Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Τελικά, παρότι η ανακοίνωση των βάσεων, όπως αναμενόταν, θα γινόταν μέσα στον Αύγουστο, το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων μας εξέπληξε θετικά -είναι η αλήθεια αυτή τη φορά- και πλέον κάθε υποψήφιος γνωρίζει τη σχολή της επιτυχίας του, ενώ όσοι δεν τα κατάφεραν έχουν περισσότερο χρόνο στη διάθεσή τους προκειμένου να σχεδιάσουν τις επόμενες κινήσεις τους.
Λίγες ημέρες πριν, όμως, είχε ανακοινωθεί και η ύλη των πανελλαδικών εξετάσεων 2022 – 2023, η οποία σε γενικές γραμμές αν εξαιρέσουμε κάποιες μικρές αλλαγές σε Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά, δεν έχει ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις… Για το λόγο αυτό σήμερα και μέσα από την πάντα φιλόξενη στήλη του «www.filologikos–istotopos.gr» θα κάνουμε μια πρώτη «ανάγνωση» αυτής εστιάζοντας τόσο στο μάθημα της «Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας» των ΓΕΛ όσο και σ’ αυτό των «Νέων Ελληνικών» των ΕΠΑΛ τα οποία και είναι κοινά για όλους τους υποψηφίους.
Η Νεοελληνική Γλώσσα
και Λογοτεχνία στα ΓΕΛ
Αρχικά, πρέπει να τονιστεί ότι η εξέταση των υποψηφίων είναι ενιαία για τη Νεοελληνική Γλώσσα και τη Λογοτεχνία της Γ’ τάξης των Γενικών Λυκείων και γίνεται σε κείμενα λογοτεχνικά και μη λογοτεχνικά τα οποία δεν εμπεριέχονται στα διδακτικά βιβλία του υπουργείου που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, ενώ ως εξεταστέα ύλη ορίζονται δραστηριότητες με τις οποίες υπηρετείται και ελέγχεται η επίτευξη των σκοπών και των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων της διδασκαλίας του μαθήματος.
Ειδικότερα, για τη Νεοελληνική Γλώσσα, οι υποψήφιοι πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται σε δραστηριότητες και να απαντούν σε ερωτήματα που απορρέουν από κείμενα που αναφέρονται σε κάποιον ή κάποιους από τους θεματικούς άξονες, όπως αυτοί ορίζονται στο πρόγραμμα σπουδών. Πιο συγκεκριμένα, καλούνται να κατανοούν τη γλωσσική μορφή των κειμένων και τα κειμενικά τους χαρακτηριστικά, τη σχέση που έχει η γλώσσα και η οργάνωση του κειμένου με την περίσταση και το σκοπό της επικοινωνίας αλλά και να ερμηνεύουν και να προσεγγίζουν κριτικά τα κείμενα με στόχο τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο αναπαριστώνται ιδέες, αντιλήψεις, προκαταλήψεις για τον άνθρωπο, την κοινωνία και τον κόσμο.
Παράλληλα, καλούνται να συγκρίνουν κείμενα ως προς τις δύο προηγούμενες διαστάσεις με στόχο τον εντοπισμό ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ των κειμένων ως προς τη γλώσσα, το μέσο, τους σημειωτικούς τρόπους, το κειμενικό είδος, τις αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, τον τρόπο προσέγγισης του θέματος κ.λπ. αλλά και να παράγουν κείμενα, με βάση τα μελετώμενα κείμενα. Στόχος φυσικά είναι ο μετασχηματισμός των γλωσσικών και νοηματικών δομών (σημασιών) των κειμένων, η συνοπτική παρουσίαση του περιεχομένου των κειμένων και η διατύπωση και έκφραση δικών τους απόψεων, σε επικοινωνιακό πλαίσιο, σχετικά με συγκεκριμένα ερωτήματα που τίθενται στα κείμενα αναφοράς.
Για τη Λογοτεχνία, οι υποψήφιοι θα πρέπει να είναι σε θέση να τοποθετούνται με ένα ερμηνευτικό σχόλιο στο θέμα ή ερώτημα που οι ίδιοι πιστεύουν ότι θέτει το κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες μεταξύ τους ή και με στοιχεία συγκειμένου, με σκοπό να τεκμηριώνουν τις προσωπικές θέσεις και ανταποκρίσεις τους.
Πιο συγκεκριμένα, ο μαθητής αναμένεται να είναι σε θέση να εντοπίσει ποιο είναι, κατά τη γνώμη του, το θέμα του κειμένου, να καταγράψει τα ερωτήματα που απορρέουν από τον τρόπο που χειρίζεται ο συγγραφέας το θέμα του αλλά και να αξιολογήσει ποιο από τα ερωτήματα παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον ίδιο στηρίζοντας σ’ αυτό το ερμηνευτικό του σχόλιο.
Τέλος, οι μαθητές και οι μαθήτριες οφείλουν να τεκμηριώνουν τις απαντήσεις τους με αναφορές στο κείμενο ή σε συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες. Τα κριτήρια με τα οποία κρίνεται η πληρότητα των απαντήσεων των μαθητών και των μαθητριών είναι η ποιότητα (αλήθεια και ακρίβεια των δεδομένων), η ποσότητα (η επάρκεια των στοιχείων), η συνάφεια του περιεχομένου με τον επικοινωνιακό στόχο και η σαφήνεια σε επίπεδο έκφρασης και διατύπωσης του περιεχομένου.
Φυσικά, θα ήταν παράλειψη να μην τονιστεί ότι προκειμένου οι μαθητές να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στις διαδικασίες κατανόησης των κειμένων και στις διαδικασίες παραγωγής λόγου, προτείνεται να αξιοποιούν το γλωσσάρι όρων που περιέχεται στους Φακέλους Υλικού με την υποσημείωση ότι οι όροι αυτοί αποτελούν εργαλεία προσέγγισης των κειμένων και όχι αυτοσκοπό.
Τα «Νέα Ελληνικά» στα ΕΠΑΛ
Στο μάθημα των «Νέων Ελληνικών» της Γ’ τάξης Ημερήσιου και Εσπερινού ΕΠΑΛ, πρώτιστα, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι στη διδακτέα – εξεταστέα ύλη του μαθήματος περιλαμβάνεται η ύλη των σχολικών εγχειριδίων του μαθήματος που διδάσκεται και στις τρεις τάξεις. Στόχος της αξιολόγησης του υποψηφίου στο πλαίσιο του μαθήματος είναι γενικότερα η συνολική αποτίμηση των αναγνωστικών και επικοινωνιακών εν γένει γλωσσικών του δεξιοτήτων.
Σε γενικές γραμμές οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι ο υποψήφιος καλείται να απαντήσει γραπτά σε ερωτήσεις ποικίλων τύπων (ανοικτού, κλειστού τύπου, πολλαπλών επιλογών, αντιστοίχισης κ.λπ.) που αφορούν σε ένα κείμενο μη λογοτεχνικό (δημοσιογραφικό ή πληροφοριακό ή επιστημονικό άρθρο, συνέντευξη, κριτική, ομιλία, επιστολή, επιφυλλίδα, δοκίμιο) και σε ένα κείμενο λογοτεχνικό (ποίημα, διήγημα, μυθιστόρημα, θεατρικό κείμενο). Τα κείμενα που δίνονται στους υποψηφίους προς κατανόηση και αυτά που καλούνται οι ίδιοι να παραγάγουν αναφέρονται σε θέματα που είναι κοντά στα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές τους και υποστηρίζονται από τα σχολικά εγχειρίδια. Τέτοια θέματα είναι οι σχέσεις του ανθρώπου με το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, τρόποι επικοινωνίας, ανθρωπιστικές αξίες και ανθρώπινα δικαιώματα, προβλήματα της σύγχρονης ζωής, ζητήματα κοινωνικοποίησης των νέων, παιδείας, επιστήμης και τεχνολογίας.
Υ.Γ. Εύχομαι ολόψυχα καλή σταδιοδρομία σε όλα τα παιδιά που κέρδισαν τη θέση τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και πλέον καλούνται να λάβουν «πρωταγωνιστικό» ρόλο στα φοιτητικά έδρανα. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους ανεξαιρέτως! Όσοι δεν τα καταφέρατε, μην απογοητεύεστε. Λύσεις υπάρχουν και μάλιστα πολλές για αυτό και σε επόμενο άρθρο μας θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε αναλυτικά τις κυριότερες από αυτές!
