ιδιαίτερη αξία που έχει ο διάλογος στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, αλλά και στην πολιτική πραγματικότητα του τόπου, η σύγχρονη εμπειρία δείχνει πως οι άνθρωποι ελάχιστα κατορθώνουν να επωφεληθούν από αυτόν, αφού στην πράξη καταφεύγουν είτε σε παράλληλους εριστικούς μονολόγους είτε σε επιφανειακές συζητήσεις.
Ο έντονος ανταγωνισμός τόσο σε επίπεδο ατόμων, όσο και σε πολιτικό επίπεδο, ωθεί στην αποζήτηση της προσωπικής επικράτησης και όχι στην εύρεση της αλήθειας και της κοινά επωφελούς επιλογής. Παράλληλα πρέπει να τονιστεί ότι οι άνθρωποι σήμερα δεν διακρίνονται για τη διαλλακτικότητα και την άνεση να δεχτούν νέες αντιλήψεις αφού μοιάζουν περισσότερο «ταμπουρωμένοι» στις προσωπικές τους πεποιθήσεις.
Εκτός όμως από την απουσία διαλόγου στη σύγχρονη ζωή εκλείπει σε μεγάλο βαθμό και η σωστή χρήσης της γλώσσας από τον άνθρωπο με άμεση συνέπεια την λεξιπενία και τη γλωσσική ένδεια. Πολλοί ενήλικες περιορίζονται σε όσα έμαθαν κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής και δεν ασχολούνται ακολούθως με τη διεύρυνση και τον εμπλουτισμό των γλωσσικών και γενικότερων εκφραστικών τους δυνατοτήτων. Συνάμα, πολλοί νέοι, αλλά και ενήλικες, υιοθετούν λέξεις, όρους και εκφράσεις από άλλες γλώσσες -ιδίως από την αγγλική- σε τομείς που αφορούν κυρίως την τεχνολογία και τη διασκέδαση.
Όμως, η διαφύλαξη και η σωστή εκμάθηση της γλώσσας θα πρέπει να συνιστά βασική επιδίωξη του σχολείου, αλλά και συνειδητή προσπάθεια από το ίδιο το άτομο. Είναι σημαντικό, επομένως, οι γονείς να κατορθώσουν έγκαιρα να βοηθήσουν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν την εξέχουσα σημασία που έχει η άρτια γνώση της μητρικής γλώσσας. Καίρια ως προς αυτό είναι η μετάδοση του μηνύματος μέσω του προσωπικού παραδείγματος των προσώπων που συμμετέχουν στη διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση των νέων.
Παράλληλα, η οικογένεια οφείλει, σε κάθε περίπτωση, καθότι αποτελεί τον πρώτο φορέα κοινωνικοποίησης του ατόμου να αρχίσει να χτίζει πάνω στον διάλογο και την ορθή χρήση της γλώσσας ώστε το γόνιμο αυτό έδαφος να καλλιεργηθεί στη συνέχεια μέσα από το σχολείο. Επίσης, ωφέλιμο κρίνεται να οδηγεί τα παιδιά στη φιλαναγνωσία ώστε να διευρύνεται το λεξιλόγιό τους και παράλληλα να εξασκούν την κριτική τους ικανότητα.
Επίλογος
Σίγουρα, η γλώσσα μας αποτελεί ένα πολυδύναμο εκφραστικό μέσο το οποίο όμως θα πρέπει να καλλιεργηθεί πρωτίστως μέσα από το οικογενειακό περιβάλλον των νέων και μετέπειτα από το σχολείο.
Επιμέλεια: Δ. Χρυσόπουλος, Φιλόλογος
