Τελικά θα επιστρέψουμε στη φυσική τάξη ή μιλάμε για τη νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα;
Βαδίζοντας ένα χρόνο πλέον μέσα στην πανδημία, πολλές καταστάσεις που μέχρι τα τέλη του 2019 έμοιαζαν πολύ μακρινές ή/και εντάσσονταν στην πραγματικότητα της επόμενης δεκαετίας, είναι πλέον καθημερινότητα.
Ήδη διαβάζουμε άρθρα και μελέτες για την υβριδική εργασία που θα συνδυάζει την εξ αποστάσεως εργασία με την παρουσία στο φυσικό χώρο, την τηλεργασία και αρκετά ακόμη. Φυσικά μέσα από όλες αυτές τις ανακατατάξεις και πρωτόγνωρες συνθήκες, δεν θα μπορούσαν να μην δημιουργηθούν και νέα δεδομένα σε ένα ζωτικό πεδίο της κοινωνίας που δεν είναι άλλο από την εκπαίδευση.
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, και γενικότερα η φιλοσοφία της διαδικτυακής μάθησης, τα τελευταία χρόνια είχε εδραιωθεί σημαντικά κυρίως σε πεδία που αφορούσαν την άτυπη μάθηση, τη δια βίου εκπαίδευση και άλλες νέες μορφές (ακόμα και μεικτής μάθησης) που απαντώνται με τη λογική moocs & elearning προγραμμάτων από καταξιωμένους φορείς και πανεπιστήμια τόσο του εξωτερικου όσο και της Ελλάδας. Ήδη το Ε.Α.Π. μετρούσε αρκετά χρόνια παρουσίας στην Ελληνική ακαδημαϊκή πραγματικότητα. Ωστόσο, λοιπές βαθμίδες τις εκπαίδευσης (προσχολική-πρωτοβάθμια-δευτεροβάθμια), μορφές και πτυχές εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων όπως ο επαγγελματικός προσανατολισμός, η φροντιστηριακή εκπαίδευση κ.λπ. είτε δεν είχαν εφαρμόσει καθόλου το κομμάτι της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είτε το αξιοποιούσαν σε πάρα πολύ μικρό ποσοστο το οποίο αποτελούσε την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Για παράδειγμα, στο σύνολο των 2000 περίπου φροντιστηρίων στη χώρα, πλέον δύσκολα θα εντοπίσει κάποιος φροντιστηριακή μονάδα που δεν υλοποιεί με άρτιο τρόπο τα διαδικτυακά μαθήματά της.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι δημόσια και ιδιωτική, τυπική και άτυπη εκπαίδευση και γενικότερα διάφορες μορφές και βαθμίδες της πλέον λειτουργούν -κατά κοινή ομολογία- σε ικανοποιητικό επίπεδο, τίθεται πλέον ένα πολύ σημαντικό ερώτημα. Αν θα επιστρέψουμε σύντομα στη φυσική τάξη απρόσκοπτα, αν θα επιστρέψουμε στο «οικείο μοντέλο» εκπαίδευσης ή αν βαδίζουμε προς κάτι νέο. Παράλληλα, αν είναι η ευκαιρία να χτίσουμε μια νέας μορφής εκπαιδευτική διαδικασία και πραγματικότητα με πολλαπλά οφέλη, ή αν κάτι τέτοιο είναι περιττό.
Οι απόψεις είναι πολλές, αλληλοσυγκρουόμενες αλλα και συχνά αλληλεπιδρούν. Για παράδειγμα, δύσκολα κάποιος θα αρνηθεί πως για μαθητές σε ακριτικά χωριά και μέρη, η τηλεκπαίδευση δεν ήταν κάτι που βοήθησε σημαντικά. Από την άλλη, εξίσου δύσκολα κάποιος θα αρνηθεί πως η απουσία της επαφής και της κοινωνικοποίησης στη σχολική αίθουσα είναι δυσαναπλήρωτη από οποιαδήποτε εκπαιδευτική τεχνολογία όσο άρτια δομημένη και αν είναι.
Ποιες είναι όμως οι διάφορες προσεγγίσεις των ειδικών και των στελεχών;
Η βραβευμένη Christine Greenhow , αναπληρώτρια καθηγήτρια εκπαιδευτικής τεχνολογίας στο MSU, σε σχετικό άρθρο της στην επίσημη ιστοσελίδα του αμερικανικού Πανεπιστημίου, απαντά τα ακόλουθα, σε σχετικές ερωτήσεις:
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής μάθησης, σε σύγκριση με την προσωπική μάθηση στην τάξη;
Η διαδικτυακή μάθηση μπορεί να είναι εξίσου καλή ή ακόμη καλύτερη από τη δια ζώσης μάθηση στην τάξη. Η έρευνα έδειξε ότι οι μαθητές στην ηλεκτρονική μάθηση είχαν καλύτερη απόδοση από εκείνους που έλαβαν δια ζώσης εκπαίδευση, αλλά πρέπει να γίνει σωστά. Η άρτια δομημένη διαδικτυακή μάθηση συνδυάζει στοιχεία όπου οι μαθητές πηγαίνουν με τον δικό τους ρυθμό, στον δικό τους χρόνο, και είναι έτοιμοι να σκέφτονται βαθιά και κριτικά για το κάθε θέμα.
Ποια είναι τα μειονεκτήματα;
Α: Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τους βασικούς τους στόχους και να αξιοποιήσουν τις τεχνολογικές δυνατότητες για να επιτύχουν. Χρησιμοποιώντας εύστοχα τη διαδικτυακή συνομιλία, το φόρουμ συζήτησης, τα βίντεο μαθήματα, τις διαδικτυακές συναντήσεις κ.λπ. ώστε προσφέρουν ευκαιρίες για να κάνουν τους μαθητές να αφοσιωθούν περισσότερο. Το μειονέκτημα είναι ότι αυτά τα πράγματα χρειάζονται πάρα πολύ δουλειά. Οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν απλώς να σκανάρουν το βιβλίο, να καταγράψουν το μάθημα, να το βάλουν στο διαδίκτυο και να περιμένουν την ίδια ή καλύτερη μάθηση…
Υπάρχουν κοινωνικά, αναπτυξιακά ή άλλα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα της εικονικής εκπαίδευσης;
Μια πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι η ανεπαρκής πρόσβαση στην τεχνολογία και την υποδομή που απαιτείται για την εικονική εκπαίδευση. Με τον ίδιο τρόπο που η χώρα μας επένδυσε στην τεχνική μας υποδομή (όπως π.χ. το δίκτυο των αυτοκινητοδρόμων), αυτή η πανδημία έχει επισημάνει την ανάγκη για παρόμοια επένδυση στην τεχνολογική μας υποδομή στην εκπαίδευση και όχι μόνο και, πέρα από αυτό, η έρευνα αναδεικνύει και την ανάγκη για πρόσθετες υποστηρικτικές δομές που απαιτούνται για όλους τους μαθητές προκειμένου να επέλθει η αποτελεσματική μάθηση με τη χρήση της τεχνολογίας. Οι μαθητές χωρίς αξιόπιστο, γρήγορο Διαδίκτυο, κατάλληλες συσκευές για σχολική εργασία ή άτομα γύρω τους για βοήθεια, δεν θα καρπωθούν τα οφέλη της εκ αποστάσεως/εικονικής εκπαίδευσης.
Υπάρχουν οφέλη ή μειονεκτήματα της διαδικτυακής μάθησης που αφορούν ειδικά τα πανεπιστήμια;
Έχοντας διδάξει και μελετήσει προσωπικά και διαδικτυακά μαθήματα από το 2012, βλέπω τα οφέλη της διαδικτυακής και υβριδικής μάθησης ειδικά για τις πανεπιστημιακές δομές. Οι εργαζόμενοι επαγγελματίες, οι διεθνείς φοιτητές και άλλοι μπορούν να λάβουν την υψηλής ποιότητας εκπαίδευση που απαιτείται για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους δίχως γεωγραφικούς και άλλους περιορισμούς. Η προσφορά προγραμμάτων σπουδών με δύο τρόπους, όπως κάνουμε στο MSU, σημαίνει ότι οι διαδικτυακοί φοιτητές μπορούν να μάθουν παράλληλα με τους φοιτητές στην πανεπιστημιούπολη, φέρνοντας μια ποικιλία εμπειριών σε τάξεις από τις οποίες επωφελούνται όλοι. Το μέλλον της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης δίνει στους μαθητές επιλογές, τις οποίες οι σημερινές τεχνολογίες καθιστούν εφικτές.
Παράλληλά η νέα αυτή πραγματικότητα επηρέασε και άλλες εκπαιδευτικές διαδικασίες οι οποίες μπορεί να μη λαμβάναν τόπο μέσα σε μια σχολική αίθουσα αλλά γινόταν -κατά κύριο λόγο- δια ζώσης. Μια από αυτές ήταν και ο επαγγελματικός προσανατολισμός. Σύμφωνα με τον Δρ Ταουσάνη Χρήστο, σύμβουλο σταδιοδρομίας & συγγραφέα βιβλίων επαγγελματικού προσανατολισμού, εδώ η πραγματικότητα της πανδημίας μάλλον λειτούργησε περισσότερο θετικά.
«Η νέα πραγματικότητα της πανδημίας επηρέασε θετικά την παροχη υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού καθώς πλέον ολοένα και περισσότεροι γονείς και παιδιά εξοικειώθηκαν με την εξ αποστάσεως συμβουλευτικη ενώ με τα νέα δεδομένα, ακόμη και από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές, μαθητές Λυκείου αντιλήφθηκαν ότι μπορούν να έχουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα επαγγελματικού προσανατολισμού εξ αποστάσεως. Το γεγονός μάλιστα ότι ήδη βασικές διαδικασίες όπως τα τεστ κλίσεων και ενδιαφερόντων γινόταν on line, συνετέλεσε ώστε και το δικό μας το έργο και το αποτέλεσμα να είναι εξίσου αποτελεσματικό εξ αποστάσεως όπως λάμβανε χώρα προγενέστερα η δια ζώσης συμβουλευτική».
Βέβαια, η συμβουλευτική και ο επαγγελματικός προσανατολισμός δεν ήταν οι μόνες από τις εκπαιδευτικές πτυχές και υπηρεσίες που θα λέγαμε ότι ωφεληθήκαν από τη νέα πραγματικότητα ή που δεν διαφοποιήθηκε το παραγόμενο αποτέλεσμα. Μέσα στην πανδημία τα διαδικτυακά μαθήματα και ειδικά τα MOOC’s όπου εκ φύσεως ήταν πιο ευέλικτα γνώρισαν παγκοσμίως μεγάλη άνθηση. Εξάλλου είναι δεδομένο πως η διαδικτυακή μάθηση είναι πιο ευέλικτη για όσους επιθυμούν να μάθουν με τον δικό τους ρυθμό όπως και προκρίνεται ως καλύτερη για ορισμένους τύπους προσωπικότητας. Για παράδειγμα, έχει αναφερθεί σε αρκετές μελέτες πως στα φυσικα μαθησιακά περιβάλλοντα η δια ζώσης παραδοσιακή διδασκαλία δεν είναι τόσο αποτελεσματική για ς μαθητές που δεν έχουν την ικανότητά να επικεντρώνονται στην τάξη. Από την άλλη, για πιο εσωστρεφείς προσωπικότητες, η διαδικτυακή μάθηση είναι λιγότερο ενθαρρυντική, πιο ήσυχη και υπάρχει λιγότερη πίεση για συμμετοχή.
Σε κάθε περίπτωση, από πολλά εκπαιδευτικά στελέχη, προτείνεται μάλλον ένας συγκερασμός τόσο των σπουδαίων παιδαγωγικών χαρακτηριστικών που διαθέτει η φυσική διδασκαλία όσο και των σημαντικών διευκολύνσεων που προσφέρει η εξ αποστάσεως. Το μόνο σίγουρο είναι πάντως, πως ο μεγάλος κερδισμένος στη συνείδηση όλων είναι η τηλεκπαίδευση με την οποία εξοικειώθηκε ο μαθητικός πληθυσμός στις περσότερες χώρες του πλανήτη!
Επιμέλεια Σύνταξης EMPLOY EDU Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας
