Το υπαρξιακό πρόσημο της γραφής
Δε γράφεις επειδή θέλεις να πεις κάτι… γράφεις επειδή έχεις κάτι να πεις.
Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ (F. Scott Fitzgerald)
Η γραφή αποτελεί μια δεξιότητα στην οποία οφείλει να ασκηθεί το παιδί από τα πρώτα χρόνια της μύησής του στο θαυμαστό κόσμο των γραμμάτων. Η ικανότητα στη γραφή και στην ανάγνωση είναι το πρώτο μέλημα του εκπαιδευτικού αλλά και ο διακαής πόθος των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης πλέον, εφόσον μέχρι και τη λήξη της σχολικής θητείας η ικανότητα αυτή είναι επαπειλούμενη και επισφαλής, όπως αποδεικνύεται και από τα απογοητευτικά αποτελέσματα του διαγωνισμού PISA. Κι αυτό, εφόσον η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητα των νέων, σχολική ή μη, αλλά και η αδιαφορία για τον έντυπο λόγο οδηγεί στην αναπόφευκτη συρρίκνωσή της.
Ο Πλάτων στο Φαίδρο του είναι επικριτικός απέναντι στη γραφή και υποστηρίζει πως «η γραφή δεν ευνοεί αλλά βλάπτει τη μνήμη, την ικανότητα δηλαδή της ψυχής να φέρει από μέσα της πράγματα στην επιφάνεια· είναι απλώς ένα μέσο υπενθύμισης», μια αυταπάτη της σοφίας, καθώς πιστεύει πως ο άνθρωπος γίνεται σοφός και αποκτά την αξιόπιστη γνώση μόνο με τη διδαχή, με τη διδασκαλία μέσω της προφορικής επαφής. Αποτελεί η γραφή, επομένως, σύμφωνα με τον Πλάτωνα μια μοναχική διαδικασία που απομακρύνει από την καθαρή γνώση μέσω της αλληλεπίδρασης, άποψη που σήμερα δε θα ήταν ανεκτή, όπως ασφαλώς και στη εποχή του φιλοσόφου.
Στη σύγχρονη παιδαγωγική η γραφή αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ των γνωστικών δεξιοτήτων των μαθητών, που εξελίσσουν ή τουλάχιστον οφείλουν να εξελίσσουν διά βίου την τεχνική της γραφής προκειμένου να αντεπεξέρχονται σε πλήθος αναγκών της καθημερινότητας, να επικοινωνούν κυρίως, αλλά και να αφήνουν την προσωπική τους σφραγίδα, ή να συντηρούν τη μνήμη. Είναι η γραφή δηλωτική του προσωπικού πολιτισμού του καθενός, αλλά και η Λυδία λίθος του μορφωτικού του επιπέδου. Συγκαταλέγεται στις βασικές στοχεύσεις της εκπαίδευσης και αξιολογείται άμεσα μέσα από το μάθημα της Έκθεσης στις Πανελλήνιες εξετάσεις, έμμεσα μέσω των λοιπών μαθημάτων και διά βίου μέσα από τη διεκπεραίωση των επαγγελματικών ή άλλων υποχρεώσεων σε κάθε τομέα του επιστητού. Ο αναλφαβητισμός στις μέρες μας επιδρά αρνητικά στον ψυχισμό του ανθρώπου, δυσχεραίνει την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων και αποχρωματίζει πολιτικά το άτομο, το οποίο καθίσταται αόρατο σε κοινωνίες αρκετά απαιτητικές, αλλά και παγερά αδιάφορες απέναντι στην ανεπάρκεια εγγραμματισμού.
Αυτό που θα ήταν χρήσιμο να τονιστεί και πηγάζει από τη ρήση τους Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ είναι ότι όλες οι εκπαιδευτικές καινοτομίες οφείλουν να στηριχτούν ακριβώς πάνω σε αυτό. Οι προκλήσεις της εποχής είναι πολλές και δεν εξαντλούνται μόνο στην πολυεπίπεδη επαγγελματική κατάρτιση. Αυτό που πρέπει να γίνει βίωμα και στόχευση ζωής είναι ότι μαθαίνουμε να γράφουμε όχι μόνο γιατί πρέπει ή γιατί θέλουμε να αποτυπώσουμε τις σκέψεις μας και τις γνώσεις μας στο χαρτί, αλλά γιατί κάτι έχουμε να πούμε. Και αυτό το κάτι είναι που στοιχειοθετεί τη ύπαρξή μας και τη θέση μας στην κοινωνία και τον κόσμο. Ο εσωτερικός κόσμος, η ψυχή, που θα έλεγε και ο φιλόσοφος των Ιδεών, οφείλει να κοινωνεί με το θείο, με τον κόσμο των ιδεών αρχικά, και όλη αυτή γνωστική συσσώρευση να αναζητά σε ένα δεύτερο στάδιο διέξοδο στη γραφή. Η γραφή οφείλει να είναι ανάγκη και όχι έργο καταναγκαστικό. Οφείλει να είναι η εσωτερική φωνή του μαθητή, η οπτική του πάνω στα πράγματα, η κριτική τους επεξεργασία και όχι η καταγραφή τους.
Η γραφή είναι η φωνή της σκέψης και η λαχτάρα της έκφρασης. Είναι η χαρά της αναζήτησης των διαφορετικών σημαινομένων της λέξης στα διαφορετικά περιβάλλοντα και η μαγεία της ανακάλυψης νέων νοημάτων μέσα από τις πολλαπλούς συνδυασμούς της.. Ένα αποθετήριο σαρκωμένων εννοιών που λαχταρούν να γράψουν τη δική τους ιστορία, να διαδραματίσουν το δικό τους ιστορικό ρόλο, που μπορούν ενδεχομένως να συνδέσουν το παρελθόν με το μέλλον, το ορατό με το αόρατο, το αφηρημένο με το συγκεκριμένο, την ύπαρξη με την ανυπαρξία.
Οι μαθητές πρέπει να δουν τη γραφή αρχικά ως παιχνίδι ανακάλυψης και ως δέσμευση. Μια δέσμευση προσωπική, μια ομολογία πίστης σε ό, τι αποκαλύψει η σκέψη, το συναίσθημα, η φαντασία. Ο εκπαιδευτικοί οφείλουν να εξηγήσουν ότι η ανταμοιβή, η επιβράβευση είναι ένας νέος ζωντανός κόσμος, ένα νέο οικοδόμημα με γερά θεμέλια πάνω στα οποία καλούνται συνεχώς να χτίζουν. Γράφοντας μαθαίνουν. Μαθαίνουν τη γλώσσα, τους κανόνες της, τις διαφορετικές χρήσεις της, την πρωτεϊκή διάστασή της, το λεξιλογικό της εύρος, τους πολιτισμικούς ιριδισμούς της. Κυρίως όμως μαθαίνουν τον εαυτό τους, τα όριά τους. Πρόκειται ουσιαστικά για μια κοινωνική πτυχή εγγραμματισμού άμεσα συνδεδεμένη όχι μόνο με τη γνώση καθαυτή, αλλά και με την ταυτότητά τους. Εν συνόψει, με την ίδια τους την ύπαρξη.
