Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 9 Η αλληγορία του σπηλαίου: η παιδεία(Κριτήριο αξιολόγησης)

Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 9 Η αλληγορία του σπηλαίου: η παιδεία(Κριτήριο αξιολόγησης)

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία 518b-519a

Δεῖ δή, εἶπον, ἡμᾶς τοιόνδε νομίσαι περὶ αὐτῶν, εἰ ταῦτ’ ἀληθῆ· τὴν παιδείαν οὐχ οἵαν τινὲς ἐπαγγελλόμενοί φασιν εἶναι τοιαύτην καὶ εἶναι. Φασὶ δέ που οὐκ ἐνούσης ἐν τῇ ψυχῇ ἐπιστήμης σφεῖς ἐντιθέναι, οἷον τυφλοῖς ὀφθαλμοῖς ὄψιν ἐντιθέντες.

Φασὶ γὰρ οὖν, ἔφη.

Ὁ δέ γε νῦν λόγος, ἦν δ’ ἐγώ, σημαίνει ταύτην τὴν ἐνοῦσαν ἑκάστου δύναμιν ἐν τῇ ψυχῇ καὶ τὸ ὄργανον ᾧ καταμανθάνει ἕκαστος, οἷον εἰ ὄμμα μὴ δυνατὸν ἦν ἄλλως ἢ σὺν ὅλῳ τῷ σώματι στρέφειν πρὸς τὸ φανὸν ἐκ τοῦ σκοτώδους, οὕτω σὺν ὅλῃ τῇ ψυχῇ ἐκ τοῦ γιγνομένου περιακτέον εἶναι, ἕως ἂν εἰς τὸ ὂν καὶ τοῦ ὄντος τὸ φανότατον δυνατὴ γένηται ἀνασχέσθαι θεωμένη· τοῦτο δ’ εἶναί φαμεν τἀγαθόν.

Ἦ γάρ;

Ναί.

Τούτου τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, αὐτοῦ τέχνη ἂν εἴη, τῆς περιαγωγῆς, τίνα τρόπον ὡς ῥᾷστά τε καὶ ἀνυσιμώτατα μεταστραφήσεται, οὐ τοῦ ἐμποιῆσαι αὐτῷ τὸ ὁρᾶν, ἀλλ’ ὡς ἔχοντι μὲν αὐτό, οὐκ ὀρθῶς δὲ τετραμμένῳ οὐδὲ βλέποντι οἷ ἔδει, τοῦτο διαμηχανήσασθαι.

Ἔοικεν γάρ, ἔφη.

Αἱ μὲν τοίνυν ἄλλαι ἀρεταὶ καλούμεναι ψυχῆς κινδυνεύουσιν ἐγγύς τι εἶναι τῶν τοῦ σώματος—τῷ ὄντι γὰρ οὐκ ἐνοῦσαι πρότερον ὕστερον ἐμποιεῖσθαι ἔθεσι καὶ ἀσκήσεσιν—ἡ δὲ τοῦ φρονῆσαι παντὸς μᾶλλον θειοτέρου τινὸς τυγχάνει, ὡς ἔοικεν, οὖσα, ὃ τὴν μὲν δύναμιν οὐδέποτε ἀπόλλυσιν, ὑπὸ δὲ τῆς περιαγωγῆς χρήσιμόν τε καὶ ὠφέλιμον καὶ ἄχρηστον αὖ καὶ βλαβερὸν γίγνεται.

 

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. α. σφεῖς: Σε ποια λέξη ή φράση του αρχαίου κειμένου αναφέρεται η αντωνυμία;

(Μονάδες 1)

β. ἡ δὲ τοῦ φρονῆσαι παντὸς μᾶλλον θειοτέρου τινὸς τυγχάνει: ποια λέξη εννοείται με τη φράση ἡ δὲ ;

(Μονάδες 1)

γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο (μονάδες 4), και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 4).

Α. Κατά τον Σωκράτη η γνώση είναι κάτι που εμφυτεύεται στον άνθρωπο.

Β. Η φρόνηση ως αρετή της ψυχής καλλιεργείται με τον εθισμό και την άσκηση

Γ. Η αρετή της φρόνησης αποβαίνει πάντα ωφέλιμη για τον άνθρωπο.

Δ. Η τέχνη της παιδείας στρέφει την ψυχή στην ορθή κατεύθυνση.

(Μονάδες 8)

2. «εἰς τὸ ὄν καὶ τοῦ ὄντος τὸ φανότατον», «τῆς περιαγωγῆς»: Αξιοποιώντας τους παραπάνω όρους του κειμένου να εξηγήσετε πώς αντιλαμβάνεται ο Σωκράτης την έννοια της παιδείας. Να καταγράψετε δυο διαφορετικές γλωσσικές επιλογές που χρησιμοποιεί ώστε να γίνει περισσότερο κατανοητός.

(Μονάδες 10)

3. Να ταξινομήσετε τα ακόλουθα γεγονότα στην κατάλληλη χρονική σειρά ξεκινώντας από το παλαιότερο χρονικά (ένδειξη 1) και καταλήγοντας στο νεότερο χρονικά (ένδειξη 5):

α. Ο Αριστοτέλης έφτασε στην Αθήνα για να σπουδάσει στην Ακαδημία.

β. Η είδηση για τον θάνατο του Αλέξανδρου έφτασε στην Αθήνα.

γ. Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με την αγωγή του Αλέξανδρου.

δ. Ο Πλάτων επισκέφθηκε για τρίτη φορά τη Σικελία.

ε. Ο Πλάτων γεννήθηκε στην Αθήνα από αριστοκράτες γονείς.

1.

2.

3.

4.

5.

 

(Μονάδες 10)

4. Να απαντήσετε στα ακόλουθα ζητούμενα:

Α.

ὄψιν: γράψτε ένα ομόρριζο επίθετο στα νέα ελληνικά

περιακτέον: από ποιο ρήμα παράγεται το επίθετο;

ἔοικεν: γράψτε ένα ομόρριζο ουσιαστικό στα νέα ελληνικά.

ἦν: γράψτε ένα παράγωγο επίθετο στα νέα ελληνικά

Φασὶ: γράψτε ένα ομόρριζο ουσιαστικό στα νέα ελληνικά

σκοτώδους: γράψτε ένα επίθετο στα νέα ελληνικά με την ίδια κατάληξη

Β. Να γράψετε μία σύνθετη λέξη της Νέας Ελληνικής, με πρώτο συνθετικό καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του αρχαίου κειμένου: ψυχῇ , ὂν , τέχνη ῥᾷστά

Μονάδες 10

 

5. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το πρωτότυπο αλλά και το παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο, να συγκρίνετε την άποψη τού Πλάτωνα για τη δυνατότητα του ανθρώπου για γνώση με τις αντίστοιχες θέσεις του John Locke.

Ο Τζον Λοκ (17ος αιώνας) ανήκει στους εμπειριστές φιλοσόφους. Σύμφωνα με αυτούς, η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται κυρίως ή και αποκλειστικά από τις αισθήσεις.

Όταν γεννιέται ο άνθρωπος, η ψυχή του είναι «άγραφο χαρτί» (tabula rasa). “Αλλά […] το συμπέρασμα που εξάγουν απ’ την καθολική συμφωνία […] είναι μια συλλογιστική απόδειξη που στηρίζεται σε μια αποδεικτική αρχή, που δεν υπάρχει καθόλου, γιατί δεν υπάρχει πραγματικά καμιά αρχή πάνω στην οποία όλοι οι άνθρωποι να συμφωνούν γενικά. Και για να αρχίσω με τις θεωρητικές έννοιες, να δύο απ’ τις περίφημες αρχές στις οποίες δίνουν κατά προτίμηση την ιδιότητα των έμφυτων αρχών: καθετί που είναι, είναι, και είναι αδύνατον ένα πράγμα να είναι και να μην είναι ταυτόχρονα. Αυτές οι προτάσεις θεωρήθηκαν σίγουρα σαν αξιώματα καθολικώς δεκτά, αλλά χρειάζεται προσπάθεια για να παραδεχτούμε ότι υπάρχει μια γενική συμφωνία πάνω σ’ αυτές τις δύο προτάσεις, γιατί υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου γένους που δεν του είναι ακόμα γνωστές. Γιατί πρώτον είναι σαφές ότι τα παιδιά και οι ηλίθιοι δεν έχουν την παραμικρή ιδέα γι’ αυτές τις αρχές και ότι δεν τις σκέπτονται με κανέναν τρόπο. Αυτό είναι αρκετό για να ανατρέψει το επιχείρημα της καθολικής συμφωνίας, σύμφωνα με το οποίο όλες οι έμφυτες αλήθειες πρέπει να παράγονται αναγκαία. Γιατί το να λέμε ότι υπάρχουν αλήθειες εντυπωμένες μέσα στην ψυχή, η οποία ωστόσο δεν αντιλαμβάνεται τίποτα, αυτό μου φαίνεται πραγματική αντίφαση, επειδή η 3 εντυπωτική ενέργεια δεν μπορεί παρά μόνο να συντελέσει στο να αντιληφθούμε ορισμένες αλήθειες. Αν λοιπόν αυτές οι ισχυρές εντυπώσεις είχαν γίνει πάνω στην ψυχή των παιδιών και των ηλιθίων, πρέπει αναγκαστικά τα παιδιά και οι ηλίθιοι να καταλαβαίνουν αυτές τις εντυπώσεις, να γνωρίζουν τις αλήθειες τις χαραγμένες στο πνεύμα τους και να δίνουν γι’ αυτές τη συγκατάθεσή τους. Αλλά αυτό δε συμβαίνει. Κι έτσι, αφού δεν υπάρχουν απ’ τη φύση εντυπωμένες έννοιες στην ψυχή, πώς αυτές μπορούν να είναι έμφυτες;”

John Locke, Αn Essay Concerning Human Understanding, [Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση], Clarendon Press, Οξφόρδη 1975, βιβλίο Ι, κεφ. ΙΙ, σ. 49- 50)

(Μονάδες 10)

 

 

Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Θουκυδίδης παρουσιάζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των Λακεδαιμονίων εναντίον του Άργους, των Αργείων εναντίον των Φλειασίων και των Αθηναίων εναντίον της Μακεδονίας.

Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος Λακεδαιμόνιοι ὡς ᾔσθοντο τειχιζόντων, ἐστράτευσαν ἐς τὸ Ἄργος αὐτοί τε καὶ οἱ ξύμμαχοι πλὴν Κορινθίων· ὑπῆρχε δέ τι αὐτοῖς καὶ ἐκ τοῦ Ἄργους αὐτόθεν πρασσόμενον. ἦγε δὲ τὴν στρατιὰν Ἆγις ὁ Ἀρχιδάμου Λακεδαιμονίων βασιλεύς. καὶ τὰ μὲν ἐκ τῆς πόλεως δοκοῦντα προϋπάρχειν οὐ προυχώρησεν ἔτι· τὰ δὲ οἰκοδομούμενα τείχη ἑλόντες καὶ καταβαλόντες καὶ Ὑσιὰς χωρίον τῆς Ἀργείας λαβόντες καὶ τοὺς ἐλευθέρους ἅπαντας οὓς ἔλαβον ἀποκτείναντες ἀνεχώρησαν καὶ διελύθησαν κατὰ πόλεις. ἐστράτευσαν δὲ μετὰ τοῦτο καὶ Ἀργεῖοι ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ δῃώσαντες ἀπῆλθον, ὅτι σφῶν τοὺς φυγάδας ὑπεδέχοντο· οἱ γὰρ πολλοὶ αὐτῶν ἐν ταῦθα κατῴκηντο. κατέκλῃσαν δὲ τοῦ αὐτοῦ χειμῶνος καὶ Μακεδόνας Ἀθηναῖοι, Περδίκκᾳ ἐπικαλοῦντες τήν τε πρὸς Ἀργείους καὶ Λακεδαιμονίους γενομένην ξυνωμοσίαν, καὶ ὅτι παρασκευασαμένων αὐτῶν στρατιὰν ἄγειν ἐπὶ Χαλκιδέας τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης καὶ Ἀμφίπολιν Νικίου τοῦ Νικηράτου στρατηγοῦντος ἔψευστο τὴν ξυμμαχίαν καὶ ἡ στρατεία μάλιστα διελύθη ἐκείνου ἀπάραντος· πολέμιος οὖν ἦν. καὶ ὁ χειμὼν ἐτελεύτα οὗτος, καὶ πέμπτον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέμῳ ἐτελεύτα.

Θουκυδίδου Ἱστορίαι 5.83

Λεξιλόγιο αἱρῶ=κυριεύω δῃῶ=λεηλατώ κατακλῄω= αποκλείω καταβάλλω= κυριεύω

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1. Να μεταφραστεί στα Νέα Ελληνικά το παρακάτω απόσπασμα: «τὰ δὲ οἰκοδομούμενα… τοὺς φυγάδας ὑπεδέχοντο·»

Μονάδες 20

2. Για ποιο λόγο οι Αθηναίοι έκαναν θαλάσσιο αποκλεισμό στους Μακεδόνες;

Μονάδες 10

3.α) ἐστράτευσαν δὲ μετὰ τοῦτο καὶ Ἀργεῖοι ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ δῃώσαντες ἀπῆλθον, ὅτι σφῶν τοὺς φυγάδας ὑπεδέχοντο·. Να μεταφέρετε τους κλιτούς τύπους του αποσπάσματος στον  άλλο αριθμό.

β) Να εντοπίσετε δύο ρηματικούς τύπους σε αόριστο και να τους μετατρέψετε στον ίδιο τύπο του ενεστώτα.

Μονάδες 10

4.τὰ δὲ οἰκοδομούμενα τείχη ἑλόντες καὶ καταβαλόντες καὶ Ὑσιὰς χωρίον τῆς Ἀργείας λαβόντες καὶ τοὺς ἐλευθέρους ἅπαντας οὓς ἔλαβον ἀποκτείναντες ἀνεχώρησαν καὶ διελύθησαν κατὰ πόλεις. ἐστράτευσαν δὲ μετὰ τοῦτο καὶ Ἀργεῖοι ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ δῃώσαντες ἀπῆλθον, ὅτι σφῶν τοὺς φυγάδας ὑπεδέχοντο· οἱ γὰρ πολλοὶ αὐτῶν ἐνταῦθα κατῴκηντο.

α)Στο παραπάνω απόσπασμα να αναγνωρίσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις και να επισημάνετε τους όρους που προσδιορίζουν.

β) Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου χειμῶνος. Να αναγνωρίσετε τη μετοχή (μονάδες 2) και να την αναλύσετε (μονάδες 3) στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση.

Μονάδες 10