Νεοελληνική Γλώσσα Γ´ Λυκείου: Επιλεγμένες ασκήσεις από την Τράπεζα Θεμάτων με απαντήσεις(2o Θέμα)

Νεοελληνική Γλώσσα Γ´ Λυκείου: Επιλεγμένες ασκήσεις από την Τράπεζα Θεμάτων με απαντήσεις(2o Θέμα)

 

 1. Στη 2η παράγραφο του Κειμένου 1[Των Νεοελλήνων οι παρέες] να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις με ισοδύναμες νοηματικά λέξεις ή φράσεις (κάνοντας τις αναγκαίες, κατά τη γνώμη σου, αλλαγές στη σύνταξη, αν χρειαστεί), προκειμένου το ύφος λόγου να γίνει πιο απλό.

 

Στην παρέα, σ’ έναν άτυπο κοινωνικό κύκλο του «εμείς», ο νεαρός Έλληνας ποθεί να ανεύρει την αναγκαία για την ύπαρξή του θαλπωρή. Γι’ αυτό και η παρέα, με το να επιτρέπει στο άτομο να διατηρεί ζωντανά τα συστατικά αγαθά του φιλότιμου, εμφανίζεται ως υποκατάστατο της παραδοσιακής κοινότητας. Ζυμωμένη με αναμνήσεις από παρελθόντες χώρους κοινωνικότητας, όπως η γειτονιά, το χωριό, το σχολείο, ο στρατός, σχηματισμένη από χαρακτηριστικά ομοιότητας οφειλόμενα στην ηλικία και στις εκπαιδευτικές και εργασιακές εμπειρίες, αλλά και στα κοινά ενδιαφέροντα για την πολιτική, την επιστήμη ή την τέχνη ή και από μιαν ομοιότητα παραχθείσα από τα ίδια ερωτικά βιώματα, η παρέα αποτελεί προνομιακό χώρο συνεύρεσης του ατόμου με τους ομοίους άλλους.

Ιωάννα Τσιβάκου «Ατομικισμός και φιλία: Η ταυτότητα των νέων Ελλήνων»

Απάντηση

Θαλπωρή → ζεστασιά, στοργή

υποκατάστατο → αναπλήρωμα, ισοδύναμο, εναλλακτική εξέλιξη

Ζυμωμένη → διαμορφωμένη από (ή με), πλασμένη από (ή με)

παραχθείσα → προερχόμενη, που προέρχεται, δημιουργημένη, που δημιουργήθηκε

συνεύρεσης → συνάντησης, σύνδεσης, σχέσης, επικοινωνίας, επαφής.

 

 

 

2. Στο παρακάτω απόσπασμα το πρόσωπο που δίνει τη συνέντευξη χρησιμοποιεί και α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, εκτός από γ΄:

Ο τουρισμός είναι ένας τομέας που χαρακτηρίζεται από την πολλή και σκληρή δουλειά διότι είναι εποχικός και ταυτόχρονα έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αφού πρέπει να καταφέρουμε να προσφέρουμε μοναδικές εμπειρίες στους επισκέπτες μας, 24 ώρες το 24ωρο. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι ο ανθρώπινος παράγοντας του ελληνικού τουρισμού είναι ένα από τα βασικά μας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι, σύμφωνα με μελέτες, το ανθρώπινο στοιχείο του ελληνικού τουρισμού έχει μακράν τα περισσότερα θετικά σχόλια με βαθμολογία που ξεπερνά το 90%.

Να μετασχηματίσεις το κείμενο, χρησιμοποιώντας μόνο το γ’ πρόσωπο, ενικό και πληθυντικό. Ποια αλλαγή παρατηρείς ως προς το ύφος λόγου;

(Τουριστική αγορά εργασίας: τελευταίες εξελίξεις και προοπτικές για την Ελλάδα.)

Απάντηση

Μετασχηματισμός της παραγράφου με χρήση μόνο του γ ́ προσώπου:

Ο τουρισμός είναι ένας τομέας που χαρακτηρίζεται από την πολλή και σκληρή δουλειά διότι είναι εποχικός και ταυτόχρονα έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αφού οι εργαζόμενοι πρέπει να καταφέρουν να προσφέρουν μοναδικές εμπειρίες στους επισκέπτες τους, 24 ώρες το 24ωρο. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι ο ανθρώπινος παράγοντας του ελληνικού τουρισμού είναι ένα από τα βασικά του ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι, σύμφωνα με μελέτες, το ανθρώπινο στοιχείο του ελληνικού τουρισμού έχει μακράν τα περισσότερα θετικά σχόλια με βαθμολογία που ξεπερνά το 90%.

 Με την αποκλειστική χρήση γ ́ προσώπου (ενικού και πληθυντικού) το ύφος του λόγου γίνεται πιο σοβαρό, αποστασιοποιημένο και τυπικό. Ο αρθρογράφος διατυπώνει τις απόψεις του με αντικειμενικότητα, χωρίς να εμπλέκει καθόλου τον εαυτό του σε αυτά που δηλώνει ή ισχυρίζεται. Το κείμενο οπωσδήποτε κερδίζει σε αξιοπιστία, χάνει όμως σε αμεσότητα και συναίσθημα.

 

3. Να περιγράψεις με συντομία τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η νοηματική αλληλουχία ανάμεσα στην 3η και στην 4η παράγραφο του Κειμένου 2 (Πρακτική Φιλοσοφία).

 

Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ’ έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ’ αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).

Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται· οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες.

 

Απάντηση

Οι παράγραφοι 3 και 4 συνδέονται με σχέση προσθήκης. Στη θεματική πρόταση της 3^ης παραγράφου γίνεται η διάκριση των τριών ειδών της φιλίας. Ειδικότερα στις λεπτομέρειες της ίδιας παραγράφου αναφέρονται τα δύο είδη των φιλικών σχέσεων («διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν») και διευκρινίζεται η προσφορά τους στο άτομο με παραδείγματα. Η 4^ηπαράγραφος συμπληρώνει την προηγούμενη, αφού αναφέρεται στο τρίτο είδος («διά το αγαθόν») και επεξηγείται η αξία της με παραδείγματα. Οι δύο παράγραφοι αποτελούν έτσι την ευρύτερη ενότητα της διαίρεσης, η οποία ξεκινά από την 3^η παράγραφο και ολοκληρώνεται στην 4^η.

 

 

4. Να περιγράψεις τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η συνοχή του λόγου και η αλληλουχία των νοημάτων ανάμεσα στην 1η και στη 2η παράγραφο του Κειμένου 1(Οπτικοακουστικά μέσα).

 

Τα οπτικοακουστικά μέσα έχουν εισβάλλει σήμερα και στο παιδικό περιβάλλον. Στη Γερμανία, σύμφωνα με μια έρευνα, η τηλεόραση αποτελεί το πιο προσφιλές μέσο και χρησιμοποιείται πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι μαγνητοσκοπημένες κασέτες και τα εικονογραφημένα βιβλία. Τα οπτικοακουστικά μέσα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του παιδικού κόσμου και η διεργασία των όσων βλέπουν ή ακούν αποτελεί σημαντικό τμήμα των βιωματικών εμπειριών του μικρού παιδιού. Τα οπτικοακουστικά μέσα θα έπρεπε ως εκ τούτου να παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση και μόρφωση των μικρών παιδιών, μακριά από κριτικές συζητήσεις ως προς τη χρησιμότητά τους.

Η σκοπιμότητα της χρήσης των οπτικοακουστικών μέσων εξαρτάται από την ποιότητά τους, την κατάλληλη παιδαγωγική τους ενσωμάτωση και την προσωπική υποστήριξή τους από γονείς, εκπαιδευτικούς ή διδάσκοντες. Αν τα οπτικοακουστικά μέσα χρησιμοποιηθούν με τον κατάλληλο τρόπο για παιδιά, μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη μαθησιακή διαδικασία. Προσφέρουν εναλλαγή στις δραστηριότητες του μαθήματος, καθιστούν δυνατή την πολυαισθητηριακή μάθηση και παρέχουν μια προσωπική πρόσβαση στον διδασκόμενο. Μπορούν να χρησιμεύσουν, επίσης, στη βελτίωση της συγκέντρωσης της προσοχής και της μνήμης.

Απάντηση

Συνοχή του λόγου: Με παράφραση (τέλος 1^ης παραγράφου: ως προς τη χρησιμότητά τους, αρχή 2^ης παραγράφου: ησκοπιμότητα της χρήσης τους.

Αλληλουχία νοημάτων: Στην πρώτη παράγραφο επισημαίνεται η δημοφιλία που έχουν τα οπτικοακουστικά μέσα στα παιδιά και διατυπώνεται η πιθανολογική κρίση «θα έπρεπε ως εκ τούτου … χρησιμότητά τους», ενώ στη δεύτερη παράγραφο γίνεται αναφορά με τον ίδιο τρόπο (υπό προϋποθέσεις, πιθανότητα) στην προσφορά της χρήσης τους.

 

5. Να βρεις στο Κείμενο 2 (Από την «κοινωνία του θεάματος» στον «πολιτισμό της εικόνας») πέντε επίθετα που λειτουργούν ως σχόλια/αξιολογικές κρίσεις του συγγραφέα.

[…] Ο συγκροτηθείς «πολιτισμός της εικόνας» έχει απομακρύνει τον «πολιτισμό του λόγου». Έτσι ο λόγος, νοούμενος ως ομιλία, συνομιλία, διαλεκτική αλλά και ως λογική δύναμη ατροφεί λόγω της κυριαρχίας της εικόνας. Μάλιστα η γνωστή διατύπωση «μία εικόνα, χίλιες λέξεις» ερμηνεύεται κακώς, όταν ο λόγος και η λογική αντικαθίστανται δια της εικόνας και κυρίως από ανθρώπους που δεν διαθέτουν μία ικανοποιητική γνωστική συγκρότηση, αλλά και κριτική ωριμότητα.

Αυτό διαπιστώνεται εύκολα στους συγχρόνους νέους που αδυνατούν να σκεφθούν δια της λογικής διαδικασίας και να καταλήξουν σε ασφαλή συμπεράσματα. Είναι ευνόητο ότι η σκέψη των συγχρόνων νέων είναι εικονοκεντρική και όχι λογοκεντρική. Αλλά, για την αλήθεια, η ευθύνη ανήκει και σε εκείνους που προετοιμάζουν τους νέους να εισέλθουν στην σκληρή κοινωνική πραγματικότητα (λ.χ. η «παιδαγωγική της εικόνας» στα σχολικά εγχειρίδια είναι σε πολλές περιπτώσεις καταστροφική). Εδώ, λοιπόν, διακρίνεται ο παιδαγωγικός ρόλος της εικόνας που οδηγεί στην συγκρότηση της «κοινωνίας της πληροφορίας» και όχι της «κοινωνίας της γνώσεως».[…]

 

Απάντηση

Πέντε επίθετα σχόλια/αξιολογικές κρίσεις: ικανοποιητική, κριτική, ασφαλή, εικονοκεντρική, σκληρή, καταστροφική κ.ά.

 

 

6. Ο Εντγκάρ Μορέν προς το τέλος της απάντησής του στο Κείμενο 2 (Το σχολείο της ζωής) χρησιμοποιεί πρώτο πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο και υποτακτική έγκλιση. Τι θέλει να πετύχει με τις δύο αυτές επιλογές;

[…]

Ουσιαστικά, το σχολείο οφείλει να επιτρέπει στον καθένα να θέλει να υλοποιήσει τις προσδοκίες του, αλλά πάντοτε στους κόλπους μιας κοινότητας. Γι’ αυτό, θα έλεγα ότι εκπληρώνει πλήρως τον ρόλο του όταν κατορθώνει να διδάσκει συνδυασμένα την ιδέα της προσωπικής ευθύνης και της αλληλεγγύης απέναντι στους άλλους. «Να μάθουμε να ζούμε» (η διατύπωση είναι του Ρουσό) σημαίνει να προετοιμαστούμε, για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της προσωπικής μας και της δημόσιας ζωής, να συνειδητοποιήσουμε τους κινδύνους του λάθους και της αυταπάτης, να συμφιλιωθούμε με την αβεβαιότητα, το τυχαίο, το απρόσμενο.

Απάντηση

Με τις δύο γλωσσικές επιλογές τονίζεται πιο εμφατικά η ολοκλήρωση του ρόλου του σχολείου με τη συνδυασμένηδιδασκαλία της ιδέας της προσωπικής ευθύνης και της αλληλεγγύης απέναντι στους άλλους. Αυτή η ιδέα – διπλός στόχος προεκτείνεται νοηματικά στο χωρίο στο οποίο κυριαρχεί το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο και η υποτακτική στιςτελικές προτάσεις, οι οποίες συνδέονται ασύνδετα μεταξύ τους.

 

Α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο: παρότρυνση προς τον δέκτη, διατύπωση ενός συλλογικού αιτήματος, μιας κοινής ανάγκης, ο Εντγκάρ Μορέν δεν εξαιρεί τον εαυτό του από την ευθύνη δράσης για την επίτευξη των σκοπών τηςεκπαίδευσης, για να ευαισθητοποιήσει για την αναγκαιότητα μιας κοινής στόχευσης και δράσης, αφού η εκπαίδευσηείναι κοινωνικός θεσμός, δημόσιο αγαθό.

Υποτακτική: Δηλώνει την επιθυμία για την επίτευξη των σκοπών της εκπαίδευσης, η οποία αποβλέπει στην προετοιμασία για τη ζωή (να προετοιμαστούμε), για να γίνουν πράξη όσα ακολουθούν και προβάλλονται ως κοινά αιτήματα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εποχής μας. Η υποτακτική έγκλιση, σε συνδυασμό με το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο (και την επιλογή του ασύνδετου σχήματος) δηλώνει και προτροπή προς τον αγώνα για τον κοινό στόχο. Δηλώνεται το προσδοκώμενο, ο στόχος (τελικές προτάσεις που εκφέρονται με υποτακτική σε ακολουθία με τηνπροτροπή της υποτακτικής εξάρτησής τους «να προετοιμαστούμε»). Η υποτακτική, τέλος, συμβάλλει στη συνοχή του λόγου ως εξήγηση στη φράση του Ρουσσό, η οποία διατυπώνεται εξίσου με υποτακτική.

 

7. Στο Κείμενο 2 (Το σχολείο της ζωής) παρατηρείται η επιλογή ρημάτων που δηλώνουν αναγκαιότητα. Να βρεις δύο χωρία που επιβεβαιώνουν την παραπάνω παρατήρηση και να δικαιολογήσεις αυτή την επιλογή με κριτήριο το θέμα του κειμένου

Το σχολείο οφείλει να συνδυάζει τρεις θεμελιώδεις αποστολές: την ανθρωπολογική, την εκπολιτιστική, την εθνική. Ανθρωπολογική, γιατί μόνον η πνευματική καλλιέργεια πρέπει να τελειοποιεί τον εξανθρωπισμό του παιδιού, αλλά πρέπει και να βοηθάει τον καθένα να αναπτύσσει τον καλύτερο εαυτό του, καθώς η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ικανή και για το καλύτερο και για το χειρότερο, για να εξυψωθεί ή για να καταπέσει. Εκπολιτιστική, γιατί το ζητούμενο είναι να διαπλαστούν πολίτες ικανοί ταυτόχρονα για ατομική αυτονομία και για ενσωμάτωση στην κοινωνία τους. Εθνική, γιατί το σχολείο οφείλει να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και σκέψης της κοινωνίας.[…]

Απάντηση

Αναγκαιότητα: 1. Το σχολείο οφείλει να συνδυάζει τρεις θεμελιώδεις αποστολές…

 2.«… πρέπει και να βοηθάει τον καθένα να αναπτύσσει τον καλύτερο εαυτό του»

Το κείμενο κάνει λόγο για τον ρόλο του σχολείου ως ένα είδος αποστολής που πρέπει να εκπληρώσει απέναντι στην κοινωνία, γι’ αυτό διατυπώνει την ανάγκη εκπλήρωσης αυτού του ρόλου. Η διατύπωση του μηνύματος με τον τρόπο αυτό ενισχύει τη διάσταση του σχολείου και την αναγκαιότητά του ως κοινωνικού θεσμού.

 

 

8. Να εντοπίσεις δύο τρόπους με τους οποίους οργανώνεται ο λόγος στην 3η παράγραφο του Κειμένου 2(Οι μοναχικοί άνθρωποι έχουν βλέμμα βαθύ). Να δικαιολογήσεις τις επιλογές της κειμενογράφου με βάση την πρόθεσή της σε κάθε περίπτωση.

 

Κοινωνικός δεν είναι ο κοσμικός. Κοινωνικός είναι ο άνθρωπος που μπορεί να συμπαθήσει τον άλλο. Να τον ακούσει με βαθιά προσοχή, να του ανοίξει την καρδιά του. Την κοινωνικότητα την ορίζει η ικανότητα της συμπάθειας και της αλληλοκατανόησης, ενώ την κοσμικότητα η σωματική συνύπαρξη για κάποιου είδους υλική συνεργασία: για να φωτογραφηθούμε, για παράδειγμα, σε κάποιο κοσμικό περιοδικό ή για να ανταλλάσσουμε επισκέψεις με σκοπό να παραμείνουμε σε ένα επίπεδο μελών καλής οικονομικής τάξεως κ.λπ.

Απάντηση

Σύγκριση-αντίθεση : «Κοινωνικός είναι ο άνθρωπος…ενώ την κοσμικότητα η σωματική συνύπαρξη για κάποιου είδους υλική συνεργασία.»

Με τη σύγκριση-αντίθεση διακρίνονται οι έννοιες που αντιπαρατίθενται και προσδιορίζονται οι ουσιώδεις διαφορέςτους. Τονίζεται πιο εμφατικά η έννοια της πραγματικής, ουσιαστικής διάστασης της κοινωνικότητας.

Παραδείγματα : «για να φωτογραφηθούμε, για παράδειγμα, σε κάποιο κοσμικό περιοδικό ή για να ανταλλάσσουμε επισκέψεις με σκοπό να παραμείνουμε σε ένα επίπεδο μελών καλής οικονομικής τάξεως κ.λπ.»

Με τα παραδείγματα γίνεται πιο κατανοητή στον αναγνώστη η έννοια της κοσμικότητας.

ή Ορισμός : «Κοινωνικός είναι…»

Mε τον ορισμό η συντάκτρια διασαφηνίζει την έννοια του κοινωνικού και κοσμικού ανθρώπου προσδιορίζοντας με συντομία και σαφήνεια τις έννοιες αυτές.

 

 

9. Να ξαναγράψεις το απόσπασμα του Κειμένου 1 (στη 2η παράγραφο) (Μοναξιά: η πληγή του 21ου αιώνα): Οι άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται: «Τι κάνω λάθος στις σχέσεις μου με τους άλλους;», «Γιατί δεν μπορώ να αντλήσω γνήσια ικανοποίηση μέσα από τις κοινωνικές μου επαφές;» μεταφέροντας σε πλάγιο λόγο τα λόγια των ανθρώπων που βρίσκονται σε ευθύ λόγο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος λόγου;

Απάντηση

Οι άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται τι κάνουν λάθος στις σχέσεις τους με τους άλλους και γιατί δεν μπορούν να αντλήσουν γνήσια ικανοποίηση μέσα από τις κοινωνικές τους επαφές. Το ύφος λόγου γίνεται πιο αντικειμενικό καισοβαρό, ενώ πριν υπήρχε η ζωντάνια, η οικειότητα κι η αμεσότητα του ευθέος λόγου με την αυτούσια μεταφορά τωνλόγων.

 

10. Στη 2η παράγραφο του Κειμένου 2(Οι μοναχικοί άνθρωποι έχουν βλέμμα βαθύ) η συγγραφέας χρησιμοποιεί ασύνδετο σχήμα λόγου. Να το εντοπίσεις και να εξηγήσεις τους λόγους, για τους οποίους επιλέγει αυτό τον τρόπο σύνδεσης των νοημάτων.

Υπάρχουν άνθρωποι που μπορείς να ζεις μέσα τους χωρίς να ζεις μαζί τους. Όπως και άνθρωποι που ενώ ζεις μαζί τους είναι αδύνατον να ζεις μέσα τους, έγραφε ο Γκαίτε. Με άλλα λόγια, μέσα σε πολυμελή οικογένεια, μέσα σε φασαριόζικη παρέα που γλεντοκοπά, μέσα σε μια ομάδα που εκδράμει, η εσωτερική μοναξιά, η αληθινή γνήσια μοναξιά ενός μέλους μπορεί να φτάνει στην απελπισία. Δεν είναι όλοι γεννημένοι για να παντρευτούν, δεν είναι όλοι γεννημένοι για να γεννούν παιδιά.

Απάντηση

ασύνδετο: μέσα σε πολυμελή οικογένεια, μέσα σε φασαριόζικη παρέα που γλεντοκοπά, μέσα σε μια ομάδα που εκδράμει…

Πυκνότητα-παράθεση πολυπληθών κοινωνικών ομάδων, προκαλεί προβληματισμό και συναισθηματική φόρτιση μέσα από την αντίθεση των τριών πρώτων όρων του με τους δύο επόμενους, επεξηγεί την άποψη του Γκαίτε για την οποία γίνεται λόγος στην αρχή της παραγράφου.

 

11. Στη 2η παράγραφο του Κειμένου 1(«Hθική και οικουμενικές αξίες στον σημερινό κόσμο») επιλέγονται ως τρόποι οργάνωσης των νοημάτων η διαίρεση και η αντίθεση. Να επιβεβαιώσεις την παραπάνω παρατήρηση με δύο σχετικές αναφορές και να εξηγήσεις το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που δημιουργούν.

H ηθική συνδέεται άμεσα με τις αξίες. Για τον Aξέλ Kαν, υπάρχουν δύο είδη αξιών: αυτές που έχουν τιμή και αυτές που είναι ανεκτίμητες, όπως οι ηθικές αξίες. Oι οικονομικές αξίες, που αφορούν τιμές και κέρδη, που είναι διαπραγματεύσιμες και που υπολογίζονται με μαθηματικές πράξεις, είναι οι αξίες που μπορούν να προσδιοριστούν και να εκτιμηθούν. Aντιθέτως, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που μπορεί να ενδιαφέρει τους ανθρώπους, έχει άλλου είδους αξία, ανεκτίμητη.

Απάντηση

Διαίρεση: «υπάρχουν δύο είδη αξιών: αυτές που έχουν τιμή και αυτές που είναι ανεκτίμητες» Με τη διαίρεση αρχικά διακρίνονται ξεκάθαρα τα δύο είδη αξιών και αναλύεται η θεματική πρόταση της παραγράφου.

Αντίθεση : «οι αξίες που μπορούν να προσδιοριστούν και να εκτιμηθούν. Aντιθέτως, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό πουμπορεί να ενδιαφέρει τους ανθρώπους, έχει άλλου είδους αξία, ανεκτίμητη.»

Με την αντίθεση προσδιορίζονται με σαφήνεια οι διαφορές που διακρίνουν αυτά τα 2 είδη αξιών, αφενός οοικονομικός/ μαθηματικός υπολογισμός των πρώτων και αφετέρου ο ουσιώδης ανεκτίμητος χαρακτήρας των δεύτερων. Επίσης, με την αντίθεση τονίζεται το β΄ σκέλος της που αναφέρεται στις ανεκτίμητες (ηθικές) αξίες.

 

 

12. Να περιγράψεις με συντομία τον τρόπο με τον οποίο εξασφαλίζεται η αλληλουχία των νοημάτων στις τέσσερις τελευταίες παραγράφους του Κειμένου 1(«Hθική και οικουμενικές αξίες στον σημερινό κόσμο»)

[…]

Στις ανεκτίμητες αξίες εγγράφονται και αξίες που χαρακτηρίζουμε οικουμενικές. Πολλοί, ωστόσο, θεωρούν ότι ακόμη και οικουμενικές αξίες, όπως τα δικαιώματα του ανθρώπου, υπόκεινται στη σχετικότητα.

O Aξέλ Kαν συμφωνεί με την άποψη αυτή, αλλά διατηρεί τις επιφυλάξεις του. Γνωρίζουμε καλά, λέει, ότι συχνά στην ιστορική πραγματικότητα, τα δικαιώματα του ανθρώπου προβλήθηκαν ως το επιχείρημα των παλαιών αποικιοκρατών, που έλεγαν ότι είχαν ως αποστολή τους να εκπολιτίσουν τους απολίτιστους. Δικαίως, λοιπόν, προβληματιζόμαστε όταν βλέπουμε σήμερα τους αυτοανακηρυχθέντες υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αντιμετωπίζουν με σχετικότητα την ανθρώπινη ζωή, σε περιπτώσεις που οι ίδιοι εμπλέκονται σε πολεμικές συγκρούσεις.

Mας πείθουν άραγε όλοι αυτοί όταν μιλούν για «πόλεμο χωρίς κανένα θύμα»; Oχι ασφαλώς, διότι εννοούν κανένα θύμα στις δικές τους τάξεις, ανεξαρτήτως του αν η άλλη πλευρά θρηνεί αμάχους, γυναίκες και παιδιά που σκοτώνονται από βόμβες. Όλοι αυτοί ξεχνούν ότι το πρώτο από τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι το ότι η ζωή του καθενός έχει την ίδια αξία.

Tα βέλη του Aξέλ Kαν έχουν στόχο την υποκρισία της Δύσης, όσον αφορά στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου. O συνομιλητής του όμως, ο Zερόμ Mπεντέ, υπενθυμίζει ότι η Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Aνθρώπου δεν υπεγράφη μόνον από ορισμένους Δυτικούς. Aνάμεσα στους συντάκτες της ήταν, επί παραδείγματι, ένας Λιβανέζος κι ένας Iνδός. Eίναι σφάλμα, επισημαίνει, να «δυτικοποιούμε» τα δικαιώματα του ανθρώπου, περιορίζοντας έτσι τον οικουμενικό τους χαρακτήρα. Eπιπλέον, προσθέτει ο Mπεντέ, και οι λαοί που ζούσαν σε καθεστώς αποικιοκρατίας, όταν διεκδίκησαν την ανεξαρτησία τους, το έπραξαν στο όνομα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, στα οποία περιλαμβάνεται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και της εθνικής κυριαρχίας στον φυσικό πλούτο.

Απάντηση

Στις παραγράφους αυτές γίνεται αναφορά στα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα που ενώ για άλλους είναι αναμφισβήτητα, για κάποιους, συνήθως ισχυρούς, τίθενται σε αμφισβήτηση. Δίνονται ιστορικά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν τα παραπάνω. Παράλληλα παρατίθενται οι απόψεις 2 φιλοσόφων σχετικά με την οικουμενικότητα ή όχι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την προσπάθεια της Δύσης να περιορίσει το εύρος της ισχύος του στα σύνορα του δυτικού κόσμου. Η αντιπαράθεση των ειδικών συνιστά τη νοηματική ενότητα των τεσσάρων τελευταίων παραγράφων του κειμένου.

 

13. Να εντοπίσεις τρεις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες η συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 (ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ) προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τον δέκτη για την αναγκαιότητα των φυσικών πόρων για την ανάπτυξη.

 

Tο πρώτο συνθετικό της λέξης «αειφορία» είναι το «αεί» που σημαίνει «πάντοτε» Συνεπώς, αειφορία σημαίνει «η γη να φέρει, να έχει πάντοτε και τώρα και στο μέλλον φυσικούς πόρους που είναι απαραίτητοι για τη διατήρηση της ζωής και της ανάπτυξης, όπως το νερό, το έδαφος, ο καθαρός αέρας». Αυτοί οι φυσικοί πόροι είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη. Τίποτα δεν μπορεί να παραχθεί χωρίς νερό και ενέργεια, τίποτα υγιεινό δεν μπορεί να καλλιεργηθεί σε ένα υποβαθμισμένο, διαβρωμένο, ρυπασμένο έδαφος, όλοι έχουμε δικαίωμα να αναπνέουμε καθαρό αέρα. Αν τους φυσικούς πόρους τους χρησιμοποιούμε με σύνεση και σωφροσύνη τότε μπορούν να διατηρηθούν και στο μέλλον και να χρησιμοποιηθούν από τις μελλοντικές γενιές. Αν όχι, θα έρθει καιρός που θα εξαντληθούν τα αποθέματα νερού ή η ρύπανση θα είναι τόσο μεγάλη που το νερό, το έδαφος, ο αέρας δεν θα είναι κατάλληλα για την επιβίωσή μας. Και αυτός ο καιρός δεν αργεί να έρθει. Περίπου σε 100 χρόνια τον υπολογίζουν οι ειδικοί.

Απάντηση

Γλωσσικές επιλογές:

Αντίθεση : «Αν τους φυσικούς πόρους τους χρησιµοποιούµε µε σύνεση… Αν όχι, θα έρθει καιρός που θαεξαντληθούν τα αποθέµατα νερού ή η ρύπανση θα είναι…»

Μικροπερίοδος λόγος : «Αυτοί οι φυσικοί πόροι είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη…Και αυτός ο καιρός δεν αργεί ναέρθει. Περίπου σε 100 χρόνια τον υπολογίζουν οι ειδικοί.»

Eπανάληψη/ ασύνδετο : «Τίποτα δεν µπορεί να παραχθεί χωρίς νερό και ενέργεια, τίποτα υγιεινό δεν µπορεί νακαλλιεργηθεί »

Χρήση οριστικής μέλλοντα: «θα έρθει καιρός που θα εξαντληθούν τα αποθέµατα νερού ή η ρύπανση θα είναι τόσο µεγάλη που το νερό, το έδαφος, ο αέρας δεν θα είναι κατάλληλα για την επιβίωσή µας»

 

 

 

14. Να εντοπίσεις ένα απόσπασμα του Κειμένου 2 (Η ελευθερία μας γίνεται ανελευθερία) στο οποίο ο Θεοφάνης Τάσης επικαλείται την αυθεντία και να εξηγήσεις τη σκοπιμότητα αυτής της αναφοράς στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Μπορούμε να αντιδράσουμε;

Ο Καβάφης σε ένα ποίημά του έγραψε: «Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε». Αυτοί οι στίχοι είναι πυρηνικά ρομαντικοί: περιγράφουν έναν ήρωα που θα συναντήσει κάτι συγκλονιστικό και θα πρέπει να επιλέξει. Λίγοι θα βρεθούμε απέναντι σε ένα τέτοιο δίλημμα, δεν έχουμε τόσο μεγάλες στιγμές. Τα μικρά ναι και τα μικρά όχι έχουν μεγαλύτερη σημασία. Ως προς τη χρήση των αλγορίθμων στην καθημερινότητά μας, δεν θα τεθεί ποτέ ένα ερώτημα ριζικό, επέρχεται βαθμιαία η εξοικείωση, χωρίς να τη συνειδητοποιούμε.

Απάντηση

Ο Θεοφάνης Τάσης κάνει επίκληση στην αυθεντία αναφέροντας κάποιους στίχους του Κωνσταντίνου Καβάφη: «Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε». Στο χωρίο αυτό ο ποιητής αποτυπώνει ένα δίλημμα με το οποίο, κατά τη γνώμη του, έρχονται συχνά αντιμέτωποι οι άνθρωποι. Ευρισκόμενοι μπροστάσε ένα μεγάλο αδιέξοδο ή σε μια κρίσιμη στιγμή της ζωής τους, καλούνται είτε να αποδεχτούν μία κατάσταση, είτε να τηναπορρίψουν και να προχωρήσουν. Η αναφορά του Θεοφάνη Τάση στο καβαφικό αυτό δίλημμα έρχεται ως απάντηση στοερώτημα που του τέθηκε, σε σχέση με το αν μπορούμε να αντιδράσουμε στην έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη ζωή μας δεδομένων των κινδύνων που αυτή συνεπάγεται ως προς την ελευθερία μας. Ο ίδιος, σε αντίθεση με τον Καβάφη, θεωρεί ότιλίγοι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με μεγάλα διλήμματα. Όπως επισημαίνει, «δεν έχουμε τόσο μεγάλες στιγμές», αλλά καλούμαστε να πούμε «τα μικρά ναι και τα μικρά όχι». Ειδικά για το ζήτημα της Τεχνητής Νοημοσύνης, που είναι πράγματι σημαντικό, θεωρεί πως «δεν θα τεθεί ποτέ ένα ερώτημα ριζικό» ώστε να πούμε ένα μεγάλο Ναι ή ένα μεγάλο Όχι. Η εξοικείωσή μας με τη χρήση αλγορίθμων στην καθημερινότητά μας θα γίνει «βαθμιαία και ανεπαίσθητα».

 

15. Να σχολιάσεις την επιλογή της Louise Arbour να αναφερθεί στο κλείσιμο του κειμένου της στον Κόφι Αναν: ποιο σκοπό της εξυπηρετεί και με ποια τεχνική τον επιτυγχάνει; Κείμενο 1 (Ανθρώπινα δικαιώματα, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός)

Σε μία από τις τελευταίες ομιλίες του ως Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, ο Κόφι Ανάν δήλωσε πως θεωρεί ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της θητείας του, το ότι η παγκόσμια προσοχή στράφηκε στον αγώνα ενάντια στη φτώχεια. Είχε τονίσει πως η φτώχεια συνοδεύεται από ένα ιδιαίτερο αίσθημα αδυναμίας και από φαινόμενα προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Κυρίως, όμως, ο Γενικός Γραμματέας αναγνώρισε τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ασφάλεια και την ανάπτυξη ως απαραίτητα συστατικά ενός κόσμου στον οποίο όλοι θα απολαμβάνουν μεγαλύτερη ελευθερία. Καθώς ένας στους επτά κατοίκους αυτού του κόσμου μαστίζεται από την πείνα, η εν λόγω ελευθερία εξαρτάται από την καταπολέμηση της φτώχειας, που αποτελεί μία από τις σοβαρότερες προκλήσεις της εποχής μας για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Απάντηση

Η Louis Arbour, αναφερόμενη στον Κόφι Ανάν, κάνει «επίκληση στην αυθεντία». Στην προκειμένη περίπτωση, στο ζήτημα που την απασχολεί και το οποίο αναλύει (η φτώχεια ως μορφή παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) το πρόσωπο αυτό λειτουργεί ως «αυθεντία», αφού πρόκειται για μία παγκοσμίως καταξιωμένη προσωπικότητα η οποία, λόγω της ιδιότητάς της (Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ) έχει τοποθετηθεί επανειλημμένως δημοσίως υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παραθέτοντας επιλεκτικά κάποιες θέσεις αυτού, η Louis Arbour επιτυγχάνει να τονίσει τη μεγάλη σημασία που δίνει ο Κόφι Ανάν «στον αγώνα ενάντια στη φτώχεια», καθώς και τον συσχετισμό που εκείνος κάνει ανάμεσα στη φτώχεια και στα «φαινόμενα προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας»

–άρα καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων– τα οποία πρέπει να εξαλειφθούν. Οι θέσεις αυτές βέβαια έχουν ήδη αναδειχθεί από την ίδια τη Louis Arbour, συνιστώντας ουσιαστικά τον κορμό του Κειμένου 1. Κατ’ επέκταση, με την επιλογή του Κόφι Ανάν ως αυθεντίας στον επίλογο, η συντάκτρια επιδιώκει –και σε μεγάλο βαθμό πετυχαίνει– να ενισχύσει την αξιοπιστία των βασικών θέσεων που η ίδια έχει υποστηρίξει παραπάνω και έτσι να γίνει πιο πειστική.

 

16. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2[Η συνείδηση αποτελεί ακόμα μεγάλο μυστήριο], ο Θανάσης Ντινόπουλος παραθέτει επιστημονικά δεδομένα και ερευνητικές απόψεις. Να εντοπίσετε δύο σχετικά χωρία που να τεκμηριώνουν τα παραπάνω και να σχολιάσετε την λειτουργία τους λαμβάνοντας υπόψη την ιδιότητα του συνεντευξιαζομένου.

Ο εγκέφαλος αποτελεί το 20% της ανθρώπινης μάζας και καταναλώνει το 20% της ενέργειας, ακόμη και σε καθεστώς ηρεμίας. Ένα μικρό όργανο που μας δίνει μνήμη, βούληση, συνείδηση, συμμετέχει σε όλη μας την ύπαρξη. Ποια είναι η αλήθεια του;

Πράγματι, ο εγκέφαλος καταναλώνει το 20%, ίσως και το 25%, της ενέργειας του ανθρωπίνου σώματος. Όταν ασκούμαστε έντονα, η κατανάλωση ενέργειας στους μυς μας είναι εκατονταπλάσια από την ενέργεια που χρησιμοποιείται όταν καθόμαστε στον καναπέ μπροστά στην τηλεόραση. Αντιθέτως, η έντονη πνευματική συγκέντρωση προκαλεί μια αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας στον εγκέφαλό μας μόλις κατά 1% περίπου σε σχέση με την ενέργεια που καταναλώνουμε σε κατάσταση πλήρους πνευματικής χαλάρωσης. Ό,τι κι αν κάνουμε με τον συνειδητό μας νου, εκείνο που κυριαρχεί στη νοητική μας δραστηριότητα, χρησιμοποιώντας το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας που καταναλώνεται από τον εγκέφαλο, είναι το ασυνείδητο. Όπως λέει ο Λέοναρντ Μλοντίνοφ, «είτε ο συνειδητός σας νους είναι ενεργός είτε όχι, ο ασυνείδητος νους σας εργάζεται σκληρά, εκτελώντας νοητική γυμναστική που ισοδυναμεί με κάμψεις, βαθιά καθίσματα και σπρινταρίσματα».

Απάντηση

Επιστημονικά δεδομένα: «ο εγκέφαλος καταναλώνει το 20%, ίσως και το 25%, της ενέργειας του ανθρωπίνου σώματος», «η έντονη πνευματική συγκέντρωση … πλήρους πνευματικής χαλάρωσης»

Ερευνητική άποψη: «Όπως λέει ο Λέοναρντ Μλοντίνοφ … βαθιά καθίσματα και σπρινταρίσματα».

Ο Θανάσης Ντινόπουλος, όντας επιστήμονας, επιδιώκει να επικοινωνήσει τα στοιχεία που αναφέρει και να πείσει τους αποδέκτες με δεδομένα ερευνών και επίκληση στην αυθεντία. Τα επιλέγει καθώς:

• ενισχύουν την αντικειμενικότητα,
• αυξάνουν την αξιοπιστία και την εγκυρότητα των λεγομένων,
• αποδεικνύουν την έρευνα που έχει γίνει πριν διατυπωθούν οι θέσεις/συμπεράσματα,
• υπογραμμίζουν την ευρυμάθειά του.

 

17. Να επισημάνεις τα ρηματικά πρόσωπα στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 2 (Ο δικός σου χρόνος.) και να αιτιολογήσεις την εναλλαγή τους.

 

Για να μην παρεξηγηθώ, δεν δαιμονοποιώ το καινούργιο – κοροϊδεύαμε το 1995 όσους έπαιρναν μαζί τους το κινητό στην ταβέρνα και το άφηναν επάνω στο τραπέζι, και τώρα, αν φύγω μια μέρα από το σπίτι χωρίς κινητό, νιώθω εξαφανισμένος, ένας άνθρωπος που είναι εκτός εμβέλειας. Είναι πολύ δύσκολο να μην ακολουθείς. Αλλά είναι ακόμη πιο δύσκολο να ορίζεις μόνος σου το μικρό κομμάτι χρόνου και χώρου που σου αναλογεί, να αναπτύσσεις αναλογικές δεξιότητες σε έναν ψηφιακό κόσμο, λίγη καρδιά ακανόνιστη κόντρα στο κανονικό που καταλαμβάνει όλον τον αέρα μας.

Απάντηση

Τα ρηματικά πρόσωπα:

α΄ ενικό πρόσωπο → προσωπική θέση του χρονογράφου

α΄ πληθυντικό πρόσωπο → συλλογικό υποκείμενο, συνυπευθυνότητα, ένταξη του χρονογράφου σε ευρύτερη κοινωνική ομάδα

β΄ ενικό πρόσωπο → ιδιαίτερη αναφορά στον κάθε αναγνώστη προσωπικά, αμεσότητα και οικειότητα

γ΄ ενικό πρόσωπο (ελάχιστη η χρήση του, σε απρόσωπες εκφράσεις, π.χ. είναι αδύνατον, είναι ακόμη πιο δύσκολο κ.λπ.) → άποψη του χρονογράφου, προβαλλόμενη ως αντικειμενική και αληθής

 

Εναλλαγή: Ο χρονογράφος προβάλλει την άποψή του (δεν δαιμονοποιώ το καινούργιο), τηρώντας και τις απαραίτητες επιφυλάξεις (για να μην παρεξηγηθώ), και ταυτόχρονα τεκμηριώνει τη θέση του με στοιχεία από την καθημερινότητα, τα οποία αφορούν είτε το ευρύτερο κοινωνικό σώμα, στο οποίο εντάσσεται (κοροϊδεύαμε το 1995 … τραπέζι), είτε τον εαυτό του αποκλειστικά (εξομολογητικός τόνος: και τώρα αν φύγω … εκτός εμβέλειας). Στη συνέχεια παρουσιάζει τις σκέψεις και τις εκτιμήσεις του ως αντικειμενικές διαπιστώσεις (είναι έως και αδύνατον // είναι ακόμη πιο δύσκολο), απευθυνόμενος ταυτόχρονα στον κάθε αναγνώστη ξεχωριστά, με αμεσότητα και οικειότητα (σαν να χάνεις, να ορίζεις, να αναπτύσσεις κ.λπ.).

 

18. Να βρεις στο Κείμενο 1 (Τα δύο βασικά βάθρα της δημοκρατίας) ένα σημείο στο οποίο ο συγγραφέας οργανώνει τον λόγο του με την τεχνική του ορισμού, να παραθέσεις με συντομία τα χαρακτηριστικά/συστατικά του μέρη και να εξηγήσεις πώς αυτός ο τρόπος οργάνωσης σχετίζεται με το θεματικό κέντρο του κειμένου.

Βασικός όρος της δημοκρατίας, ως πολιτεύματος με βάση το διάλογο, υπήρξε αρχήθεν η ισηγορία, δηλαδή το δικαίωμα όλων εξίσου των πολιτών, παιδευμένων ή απαίδευτων, πλούσιων ή φτωχών, να λάβουν το λόγο στην εκκλησία του δήμου και να μετάσχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων, των καθοριστικών της νομοθεσίας και της κυβερνητικής πολιτικής. Συμπλήρωμα της ισηγορίας ως όρου βασικού της δημοκρατίας υπήρξε και είναι η ισοπολιτεία, δηλαδή το δικαίωμα όλων κατ’ αρχήν των πολιτών να τιμηθούν με την ανάθεση καθηκόντων κυβερνητικών, διοικητικών, δικαστικών, αλλά και αντίστοιχα η υποχρέωσή τους να υπέχουν επίσης κατά ισότητα κάπως τα δημόσια βάρη, όπως φόρους, στράτευση και τα όμοια. Όποια εξέλιξη και αν είχε το πολίτευμα της δημοκρατίας, προπάντων με την ανάπτυξη της αντιπροσωπευτικής μορφής του, επιβεβλημένης από το εδαφικό ή και πληθυσμιακό μέγεθος των μετακλασικών πολιτικών κοινωνιών, η αρχή της ισηγορίας και ισοπολιτείας παραμένει πάντοτε λειτουργικό βάθρο του ελληνογέννητου αυτού πολιτεύματος, αλλά και ονομασμένου οικουμενικά με την ελληνική λέξη δημοκρατία.

Απάντηση

Στην αρχή του Κειμένου 1 δίνεται ο ορισμός της ισηγορίας:

«Βασικός όρος της δημοκρατίας, ως πολιτεύματος με βάση το διάλογο, υπήρξε αρχήθεν η ισηγορία, δηλαδή το δικαίωμαόλων εξίσου των πολιτών, παιδευμένων ή απαίδευτων, πλούσιων ή φτωχών, να λάβουν το λόγο στην εκκλησία του δήμου και να μετάσχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων, των καθοριστικών της νομοθεσίας και της κυβερνητικής πολιτικής».

 

Η Οριστέα έννοια είναι η ισηγορία. Γένος: τα δικαιώματα των πολιτών (το δικαίωμα όλων των πολιτών). Ειδοποιός διαφορά: να λάβουν το λόγο στην εκκλησία του δήμου και να μετάσχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων, τωνκαθοριστικών της νομοθεσίας και της κυβερνητικής πολιτικής.

Ο συντάκτης στο Κείμενο 1 χρησιμοποιεί και σε άλλα σημεία τη μέθοδο οργάνωσης του Ορισμού. Με αυτόν τον τρόπο, διασαφηνίζει τους πολιτικούς όρους που χρησιμοποιεί και κάνει σαφή τα θεμέλια/τα βάθρα τους δημοκρατικού πολιτεύματος, προκειμένου να μην υπάρχουν παρανοήσεις και να αναδειχθούν ως βασικό θέμα τα στοιχεία πουσυναποτελούν τη Δημοκρατία.

 

 

19. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1(Πλανητική η κρίση της Παιδείας) η συγγραφέας διατυπώνει μια αντίθεση. Ποια είναι τα δύο αντιτιθέμενα μέλη και ποιοι είναι οι λόγοι που, κατά τη γνώμη σου, την ωθούν σε αυτή την επιλογή;

Σήμερα βιώνουμε μια κρίση ευρέος φάσματος και διεθνούς κλίμακας. Δεν μιλώ για την παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008. Μιλώ για μια κρίση που περνά απαρατήρητη, η οποία, όμως, μακροπρόθεσμα μπορεί να αποβεί πολύ πιο επικίνδυνη για το μέλλον της δημοκρατίας: μια πλανητική κρίση παιδείας.

Απάντηση

Η συντάκτρια του Κειμένου 1 προβάλλει αντιθετικά στην 1η παράγραφο την παγκόσμια οικονομική κρίση ( 1ο μέλος αντίθεσης) και την πλανητική κρίση της παιδείας (2ο μέλος αντίθεσης). Ο λόγος που το κάνει αυτό είναι, για να τονίσει πως όλοι ενδιαφέρονται για την επίλυση της οικονομικής κρίσης, ενώ έχει παραμεληθεί η κρίση της παιδείας. Από αυτή τη σύγκριση προκύπτει πως η κρίση στην παιδεία είναι σοβαρότερη, δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα και επιδρά αρνητικά στο δημοκρατικό πολίτευμα. Παράλληλα, με την αντίθεση πετυχαίνει να τονίσει το θέμα του άρθρου, την κρίση της παιδείας (δεύτερο σκέλος αντίθεσης) και να εισαγάγει τον αναγνώστη στο θέμα (στόχος της εισαγωγικής παραγράφου).

 

20. Η συγγραφέας στο Κείμενο 1 (Απουσιάζει λόγω ασθενείας) επιλέγει να ξεκινήσει με την αναφορά σε ένα πείραμα. Να σχολιάσεις την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα αυτής της επιλογής.

Στο σύντομο χρονικό διάστημα που διετέλεσα ψυχολόγος σε ένα σχολείο της ελίτ, κάναμε με τη συνάδελφό μου, που είχαμε αντικριστά γραφεία, ένα αθώο πείραμα. Η σκέψη μας ήταν ότι τα παιδιά που προετοιμάζονται να γίνουν οι ηγέτες του κόσμου στερούνται μιας στοιχειώδους παρατήρησης που θα τους φέρει σε επαφή με το πραγματικό, με αυτό που βρίσκεται εμπρός τους. Η εκπαίδευσή τους μπορεί να περιλάμβανε γλώσσες, ταξίδια, γνώσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι τα συντονίζει με την πραγματικότητα ή τα κάνει καλύτερους ανθρώπους. Κάθε φορά που μία από τις δυο μας (τις ψυχολόγους του σχολείου) απουσίαζε, η άλλη έβαζε μια μεγάλη ανακοίνωση στην πόρτα της ότι «Απουσιάζει λόγω ασθενείας». Και η άλλη απέναντι άνοιγε την πόρτα της, για να παρατηρήσει πόσοι από τους μαθητές θα διάβαζαν την εν λόγω –ομολογουμένως ευανάγνωστη– ανακοίνωση. Τα αποτελέσματα για το «αθώο» πείραμά μας ήταν συντριπτικά. ‘Όλα, μα όλα τα παιδιά (άνω των 15 ετών, αφού βρισκόμασταν σε Λύκειο) έμπαιναν στο απέναντι γραφείο, για να ρωτήσουν πού είναι η ψυχολόγος τους. Κανένα τους, όσο χρονικό διάστημα διήρκεσε αυτό το πείραμα, δεν διάβασε την ανακοίνωση.

Απάντηση

Η λέξη πείραμα:

• διευκολύνει την παροχή σχετικών με το θέμα πληροφοριών με συντομία και σαφήνεια, καθώς ενημερώνειγιατί και πώς πραγματοποίησε με τη συνάδελφό της η συντάκτρια το «αθώο» αυτό πείραμα. Η σκέψη μας ήταν ότι τα παιδιά… με αυτό που βρίσκεται εμπρός τους

• προϊδεάζει για ό,τι ακολουθεί, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού (π.χ. ποιο είναι τοαποτέλεσμα του πειράματος;)
• επηρεάζει συναισθηματικά τον/την αναγνώστη/-στρια, καθώς μέσω του πειράματος γίνεται αντιληπτό ότι οι έφηβοι έχουν ανάγκη από κάποιον/-α που ασχολείται συστηματικά με τα συναισθήματα, τις σχέσεις τους κλπ. Όλα, μα όλα τα παιδιά (άνω των 15 ετών, αφού βρισκόμασταν σε Λύκειο) έμπαιναν στο απέναντι γραφείο, για να ρωτήσουν πού είναι η ψυχολόγος τους
• συνδέει νοηματικά τον τίτλο «Απουσιάζει λόγω ασθενείας» με το περιεχόμενο του προς μελέτη κειμένου, καθώς το αθώο πείραμα πραγματοποιήθηκε με την ανάρτηση αυτής της ανακοίνωσης

 

21. Να σχολιάσεις στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1(Απουσιάζει λόγω ασθενείας) τη συνεχή χρήση των ερωτήσεων. Τι πετυχαίνει η συγγραφέας με τα ερωτήματα που θέτει;

Σκεφτόμαστε πόσα παιδιά θα γεννηθούν την ώρα που δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε για την πορεία μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Γιατί τι είναι ένα παιδί σήμερα εάν δεν είναι φορέας της ζωής; Ένας φορέας ελπίδας, μια δύναμη αλλαγής και ανατροπής; Τι είναι ένα παιδί εάν δεν είναι η επένδυση του γονέα, του κράτους και της κοινωνίας στην καλλιέργειά του, στην υγεία του, στη μόρφωσή του και κυρίως στην ηθική του, για να συνεχίσει η ζωή να ανθεί; Τι είναι ένα παιδί εάν δεν είναι η ικανότητά μας να προοδεύσουμε, να μακροημερεύσουμε, να αποκτήσει η χώρα ένα υγιές δυναμικό ανάπτυξης, αξιών και οράματος;

Απάντηση

• προβληματισμό για το τι τελικά θα πρέπει να επιδιώκουμε, για να μεγαλώσει ένα παιδί σωστά. Ένα θέμα που είναι πολύ σοβαρό και σύνθετο και στο οποίο θα πρέπει να δοθεί μία υπεύθυνη απάντηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις,συνήθως, έχουμε αλλεπάλληλα ερωτήματα (κάτι που διαπιστώνουμε ότι ισχύει και στο κείμενο της Μαριαλένας Σπυροπούλου). Γιατί τι είναι ένα παιδί σήμερα εάν δεν είναι φορέας της ζωής; Ένας φορέας ελπίδας, μια δύναμηαλλαγής και ανατροπής; …για να συνεχίσει η ζωή να ανθεί;… να αποκτήσει η χώρα ένα υγιές δυναμικό ανάπτυξης,αξιών και οράματος;
• επιδίωξη να καλλιεργηθεί οεσωτερικός διάλογος, η αυτοκριτική, η κατανόηση των ευθυνών που αναλογούν σε κάθε αναγνώστη/-στρια. Σκεφτόμαστε πόσα παιδιά θα γεννηθούν την ώρα που δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε για τηνπορεία μετά τη γέννηση ενός παιδιού .
• ρητορική ερώτηση, η οποία διατυπώνεται σαν σχήμα λόγου κι όχι για να απαντηθεί, διότι η απάντηση είναι αυτονόητη. Επομένως, ο στόχος των ερωτημάτων είναι να δοθεί η αναγκαία έμφαση σε όσα προαναφέρονται, ναπροκληθεί ενδιαφέρον, συγκίνηση κλπ.

Με τα ερωτήματα αναδεικνύεται ο προβληματισμός που προκαλείται από το πείραμα που έχει περιγραφείπροηγουμένως. Έτσι, δημιουργούνται ερεθίσματα στον/στην αναγνώστη/-στρια να διερωτηθεί για το θέμα και μετά απότην ανάγνωση του κειμένου.

 

 

22. Βρες στο Κείμενο 1(Η νήσος του Πάσχα κι εμείς) ένα σημείο στο οποίο ο συγγραφέας οργανώνει τον λόγο του με την τεχνική της αναλογίας, παράθεσε με συντομία τα δύο μέλη της και εξήγησε πώς αυτός ο τρόπος οργάνωσης σχετίζεται με το θεματικό κέντρο του κειμένου.

[…]

Το ηθικό δίδαγμα αυτής της ιστορίας; Το ηθικό δίδαγμα αφορά εμάς. Βάλτε δίπλα δίπλα τη Νήσο του Πάσχα και τον Πλανήτη Γη, και υπάρχουν μερικές ανησυχητικές ομοιότητες. Απλώς αναλογιστείτε: Η Νήσος του Πάσχα είναι μια κουκκίδα στον απέραντο ωκεανό, η Γη είναι μια κουκκίδα στο απέραντο σύμπαν. Οι νησιώτες δεν είχαν βάρκες για να δραπετεύσουν· εμείς δεν έχουμε διαστημόπλοια, για να μας πάνε μακριά. Η Νήσος του Πάσχα υπέστη αποψίλωση και γνώρισε υπερπληθυσμό· ο πλανήτης μας υφίσταται μόλυνση και υπερθέρμανση.[…] «Η απληστία της ανθρωπότητας είναι απεριόριστη» γράφουν οι αρχαιολόγοι Πολ Μπαν και Τζον Φλένλι στο βιβλίο τους Easter Island, Earth Island (Νησί του Πάσχα, Νησί της Γης). […] Όσο ο πλανήτης εξακολουθεί να θερμαίνεται κι εμείς εξακολουθούμε να καταναλώνουμε και να ρυπαίνουμε, η Νήσος του Πάσχα φαντάζει ως μια τέλεια μεταφορά για το μέλλον μας.

Απάντηση

Αναλογία εντοπίζεται στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 ανάμεσα στη Νήσο του Πάσχα και στον πλανήτη Γη. Η πρώτη υπέστη αποψίλωση και γνώρισε υπερπληθυσμό, ενώ ο δεύτερος υφίσταται μόλυνση και υπερθέρμανση.

Η αναλογία σχετίζεται άμεσα με το θέμα του κειμένου (και την πρόθεση του συντάκτη του) που είναι η ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση, δράση που οφείλεται στην απληστία του και έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή της φύσης και κατ’ επέκταση της ανθρώπινης ζωής.

Αυτό το καταλαβαίνουμε από σχετικές φράσεις που υπάρχουν στην παράγραφο: «Το ηθικό δίδαγμα αυτής της ιστορίας;», «Όσο ο πλανήτης εξακολουθεί να θερμαίνεται κι εμείς εξακολουθούμε να καταναλώνουμε και να ρυπαίνουμε, η Νήσος του Πάσχα φαντάζει ως μια τέλεια μεταφορά για το μέλλον μας.»

 

23. Στην τρίτη, τέταρτη και πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 1 (Λογοτεχνία και κριτική, οι δίδυμες αδελφές) («Βέβαια τις δυσκολίες… συγγραφέα») παρατηρούμε ότι η διαίρεση, η αντίθεση και ο ορισμός χρησιμοποιούνται ως τρόποι οργάνωσης και ενίσχυσης της αλληλουχίας των νοημάτων. Ποια είναι η έννοια που διαιρείται, ποιες αντίστοιχα αυτές που παρουσιάζονται αντιθετικά και ποιες αυτές που ορίζονται;

Βέβαια τις δυσκολίες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, του γραψίματος τις γνωρίζουμε όλοι, και μάλιστα όλοι όσοι βρισκόμαστε σ’ αυτήν την αίθουσα, γιατί όλοι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είμαστε άνθρωποι της γραφής. Εδώ όμως θα ήθελα να τονίσω ότι και στη μια και στην άλλη περίπτωση το γράψιμο προχωρεί μέσα από τη διαδικασία ενός συνεχούς ξεδιαλέγματος, μιας συνεχούς επιλογής. Να σταθώ όμως για λίγο σ’ αυτές τις δύο περιπτώσεις.

Στην πρώτη, την περίπτωση του κειμένου ενός επιπέδου, εκείνον που το γράφει, είτε επειδή του το επιβάλλει κάποια εξουσιαστική αρχή ή θεσμός, είτε επειδή του το υπαγορεύει κάποιος με αυθεντία, είτε ακόμα επειδή του το υποβάλλει ο ίδιος του ο εαυτός, θα τον αποκαλούσα απλώς γραφέα.

Ενώ στη δεύτερη περίπτωση, εκείνον που γράφει ένα κείμενο με πολλαπλά επίπεδα, που δεν προβαίνει στην απλή αποτύπωση ήδη διαμορφωμένων πραγμάτων, αλλά επιχειρεί να τα συλλάβει στην κίνησή τους μέσα από το φίλτρο όσο το δυνατό περισσότερων υποκειμένων, ανασυνθέτοντάς τα όμως μέσα από το δικό του φίλτρο και τελικά τα προτείνει στους άλλους, κάνοντάς τους συναναγνώστες, συνταξιδιώτες, συνενόχους, θα τον έλεγα, όπως άλλωστε τον έχει ονοματίσει η γλώσσας μας, […], συγγραφέα.

Απάντηση

Η έννοια που διαιρείται: η γραφή (που γεννιέται μέσα από τη διαδικασία μιας συνεχούς επιλογής).

Οι έννοιες που παρουσιάζονται αντιθετικά (και ταυτόχρονα αποτελούν τα μέλη της διαίρεσης): από τη μια πλευρά, το κείμενο που διαθέτει ένα μόνο επίπεδο, το απλό δηλαδή κείμενο και από την άλλη πλευρά, το κείμενο που διαθέτει πολλαπλά επίπεδα, το σύνθετο κείμενο που εμπεριέχει πολλές οπτικές γωνίες.

Οι έννοιες που ορίζονται: ο γραφέας (αυτός που γράφει το απλό κείμενο, αποτυπώνοντας ήδη διαμορφωμένες καταστάσεις) και ο συγγραφέας (αυτός που συγγράφει το σύνθετο κείμενο, ανασυνθέτοντας διαφορετικές οπτικές γωνίες και προτείνοντάς τες στους άλλους).

24. «Η οικογένεια που έπαιξε βασικό ρόλο στη μετάβαση από την αγροτική κοινωνία στην κοινωνία των πόλεων στην Ελλάδα, που φρόντισε κατά προτεραιότητα την εκπαίδευση των παιδιών της, την υγεία τους, ακόμη και τα στραβά τους δοντάκια, που είχε ενσωματώσει όλες τις παιδαγωγικές θεωρίες αντιαυταρχισμού, […], αυτή η υπερπροστατευτική μειλίχια οικογένεια θεωρούνταν πλέον από τον ελληνικό κινηματογράφο ότι αποτυπώνει όλες τις αντιφάσεις και τα άγχη αυτής της εποχής, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο θέμα.» Να αντικαταστήσεις τις παραπάνω υπογραμμισμένες λέξεις του χωρίου του Κειμένου 1 (Οικογένεια σε κρίση) (1η παράγραφος) με συνώνυμες, ώστε το ύφος λόγου να γίνει πιο λόγιο.

Απάντηση

«Η οικογένεια που διαδραμάτισε βασικό ρόλο στη μετάβαση από την αγροτική κοινωνία στην αστική κοινωνία στην Ελλάδα, που μερίμνησε κατά προτεραιότητα για την εκπαίδευση των παιδιών της, την υγεία τους, ακόμη και τα στραβά τους δοντάκια, που είχε υιοθετήσει όλες τις παιδαγωγικές θεωρίες αντιαυταρχισμού, […], αυτή η υπερπροστατευτική μειλίχια οικογένεια θεωρούνταν πλέον από τον ελληνικό κινηματογράφο ότι αποτυπώνει όλες τις αντιφάσεις και τα άγχη αυτής της εποχής, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο θέμα.»

 

25. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2(Η τεχνολογικήανάπτυξη στα όριά της) με άλλες συνώνυμες λέξεις ή φράσεις που θα μετατρέψουν τον λόγο από μεταφορικό σε κυριολεκτικό. Ποια αλλαγή παρατηρείς στην πρόθεση του συγγραφέα;

Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους της εποχής μας είναι ο ασταμάτητος ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης. Η ιδέα ότι η τεχνολογία και η επιστήμη θα συνεχίσουν να γεννούν νέες ιδέες, νέες ανακαλύψεις και νέες λύσεις ολοένα και πιο γρήγορα, όπως θεωρούμε ότι συμβαίνει τους τελευταίους δύο αιώνες. Αυτή την ιδέα την ασπάζονται, τη θεωρούν αξιωματική αλήθεια και την αναπαράγουν όλοι. Όλοι; Όχι όλοι. Εδώ και μερικές δεκαετίες κάποιες άλλες φωνές κοιτάνε τα δεδομένα και τα στοιχεία και διαπιστώνουν κάτι το ανησυχητικό. Μια αλλαγή. Μια επιβράδυνση. Μια «Μεγάλη Στασιμότητα». Στο πρόσφατο βιβλίο του «Human Frontiers» ο συγγραφέας και ερευνητής Μάρτιν Μπάσκαρ συνοψίζει όλα αυτά τα δεδομένα που δείχνουν ότι η τεχνολογική έκρηξη των τελευταίων δύο αιώνων ήταν μια εξαίρεση στην ανθρώπινη ιστορία και όχι απαραίτητα μια διαχρονική νέα κανονικότητα.

Απάντηση

γεννούν: δημιουργούν

ασπάζονται: δέχονται, υποστηρίζουν

αξιωματική: δεδομένη, κυρίαρχη,

έκρηξη: μεγάλη ανάπτυξη, πρόοδος

κανονικότητα: συνηθισμένη κατάσταση, φυσιολογικότητα.

 

26. Στην 1η παράγραφο της τοποθέτησής του (Κείμενο 1, Ο αντίκτυπος της Τεχνολογίας) ο Νόαμ Τσόμσκι δίνει μια αναλογία. Ποια είναι τα μέλη της και τι θέλει με αυτήν να τονίσει;

 

Όσο για την τεχνολογία σε σχέση με την εκπαίδευση…βασικά, η τεχνολογία είναι κάτι ουδέτερο. Είναι σαν το σφυρί! Το σφυρί δε νοιάζεται αν το χρησιμοποιείς, για να φτιάξεις ένα σπίτι ή αν ο βασανιστής σπάει με αυτό το κρανίο κάποιου. Το σφυρί μπορεί να κάνει και τα δύο! Το ίδιο και οι νέες τεχνολογίες, το ίντερνετ κλπ. Το Ίντερνετ είναι εξαιρετικά πολύτιμο, αν ξέρεις τι ψάχνεις. Το χρησιμοποιώ καθημερινά για έρευνα και φαντάζομαι ότι όλοι το κάνουμε. Αν ξέρεις τι ψάχνεις, αν έχεις ένα πλαίσιο κατανόησης που σε κατευθύνει σε συγκεκριμένα πράγματα και σου επιτρέπει να ξεσκαρτάρεις πολλά άλλα, τότε γίνεται ένα ιδιαίτερα πολύτιμο εργαλείο. Θα πρέπει βέβαια να είσαι έτοιμος να αναρωτηθείς: «έχω το σωστό πλαίσιο;» Μπορεί να χρειάζεται τροποποιήσεις, ή να ξανασκεφτώ την οπτική μου. Δεν μπορείς όμως να αναζητάς τις όποιες πληροφορίες, χωρίς να έχεις ένα σχετικά ξεκάθαρο πλαίσιο που να κατευθύνει την έρευνά σου, που να σε βοηθά να ξεχωρίσεις το ασήμαντο από το σημαντικό, τι θα πρέπει να ακολουθήσεις και τι όχι, τι θα απορρίψεις και τι θα χρειαστεί να αναπτύξεις. Δεν γίνεται κανείς βιολόγος με το να του δώσεις πρόσβαση στη βιβλιοθήκη βιολογίας του Χάρβαρντ και να του πεις: «ρίξε μια ματιά!». Δεν θα του δώσει τίποτα. Και το Ίντερνετ είναι το ίδιο πράγμα, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Αν δεν ξέρεις τι ψάχνεις, αν δεν έχεις κατανόηση του ουσιώδους, με την προϋπόθεση βέβαια ότι είσαι έτοιμος να αναθεωρήσεις αν τα πράγματα φαίνεται να παίρνουν λάθος δρόμο, αν δεν τα έχεις αυτά, τότε η εξερεύνηση του διαδικτύου γίνεται μια τυχαία συλλογή ψευδοδεδομένων (factoids) που δεν σημαίνουν τίποτα.

Απάντηση

Η αναλογία στην αρχή της παραγράφου γίνεται ανάμεσα στην τεχνολογία στην εκπαίδευση και στο σφυρί. Στόχος του Τσόμσκι είναι να εξηγήσει ότι η τεχνολογία είναι ουδέτερη, ότι εξαρτάται από τον άνθρωπο αν θα τη χρησιμοποιήσει σωστά θέτοντάς την σε ένα σωστό πλαίσιο και αξιολογώντας, κατανοώντας και ερμηνεύοντάς την ανάλογα. Αυτό είναι και το θεματικό κέντρο του αποσπάσματος της τοποθέτησής του, καθώς επικεντρώνεται στο διαδίκτυο (τεχνολογία στην εκπαίδευση). Με την αναλογία εισέρχεται στο θέμα του με πρωτότυπο τρόπο και δίνοντας ερέθισμα προβληματισμού στον αποδέκτη του μηνύματος.

 

27. Να περιγράψεις τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται νοηματικά οι τρεις πρώτες παράγραφοι του Κειμένου 2(Η τεχνολογική ανάπτυξη στα όριά της)

Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους της εποχής μας είναι ο ασταμάτητος ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης. Η ιδέα ότι η τεχνολογία και η επιστήμη θα συνεχίσουν να γεννούν νέες ιδέες, νέες ανακαλύψεις και νέες λύσεις ολοένα και πιο γρήγορα, όπως θεωρούμε ότι συμβαίνει τους τελευταίους δύο αιώνες. Αυτή την ιδέα την ασπάζονται, τη θεωρούν αξιωματική αλήθεια και την αναπαράγουν όλοι. Όλοι; Όχι όλοι. Εδώ και μερικές δεκαετίες κάποιες άλλες φωνές κοιτάνε τα δεδομένα και τα στοιχεία και διαπιστώνουν κάτι το ανησυχητικό. Μια αλλαγή. Μια επιβράδυνση. Μια «Μεγάλη Στασιμότητα». Στο πρόσφατο βιβλίο του «Human Frontiers» ο συγγραφέας και ερευνητής Μάρτιν Μπάσκαρ συνοψίζει όλα αυτά τα δεδομένα που δείχνουν ότι η τεχνολογική έκρηξη των τελευταίων δύο αιώνων ήταν μια εξαίρεση στην ανθρώπινη ιστορία και όχι απαραίτητα μια διαχρονική νέα κανονικότητα.

Τι μας λέει ουσιαστικά το βιβλίο; Ότι τα όρια της επιστήμης και της τεχνολογίας γίνονται πια ασφυκτικά. Σε κάποια πεδία έχουμε ήδη αρχίσει να νιώθουμε ότι τα φτάνουμε. Σε άλλα, το μέγεθος των προβλημάτων είναι τόσο μεγάλο που φαίνεται ότι οι σημερινές δυνατότητές μας δεν επαρκούν, για να το ξεπεράσουμε. Κι οι ιδέες που θα χρειαστούμε στο μέλλον θα είναι ακόμα πιο δύσκολες. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα έχουν τελειώσει και ότι φτάνουμε απαραίτητα στο τέλος ενός τεχνολογικού «διαλείμματος». Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου ο Μπάσκαρ εξηγεί πώς θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την παραγωγή νέων ιδεών και νέων επιστημονικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων, μετατοπίζοντας το «ταβάνι» της ανθρώπινης δημιουργίας παρακάτω στο χρόνο. Ένα από τα στοιχεία που παρουσιάζει είναι ενδεικτικό.

Σήμερα, λέει, στον κόσμο μας ζουν περίπου 8 εκατομμύρια επιστήμονες. Για να διατηρήσουμε την παραγωγή επιστημονικής γνώσης σε παρόμοια με τα σημερινά επίπεδα, θα χρειαστεί μέχρι το 2071 στον κόσμο να ζουν και να δουλεύουν 64 εκατομμύρια επιστήμονες. Αν και η δημογραφική τάση είναι μην αναστρέψιμη και, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις θα οδηγήσει σε μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού από το 2060 και μετά περίπου, ακόμα κι έτσι θα πρόκειται τότε για λιγότερο από 1% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Απάντηση

Οι τρεις πρώτες παράγραφοι του Κειμένου 2 συνδέονται νοηματικά, καθώς στο τέλος της πρώτης παραγράφου διατυπώνεται μια αντίθεση στο διαδεδομένο μύθο της εποχής μας σχετικά με την ασταμάτητη εξέλιξη. Η αντίθετη θέση υποστηρίζεται από κάποιες φωνές, μια από τις οποίες είναι του Μάρτιν Μπάσκαρ στο βιβλίο «Human Frontiers». Οι επόμενες δύο παράγραφοι περιέχουν σκέψεις του συγγραφέα και στατιστικά στοιχεία που εμπεριέχονται στο βιβλίο. Ενδεικτικός είναι ο συνοχικός ρόλος της ερώτησης στην αρχή της 2ης παραγράφου: «Τι μας λέει ουσιαστικά το βιβλίο;». Μάλιστα, η συνοχή των νοημάτων ενισχύεται με την επανάληψη του ρήματος «λέει» στην αρχή της 3ης παραγράφου του κειμένου.

 

28. α. «Το savoir vivre καλύπτει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αλήθεια ότι στα κοινωνικά δίκτυα και στη διαδικτυακή επικοινωνία επελαύνει η αγένεια. Πιστεύω ότι όλοι θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε για το αποτύπωμα που αφήνουμε στον εικονικό κόσμο.»

Να μεταγράψεις το παραπάνω χωρίο του Κειμένου 1 (Ο κυνηγός των χαμένων καλών τρόπων) αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις και φράσεις με άλλες, προκειμένου η λειτουργία της γλώσσας από μεταφορική να γίνει κυριολεκτική. Πρόσεξε ώστε να μην αλλάξει το νόημα και κάνε όποιες αλλαγές κρίνεις σκόπιμες σε σύνταξη προς αυτή την κατεύθυνση

Απάντηση

«Το savoir vivre αναφέρεται σε/περιέχει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αλήθειαότι στα κοινωνικά δίκτυα και στη διαδικτυακή επικοινωνία κυριαρχεί/επικρατεί η αγένεια. Πιστεύω ότι όλοι θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε για την εικόνα που δημιουργούμε/που σχηματίζει κάποιος για εμάς ] στη διαδικτυακή επικοινωνία/ στον χώρο/στο περιβάλλον του διαδικτύου.»

 

 

β. Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην προτελευταία παράγραφο του Κειμένου 2 («Τα λέμε»), να πληροφορήσει ή να προβληματίσει; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου παραθέτοντας τρεις σχετικές γλωσσικές επιλογές

 

Εδώ δεν προλαβαίνουμε τις πληροφορίες που μας βομβαρδίζουν από παντού, τις εκδηλώσεις που πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο για τις ανάγκες των δημόσιων σχέσεων, θα σκεφτούμε κιόλας για σχέσεις, για ειλικρίνειες και για αξίες; Τουλάχιστον να σώσουμε τον εαυτούλη μας, να μπορούμε να τον θαυμάζουμε και να τον εμπορευόμαστε.

Απάντηση

Στην προτελευταία παράγραφο του Κειμένου 2 πρόθεση του συγγραφέα είναι να προβληματίσει. Τρεις γλωσσικές επιλογές που υπηρετούν την παραπάνω πρόθεση είναι η ερώτηση, η χρήση του α΄ πληθυντικού ρηματικού προσώπου, ημεταφορική λειτουργία της γλώσσας (βομβαρδίζουν, εμπορευόμαστε) κ.ά.

 

29. Ο επιστημονικός λόγος είναι περιγραφικός, αποδεικτικός, αντικειμενικός, με προτίμηση στη λογική χρήση της γλώσσας και όχι τη συγκινησιακή, με συχνή επίκληση στην υπάρχουσα βιβλιογραφία. Να τεκμηριώσεις τα παραπάνω χαρακτηριστικά του στο Κείμενο 1(H σημασία της λαϊκής παράδοσης).

Αν και η έννοια της λαϊκής παράδοσης συνδέεται με το παρελθόν, δεν σημαίνει ότι είναι συνώνυμη της στασιμότητας και της οπισθοδρόμησης. Η παράδοση είναι ένας συνδετικός κρίκος παρόντος και μέλλοντος που θα επιτρέψει την ομαλή μετάβαση από τη μία γενιά στην άλλη. Για τη δόμηση του νέου κρίνεται απαραίτητη η στήριξη σε αυτήν. (Πατσίλη, 2017). Η παράδοση μπορεί να ειπωθεί ότι είναι η συμπυκνωμένη πείρα από όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Για αυτό οι επιτυχίες αλλά και τα σφάλματα των προγόνων θα βοηθήσουν τους νεότερους να οικοδομήσουν κάτι καινούριο πάνω σε στέρεες και γερές βάσεις.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι συνήθως, όταν γίνεται αναφορά στις παραδόσεις, αναφέρονται παράλληλα και τα ήθη και τα έθιμα. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι είναι λέξεις στενά συνδεμένες μεταξύ τους, καθώς αλληλοσυμπληρώνονται. Τα ήθη είναι αντιλήψεις, καθιερωμένα πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς σύμφωνα με το άγραφο ηθικό δίκαιο, οι νοοτροπίες και τα συναισθήματα, ενώ τα έθιμα είναι ενέργειες με τις οποίες εκφράζονται τα ήθη. Τα έθιμα έχουν προκύψει από μακροχρόνιες κοινές συνήθειες που έχουν καθιερωθεί και ρυθμίζουν την ομαδική ζωή μιας κοινότητας, ενός λαού. Η γνώση της λαϊκής παράδοσης σημαίνει και γνώση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τόπου και του λαού. Μόνο αν κάποιος είναι γνώστης των γνωρισμάτων του τόπου του, θα μπορέσει να διατηρήσει την εθνική του ταυτότητα. Η αξία της λαϊκής παράδοσης δεν περιορίζεται σε ένα μόνο πεδίο, αλλά διαπερνά πλήθος τομέων της ανθρώπινης ζωής. Τέτοιοι είναι ο ιστορικός, ο κοινωνικός, ο ψυχολογικός, ο εκπαιδευτικός και ο καλλιτεχνικός (Κονταξή, 2016).

[…]

Απάντηση

• Περιγραφικότητα: Στη δεύτερη παράγραφο περιγράφεται η έννοια των ηθών και των εθίμων, προκειμένου να διασαφηνιστούν εννοιολογικά και να γίνει κατανοητή η σχέση τους με την παράδοση.
• Αποδεικτικότητα: Στην πρώτη παράγραφο τεκμηριώνεται λογικά η λειτουργία της παράδοσης ως συνδετικός κρίκος παρόντος και μέλλοντος και στην τρίτη η διάχυση των συσσωρευμένης εμπειρίας στις επόμενες γενιές.
• Αντικειμενικότητα: Αξιοποίηση του γ΄ ενικού και πληθυντικού ρηματικού προσώπου («συνδέεται, προκύπτει,μεταφέρονται κτλ»
• Αναφορική λειτουργία της γλώσσας: «Αν και η έννοια της λαϊκής παράδοσης συνδέεται με το παρελθόν, όταν γίνεται αναφορά στις παραδόσεις, αναφέρονται παράλληλα…, Η γνώση της λαϊκής παράδοσης σημαίνει και γνώσητων…»
• Βιβλιογραφικές παραπομπές: Πρώτη παράγραφος: Πατσίλη 2017, δεύτερη παράγραφος: Κονταξή, 2016, τρίτηπαράγραφος: Αναγνωστόπουλος 1999.

 

30. Στο Κείμενο 1(«Περίπατος στην Ευρώπη») ο συγγραφέας οργανώνει το λόγο του με την τεχνική της αναλογίας. Παράθεσε με συντομία τα δύο μέλη της. Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με αυτή την τεχνική;

[…] Η Ευρώπη είναι σαν ένας κήπος που συγκεντρώνει τα πιο διαφορετικά λουλούδια, τα πιο αταίριαστα χρώματα. Κάθε φορά που περνούμε τα σύνορα μιας ευρωπαϊκής χώρας, αισθανόμαστε πως όλα αλλάζουν τριγύρω μας, όχι μόνο η γλώσσα και οι κοινωνικές  συμβάσεις, μα κι ο αέρας που αναπνέουμε, κ΄ η ουσία της γης που πατούμε, κι ο χαρακτήρας των ανθρώπων που συναντούμε. Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα αισθανόμαστε αμέσως μια ιδιαίτερη έκφραση, μοναδική και αμίμητη, μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία, ζωντανή και αεικίνητη, δημιούργημα της φύσης, των αιώνων και της ιδιοφυϊας ενός λαού. […]

Απάντηση

Στο Κείμενο 1 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια αναλογία παρουσιάζοντας την Ευρώπη ως ένα κήπο και τις ιδιαιτερότητεςτων λαών της ως τα διαφορετικά λουλούδια που τον κοσμούν.

Με αυτή την αναλογία ο συγγραφέας πετυχαίνει να κάνει πιο παραστατικό το κείμενό του και να αναδείξει μια πολύσημη έννοια με ζωντανό και εύληπτο τρόπο, ώστε να γίνει αμέσως κατανοητή στον αναγνώστη. Εμφατικά προβάλλει την έννοια της πολυμορφίας, που αποτελεί έναν κεντρικό πυλώνα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

 

31. Να δικαιολογήσεις την επιλογή της άποψης του Αλβέρτου Σβάϊτσερ στην αρχή του Κειμένου 2 (χαιρετισμός ΠτΔ Κ. Σακελλαροπούλου) σε σχέση με το θέμα του και τη θέση που έχει σε αυτό η Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο κείμενο –χαιρετισμό της. Να οργανώσεις σε 50-60 λέξεις την απάντησή σου.

 

«Για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ιδιαίτερα για τους ανθρώπους με αναπηρία, τους πάσχοντες σε ολόκληρο τον βίο τους, ό,τι και να κάνουμε είναι πάντα λίγο», έλεγε ο Αλβέρτος Σβάιτσερ^[1]. Οι δυσκολίες, κάποτε ανυπέρβλητες, που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους οι συμπολίτες μας ΑμεΑ, καθιστούν επιτακτικό χρέος όλων μας τη διαρκή υποστήριξη και φροντίδα τους, όπως και τη συνεχή παροχή αξιόπιστων υπηρεσιών μέσα σε σύγχρονες και κατάλληλα εξοπλισμένες θεραπευτικές μονάδες. Από καιρό τώρα, οι υπηρεσίες Κέντρων Διημέρευσης και Ημερήσιας Φροντίδας τεσσάρων συλλόγων για ενήλικες και παιδιά με αναπηρίες, στεγάζονται σε παλαιές και δυσλειτουργικές εγκαταστάσεις, εντός του Μητροπολιτικού Πάρκου του Ελληνικού. Η απόφαση της εταιρείας […] να προχωρήσει με δικές της δαπάνες στην ανέγερση ενός πρωτοποριακού κτιριακού συγκροτήματος στον χώρο του πρώην αεροδρομίου για τη στέγαση όλων αυτών των συλλόγων αποτελεί σημαντικό βήμα, τόσο για τους ευάλωτους συνανθρώπους μας και τις οικογένειές τους που συμπάσχουν, όσο και για την ορθή αξιοποίηση της περιοχής, προς όφελος πάντα της ελληνικής κοινωνίας. […]

Η επικείμενη έναρξη των εργασιών ανέγερσης του συγκροτήματος αυτού, στο πρότυπο των αειφόρων σχολικών κτιρίων, μας γεμίζει χαρά και αισιοδοξία για το παρόν και το μέλλον των ευάλωτων συμπολιτών μας. Σε καιρούς κρίσης και οξυμένων προκλήσεων, η κοινωνική αλληλεγγύη είναι το πιο ισχυρό μας αντίδοτο. Εύχομαι αυτή η «Κιβωτός» φροντίδας, μάθησης και αγάπης να είναι σύντομα έτοιμη, συμβάλλοντας με την παρουσία της στην κοινωνική, υγειονομική και περιβαλλοντική αναβάθμιση ολόκληρης της περιοχής».

Απάντηση

Η άποψη του Αλβέρτου Σβάϊτσερ, γνωστού ανθρωπιστή, σχετίζεται άμεσα με το θέμα του Κειμένου 2, καθώς ο χαιρετισμός της Προέδρου της Δημοκρατίας αφορά την ανέγερση ενός πρωτοποριακού κτιριακού συγκροτήματος στον χώρο του πρώηναεροδρομίου για τη στέγαση τεσσάρων συλλόγων για ενήλικες και παιδιά με αναπηρίες.

Η θέση της Προέδρου της Δημοκρατίας είναι ότι η δημιουργία σύγχρονων χώρων στέγασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες αποτελεί λόγο για να αισιοδοξούμε ότι σε καιρούς κρίσης η κοινωνική αλληλεγγύη υπάρχει ακόμη και συνιστά το αποτελεσματικότερο και ισχυρότερο αντίδοτο.

 

32. Να απαντήσεις τεκμηριωμένα με δύο σχετικές αναφορές αν η πρόθεση του συντάκτη στη 2η παράγραφο του Κειμένου 1 (Σπιναλόγκα: Χρέος της Unesco να την αναδείξει το 2021 ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς) είναι να πείσει τον αναγνώστη με βάση τη λογική ή το συναίσθημα.

 

«19 Ιουνίου 1957. Η τελευταία [άρρωστη] των λεπρών ημέρα Τετάρτη». Σε αυτές τις δέκα λέξεις, τις οποίες έγραψε αχνά πάνω στην πόρτα του πάλαι ποτέ φαρμακείου με τη βοήθεια ενός κακοξυσμένου μολυβιού, η τελευταία κάτοικος της Σπιναλόγκα κατάφερε να χωρέσει μια ιστορία ανείπωτου πόνου. Μια ιστορία κοινωνικού αποκλεισμού, απομόνωσης και προκατάληψης που κράτησε για περισσότερα από 50 χρόνια. Οικογένειες χωρίστηκαν με βία σε μια στιγμή, αγαπημένοι χάθηκαν για πάντα, άνθρωποι καταδικάστηκαν σε μια ιδιότυπη φυλακή, για να σώσουν τον πλησίον τους. Ψυχές βίωσαν ζωντανές μια «κάθοδο στον Άδη»…

Απάντηση

Στη 2^η παράγραφο του Κειμένου 1 είναι εμφανής η πρόθεση του συντάκτη να ευαισθητοποιήσει επιστρατεύοντας τηνεπίκληση στο συναίσθημα του δέκτη, καθώς:

Χρησιμοποιεί την αφήγηση ως μέσο πειθούς, την εξιστόρηση της ιστορίας του τελευταίου συνθήματος από την τελευταίακάτοικο της Σπιναλόγκα,

Στην παράγραφο παρατηρούνται αξιολογικά επίθετα με τα οποία ο δέκτης κατευθύνεται στην υιοθέτηση θετικών συναισθημάτων για την πράξη της τελευταίας κατοίκου: κακοξυσμένου (μολυβιού), ανείπωτου (πόνου), ιδιότυπη (φυλακή).

Σε δύο περιπτώσεις το ασύνδετο σχήμα δημιουργεί συναισθηματική φόρτιση, η οποία εντείνεται με λέξεις με ιδιαίτερη σημασιοδότηση (Μια ιστορία κοινωνικού αποκλεισμού, απομόνωσης και προκατάληψης…, Οικογένειες χωρίστηκαν με βίασε μια στιγμή, αγαπημένοι χάθηκαν για πάντα, άνθρωποι καταδικάστηκαν σε μια ιδιότυπη φυλακή, για να σώσουν τονπλησίον τους)

 

 

33. α. Να εντοπίσεις και να δικαιολογήσεις με συντομία την επιλογή του ασύνδετου σχήματος λόγου στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 (Σπιναλόγκα: Χρέος της Unesco να την αναδείξει το 2021 ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς)

Κι όμως η Σπιναλόγκα δεν είναι απλώς ένα ακόμη σύμβολο της ανθρώπινης δυστυχίας. Είναι μια μοναδική εκδήλωση σπουδαίων και πανανθρώπινων αξιών οι οποίες σήμερα μοιάζουν πιο επίκαιρες από ποτέ. Η αγάπη για την ελευθερία, το πείσμα για τη ζωή, η ανθεκτικότητα και η έμπρακτη πίστη ότι ο άνθρωπος, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, μπορεί και πρέπει να ανυψώνεται πάνω από την συνθήκη της απλής διαβίωσης και να επιδιώκει συλλογικά το ευ ζην.

Απάντηση

«Η αγάπη για την ελευθερία, το πείσμα για τη ζωή, η ανθεκτικότητα και η έμπρακτη πίστη ότι ο άνθρωπος, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, μπορεί και πρέπει να ανυψώνεται πάνω από την συνθήκη της απλής διαβίωσης και να επιδιώκεισυλλογικά το ευ ζην.»: Με το ασύνδετο σχήμα αποδίδονται με έμφαση οι πανανθρώπινες αξίες που συμβολίζει η Σπιναλόγκα. Το ασύνδετο σχήμα πλαισιώνει το σχήμα άρσης –θέσης που επιλέγεται στην αρχή της παραγράφου, για να δοθεί έμφαση στονευρύτερο συμβολισμό του χώρου. Είναι εμφανής – σε συνέχεια της προηγούμενης παραγράφου – η προσπάθειαευαισθητοποίησης του αποδέκτη του μηνύματος.

 

β. «Σε καιρούς κρίσης και οξυμένων προκλήσεων, η κοινωνική αλληλεγγύη είναι το πιο ισχυρό μας αντίδοτο. Εύχομαι αυτή η «Κιβωτός» φροντίδας, μάθησης και αγάπης να είναι σύντομα έτοιμη, συμβάλλοντας με την παρουσία της στην κοινωνική, υγειονομική και περιβαλλοντική αναβάθμιση ολόκληρης της περιοχής».

Να αντικαταστήσεις στο παραπάνω χωρίο του Κειμένου 2 (χαιρετισμός κ.  Σακελλαροπούλου) τις υπογραμμισμένες φράσεις με άλλες χωρίς να αλλάξει το νόημα, αλλά η λειτουργία της γλώσσας να γίνει κυριολεκτική από μεταφορική. Παράλληλα, να κάνεις όποια άλλη αλλαγή (σε σύνταξη, γραμματικούς τύπους κ.ά.) κρίνεις απαραίτητη για την ορθή απόδοση του νοήματος.

Απάντηση

Σε καιρούς κρίσης και οξυμένων προκλήσεων, η κοινωνική αλληλεγγύη είναι το πιο ισχυρό μέτρο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν συμπολίτες μας.. Εύχομαι αυτό το νέο κτίριο που αποτελεί χώρο προστασίας,ενδιαφέροντος, μάθησης και αγάπης να είναι σύντομα έτοιμο, συμβάλλοντας με την παρουσία του στην κοινωνική, υγειονομική και περιβαλλοντική αναβάθμιση ολόκληρης της περιοχής».

 

34. Να ξαναγράψεις την 1η παράγραφο του Κειμένου 2 (Μόνο λίγα χιλιόμετρα. Ιστορίες για την ιστορία) αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες ισοδύναμες, ώστε το απλό ύφος που προσδίδουν αυτές οι λέξεις να μετατραπεί σε πιο σοβαρό, για να ταιριάζει με το υπόλοιπο απόσπασμα.

Η Ιστορία είναι η ιστορία των ανθρώπων. Αυτών των εύθραυστων , θνησιγενών πλασμάτων, των εκτεθειμένων σε κάθε κίνδυνο και κάθε ανατροπή. Των ίδιων ανθρώπων, όμως, που έχουν παράλληλα, νου, σκέψη, βούληση, αισθήματα, στοχεύσεις, ανιδιοτέλεια, αίσθηση χρόνου. Των ανθρώπων που κατανοούν τη μικρή τους ζωή. Τούτο μετατρέπει τον άνθρωπο σε ένα συναρπαστικό ον που ενώ γνωρίζει ότι τα πάντα είναι εφήμερα και ανατρέψιμα, λειτουργεί ως αθάνατος. Η Ιστορία παραμερίζει το έκτακτο και εστιάζει στη συνέχεια, μπορεί να αναδείξει την καθόλου τυχαία αλληλεπίδραση των πραγμάτων και να αποκωδικοποιήσει τις αλληλουχίες και τις συνάφειες. Η Ιστορία ως επιστήμη παρέχει τη βάση για συναρπαστικούς συνδυασμούς που μοιάζουν σε πολλά με μαθηματική εξίσωση.[…]

Απάντηση

Η Ιστορία είναι το αποτύπωμα της δράσης των ανθρώπων. Αυτών των εύθραυστων, θνησιγενών όντων, των εκτεθειμένων σε κάθε κίνδυνο και κάθε ανατροπή. Των ίδιων ανθρώπων, όμως, που έχουν παράλληλα, νου, σκέψη, βούληση, αισθήματα, στοχεύσεις, ανιδιοτέλεια, αίσθηση χρόνου. Των ανθρώπων που κατανοούν το εφήμερο παρόν τους. Τούτο μετατρέπει τον άνθρωπο σε ένα συναρπαστικό ον που ενώ γνωρίζει ότι τα πάντα είναι εφήμερα καιανατρέψιμα, λειτουργεί ως αθάνατος. Η Ιστορία παραμερίζει το έκτακτο και εστιάζει στο αέναο, μπορεί να αναδείξει την καθόλου τυχαία αλληλεπίδραση των πραγμάτων και να αποκωδικοποιήσει τις αλληλουχίες και τις συνάφειες. ΗΙστορία ως επιστήμη παρέχει τη βάση για συναρπαστικούς συνδυασμούς που προσιδιάζουν σε πολλά με μαθηματικήεξίσωση.[…]

 

35. Στην προτελευταία παράγραφο του Κειμένου 2 (Μαθήματα Ζωής) να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες φράσεις με άλλες, ώστε τα νοήματα να μην διαφοροποιηθούν, αλλά η λειτουργία της γλώσσας από μεταφορική να γίνει κυριολεκτική.

 

Το όμορφο διαβάζοντας ένα τέτοιο βιβλίο είναι πως βρίθει θετικότητας και, αν μας λείπει κάτι αυτές τις μέρες, είναι η αισιοδοξία που αναζητούμε, για να φυσήξει το μαύρο σύννεφο πάνω από τα κεφάλια μας. «Η ομορφιά της αποτυχίας» εκτός του ότι προσφέρει πληροφορίες για τεράστιες προσωπικότητες που πάτησαν τη γη, με τη δομή του σε δεκαέξι κεφάλαια χωρισμένα σε συμβουλευτικές ενότητες, βοηθάει το προσωπικό «σκάψιμο» του αναγνώστη που το αναζητά· έτσι, δεν αποτελεί μονάχα ένα φωτεινό αναγνωστικό ταξίδι, αλλά και ένα βιβλίο που μέσα του θα σημειώσεις κάμποσες γραμμές και τα κεφάλαιά του θα πρέπει να τα εισπράξεις ως διδαχές μελετώντας τα προσεκτικά.

Απάντηση

• για να φυσήξει το μαύρο σύννεφο πάνω από τα κεφάλια μας = για να βελτιωθεί η ψυχολογία μας / να γίνουμε πιοαισιόδοξοι
• που πάτησαν τη γη = εμφανίστηκαν στην Ιστορία / έζησαν στη γη
• το προσωπικό «σκάψιμο» = την εσωτερική αναζήτηση / την ενδοσκόπηση / τη διαδικασία αυτογνωσίας
• φωτεινό αναγνωστικό ταξίδι = μια όμορφη αναγνωστική εμπειρία, μια αναγνωστική εμπειρία που προκαλεί αισιοδοξία
• να τα εισπράξεις = να τα κατανοήσεις / να τα ερμηνεύσεις

 

36. α. Με ποιον τρόπο οργανώνεται η 3η παράγραφος του Κειμένου 2 (Θανατική Ποινή: Η εσχάτη των ποινών) και πώς συνδέει τα νοήματα του κειμένου;

[…]

Παρά τους τόσους αγώνες, λοιπόν, ανά τους αιώνες και την αναγνώριση πλέον της ζωής ως υπέρτατου δικαιώματος και προϋπόθεσης για την ύπαρξη όλων των υπολοίπων, χαρακτηριστικό που οδηγεί πολλούς στο να το αποκαλούν «φυσικό δικαίωμα», η θανατική ποινή συνεχίζει να εφαρμόζεται, κυρίως σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ και σε πολλές ανατολικές χώρες, ενώ στην Ευρώπη έχει πλέον καταργηθεί και αποτελεί παρελθόν. […]

Απάντηση

α. Η 3^η παράγραφος του Κειμένου 2 οργανώνεται με αντίθεση (αγώνες για την αναγνώριση του δικαιώματος της ζωής και των άλλων δικαιωμάτων από τη μια – συνεχίζεται η εφαρμογή της θανατικής ποινής σε αρκετά μέρη του κόσμου) και είναι σημαντική για τη συνεκτικότητα του κειμένου, διότι ενώνει τα προηγούμενα νοήματα (η προστασία της ζωήςάλλοτε και σήμερα, η θανατική ποινή είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα που εξακολουθεί να διχάζει) με την επόμενη παράγραφο (διατύπωση της θέσης της συντάκτριας για την αναγκαιότητα της κατάργησης της θανατικής ποινής).

 

β. Να δικαιολογήσεις στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1 (Σκέψεις για τη θανατική ποινή) την επιλογή του συγγραφέα να χρησιμοποιήσει α´ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο με κριτήριο το θέμα του κειμένου και την πρόθεση του συντάκτη του.

Στην Ενωμένη Ευρώπη η επίσημη κατάργηση της θανατικής ποινής θα έπρεπε να είναι το πρώτο άρθρο του ευρωπαϊκού κώδικα για λόγους λογικής και ρεαλισμού ταυτόχρονα Λογικής πριν απ’ όλα. Το να ορίζουμε ότι ένας άνθρωπος πρέπει να πλήττεται με την οριστική τιμωρία είναι σα να αποφασίζουμε ότι αυτός ο άνθρωπος δεν έχει πλέον καμιά ευκαιρία να επανορθώσει. Σε αυτό το σημείο τα επιχειρήματα αναμετριούνται τυφλά και αποκρυσταλλώνονται σε μια στείρα αντιπαράθεση. Η αβεβαιότητά μας για το δικαίωμα που έχουμε να σκοτώνουμε πηγάζει από το γεγονός ότι όλοι είμαστε δικαστές και διάδικοι. Χωρίς απόλυτη αθωότητα δεν υπάρχει απόλυτη κρίση. Κανείς από εμάς δεν έχει το δικαίωμα να αναγορευτεί σε απόλυτο κριτή και να αποφανθεί για την οριστική έλλειψη του χειρότερου των ενόχων, αφού κανείς από εμάς δεν μπορεί να διεκδικήσει την απόλυτη αθωότητα. Δεν υπάρχουν δίκαιοι, αλλά μόνο καρδιές λιγότερο ή περισσότερο φτωχές σε δικαιοσύνη.

Απάντηση

β. Ο Καμύ αξιοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, προκειμένου να καταδείξει την καθολικότητα του προβληματισμού και να εντάξει τον εαυτό του, αλλά και τον αναγνώστη στο σύνολο των ανθρώπων που τους αφορά το θέμα. Έτσι,αναδεικνύεται και η συνυπευθυνότητα καθενός, ως μέλους μιας κοινωνίας ανθρώπων που θέλουν να αποκαλούνται πολιτισμένοι. Το θέμα του κειμένου, η θανατική ποινή, είναι ένα ζήτημα που αφορά όλους τους ανθρώπους, οπότε η επιλογή του πρώτου πληθυντικού ρηματικού προσώπου κρίνεται κατάλληλη, το ίδιο και για την πρόθεση του συγγραφέανα ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη (μην ξεχνάμε ότι το κείμενο γράφεται σε μια εποχή που δεν είχε καταργηθεί η θανατική ποινή στην Ενωμένη Ευρώπη. Αυτό φαίνεται και από την χρονολογία έκδοσης του δοκιμίου, αλλά και από την ρηματική διατύπωση «θα έπρεπε» στην εισαγωγική τοποθέτηση του συγγραφέα)

 

37. Ποια είναι η βασική θέση των αρθρογράφων στην πρώτη και στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 («Αποκαλύπτοντας τη βία»: μια δύσκολη αλλά αναγκαία απόφαση.); Πώς οργανώνεται το κείμενο στις παραγράφους αυτές, για να πειστεί ο αναγνώστης για την ορθότητα της θέσης τους;

Η έμφυλη βία συνιστά παγκόσμιο φαινόμενο. Παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και εκφράζεται ως μορφή ισχύος και ελέγχου, θέτοντας σε κίνδυνο την ψυχική και τη σωματική υγεία του θύματος. Εν τούτοις, είναι ανεπαρκώς καταγγελλόμενη.

Στην έμφυλη βία το θύμα νιώθει τρομοκρατημένο, ένοχο, ντροπιασμένο, ταπεινωμένο και απροστάτευτο. Η απώλεια αυτονομίας και ελέγχου και η αίσθηση αδυναμίας αποτρέπουν από κάθε προσπάθεια φυγής από τον δράστη, ειδικά εάν αυτός κατέχει θέση εξουσίας και ελέγχου, από την οποία εξαρτώνται η επιβίωση ή/και η επίτευξη ενός σημαντικού στόχου ζωής του θύματος. Το θύμα υφίσταται άμεσο ή έμμεσο εκφοβισμό, πράγμα που εμποδίζει την αποκάλυψη και την καταγγελία της βίας.

Απάντηση

Οι αρθρογράφοι διατυπώνουν την βασική τους θέση ότι η έμφυλη βία αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο πουσπάνια καταγγέλλεται και στη συνέχεια τη στηρίζουν / εξηγούν.

Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η παραπάνω θέση είναι η αντίθεση. Στην δεύτερη παράγραφο οι συγγραφείςπαραθέτουν τους λόγους, για τους οποίους σπάνια καταγγέλλεται η έμφυλη βία.

 

 

38. Ο συντάκτης του Κειμένου 1 (Τεχνητή Νοημοσύνη, ξανά) χρησιμοποιεί β’ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, το οποίο εναλλάσσει με το α’ πληθυντικό. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σου, το επικοινωνιακό αποτέλεσμα των παραπάνω γλωσσικών επιλογών;

Στην ταινία του Κιούμπρικ «S.O.S, Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» βλέπουμε να έρχεται η ολική καταστροφή γιατί έχει αφεθεί στις μηχανές ένα περιθώριο πρωτοβουλίας σε περίπτωση κρίσης. Πρόκειται βέβαια για κωμωδία, αλλά πόσο πιθανό είναι σήμερα ένα τέτοιο σενάριο; 

Θα δείτε πόσο συχνά η τέχνη έρχεται να γεννήσει ή τροφοδοτήσει ιδέες, φόβους, όνειρα, αλλά και να μας προετοιμάσει το έδαφος για δράση. Κατ’ αρχάς, κατανοείτε ότι η ταινία αυτή –και μια πληθώρα άλλων έργων– επί της ουσίας είναι ο στοχασμός της ανθρωπότητας. Μας υποδεικνύει τι δε θέλουμε να γίνει. Βάζει άλλον έναν σπόρο σκέψης στο χωράφι μας. Οπότε, ο καλλιτέχνης, ο δημιουργός, μειώνει την πιθανότητα δυστοπικών σεναρίων μόνο και μόνο με το έργο του.[…]

Απάντηση

Ο Γιώργος Γιαννακόπουλος απευθυνόμενος σε β’ πληθυντικό πρόσωπο στον Κ. Β. Κατσουλάρη χρησιμοποιεί πληθυντικό ευγένειας. Αυτό οφείλεται στην περίσταση επικοινωνίας (συνέντευξη) και στην επιθυμία του να απαντήσει με ανάλογη ευγένεια στον τρόπο με τον οποίο του απευθύνεται ο Κ. Β. Κατσουλάρης. Έμμεσα, με το ρηματικό αυτό πρόσωπο δίνεται η εντύπωση ότι απευθύνεται στους αναγνώστες, για να μεταδώσει μια στάση μεν καθησυχαστική, αλλά και με πολλή «δόση» επαγρύπνησης, διαβεβαιώνοντας ότι ακόμη και τα δυστοπικά σενάρια ταινιών μας κινητοποιούν σε στοχασμό, δράση και έλεγχο: αν οι μηχανές Τ.Ν. ικανοποιούν τα ηθικά κριτήρια που θέτουμε, προκειμένου να γίνουν αποδεκτές ή όχι. Επιπλέον, μοιράζεται τον προβληματισμό και τις αμφιβολίες του με τους αναγνώστες και εντάσσει τον ίδιο του τον εαυτό (χρησιμοποιώντας ρηματικό πρόσωπο α’ πληθυντικού) στη διερώτηση πως πρέπει και αν πρέπει να συναινέσουμε στην υποκατάσταση των προσωπικών σχέσεων- στις συναλλαγές και στις δοσοληψίες εξυπηρέτησης με το κοινό- με τον αυτόματο τηλεφωνητή, αφήνοντας ανοικτό το ζήτημα προς διερεύνηση. Με το πρώτο πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο δημιουργεί την εντύπωση ότι το θέμα της συνέντευξης αφορά όλους τους ανθρώπους, όπως και ισχύει άλλωστε, αφού τα ηθικά και πολιτικά ζητήματα που εγείρονται στη λήψη απόφασης -με αντίκτυπο μεγάλης κλίμακας- από μια μηχανή είναι πολύ σημαντικά.

 

39. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 (Άνθρωποι και ρομπότ: Οι προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης) ο συγγραφέας παραθέτει μια θέση. Ποια είναι αυτή και σε ποιον βαθμό, κατά τη γνώμη σου, την αποδεικνύει με πειστικό τρόπο.

Το όριο ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και την πραγματικότητα γίνεται δυσδιάκριτο στις μέρες μας. Χάρη στην αλματώδη πρόοδο της τελευταίας δεκαετίας, η τεχνητή νοημοσύνη διεισδύει στις πιο διαφορετικές πλευρές της σύγχρονης ζωής. Αλγόριθμοι αναγνωρίζουν πρόσωπα σε βίντεο από κάμερες παρακολούθησης, υπολογιστές και φορητές συσκευές επικοινωνούν με τον άνθρωπο σε φυσική γλώσσα, νευρωνικά δίκτυα διαβάζουν αξονικές τομογραφίες, αυτοκινητοβιομηχανίες ετοιμάζουν αυτόνομα ΙΧ, χωρίς οδηγούς.[…]

Απάντηση

Ο συντάκτης του 1 Κειμένου ισχυρίζεται στην 1° παράγραφο ότι στο ιστορικό μας παρόν δεν είναι ευδιάκριτη η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη μυθοπλασία επιστημονικής φαντασίας και στην πραγματικότητα. Αιτιολογεί αυτή του τη θέση αποδίδοντάς την στις ραγδαίες μεταβολές, λόγω της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης, που προκύπτουν σε διάφορους τομείς της ασφάλειας, της επικοινωνίας, της ιατρικής και των μεταφορών και την τεκμηριώνει προσκομίζοντας συγκεκριμένα παραδείγματα από αυτούς

 

40. Η τελευταία παράγραφος («Η αγροτική παραγωγή επηρεάζει… σε αυτή την προσπάθεια») του Κειμένου 2 (Η γεωργία στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής) αναπτύσσεται με σύγκριση-αντίθεση και παραδείγματα. Να αναφέρεις τα δεδομένα που αντιτίθενται και τα παραδείγματα που παραθέτονται και να δικαιολογήσεις αυτή την επιλογή, λαμβάνοντας υπόψη σου το θέμα του κειμένου και την πρόθεση του συνεντευξιαζόμενου.

 

«Η αγροτική παραγωγή επηρεάζει αλλά και επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή. Η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή καταναλώνει το 80% του νερού, ενώ η παραγωγική διαδικασία ευθύνεται για εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η εγκατάσταση μονοκαλλιεργειών, από την άλλη, προκαλεί μείωση της βιοποικιλότητας. Υπάρχουν όμως και πρακτικές που επιβραδύνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως η αλλαγή των καλλιεργειών, οι τεχνικές αύξησης της οργανικής ουσίας στο έδαφος και οι δράσεις ενάντια στη διάβρωση των εδαφών. Επίσης, η προώθηση τροφίμων με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα και ενεργειακό αποτύπωμα αποτελεί απάντηση του μάρκετινγκ σε αυτή την προσπάθεια».

Απάντηση

Σύγκριση-αντίθεση: Οι αγροτικές πρακτικές που επιτείνουν τις αρνητικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής αντιπαρατίθενται στις αγροτικές ενέργειες που τις αμβλύνουν.

Παραδείγματα: Ο Σπυρίδων Μάμαλης παραθέτει παραδείγματα που επιβεβαιώνουν τα δύο σκέλη της σύγκρισης-αντίθεσης. Έτσι, αναφέρει ότι η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή μειώνει τους υδάτινους πόρους και αυξάνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ενώ οι μονοκαλλιέργειες καταστρέφουν τη βιοποικιλότητα. Από την άλλη πλευρά, τονίζει ότι η αλλαγή των καλλιεργειών, οι τεχνικές αύξησης της οργανικής ουσίας στο έδαφος, οι δράσεις ενάντια στη διάβρωση των εδαφών και η προώθηση τροφίμων με χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα συμβάλλουν καθοριστικά στην άμβλυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Ο συνεντευξιαζόμενος επιλέγει αυτό τον τρόπο ανάπτυξης του λόγου του, γιατί αφενός θέλει να προβάλει τις σύγχρονες πρακτικές στον τομέα της γεωργίας που αποσκοπούν στην προστασία του πλανήτη από την κλιματική αλλαγή, αλλά αφετέρου δεν θέλει και να αποκρύψει τις καταστροφικές δράσεις που εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να διογκώνουν το πρόβλημα. Το θέμα, άλλωστε, της συνέντευξης που παραχώρησε είναι ακριβώς αυτό, να παρουσιάσει ως ειδήμων τα ζητήματα που σχετίζονται με τη «γεωργία στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής».

 

 

41. Στην πρώτη παράγραφο («Ανελέητα κύματα καύσωνα… επιστημονικής φαντασίας») του Κειμένου 1 (Η γεωργία στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής) η αρθρογράφος θέτει τρία ερωτήματα. Να αιτιολογήσεις αυτή την τριπλή επιλογή σε σχέση με την προλογική θέση της παραγράφου και την πρόθεση της συντάκτριας του κειμένου.

Ανελέητα κύματα καύσωνα σε Καναδά, Δυτικές ΗΠΑ και Μεσόγειο. Εκατοντάδες πύρινα μέτωπα σε Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία, Ισπανία. Φονικές πλημμύρες σε Γερμανία, Βέλγιο και Κίνα. Μαζικό λιώσιμο πάγων στη Γροιλανδία. Σφοδρές χιονοθύελλες στη Βραζιλία. Όλες οι φυσικές καταστροφές που σαρώνουν τον πλανήτη έχουν έναν κοινό παρονομαστή: την κλιματική αλλαγή. Πόσα χρόνια πριν γνώριζε η ανθρωπότητα; Και τι έκανε για να την αποφύγει; Πόσες δεκαετίες πήγαν τελικά χαμένες για το περιβάλλον; Τα σημάδια υπήρχαν. Όμως τα αγνόησαν, τα υποτίμησαν. Η απειλή φάνταζε με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. […]

Απάντηση

Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 η αρθρογράφος θέτει τρία απανωτά ερωτήματα: «Πόσα χρόνια πριν γνώριζε η ανθρωπότητα; Και τι έκανε για να την αποφύγει; Πόσες δεκαετίες πήγαν τελικά χαμένες για το περιβάλλον;» Με τα ερωτήματα αυτά, που τα διατυπώνει στην αρχή του κειμένου της, κινητοποιεί ευθύς εξαρχής το ενδιαφέρον και τον προβληματισμό των αναγνωστών για το θέμα του άρθρου της. Στις επόμενες παραγράφους θα δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, παρουσιάζοντας συγκεκριμένα στοιχεία-τεκμήρια και ενημερώνοντας το αναγνωστικό της κοινό για ένα πολύ σημαντικό ζήτημα: Η ανθρωπότητα, συγκεκριμένα η αμερικανική κυβέρνηση, γνώριζε ήδη από το 1974, από απόρρητη έκθεση της CIA, το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και δεν έκανε τίποτα για να το αντιμετωπίσει. Επομένως, μισός περίπου αιώνας πήγε χαμένος για το περιβάλλον, όπως προαναγγέλλει, άλλωστε, και ο τίτλος του κειμένου της. Τα τρία αυτά προλογικά ερωτήματα υπηρετούν και την καταγγελτική της πρόθεση, καθώς αναζητούν με ανακριτικό τρόπο την ευθύνη, ώστε στο τέλος του κειμένου να διατυπωθεί ευθέως η καταγγελία- κατηγορία: «Μέχριτα πρώτα σοβαρά σημάδια… της σκανδαλώδους απραξίας».

 

42. Στην 3η παράγραφο του Κειμένου 1 (Πολιτισμός της εικόνας ή βλέπω, άρα υπάρχω) η συγγραφέας διατυπώνει τις σκέψεις της με τη μορφή ερωτήσεων. Ποια η λειτουργία των ερωτήσεων αυτών ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα;

Έλκουν και απωθούν. Δίνουν και μαζί παίρνουν, μεταμορφώνοντας σταδιακά τη ζωή σε μια εκτεταμένη ιστορία εικόνων και αρκετούς από τους αλλοτινούς κυνηγούς της γνώσης σε καταναλωτές οπτικών προϊόντων. Οι όλο και πιο εξελιγμένες τεχνολογίες ψηφιακής απεικόνισης και οπτικής ανάλυσης εξασκούν την ανθρώπινη όραση. Όμως, πόσο ευρύς είναι αυτός ο οπτικός γραμματισμός σε σύγκριση με τον γλωσσικό; Έγινε το μάτι πιο ικανό να συλλαμβάνει στην εικόνα σημεία που ερμηνεύουν δυσδιάκριτα σύμβολα και υλικά ίχνη, αφανείς συνθήκες, εμπειρίες, κοσμοθεωρίες, αξίες, να εντοπίζει στοιχεία που επηρεάζουν το θυμικό, τη φαντασία, τα όνειρα, τις φαντασιώσεις των θεατών;

Απάντηση

Η λειτουργία των ερωτήσεων ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα:

• Η ερώτηση υπονοεί την αρνητική επίδραση της εικόνας → η συντάκτρια του κειμένου προσπαθεί να κατευθύνει τη σκέψη του δέκτη σε αυτή την πορεία, να τον κινητοποιήσει, ώστε να αντιληφθεί τις διαστάσεις της αρνητικής επίδρασης που έχει η κυριαρχία της εικόνας.

• Είναι αποτελεσματική αυτή η τεχνική, διότι η ερώτηση οδηγεί τον δέκτη στο σημείο να διαμορφώσει μία απάντηση με την οποία θα επιβεβαιώσει τη θέση του πομπού.
• Η ερώτηση γεννά προβληματισμό στον αναγνώστη, δίνει τροφή για σκέψη αναφορικά με τις αρνητικές επιδράσεις της εικόνας.

 

 

43. α. «Έτσι, η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου δεν διενεργείται από ένα μόνον ιατρό αλλά από τρεις». Να μετατρέψεις, κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές, την παραπάνω πρόταση του Κειμένου 2 (Η «μη ηθική» πλευρά των μεταμοσχεύσεων) στην αντίθετη σύνταξη και να σχολιάσεις τις διαφοροποιήσεις που παρατηρείς στο ύφος του λόγου.

β. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι μεταμοσχεύσεις είναι η μοναδική θεραπευτική απάντηση σε τελικού σταδίου ανεπάρκεια οργάνων και πως ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί σε αυτή τη θέση. Το “κλειδί”, ωστόσο, σε αυτή την προσπάθεια βρίσκεται στα χέρια όλων μας, καθώς προϋπόθεση για περισσότερες μεταμοσχεύσεις είναι η αύξηση των δωρητών οργάνων». Να εντοπίσεις στο απόσπασμα του Κειμένου 1(Επιτυχής μεταμόσχευση πνεύμονα) ένα σημείο στο οποίο το μήνυμα εκφέρεται με βεβαιότητα και να μετατρέψεις τον τρόπο εκφοράς του έτσι, ώστε να δηλώνεται πιθανότητα

Απάντηση

 

α) Μετατροπή: «Έτσι, όχι μόνο ένας ιατρός αλλά τρεις διενεργούν την διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου.» Ή «Έτσι, τη διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου δεν διενεργεί ένας μόνον ιατρός αλλά τρεις.»

Το ύφος γίνεται πιο άμεσο και η εστίαση του νοήματος βρίσκεται, πλέον, στα πρόσωπα (ιατροί) που ενεργούν και επομένως τονίζεται ότι είναι αυτά που ευθύνονται για τη διάγνωση, β) Αρκεί μία περίπτωση για να θεωρηθεί πλήρης η απάντηση από τους/τις μαθητές/-τριες.

β) Βεβαιότητα:

«οι μεταμοσχεύσεις είναι η μοναδική θεραπευτική απάντηση σε τελικού σταδίου ανεπάρκεια οργάνων»

«Το “κλειδί”, ωστόσο, σε αυτή την προσπάθεια βρίσκεται στα χέρια όλων μας»

Πιθανότητα:

«οι μεταμοσχεύσεις ίσως/ενδεχομένως είναι η μοναδική θεραπευτική απάντηση σε τελικού σταδίου ανεπάρκεια οργάνων»

«Το “κλειδί”, ωστόσο, σε αυτή την προσπάθεια, ίσως/υπονοεί/ενδεχομένως να βρίσκεται στα χέρια όλων μας»

 

44. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας του Κειμένου 1 (Η αναγκαιότητα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης) δημοσιεύοντας το κείμενό του στον Τύπο; Να καταγράψεις δύο (2) γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιχειρεί να πραγματοποιήσει τον σκοπό ή τους σκοπούς του.

Όλα τα σημαντικά γεγονότα που διαδραματίζονται αυτή τη στιγμή σε όλο τον πλανήτη έχουν μια αδιαμφισβήτητη περιβαλλοντική διάσταση. Από την αύξηση της τιμής του πετρελαίου, τη χρόνια διένεξη Ισραηλινών-Παλαιστινίων, τις φοβερές πυρκαγιές του τελευταίου καλοκαιριού, τη διαρκή ατμοσφαιρική ρύπανση της Αθήνας, τη ρύπανση των επιφανειακών και των υπόγειων νερών κ.ά., όλα αυτά τα φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους γεγονότα σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με το περιβάλλον. Οι καμπάνες και οι σειρήνες της προειδοποίησης για την κατάρρευση του παγκόσμιου οικοσυστήματος ηχούν εδώ και πολλά χρόνια. Η ζημιά που έχει υποστεί το περιβάλλον σε πλανητική, εθνική και τοπική κλίμακα πλησιάζει τα όρια του μη αντιστρεπτού.[…]

Απάντηση

Σκοποί: πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση ενός ευρύτερου κοινού

Γλωσσικές επιλογές: αναφορά παραδειγμάτων και λύσεων, οριστική έγκλιση, εναλλαγή τρίτου και πρώτου πληθυντικού ρηματικού προσώπου κ.ά.

 

45. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 1 (Πολίτες του κόσμου) παρατηρείται εκτεταμένη χρήση των εισαγωγικών. Σε 70-80 λέξεις να εντοπίσεις δύο σχετικές περιπτώσεις και να εξηγήσεις ποια ειδική λειτουργία επιτελούν κάθε φορά υπηρετώντας το σκοπό του κειμένου.

«Πατριωτισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ’ όλα την αγάπη για τη χώρα σου. Εθνικισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ’ όλα το μίσος για τις άλλες». Η θρυλική ρήση του Σαρλ ντε Γκολ δεν χάνει τίποτε από το νόημά της εάν αντικαταστήσουμε τον πατριωτισμό με τη θρησκευτική ευλάβεια και τον εθνικισμό με τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό.[2] Πίσω και από τις δύο περιπτώσεις κρύβεται η ίδια πάθηση: η δυσανεξία.[3] Το μήνυμα που ήρθε αυτές τις μέρες από τη Νέα Ζηλανδία, όπως και η απάντηση στο μήνυμα από την Ολλανδία,[4] εμπεριείχε, θα έλεγε κανείς, μια πανομοιότυπη «ταξιδιωτική οδηγία», με τη διαφορά να εντοπίζεται μονάχα στους παραλήπτες: «Καθίστε εκεί που κάθεστε. Μην το κουνάτε ρούπι. Μακριά από τον τόπο σας – αυτόν που θεωρείτε εσείς ως τόπο σας ή αυτόν που θεωρούν ως τόπο σας οι άλλοι για πάρτη σας – είστε ανεπιθύμητοι». Το παλιό καλό αντιρατσιστικό σύνθημα που είχα δει στη Στουτγάρδη το 1990, όταν ήταν της μόδας οι πυρπολήσεις ξενώνων μεταναστών – «Μην ξεχνάς πως και εσύ είσαι ξένος παντού εκτός από εδώ» –, μπορεί τώρα να συμπληρωθεί με μια ζοφερή προειδοποίηση: «Μετά την απομάκρυνση από την πατρίδα σου ουδέν λάθος αναγνωρίζεται».

Απάντηση

Περιπτώσεις χρήσης εισαγωγικών και λειτουργίας τους στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1:

• «Πατριωτισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ’ όλα την αγάπη για τη χώρα σου. Εθνικισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ’ όλα το μίσος για τις άλλες»: κατά λέξη παράθεση της θρυλικής ρήσης του Σαρλ ντε Γκολ, που χρησιμεύει ως εκκίνηση του κειμένου και βάση της προβληματικής του.
• «ταξιδιωτική οδηγία»: συνυποδήλωση-συνεκδοχή που τοποθετείται σε εισαγωγικά, για να δηλώσει το κυνικό ρατσιστικό μήνυμα που απευθύνεται αποκλειστικά σε όσους διαφοροποιούνται από τους αυτουργούς των δύο τρομοκρατικών ενεργειών

– και όχι σε όλους, όπως γίνεται με τις πραγματικές ταξιδιωτικές οδηγίες.

• «Καθίστε εκεί που κάθεστε. Μην το κουνάτε ρούπι. Μακριά από τον τόπο σας – αυτόν που θεωρείτε εσείς ως τόπο σας ή αυτόν που θεωρούν ως τόπο σας οι άλλοι για πάρτη σας – είστε ανεπιθύμητοι»: το περιεχόμενο της «ταξιδιωτικής οδηγίας», το ρατσιστικό μήνυμα-απειλή των δύο τρομοκρατικών ενεργειών τοποθετημένο σε εισαγωγικά, ώστε να αποκτήσει παραστατικότητα, σαν να το έλεγαν οι ίδιοι οι τρομοκράτες.
• «Μην ξεχνάς πως και εσύ είσαι ξένος παντού εκτός από εδώ»: κατά λέξη παράθεση του αντιρατσιστικού συνθήματος που είδε ο συγγραφέας στη Στουτγάρδη τον καιρό της πυρπόλησης ξενώνων μεταναστών το 1990, που αποσκοπούσε να ευαισθητοποιήσει τους ντόπιους Γερμανούς βάζοντάς τους στη θέση του μετανάστη.
• «Μετά την απομάκρυνση από την πατρίδα σου ουδέν λάθος αναγνωρίζεται»: η ζοφερή προειδοποίηση που προσθέτει ο συγγραφέας στο σύνθημα της Στουτγάρδης. Τοποθετείται σε εισαγωγικά που καθιστούν σαφέστερη την κυνική ειρωνεία μετατροπής του αντιρατσιστικού συνθήματος σε ρατσιστικό, σαν να εκπορεύεται από τους αυτουργούς των τρομοκρατικών ενεργειών της Νέας Ζηλανδίας και της Ολλανδίας.

 

 

46. Στο απόσπασμα που ακολουθεί (Τα μυστικά του ψηφιακού μετασχηματισμού) πρόθεση του συγγραφέα είναι να πληροφορήσει τον/την αναγνώστη/-τρια για την εξέλιξη που έχει σημειωθεί στον τομέα των ψηφιακών υπηρεσιών. Να βρεις δύο γλωσσικές επιλογές με τις οποίες ικανοποιεί την πρόθεσή του αυτή

[…]

Έτσι, οι παραδοσιακές μεθοδολογίες σχεδιασμού προϊόντων και υπηρεσιών, προώθησης καθώς και υλοποίησής τους έχουν αλλάξει αισθητά και πρόκειται να αλλάξουν περισσότερο στο άμεσο μέλλον, καθώς η εξέλιξη είναι διαρκής και απαιτεί συνεχείς προσαρμογές. Στις αλλαγές και προσαρμογές αυτές θα πρέπει να προστεθεί και ο παράγοντας της ταχύτητας με την οποία πραγματοποιούνται τα παραπάνω. Οι αυξανόμενες απαιτήσεις των χρηστών, καθώς βέβαια και η ταχύτητα με την οποία νέες ψηφιακές υπηρεσίες και προϊόντα υλοποιούνται, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως μέρος της στρατηγικής και του σχεδιασμού σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Η αξιοποίηση σχεδιασμού, υλοποίησης και τεχνολογιών που χρησιμοποιούσαμε τα προηγούμενα χρόνια ενδέχεται να είναι αποτελεσματικές, αλλά σίγουρα όχι ανταποκρινόμενες στον ρυθμό και στο κόστος που θα καθιστούσε το ψηφιακό προϊόν ανταγωνιστικό. Για τον λόγο αυτό έχουν υιοθετηθεί, πέραν των νεότερων τεχνολογιών, νέες μεθοδολογίες προσέγγισης και εργασίας, αλλά και σύγχρονες ψηφιακές αρχιτεκτονικές που τοποθετούν στο επίκεντρο τον άνθρωπο και ανταποκρίνονται στην ανάγκη για συχνότερες αλλαγές.

Το ψηφιακό νέφος ή cloud είναι ο θεμέλιος λίθος στον οποίο βασίζεται η πλειονότητα σύγχρονων ψηφιακών υπηρεσιών και προϊόντων. Οι λόγοι για τους οποίους οργανισμοί και υπηρεσίες κατευθύνονται σε αυτό είναι, κυρίως, η ευελιξία επιλογής έτοιμων υποδομών, διασφαλίζοντας την αδιάλειπτη λειτουργία, αντίγραφα ασφαλείας κλπ. από τον ίδιο τον πάροχο (cloudprovider). […]

Απάντηση

/Η μαθητής/-τρια αναμένεται να επισημάνει ότι το κείμενο πληροφορεί τον/την αναγνώστη/-τρια για την εξέλιξη που έχει σημειωθεί στον τομέα των ψηφιακών υπηρεσιών, επιλέγοντας από το κείμενο δύο γλωσσικές επιλογές π.χ.

Το λεξιλόγιο, το οποίο φανερώνει τις προθέσεις του συντάκτη, τον τρόπο με τον οποίο αυτός θέλει να προσεγγίσει το υπό διερεύνηση θέμα, όπως του το επιτρέπει το επίπεδο των γνώσεων του. Εν ολίγοις, χρησιμοποιεί κοινό, καθημερινό λεξιλόγιο, το οποίο συμβάλλει στην παραγωγή ενός εύκολα κατανοητού κειμένου από όσο το δυνατόν ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Από την άλλη πλευρά, η χρήση εξειδικευμένου, τεχνικού λεξιλογίου – λόγω της ειδικής φύσης του εξεταζόμενου θέματος- είναι εξίσου δικαιολογημένη π.χ.  το ψηφιακό νέφος ή cloud, αντίγραφα ασφαλείας από τον ίδιο τον πάροχο (cloud provider),  ψηφιακές υπηρεσίες κ.λ.π

Γραμματικοί χρόνοι: Η χρήση, κυρίως, μελλοντικών χρόνων υποδηλώνει πως το περιεχόμενο του κειμένου αναφέρεται σε κάποια αναμενόμενη εξέλιξη. Για τον ίδιο λόγο, ο συγγραφέας αξιοποιεί, κατά κύριο λόγο, την Οριστική έγκλιση που εκφράζει -αντίστοιχου βαθμού- βεβαιότητα. Η υποτακτική έγκλιση αναφέρεται σε μία δυνητική κατάσταση στην οποία προστίθεται και η επιβολή πχ  θα πρέπει να προστεθεί και ο παράγοντας της ταχύτητας

Ρηματικά πρόσωπα: Γ ́ ενικό και Γ’ πληθυντικό πρόσωπο: Η χρήση αυτών των ρηματικών προσώπων είναι συνδεδεμένη με τις έννοιες της αντικειμενικότητας και της αποστασιοποίησης

 

 

47. Η ολικότητα αυτή είναι απότοκος της ολικότητας που έχει η ανθρώπινη πράξη, η οποία συμβαίνει πάντοτε σε έναπλαίσιο σχέσεων με τον περίγυρό μας, υλικό και ανθρώπινο. Η γλώσσα αναπτύσσεται με συνεχή στάδια αφαίρεσης της συνολικότητας, μέρος της οποίας επιβιώνει στις αμφίσημες λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούμε.

Οι υπογραμμισμένες λέξεις του παραπάνω κειμένου να αντικατασταθούν με άλλες, νοηματικά ισοδύναμες, οι οποίες να αποδίδουν με πιο απλό τρόπο τα γραφόμενα.

Απάντηση

Η ολικότητα αυτή είναι συνέπεια/αποτέλεσμα της ολικότητας που έχει η ανθρώπινη πράξη, η οποία γίνεται πάντοτε σε ένα σύνολο σχέσεων με τον περίγυρό μας, υλικό και ανθρώπινο. Η γλώσσα αναπτύσσεται με συνεχή στάδια αφαίρεσης της συνολικότητας, μέρος της οποίας βρίσκεται/εντοπίζεται στις διφορούμενες λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούμε.

 

 

48. Η 2^η παράγραφος («Η γνώση της τοπικής Ιστορίας… να ζήσουν τα παιδιά μας») του Κειμένου 2 (Μεγάλη η σημασία της γνώσης της τοπικής Ιστορίας) αναπτύσσεται με αιτιολόγηση και αίτιο αποτέλεσμα. Να τεκμηριώσεις αυτή τη θέση και να δικαιολογήσεις την επιλογή, λαμβάνοντας υπόψη σου το θέμα του κειμένου και την πρόθεση του συνεντευξιαζόμενου.

Η γνώση της τοπικής Ιστορίας από παιδιά και ενηλίκους είναι πολύ σημαντική. Γιατί, νομίζω πως αγαπάμε περισσότερο τον τόπο μας, αν γνωρίζουμε σε βάθος την ιστορία και τον πολιτισμό του. Με αφορμή κάποιο μνημείο ή κατοικία ή δημόσιο κτίριο ή άγαλμα, το οποίο συναντάμε καθημερινά, μαθαίνουμε, ερευνούμε, αναδεικνύουμε, προτείνουμε. Έτσι γινόμαστε πολίτες ενεργοί και συνειδητοποιημένοι, πολίτες που θα προστατεύουν τα μνημεία και δεν θα τα βανδαλίζουν. Ειδικότερα οι μαθητές ασκούνται στο να ανακαλύπτουν μόνοι τους και να αξιοποιούν τα ενδιαφέροντα και τις ιδιαίτερες δεξιότητές τους, ανάλογα και με το πνευματικό δυναμικό που διαθέτει ο καθένας τους. Ας έχουμε υπόψη ότι ισχυρό κίνητρο όλων μας για να μάθουμε τοπική Ιστορία, είναι η γνώση του τόπου που ζούμε, του τόπου που έζησαν οι πρόγονοί μας, του τόπου που θα θέλαμε πολλοί να ζήσουν τα παιδιά μας.

Απάντηση

Αιτιολόγηση: Ο συνεντευξιαζόμενος αιτιολογεί τη θέση που διατυπώνει στη θεματική περίοδο, αναφέρει δηλαδή για ποιους λόγους είναι σημαντική η γνώση της τοπικής ιστορίας («Γιατί, νομίζω … προτείνουμε»).

Αίτιο-αποτέλεσα: Στη συνέχεια της παραγράφου παρουσιάζει τις θετικές συνέπειες που έχει η γνώση της τοπικής ιστορίας σε όλους τους πολίτες και ειδικότερα στους μαθητές («Έτσι γινόμαστε… τα παιδιά μας»).

Ο Στρατής Αναγνώστου επιλέγει τους συγκεκριμένους τρόπους ανάπτυξης του λόγου του, γιατί θέλει να απαντήσει στο ερώτημα του Κώστα Στοφόρου και να αναδείξει την αξία της γνώσης της τοπικής ιστορίας. Παραχωρεί, άλλωστε, τη συνέντευξή του με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου του για την τοπική ιστορία της Λέσβου. Έτσι, διατυπώνει πρώτα τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντική η γνώση της και έπειτα καταγράφει την προσφορά της για το πνεύμα και τη ζωή των ανθρώπων όλων των ηλικιών. Με αυτόν τον τρόπο, τεκμηριώνει έμμεσα και την απόφασή του να γράφει και να εκδώσει το βιβλίο του.

 

49. α. Στο Κείμενο 1(Τα παλιά γεφύρια και η αξιοπρέπειά μας), αν και κυριαρχεί η χρήση του γ’ ρηματικού προσώπου, ωστόσο, σε ορισμένα σημεία ο συγγραφέας χρησιμοποιεί και το α’ πληθυντικό πρόσωπο. Να εντοπίσεις δύο σχετικά παραδείγματα χρήσης του α’ πληθυντικού προσώπου και να αξιολογήσεις το επικοινωνιακό αποτέλεσμα αυτής της γλωσσικής επιλογής.

Ταπεινοί διαβάτες της ιστορίας των κατασκευών, τα παλαιά γεφύρια εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικά τοπόσημα στην ελληνική ύπαιθρο, χαρακτηριστικά μνημεία της χώρας μας. Η παρουσία τους προκαλεί συγκινήσεις, γεννά συναισθήματα νοσταλγικά για την απώλεια του νεοελληνικού πολιτισμού μας. Ενσωματωμένα στο φυσικό περιβάλλον, τα ζεύγματα αυτά δεν αποτελούν απλώς κατασκευές για τη διάβαση ανθρώπων και ζώων πάνω από αφρισμένους χείμαρρους και ορμητικά ποτάμια, αλλά και στοιχεία του παραδοσιακού μας πολιτισμού. Όταν μιλάμε για παράδοση δεν εννοούμε πια μόνο τον τρόπο, για παράδειγμα, δουλειάς που παραδίδεται από γενιά σε γενιά, εννοούμε μια συνείδηση του συνόλου του παρελθόντος (αρχαίου και νεότερου) μέσα στο παρόν.

β. «Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι το απαύγασμα της πολυετούς ενασχόλησής μου με τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία του νησιού και της επιθυμίας μου να συνοψίσω σε ένα χρήσιμο και περιεκτικό εγχειρίδιο αυτά που πρέπει να γνωρίζουν σε βάθος χρόνου τόσο εκπαιδευτικοί όσο και μαθητές για το νησί όπου ζουν.» Να αντικαταστήσεις τις παραπάνω υπογραμμισμένες λέξεις του χωρίου του Κειμένου 2(Μεγάλη η σημασία της γνώσης της τοπικής Ιστορίας) (1^ηπαράγραφος) με συνώνυμες, ώστε το ύφος λόγου να γίνει απλό.  

Απάντηση

α. Παραδείγματα χρήσης του α’ πληθυντικού προσώπου (δύο είναι αρκετά): «της χώρας μας», «πολιτισμού μας», «μιλάμε», «εννοούμε», «προστασία μας», «σε μας», «ως τις μέρες μας», «του λαού μας».

Με τη χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου ο συγγραφέας εκφράζει τη συλλογικότητα του θέματος που τον απασχολεί, της προστασίας δηλαδή των γεφυριών-μνημείων, επισημαίνει τις κοινές διαστάσεις του προβλήματος, υπογραμμίζει την κοινή ευθύνη όλων των πολιτών και, παράλληλα, προσδίδει αμεσότητα και ζεστασιά στον λόγο του. Έτσι, προσελκύει το ενδιαφέρον των αναγνωστών, τους καθιστά κοινωνούς των ιδεών του και τους προσεγγίζει συναισθηματικά, καθώς ταυτίζεται μαζί τους, αναδεικνύοντας ένα σημαντικό ζήτημα, που σχετίζεται με τη διαφύλαξη της νεότερής μας παράδοσης κι επομένως μας αφορά όλους.

β. «Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι το απαύγασμα της πολύχρονης ενασχόλησής μου με τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία του νησιού και της επιθυμίας μου να συνοψίσω σε ένα χρήσιμο και ίΐεστό εγχειρίδιο αυτά που πρέπει να γνωρίζουν σε βάθος χρόνου τόσο εκπαιδευτικοί όσο και μαθητές για το νησί όπου ζουν.»

 

 50. Στο Κείμενο 1 (Υπερτουρισμός: Απειλή ή φόβητρο;) να εντοπίσεις ένα σημείο στο οποίο ο συγγραφέας οργανώνει τον λόγο του με ορισμό, να παραθέσεις, με συντομία, τον όρο που επεξηγεί και να εξηγήσεις πώς η θέση του ορισμού σχετίζεται με τον τρόπο οργάνωσης του κειμένου.

 

Έτσι εμφανίστηκε ένα νέο «φάντασμα να πλανιέται πάνω από την Ευρώπη» τον 21^οαιώνα, ο «υπερτουρισμός», δηλαδή όταν η υπερβολική και απρογραμμάτιστη διόγκωση και εξάπλωση του φαινομένου μαζικών τουριστικών ροών επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και στην ποιότητα των εμπειριών των επισκεπτών.

Απάντηση

• Στο Κείμενο 1 ορισμός εντοπίζεται στην 2η παράγραφο: «ο «υπερτουρισμός … των εμπειριών των επισκεπτών»
• Η οριστέα έννοια είναι ο «υπερτουρισμός», δηλαδή οι ανεξέλεγκτες τουριστικές ροές οι οποίες επιφέρουν αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα της ταξιδιωτικής εμπειρίας.
• Ο ορισμός τοποθετείται στο κέντρο του κειμένου, θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως μεταβατική/συνδετική παράγραφος ανάμεσα στις αρνητικές επιπτώσεις (που αναφέρονται στην 1η παράγραφο) και σε κάποια από τα μέτρα αντιμετώπισης που έχουν ληφθεί (τα οποία αναφέρονται στην 3η παράγραφο)
• Το ότι θέτει τον ορισμό μετά τις συνέπειες του φαινομένου του «υπερτουρισμού» είναι δηλωτικό και της οπτικής γωνίας του συντάκτη και του σημαντικότερου – κατά τον ίδιο – θεματικού κέντρου.

 

51. Στο Κείμενο 2 (Ποίηση και φαντασία στην υπηρεσία της επιστήμης) τι δηλώνουν τα εισαγωγικά στα παρακάτω αποσπάσματα και ποιος ο ρόλος τους στην μετάδοση των νοημάτων του Κειμένου;

«Ξεκινώντας από το Σάββατο το απόγευμα, δεν κατάφερα τον εαυτό μου να κλείσει το μηχάνημα του υπολογιστή, μη θέλοντας να πάω για ύπνο αφήνοντας τόσο πολλά ερωτήματα αναπάντητα, και έμεινα μέχρι αργά τη νύχτα για να φθάσω μέχρι το τέλος.»

«Αντί να κάνω τη δουλειά που είχα προγραμματίσει, πέρασα την ημέρα μου διαβάζοντας το μυθιστόρημα μυστηρίου του Νικ Ιβανς:“Η κληρονομιά του Νεύτωνα”».

Απάντηση

• Στο πρώτο απόσπασμα υπάρχει αυτούσια μεταφορά λόγων ενός αναγνώστη του βιβλίου.
• Στο δεύτερο απόσπασμα, επίσης, είναι αυτούσια μεταφορά των λόγων αναγνώστη ενώ στα εσωτερικά εισαγωγικά “Η κληρονομιά του Νεύτωνα” περικλείεται ο τίτλος του βιβλίου.
• Τα εσωτερικά εισαγωγικά ενημερώνουν τον αναγνώστη για τον τίτλο του βιβλίου
• Τα εξωτερικά εισαγωγικά τα οποία περικλείουν αυτούσια λόγια αναγνωστών:
• Καθιστούν το κείμενο πιο αξιόπιστο λόγω των αυθεντικών μαρτυριών
• Αποδίδουν άμεσα τις θέσεις/σκέψεις/απόψεις των λοιπών αναγνωστών με τους οποίους θα μπορούσε να ταυτιστεί και ο μελλοντικός αναγνώστης του βιβλίου
• Αυξάνουν τη θετική πρόθεση για την ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου, αλλά και ανάλογων προσπαθειών.
• Προσδίδει υφολογική ποικιλότητα και αυτό συμβάλει στην αύξηση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη.

 

 

52. Στο Κείμενο 1 (Τεχνητή νοημοσύνη: Μια διακριτική απομυθοποίηση) η οργάνωση του λόγου γίνεται και με την εκτενή χρήση παραδειγμάτων. Επιλέγοντας δύο σημεία του Κειμένου να εξηγήσεις για ποιους λόγους επιλέγει τη συγκεκριμένη τεχνική ο συγγραφέας. Θεωρείς ότι πετυχαίνει τους στόχους του

 

Στον δεύτερο τρόπο εκπαίδευσης μιας μηχανής, από παραδείγματα, φανταστείτε την περίπτωση που μαθαίνουμε μια μηχανή να ξεχωρίζει μήλα από πορτοκάλια. Της δίνουμε, λοιπόν, ένα – ένα κάποια φρούτα, δηλώνοντας κάθε φορά τι της δώσαμε. Έτσι, ευελπιστούμε, μέσα από κατάλληλους αλγορίθμους που της δώσαμε, να βγάλει κανόνες όπως: Αν είναι ζουμερό, ξινό και πορτοκαλί, μάλλον είναι πορτοκάλι. […] Προσέξτε τώρα το εξής: Αν αρχίσουμε να κοροϊδεύουμε τη μηχανή, λέγοντάς της ότι τα μήλα είναι πορτοκάλια και το ανάποδο, δεν θα καταλάβει ότι την κοροϊδεύουμε. Θα μάθει ακριβώς αυτό που τη διδάξαμε. Επίσης, δεν θα έχει εύκολο τρόπο να συνειδητοποιήσει το λάθος, αν εμείς δεν επιδιώξουμε να της δώσουμε νέα δείγματα με νέες, σωστές απαντήσεις. Εδώ, συνειδητοποιούμε πόσο σημαντική είναι η επιλογή των δειγμάτων (μήλων και πορτοκαλιών), για να μάθει σωστά πράγματα η μηχανή. Αν για παράδειγμα την ταΐζουμε μόνο με χρυσά μήλα, μπορεί να μάθει τον ωραιότατο κανόνα: Ό,τι είναι χρυσό είναι μήλο, ενώ όλα τα άλλα είναι πορτοκάλια.

Μια άλλη όψη του νομίσματος είναι αυτή της εκπαίδευσης των μηχανών. Οι μηχανές χρειάζονται τον άνθρωπο, για να μάθουν να δρουν ανθρώπινα. Για παράδειγμα, για να μπορεί μια μηχανή να ξεχωρίζει πρόσωπα σε μια φωτογραφία, χρειάζεται να την τροφοδοτήσουμε πιθανώς με χιλιάδες ή εκατομμύρια πρόσωπα σε φωτογραφίες, υποδεικνύοντας σε καθεμιά πού υπάρχουν πρόσωπα. Ομοίως, για να μπορεί ένας υπολογιστής να εντοπίσει ποιο είναι το ρήμα σε μια πρόταση, πρέπει να πάρει κανόνες που να ορίζουν πώς να εντοπίσει το ρήμα ή να δει χιλιάδες παραδείγματα. Όλη αυτή η δουλειά της δημιουργίας παραδειγμάτων, που την περιγράφουμε με τον όρο “επισημείωση” (annotation), είναι ξεκάθαρα ένας χώρος για δημιουργία νέων επαγγελματιών. […]

Απάντηση

• Παράδειγμα για την εκπαίδευση των μηχανών στους τρόπους διαχωρισμού:

«από παραδείγματα, φανταστείτε την περίπτωση που μαθαίνουμε μια μηχανή να ξεχωρίζει μήλα από πορτοκάλια» (1^η παράγραφος)

• Παράδειγμα λαθεμένης μάθησης από μία μηχανή: «Αν για παράδειγμα την ταΐζουμε μόνο με χρυσά μήλα, μπορεί να μάθει τον ωραιότατο κανόνα: Ό,τι είναι χρυσό είναι μήλο, ενώ όλα τα άλλα είναι πορτοκάλια.» (1η παράγραφος)
• Παράδειγμα για την εκπαίδευση των μηχανών στην αναγνώριση: «Για παράδειγμα, για να μπορεί μια μηχανή να ξεχωρίζει πρόσωπα σε μια φωτογραφία» ή «Ομοίως, για να μπορεί ένας υπολογιστής να εντοπίσει ποιο είναι το ρήμα σε μια πρόταση, πρέπει να πάρει κανόνες που να ορίζουν πώς να εντοπίσει το ρήμα ή να δει χιλιάδες παραδείγματα» (2η παράγραφος)

• Επίκληση στη λογική των αναγνωστών για την ενημέρωση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η τεχνητή νοημοσύνη
• Καλύτερη κατανόηση των παραπάνω προκλήσεων με τη διασάφηση δύσκολων πτυχών ή και διαδικασιών
• Πειστικότητα και αποδοχή των νοημάτων/οπτικής του συντάκτη
• Αντικειμενικότητα – ενίσχυση των επιχειρημάτων στα συγκεκριμένα σημεία

 

53.  α. Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1[Δουλειά από την παραλία: μια νέα τάση] η συγγραφέας αξιοποιεί τον τρόπο οργάνωσης της σύγκρισης/ αντίθεσης και της αναλογίας. Να εξηγήσεις με συντομία πώς το επιχειρεί συνδυαστικά.

Όλα αυτά θυμίζουν τη συνθήκη του «ψηφιακού νομάδα», διαφέρουν, ωστόσο, ως προς την ευελιξία και τη διάρκεια της παραμονής, καθώς συνήθως διαρκεί λίγες εβδομάδες και δεν απαιτεί γραφειοκρατικές διαδικασίες, όπως εργασιακή βίζα ή μόνιμη μετακίνηση από την έδρα του εργοδότη. Η εμπειρία δείχνει ότι οι ψηφιακοί νομάδες είναι συνήθως εργαζόμενοι νεότεροι σε ηλικία, που υιοθετούν μια διαφορετική από την παραδοσιακή εργασιακή κουλτούρα, που περιλαμβάνει τηλεργασία και μετακίνηση σε διαφορετικά μήκη και πλάτη του πλανήτη και οι οποίοι, στη συντριπτική τους πλειονότητα, εργάζονται στον τεχνολογικό τομέα. Το workation έχει ενσωματώσει αυτά τα στοιχεία, αλλά συχνότερα το επιλέγουν άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, που μπορεί να προέρχονται από τον τεχνολογικό τομέα, αλλά και από πιο παραδοσιακά επαγγέλματα τα οποία προχώρησαν σε ψηφιακό μετασχηματισμό και έχουν υιοθετήσει ένα υβριδικό εργασιακό μοντέλο.

Απάντηση

• Αναλογία: Όλα αυτά θυμίζουν τη συνθήκη του «ψηφιακού νομάδα»
• Σύγκριση/ αντίθεση: διαφέρουν, ωστόσο,… υβριδικό εργασιακό μοντέλο.

Ο συνδυασμός των δύο μεθόδων καθιστά πιο εύληπτη την παρουσίαση του εργασιακού μοντέλου (workation) που προωθείται στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ψηφιακής παγκυριαρχίας. Αφενός, με την αναλογία γίνεται πιο άμεσα κατανοητή η φύση της νέας αυτής μορφής εργασίας. Αφετέρου, με την αντίθεση αναδεικνύονται οι διάφορες καιδιαφορετικές όψεις του μοντέλου αυτού συγκριτικά με τις παραδοσιακές ή και τις νεότερες μορφές εργασίας, οπότε οδέκτης προσεγγίζει πιο ολοκληρωμένα τις διαστάσεις του φαινομένου.

 

β. Να εξηγήσεις γιατί, κατά τη γνώμη σου, στο Κείμενο 1[Δουλειά από την παραλία: μια νέα τάση], στην πρώτη παράγραφο, η συγγραφέας επιλέγει να ξεκινήσει με παράθεση στατιστικών στοιχείων.

Μία στις τέσσερις θέσεις εργασίας στη Βόρεια Αμερική έως το τέλος του 2022 θα είναι εξ αποστάσεως (remote working). Ως κύριο πλεονέκτημά της το 32% των εργαζομένων αναδεικνύουν τη δυνατότητα του ευέλικτου ωραρίου και ένα 25% ότι μπορούν να δουλεύουν από όποιο χώρο επιλέξουν. Και μπορεί εν μέσω πανδημίας αυτός ο χώρος να ήταν το τραπέζι της κουζίνας, η κρεβατοκάμαρα, το μπαλκόνι, άντε και το εξοχικό, όσο όμως η τάση αυτή εδραιώνεται ως νέα εργασιακή συνθήκη, οι επιλογές διευρύνονται. Πρακτικά, το γραφείο μας μπορεί να είναι όλη η Γη – αρκεί να έχει γρήγορο ίντερνετ.

Απάντηση

Με την εξ αρχής παράθεση στατιστικών στοιχείων τεκμηριώνει τη σημασία που έχει το πραγματευόμενο ζήτημα. Μάλιστα, επειδή είναι σύγχρονα τα στοιχεία, αναδεικνύει τον επίκαιρο και επίμαχο χαρακτήρα του. Με αυτόν τον τρόπο προκαλεί την προσοχή, κεντρίζει το ενδιαφέρον του δέκτη, ώστε να συνεχίσει την ανάγνωση του κειμένου και να ενημερωθεί σχετικά.

 

 

54. Το Κείμενο 2 [Το προπατορικό αμάρτημα και οι διακοπές] χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της προφορικότητας. Να εντοπίσεις τρεις γλωσσικές επιλογές (λεξιλόγιο, σύνταξη, σημεία στίξης κ.ά.) που επιβεβαιώνουν τον παραπάνω χαρακτηρισμό και να δικαιολογήσεις την επιλογή του συγγραφέα να συντάξει ένα κείμενο που έχει το στοιχείο αυτό.

 

Όταν οι Πρωτόπλαστοι εξωπετάχθηκαν από τον Παράδεισο, τους έμεινε η νοσταλγία. Για την παρθένα φύση, τα κρύα νερά, την ανεμελιά και την… τεμπελιά.

            Το πρώτο κακό που τους βρήκε, μετά την έξοδο, ήταν η εργασία. Άρχισαν να μοχθούν, να ιδρώνουν («εν τω ιδρώτι του προσώπου σου…»), να καταπονούνται: είτε για τον άρτο, είτε για την Μερτσέντες. Γενικά, η έκπτωση από την Παραδείσια ευτυχία έφερε τη δουλειά (από τη «δουλεία» κατάγεται η λέξη) και η νοσταλγία του Παραδείσου οξύνθηκε.

            Μέχρι που κάποιος ανακάλυψε τις διακοπές.

            Οι διακοπές λειτουργούν ως υποκατάστατο του Παραδείσου. Όπως ο καλός Χριστιανός υπομένει τα πάντα μία ζωή, προσδοκώντας να πάει στον Παράδεισο, έτσι κι ο εργαζόμενος ανέχεται την καθημερινή ρουτίνα, τον αυταρχισμό του προϊστάμενου, την πειθαρχία του ωραρίου, την αυθάδεια του πελάτη –προκειμένου κάποτε να πάει διακοπές.

            «Ε, δεν θα έρθει ο Αύγουστος;» μονολογεί.

            Και μεταθέτει όλες του τις ελπίδες, τις προσδοκίες, τα ανεκπλήρωτα όνειρα, σε αυτό το μικρό διάστημα παραδείσου.

            «Παραδείσους» ονομάζουν -όχι τυχαία- και οι τουριστικοί πράκτορες τους ωραιότερους προορισμούς τους.

            Αχ εκείνες οι αφίσες του Τουρισμού, τι ζημιά έχουν κάνει! Αμ, τα ταξιδιωτικά ντοκιμαντέρ –από τον Μαυρίκιο, τις Σεϋχέλλες, την Καραϊβική… […] Βλέπεις τις εντυπωσιακές φωτογραφίες, μαζεύεις φασούλι το φασούλι και πας σε μακρινά νησιά… […]

            Α, ναι, η άλλη μορφή διακοπών, ο πολιτιστικός τουρισμός, υποφέρει από κακοήθη υπερπληθυσμό –αδύνατο πια να δεις τα σημαντικότερα αξιοθέατα του πλανήτη. Μπροστά σου θα είναι πάντα εκατό Ιάπωνες (στους οποίους προστέθηκαν πρόσφατα και διακόσιοι Κινέζοι!).

            Και η κλασική μορφή διακοπών, η φυγή και η χαλάρωση, υποφέρει από την παραπλανητική διαφήμιση και το «σύνδρομο του Παραδείσου». Πρωτόπλαστοι δεν θα ξαναγίνουμε… Άπαξ και φάγαμε το «μήλο», μόνο διακοπές.

            Ναι, έτσι πληρώνουμε το προπατορικό αμάρτημα. Να σκοτωνόμαστε στην δουλειά, να νοσταλγούμε έναν Παράδεισο, να τον παίρνουμε σε μικρές δόσεις και να μην τον χορταίνουμε ποτέ.

            Εφ’ ω και πολλοί μένουμε σπίτι μας…

Απάντηση

• Διάφορα παρενθετικού τύπου σχόλια, που προσθέτουν μία σαρκαστική διάθεση και αποσαφηνίζουν την πρόθεση του συντάκτη: («εν τω ιδρώτι του προσώπου σου…»), (από τη «δουλεία» κατάγεται η λέξη), -όχι τυχαία-, –από τον Μαυρίκιο, τις Σεϋχέλλες, την Καραϊβική…, –αδύνατο πια να δεις τα σημαντικότερα αξιοθέατα του πλανήτη
• Αξιοποίηση σημείων στίξης: θαυμαστικό που εκφράζει έντονη έκπληξη →Αχ εκείνες οι αφίσες του Τουρισμού, τι ζημιά έχουν κάνει! – στους οποίους προστέθηκαν πρόσφατα και διακόσιοι Κινέζοι!, αποσιωπητικά που επιτρέπουν στον αναγνώστη να προβληματιστεί περαιτέρω: και πας σε μακρινά νησιά… – Πρωτόπλαστοι δεν θα ξαναγίνουμε… – μένουμε σπίτι μας…
• Απλό λεξιλόγιο, επιφωνήματα, παροιμιακές φράσεις, λαϊκές διατυπώσεις: Αχ… – Αμ,… – μαζεύεις φασούλι το φασούλι – Άπαξ και… μόνο…
• β΄ ενικό πρόσωπο που δίνει την εντύπωση ότι απευθύνεται άμεσα και προσωπικά στον αναγνώστη: Βλέπεις – μαζεύεις – να δεις
• α΄ πληθυντικό που προσδίδει μια μορφή καθολικότητας στο πραγματευόμενο ζήτημα, καθώς εντάσσει και τον εαυτό του στο σύνολο των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα: δεν θα ξαναγίνουμε… – φάγαμε – πληρώνουμε – σκοτωνόμαστε – νοσταλγούμε – παίρνουμε – να μην τον χορταίνουμε – μένουμε
• Αυτούσια παράθεση φράσης – κλισέ που ακούγεται συχνά σχετικά με το πραγματευόμενο θέμα → προσδίδει καθολικότητα στις απόψεις του: «Ε, δεν θα έρθει ο Αύγουστος;»

→ Η προφορικότητα καθιστά τον λόγο πιο εύληπτο και το ύφος άμεσο, προσωπικό και οικείο. Δημιουργεί γέφυρες επικοινωνίας με τον αναγνώστη, του προκαλεί την επιθυμία να διαβάσει το κείμενο, γιατί του κεντρίζει το ενδιαφέρον και αισθάνεται ότι τον αφορά.

 

 

 

55. Λαμβάνοντας υπόψη το κειμενικό είδος να εντοπίσετε δύο από τους τρόπους με τους οποίους επιδιώκεται η προσέγγιση της έννοιας της αισθητικής στην 1η παράγραφο του Κειμένου 2 (Περί ασχήμιας στην τέχνη). Θεωρείς ότι επιτυγχάνεται ο επικοινωνιακός στόχος και γιατί;

Ας θεωρήσουμε ότι το περιβάλλον των αισθητών πραγμάτων είναι εκείνο που προσδιορίζει και μορφοποιεί τις αισθητικές μας αντιλήψεις, την κρίση και τις προτιμήσεις μας. Σύνθεση πολλαπλών όμορφων και άσχημων πραγμάτων, οργανικών και ανόργανων, η ίδια η φύση με τον μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμό της, είναι το πεδίο μέσα στο οποίο ο άνθρωπος διδάσκεται ή μυείται στην αντίληψη της ομορφιάς και της ασχήμιας. Αλλά δεν επαναπαύεται σε μιαν ανενεργό, παθητική σχέση με το παιχνίδι των αντιθέσεων όμορφο-άσχημο. Αισθάνεται την ανάγκη –και την υλοποιεί– να αναδιατάξει τον κόσμο του και να τον μεταμορφώσει σε ένα σύνθεμα που θα εικονίζει το ωραίο. Όχι μόνον οι αισθήσεις ή οι δεξιότητες, αλλά και μια μακρά νοητική διαδικασία οδήγησαν τον άνθρωπο σταδιακά μέσα στους αιώνες να οραματίζεται και να πραγματώνει μέσω της τέχνης το ωραίο, παρεμβαίνοντας στο ατελές ή στο άσχημο που υπάρχει γύρω του. Κι ενώ το περιβάλλον ως ιστορική οντότητα μεταβάλλεται μέσα στον χρόνο, διαμορφώνοντας αντίστοιχες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες –στις οποίες εντάσσονται και οι διαρκείς μεταμορφώσεις της τέχνης ως πολιτισμικού φαινομένου–, εντούτοις φαίνεται ότι η ίδια η κυτταρική δομή της τέχνης, η τελεολογία^[5]  της είναι η αναζήτηση και η υλοποίηση του ωραίου: από τα πρώτα αδέξια σχεδιάσματα του πρωτόγονου ανθρώπου μέχρι την επεξεργασμένη αισθητική του κλασικού και αναγεννησιακού δημιουργού.

Απάντηση

Πρόκειται για απόσπασμα δοκιμίου για την αισθητική, συνεπώς έχει έμμεσα διδακτικό χαρακτήρα χωρίς, ωστόσο, να παραγκωνίζεται η προσπάθεια για την τέρψη του αναγνώστη. Τρόποι που αναμένεται να αναφερθούν είναι (αρκούν δύο):

• Η επίκληση στην αυθεντία του Βολταίρου (ευρύτερα γνωστός, καταξιωμένος, ενδιαφέρουσα τοποθέτηση κτλ.)
• Το παράδειγμα με τις αισθητικές αντιλήψεις του βατράχου (διευκρίνιση της έννοιας, ενδιαφέρον μέσω του ανοικείου παραδείγματος κτλ.)
• Πυκνότητα λόγου και νοημάτων με τα ασύνδετα σχήματα
• Προσεγμένο λεξιλόγιο
• Εναλλαγή ρηματικών προσώπων (από το αντικειμενικότερο γ’ στο α΄ μέρος στην οικειότητα του α΄ πληθυντικού στα στοιχεία διασάφησης)
• Αναγνώριση ευθύς εξ αρχής της δυσκολίας του εγχειρήματος (στη θεματική πρόταση) και των προκλήσεων της προσέγγισης (υποκειμενικότητα, ποικιλότητα απόψεων, «ο καθείς εμμένει είναι το αλάθητο της κρίσης του») κ. ά.
• Ο επικοινωνιακός στόχος επιτυγχάνεται καθώς:
• η έννοια της αισθητικής και οι προκλήσεις που τη συνοδεύουν δίδονται με αρκετά εύληπτο τρόπο για τον κάθε αναγνώστη
• μπορεί να προσφέρει αναγνωστική απόλαυση

 

 

56. α. «αν ο δάσκαλος αντικατασταθεί από τη μηχανή αναζήτησης της google, χαθήκαμε»: Να κάνεις τις απαραίτητες, κατά τη γνώμη σου, αλλαγές, προκειμένου η λειτουργία της γλώσσας στην παραπάνω περίοδο λόγου να είναι κυριολεκτική και όχι μεταφορική. [Κείμενο 2 (Το σχολείο έχει εξελιχθεί σε ένα πάρκινγκ μαθητών)]

Ελεύθερη αντικατάσταση λέξεων και φράσεων της περιόδου λόγου, αρκεί να αξιοποιείται η κυριολεκτική γλωσσικήλειτουργία.

β. Στην προτελευταία παράγραφο του Κειμένου 1(Ο αποκλεισμός της φαντασίας) να εντοπίσεις δύο γλωσσικές επιλογές με τις οποίες η συγγραφέας προσπαθεί να προβληματίσει για το αδιέξοδο του σύγχρονου σχολείου και την ανάγκη να γίνουν αλλαγές και να σχολιάσεις πώς προωθείται ο στόχος της με αυτές τις επιλογές.

 

Όλο το σύστημα είναι δομημένο λάθος, είπε. Φαίνεται καθαρά στον τομέα της οικολογίας. Το σχολείο έχει σμιλέψει τα μυαλά μας με τον τρόπο που σμιλεύουμε τη γη: για μια συγκεκριμένη χρήση. Δεν πρόκειται να μας χρησιμεύσει στο μέλλον! Θα πρέπει να αναθεωρήσουμε όσα γνωρίζουμε για τις ανθρώπινες δυνατότητες. Να ξεθάψουμε θαμμένες ικανότητες, να αξιοποιήσουμε ταλέντα. Να ξεφύγουμε από την τυραννία της κοινής λογικής, από την πεπατημένη των δεδομένων καταστάσεων. Να ξανασκεφτούμε το πώς εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας. Ο κόσμος μας οδηγείται σε τέλμα.

Απάντηση

Γλωσσικές επιλογές (δύο αρκούν) – προώθηση στόχου:

• Βεβαιωτική διατύπωση: Ο κόσμος μας οδηγείται σε τέλμα. – Φαίνεται καθαρά – Δεν πρόκειται να μας χρησιμεύσει στο μέλλον! → λόγος που επισημαίνει τη σοβαρότητα της κατάστασης και γίνεται πειστικός
• Δεοντολογική διατύπωση: Θα πρέπει να αναθεωρήσουμε όσα γνωρίζουμε για τις ανθρώπινες δυνατότητες.→ αφύπνιση, εγρήγορση, ευαισθητοποίηση δέκτη
• Παραινετικός λόγος με υποτακτική προτρεπτική: Να ξεθάψουμε – να αξιοποιήσουμε – Να ξεφύγουμε – Να ξανασκεφτούμε → προβληματισμός δέκτη, έμφαση στις δράσεις που πρέπει να αναλάβουμε ως κοινωνίες
• α΄ πληθυντικό πρόσωπο: να μας χρησιμεύσει – Να ξεφύγουμε – Να ξανασκεφτούμε → συλλογικότητα, συνυπευθυνότητα
• ποιητική λειτουργία της γλώσσας: Το σχολείο έχει σμιλέψει τα μυαλά μας με τον τρόπο που σμιλεύουμε τη γη – Να ξεθάψουμε θαμμένες ικανότητες – Να ξεφύγουμε από την τυραννία της κοινής λογικής, από την πεπατημένη των δεδομένων καταστάσεων → λόγος ζωηρός, παραστατικός, έμφαση στα νοήματα, τα οποία γίνονται πιοεύληπτα.

 

 

57.  Στη 2^η παράγραφο του Κειμένου 2 [Ο έφηβος και τα προβλήματά του] ο συγγραφέας διατυπώνει μία θέση. Ποια είναι αυτή και σε ποιον βαθμό την τεκμηριώνει με πειστικό τρόπο;

Αγνοούν οι γονείς αυτοί ότι τα παιδιά τους στην περίοδο αυτή, επιθυμώντας να αποκτήσουν την αυτονομία τους και να επιβεβαιώσουν την ανεξαρτησία τους, ενεργούν συχνά αντίθετα προς τις πατρικές επιθυμίες και ορέξεις. Και η αντίδραση αυτή είναι τόσο μεγαλύτερη όσο πιο έντονη είναι η επιμονή των γονέων στη συμμόρφωση των παιδιών τους προς το πατρικό μοντέλο τρόπου ζωής. Αν π.χ. αρέσουν στους γονείς τα κοντά μαλλιά και μιλούν συχνά με ειρωνεία για τους «μακρυμάλληδες», εξωθούν με τον τρόπο τους αυτό περισσότερο τον έφηβο γιο να γίνει «μακρυμάλλης» παρά να προτιμήσει τα κοντά μαλλιά. Αν αρέσει στους γονείς η κλασική μουσική ή τα παλιά τραγούδια, ενώ η μοντέρνα μουσική αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση, οι προτιμήσεις των παιδιών θα στραφούν μάλλον προς τη μοντέρνα έξαλλη μουσική. Αν υπερτονίζεται στην οικογένεια η αξία της σεμνής ενδυμασίας και αποδίδεται μεγάλη σημασία στην εξωτερική εμφάνιση, οι πιθανότητες να προτιμήσει ο έφηβος το έξαλλο ντύσιμο είναι πάρα πολλές. Αν οι γονείς εκτιμούν ιδιαίτερα την καλή συμπεριφορά και αποδίδουν μεγάλη σημασία στο τυπικό «savoir – vivre», το παιδί, επιδιώκοντας να απαλλαγεί από την πατρική κηδεμονία, μπορεί να κάνει ακριβώς το αντίθετο. Πάμπολλα είναι τα παραδείγματα, τα οποία θα μπορούσε κανείς να αναφέρει σχετικά με αυτή την τάση των εφήβων να δρουν αντίθετα προς τις επιθυμίες των γονέων τους με πρόδηλη συχνά την πρόθεση να τους ερεθίσουν…

Απάντηση

• θέση συγγραφέα:

στη διάρκεια της εφηβείας η αμφισβήτηση είναι φυσιολογική, οπότε η επιμονή των γονέων να επιβάλλουν τα δικά τους πρότυπα οδηγεί σε ολοένα και εντονότερες αντιδράσεις εκ μέρους των παιδιών τους

• τεκμηρίωση θέσης:

η θέση του συγγραφέα τεκμηριώνεται με συγκεκριμένα παραδείγματα από την εφηβική καθημερινότητα ως προς τα πρότυπα συμπεριφοράς και τις επιλογές/ προτιμήσεις που οι γονείς απαξιώνουν ή, αντίστροφα, αξιώνουν ναακολουθήσουν τα παιδιά τους και την αντιδραστική συμπεριφορά που εισπράττουν → Αν π.χ. αρέσουν… ακριβώς το αντίθετο.

 

 

58. α. Να εντοπίσεις τρεις τρόπους (γλωσσικές επιλογές, εκφραστικά μέσα, οργάνωση παραγράφου) με τους οποίους ο συγγραφέας στην 3^η παράγραφο του Κειμένου 1 («Οι ασυμβίβαστοι») προσπαθεί να ενισχύσει τη θέση του.

Και, φυσικά, αυτή τη στιγμή δεν πρόκειται για το «όχι» του αντιρρησία, του αρνητικού τύπου, που είναι απαράγωγος από φυσικού του και πολεμάει κι απαρνιέται τα πάντα για να μπορέσει αυτόνομα να υπάρξει, όπως συχνά συμβαίνει στην ανέλιξη της πνευματικής ζωής, όπου στέρφοι και πικρόχολοι και κακόπιστοι προσπαθούν να πλάσουν ένα ατομικό πεπρωμένο με την αδιάκοπη άρνηση, καθώς τα σκυλιά που γαβγίζουν και γρούζουν, γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο να δηλώσουν την ύπαρξή τους. Ο λόγος είναι για το φωτισμένο, συλλογισμένο, σταθερό, αμετακίνητο «όχι», για μια απόφαση ψυχής και πνεύματος.

Απάντηση 

γλωσσικές επιλογές:

γ΄ ενικό πρόσωπο: προσδίδει στον λόγο αντικειμενικότητα → πολεμάει κι απαρνιέται – προσπαθούν να πλάσουν – συχνά συμβαίνει – Ο λόγος είναι

ή

χρήση χρόνου ενεστώτα: προσδίδει στον λόγο διαχρονικότητα, γιατί δηλώνει τη διάρκεια και την επανάληψη των παρατιθέμενων ενεργειών/ αντιδράσεων → δεν πρόκειται για – πολεμάει κι απαρνιέται – προσπαθούν να πλάσουν

εκφραστικά μέσα:

παρομοίωση: ο αντιπαραγωγικός αμφισβητίας παρομοιάζεται με σκυλί που γαβγίζει, γιατί θέλει να δικαιώσει την ύπαρξή του και όχι για λόγους ουσίας → καθώς τα σκυλιά που γαβγίζουν και γρούζουν, γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο να δηλώσουν την ύπαρξή τους.

ή

μεταφορά: με εύστοχες μεταφορικές εκφράσεις αποδίδονται εύληπτα και παραστατικά τα γνωρίσματα του αντιρρησία → πολεμάει… τα πάντα – στέρφοι – προσπαθούν να πλάσουν ένα ατομικό πεπρωμένο με την αδιάκοπη άρνηση.

οργάνωση παραγράφου: σύγκριση αντίθεση ανάμεσα στον αρνητικό τύπο ανθρώπου που συλλήβδην απορρίπτει και απαρνιέται τα πάντα και στον γόνιμο αμφισβητία που συνειδητά αντιστέκεται σε ό,τι δεν θεωρεί εποικοδομητικό → δεν πρόκειται για το «όχι»… την ύπαρξή τους. # Ο λόγος είναι… ψυχής και πνεύματος.

 

 

β. Να μετασχηματίσεις στη 2^η παράγραφο του Κειμένου 1 («Οι ασυμβίβαστοι») τη φράση «…η Ιστορία προχωρεί με το “όχι”, δεν προχωρεί με το “ναι”», ώστε από μεταφορική λειτουργία ο λόγος να γίνει κυριολεκτικός.

Όταν μιλούμε για τους ασυμβίβαστους, έχουμε κυριότατα στον νου μας αυτούς τους νέους ανθρώπους. Το ασταμάτητο «όχι» τους. Έγραψα κάπου αλλού, και το πιστεύω πάντα, πως η Ιστορία προχωρεί με το «όχι», δεν προχωρεί με το «ναι». Με το «ναι» αποτελματώνεται. Το «όχι» μπορεί και να έχει ατομική προέλευση, να είναι η εξέγερση ενός προσώπου, μια αυτόβουλη ενέργεια. Το «ναι» σπανιότατα είναι η ολόψυχη και φωτισμένη συγκατάθεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις προέρχεται από ραθυμία, ατολμία, αδιαφορία, ή έλλειψη εσωτερικής ανησυχίας. Το «ναι» πληρώνεται —και πλουσιοπάροχα κάποτε. Το «όχι» πληρώνει —και αδρότατα κάποτε.

Απάντηση

«…η Ιστορία προχωρεί με το “όχι”, δεν προχωρεί με το “ναι”» → «…η Ιστορία εξελίσσεται με την αμφισβήτηση, όχι με τον συμβιβασμό»

 

 

59. α. Στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1 (Μοναξιά σε έναν Κόσμο Μαζικής Επικοινωνίας) αξιοποιούνται η αντίθεση και το ερώτημα ως τρόποι εισαγωγής στο θέμα. Ποιο είναι το θέμα στο οποίο εισάγεται ο αναγνώστης του κειμένου και ποιο το επικοινωνιακό αποτέλεσμα των δύο παραπάνω τρόπων εκφοράς του;

Κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικά μηνύματα, κοινωνικά δίκτυα και χώροι συνομιλίας στο Ιντερνέτ —ποτέ προηγουμένως τα μέσα επικοινωνίας δεν ήταν τόσο πολλά και τόσο προσβάσιμα. Εντούτοις, σε αυτόν τον κόσμο της μαζικής επικοινωνίας, πολλοί άνθρωποι —μικροί και μεγάλοι— νιώθουν απέραντη μοναξιά. Γιατί;

Απάντηση

Το θέμα στο οποίο εισάγεται ο αναγνώστης του κειμένου:

η μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου

Το επικοινωνιακό αποτέλεσμα των τρόπων εκφοράς του:

• αποτελεσματικοί τρόποι εισαγωγής στο θέμα, γιατί η αντίθεση αναδεικνύει τις πραγματικές του διαστάσεις, ενώ η ευθεία, άμεση ερώτηση αυτομάτως προβληματίζει τον δέκτη, του προκαλεί την προσοχή και του κεντρίζει το ενδιαφέρον να συνεχίσει την ανάγνωση, προκειμένου να εντοπίσει τα αίτια του πραγματευόμενου θέματος
• πληροί τις προδιαγραφές του προλόγου: παρουσιάζει το θέμα που είναι επίκαιρο και μάλιστα φλέγον, προετοιμάζει για την κριτική αναζήτηση των λόγων που το προκαλούν στο κύριο μέρος του κειμένου.

 

β. Ποιο είναι το κοινό θεματικό κέντρο των παραγράφων 2 και 3 του Κειμένου 2 Η συνομιλία, στη βάση του οποίου οργανώνεται η αλληλουχία/διασύνδεση των νοημάτων; Γράψε τρεις προτάσεις από τις συγκεκριμένες παραγράφους που κατά τη γνώμη σου επιβεβαιώνουν την απάντησή σου.

 

O λόγος όμως, τώρα, δεν είναι γι’ αυτή την καλλιτεχνική μορφή του διαλόγου, αλλά για την ικανότητα των ανθρώπων να συνομιλούν. Εκείνο που έχει σήμερα χαθεί είναι η χαρά της συνομιλίας. Μπορεί να εξακολουθούμε να συζητούμε, να «κουβεντιάζουμε», αλλά έχουμε ξεμάθει να συνομιλούμε. Και δεν είναι μόνο που λείπουν οι ευκαιρίες. Γιατί οι ευκαιρίες, όταν υπάρχουν, ξοδεύονται σε ασυλλόγιστες φλυαρίες. Η συνομιλία είναι μια φυσική οργάνωση του λόγου· ξετυλίγεται με κάποιο ρυθμό, με κάποια προσοχή, χωρίς αυθάδεις διακοπές, χωρίς αποκλίσεις.

            Η σύγχρονη «συνομιλία» αποτελεί θρασύτατη κυριολεξία του όρου. Μιλούν όλοι μαζί και χωρίς ο ένας να προσέχει τον άλλον, οι αποκρίσεις δεν έχουν συνέπεια και ενότητα· ο καθένας ζητεί να επιβάλει τη γνώμη του με τη δύναμη της φωνής του και όχι με την ισχύ των επιχειρημάτων του και τη στερεότητα των απόψεών του. Έτσι, η συνομιλία πολύ σύντομα καταλήγει στην οχλαγωγία.

Απάντηση

Κοινό θεματικό κέντρο των παραγράφων 2 και 3:

Οι παράγραφοι 2 και 3 αναφέρονται στα γνωρίσματα του σύγχρονου τρόπου συζήτησης των ανθρώπων που, κατά την άποψη του συγγραφέα, δεν αποτελεί πραγματική συνομιλία. Παραθέτοντας τα γνωρίσματα αυτά, εξηγεί τι συνιστά καιτι δεν συνιστά την πραγματική συνομιλία. Με αυτή την επιλογή αναδεικνύει τα αίτια που στοιχειοθετούν τον ισχυρισμό του.

Προτάσεις (τρεις αρκούν) που το επιβεβαιώνουν:

• Εκείνο που έχει σήμερα χαθεί είναι η χαρά της συνομιλίας.
• Μπορεί να εξακολουθούμε να συζητούμε, να «κουβεντιάζουμε», αλλά έχουμε ξεμάθει να συνομιλούμε.
• Η συνομιλία είναι μια φυσική οργάνωση του λόγου· ξετυλίγεται με κάποιο ρυθμό, με κάποια προσοχή, χωρίς αυθάδεις διακοπές, χωρίς αποκλίσεις.
• Η σύγχρονη «συνομιλία» αποτελεί θρασύτατη κυριολεξία του όρου.

 

 

60. Ποια είναι η στάση του Parag Khanna για την παγκοσμιοποίηση και το μέλλον της στην δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 2 («Η κλιματική κρίση θα πυροδοτήσει μεγαλύτερα κύματα μαζικής μετανάστευσης»); Με ποιους τρόπους την τεκμηριώνει;

Πιστεύετε ότι ζούμε το τέλος της παγκοσμιοποίησης;

Πολλές φορές έχω διαβάσει την άποψη ότι έρχεται το τέλος της παγκοσμιοποίησης και πάντα λέω ότι είναι υπερβολική αυτή η εκτίμηση. Κατά καιρούς, γεγονότα όπως η τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, το Brexit, η εκλογή του Τραμπ ή η πανδημία έχουν αποτελέσει αφορμή για αναζωπύρωση της συζήτησης περί του τέλους της παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο, πρόκειται για μια πολύ ισχυρή δύναμη που ακολουθείται από τη διεθνοποίηση του εμπορίου, την οικουμενική χρήση της τεχνολογίας, τις ευκαιρίες για απασχόληση, τη γρήγορη μετακίνηση καθώς και από τα πολλά οφέλη στις συναλλαγές των επιχειρήσεων. Η παγκοσμιοποίηση είναι μια δύναμη μεγαλύτερη από όλους μας. Είναι μια εξελικτική διαδικασία. Και οι άνθρωποι που μιλούν εναντίον της είναι αυτοί που δίνουν βάση σε μια περιορισμένων ορίων στατιστική. Γι’ αυτό λέω πάντοτε στους ανθρώπους ότι αυτό που πρέπει να τους απασχολεί είναι ο δικός τους ρόλος στο θέμα αυτό. Τι κάνουν για να είναι μέρος μιας διεθνοποίησης; Διότι, τελικά, αν ανησυχείτε για το τέλος της, σημαίνει ότι εσείς δεν είστε αρκετά παγκοσμιοποιημένος. […]

Απάντηση

Η στάση του Parag Khanna για την παγκοσμιοποίηση και το μέλλον της: Ο συνεντευξιαζόμενος εκτιμά πως είναιυπερβολικοί αυτοί που θεωρούν πως η παγκοσμιοποίηση έφτασε στο τέλος της και υποστηρίζει ότι αυτή είναι μια εξελισσόμενη κατάσταση με εξαιρετική δυναμική.

Τρόποι τεκμηρίωσης της θέσης του: Η θέση του τεκμηριώνεται μέσω:

α) ενός επιχειρήματος που βασίζεται σε διαπιστώσεις φαινομένων τα οποία λειτουργούν ως παραδείγματα και τεκμήρια,καθώς γίνεται επίκληση στη λογική. Συγκεκριμένα, η παγκοσμιοποίηση περιγράφεται ως μια «ισχυρή δύναμη» πουτεκμηριώνεται και ισχυροποιείται από αντικειμενικούς παράγοντες: «διεθνοποίηση του εμπορίου, οικουμενική χρήσητεχνολογίας, ευκαιρίες για απασχόληση, γρήγορη μετακίνηση, καθώς και πολλά οφέλη στις συναλλαγές τωνεπιχειρήσεων».

β) επίθεσης στο ήθος του αντιπάλου: εκτιμά πως αυτοί που μιλούν εναντίον της παγκοσμιοποίησης έχουνπεριορισμένη οπτική και δεν έχουν ενταχθεί πλήρως στο παγκοσμιοποιημένο μοντέλο: «Και οι άνθρωποι που μιλούν εναντίον της … περιορισμένων ορίων στατιστική», «Διότι, τελικά, αν ανησυχείτε… ότι εσείς δεν είστε αρκετάπαγκοσμιοποιημένος».

 

 

61. Να ξαναγράψετε το παρακάτω απόσπασμα της συνέντευξης του Κειμένου 2 («Η κλιματική κρίση θα πυροδοτήσει μεγαλύτερα κύματα μαζικής μετανάστευσης») μεταφέροντας σε πλάγιο λόγο τα λόγια του Parag Khanna που βρίσκονται σε ευθύ λόγο. Τι κερδίζει ή τι χάνει το κείμενο µε την αλλαγή αυτή ως προς την πειστικότητά του;

«Πολλές φορές έχω διαβάσει την άποψη ότι έρχεται το τέλος της παγκοσμιοποίησης και πάντα λέω ότι είναι υπερβολική αυτή η εκτίμηση. Κατά καιρούς, γεγονότα όπως η τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, το Brexit, η εκλογή του Τραμπ ή η πανδημία έχουν αποτελέσει αφορμή για αναζωπύρωση της συζήτησης περί του τέλους της παγκοσμιοποίησης.»

Απάντηση

Μετατροπή: «Ο Parag Khanna αναφέρει ότι πολλές φορές έχει διαβάσει την άποψη ότι έρχεται το τέλος τηςπαγκοσμιοποίησης και πάντα λέει ότι είναι υπερβολική αυτή η εκτίμηση. Εκτιμά ότι κατά καιρούς, γεγονότα όπως η τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, το Brexit, η εκλογή του Τραμπ ή η πανδημία έχουν αποτελέσει αφορμή για αναζωπύρωση της συζήτησης περί του τέλους της παγκοσμιοποίησης.»

Το κείμενο μετά την μετατροπή κερδίζει σε αντικειμενικότητα, γιατί αποφεύγεται ο υποκειμενισμός του α΄ ενικούπροσώπου και η απόδοση του μηνύματος γίνεται σε γ΄ ρηματικό πρόσωπο. Όμως, καθώς μεσολαβεί ένας αφηγητής,χάνεται η αμεσότητα της απευθείας επικοινωνίας με τον συνεντευξιαζόμενο και υπάρχει περίπτωση τα λόγια του ναδιαστρεβλωθούν ή να μην μεταφερθούν όπως τα είπε. Κατά συνέπεια, χάνεται πιθανόν με την μετατροπή σε πλάγιολόγο η αξιοπιστία των λεγομένων.

 

 

62. Ποιος είναι ο νοηματικός τρόπος σύνδεσης της 2ης και 3ης παραγράφου του Κειμένου 2 (Η παγίδα του να μεγαλώνεις «μικρές πριγκίπισσες») και πώς λειτουργεί ως προς το θέμα του;

Παλιά, η πατριαρχική μπότα που προσγειωνόταν βάναυσα στα θηλυκά της οικογένειας, δένοντάς τα στο άρμα του πατέρα-βεζύρη, δημιουργώντας αγόρια-πασάδες και κορίτσια-δούλες, ήταν μια αυταπόδεικτη μορφή εξουσίας. Άμα η κόρη έφερνε αντιρρήσεις, έπεφτε και σωματική βία. Αλίμονο σε όποιαν διέφερε από την καθεστηκυία τάξη! Έπρεπε να είναι και να φαίνονται «καλά κορίτσια».

Στις σύγχρονες βερσιόν η κορούλα είναι για τους μοντέρνους μπαμπάδες «η μικρή τους πριγκίπισσα». Αλλά, ενώ χαιρόμαστε που μπαμπάδες δείχνουν τόσο ενδιαφέρον και συμμετοχή στο μεγάλωμα, η έμφαση και ο τρόπος τους αποτελούν εξίσου μεγάλη καταπίεση. Καταπίεση η οποία κάνει άλλου είδους ζημία, διαλύοντας την προσωπικότητα και δημιουργώντας ένα απρόσιτο πρότυπο, το οποίο πρέπει να διατηρούν ακέραιο, καλοστιλβωμένο^[6], απαστράπτον, τα κορίτσια αυτά, για να μην χάσουν… τον βασιλικό τίτλο.

Απάντηση

Η δεύτερη και η τρίτη παράγραφος συνδέονται αντιθετικά («παλιά η πατριαρχική μπότα» 2^η§, «Στις σύγχρονες βερσιόν» 3^η§), δημιουργώντας στην ουσία μια αντιθετική σύγκριση του παρελθόντος, όταν η γυναίκα ήταν ξεκάθαρα υποταγμένηκαι υποβιβασμένη σε σχέση με τον άντρα, με το σήμερα, όπου ναι μεν οι κόρες έχουν προσοχή και ενδιαφέρον από τους πατέρες, αλλά ταυτόχρονα απαιτείται μια άψογη και υποτακτική συμπεριφορά από αυτές, για να τις αγαπούν και να τις έχουν στο επίκεντρο της προσοχής τους.

Ο τρόπος αυτός εξυπηρετεί την ανάδειξη του θέματος του κειμένου, το οποίο εστιάζει στους σύγχρονους τρόπους αγωγής των κοριτσιών, οι οποίοι, αντί να τα απελευθερώνουν, τα οδηγούν σε στερεοτυπικές συμπεριφορές μετατρέποντας την αγάπη και την αποδοχή των γονιών σε έπαθλο με αντάλλαγμα μια πειθαρχημένη και άβουλη προσωπικότητα.

 

63. Να εντοπίσεις τρία (3) στοιχεία προφορικότητας στη χρήση της γλώσσας του Κειμένου 1 [φιλία – συνέντευξη] και να δείξεις ποιος είναι ο ρόλος τους στη διαμόρφωση του ύφους του λόγου

[…] Δεν μπορούσε να συντηρηθεί λόγω χρόνου και λόγω απόστασης η φιλία μας. Γενικά, πάντως, εμείς οι συγγραφείς βάζουμε στις φιλίες μας ένα όριο. Επιστρέφουμε πάντα κάποια στιγμή στον εαυτό μας, αλλιώς δεν μπορούμε να γράψουμε. Όσο δημιουργείς, αν δεν απομακρυνθείς από τη φθορά της καθημερινότητας, χάνουν οι ιστορίες σου, έχουν απώλειες. Βέβαια, ο θαυμασμός μου για τον Μανώλη ποτέ δεν λιγόστεψε, άσε που είναι και πιο δυνατός και από τη φιλία.

Ναι, ήταν σοφός. Αυτό φαίνεται και από το ότι δεν είχε σπουδάσει, δεν είχε τελειώσει ούτε το δημοτικό – αν και τα τελευταία χρόνια της ζωής του μου έλεγε πως είχε αρχίσει να πηγαίνει στο νυχτερινό γυμνάσιο. Μάλιστα, μου έλεγε ότι πάντα φρόντιζε να μένει στην ίδια τάξη, για να μη φύγει, να μην αποφοιτήσει ποτέ. «Δεν θέλω να φύγω» μου έλεγε, του άρεσε που πήγαινε στο γυμνάσιο.

Απάντηση

Στοιχεία προφορικότητας:

• χάνουν οι ιστορίες σου, έχουν απώλειες.
• Βέβαια, ο θαυμασμός μου για τον Μανώλη ποτέ δεν λιγόστεψε, άσε που είναι και πιο δυνατός και από τη φιλία.
• Ναι, ήταν σοφός.

Οι παραπάνω γλωσσικές επιλογές δημιουργούν οικείο ύφος και κλίμα προσέγγισης μεταξύ πομπού και δέκτη. Αποδίδουν πιο εύληπτα το περιεχόμενο της φιλικής σχέσης που περιγράφεται και προσδίδουν αληθοφάνεια σ’ αυτό.

 

64.  Να βρεις στο Κείμενο 1 (Το σχολείο οφείλει να καλλιεργήσει έναν πατριωτισμό μακριά από φοβικά σύνδρομα) ένα σημείο στο οποίο ο ομιλητής οργανώνει την απάντησή  του με την τεχνική της αντίθεσης. Να παραθέσεις με συντομία τα δύο σκέλη της και να εξηγήσεις πώς αυτός ο τρόπος σχετίζεται με το θεματικό κέντρο του κειμένου.

 

«Το λειτούργημά σας εδώ δεν είναι αποκλειστικά παιδαγωγικό, αλλά και πατριωτικό ταυτόχρονα, κυρίως πατριωτικό» μια φράση που σηματοδοτεί έναν κομβικό πυρήνα του βιβλίου σας. Εκπαίδευση και πατριωτισμός, δύο έννοιες με κοινές συνισταμένες στις παλιότερες δεκαετίες. Ο πατριωτισμός, μέχρι ποιο σημείο και κατά πόσο, καθίσταται υγιής; Θα ήθελα την άποψή σας.

Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να συγχέουμε τον πατριωτισμό με τις εθνικιστικές κραυγές και το μίσος για τον «άλλο», τον διαφορετικό. Νομίζω ότι αυτό είναι ξεκάθαρο. Ωστόσο εκεί που θεωρώ ότι υπάρχει σύγχυση είναι η ταύτιση του πατριωτισμού, με τις γραφικότητες, τα πλαστικά σημαιάκια, τις παρελάσεις, τα εμβατήρια κα τα συλλαλητήρια με τα λάβαρα. Υγιής πατριωτισμός είναι η μελέτη της ιστορίας χωρίς παρωπίδες, η συμμετοχή στα κοινά, η πρόταξη του συλλογικού συμφέροντος έναντι του ατομικού, η φροντίδα για τη γειτονιά, την πόλη μας, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά, οι άνθρωποι που δημιουργούν και βοηθούν μέσα από τη δουλειά τους να πάει ο τόπος αυτός ένα βήμα παρακάτω, η διάθεση για ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία με τους γείτονες. Αυτό τον πατριωτισμό οφείλει να καλλιεργήσει και το σχολείο μακριά από φοβικά σύνδρομα και αγκυλώσεις ενός ψευδεπίγραφου πατριωτισμού που μας γυρίζει πολλές δεκαετίες πίσω.

Απάντηση

Αντίθεση: δεν πρέπει να συγχέουμε τον πατριωτισμό με τις εθνικιστικές κραυγές και το μίσος για τον «άλλο», τον διαφορετικό.

Πρώτο σκέλος: η ταύτιση του πατριωτισμού, με τις γραφικότητες, τα πλαστικά σημαιάκια, τις παρελάσεις, τα εμβατήρια κα τα συλλαλητήρια με τα λάβαρα.

Δεύτερο σκέλος: Υγιής πατριωτισμός είναι η μελέτη της ιστορίας χωρίς παρωπίδες, η συμμετοχή στα κοινά, η πρόταξη του συλλογικού συμφέροντος έναντι του ατομικού, η φροντίδα για τη γειτονιά, την πόλη μας, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά…

 

H τεχνική της αντίθεσης στοχεύει στο να φωτιστεί το πραγματικό περιεχόμενο του πατριωτισμού. Στην πρώτη περίπτωση εξηγείται ότι η ταύτιση της έννοιας με εθνικιστικές εξάρσεις αποτελούν στρέβλωση. Στην αντίθετη περίπτωση τονίζεταιότι η απαλλαγή από ιστορικές αγκυλώσεις, η πρόταξη του συλλογικού συμφέροντος και η μέριμνα για κοινωνικές δράσεις αποτελούν ύψιστη μορφή πατριωτισμού, καθώς δείχνει έμπρακτα την αγάπη και την αφοσίωση προς την πατρίδα.

 

 

65. α) «Αποσπασμένοι από τον χώρο, σκηνοθετούν τη μύχια στιγμή, αποκλειστικά και μόνο για την πυροτεχνική έκθεσή της στα κοινωνικά δίκτυα. Η ζωή γίνεται αναπαράσταση και η αναπαράσταση αναδύεται στο ψηφιακό κοινωνικό σύμπαν ως πραγματική ζωή. Όμως το θέατρο, ακόμη κι αν αντιγράφει τη ζωή, δεν είναι πια ζωή, αλλά μια άυλη μετα-πραγματικότητα , όπως εκείνη στην πλατφόρμα Second Life όπου το άβαταρ του εαυτού σου αναμειγνύεται με άλλους σε ένα φανταστικό διαδικτυακό κόσμο.»

Στο παραπάνω χωρίο του Κειμένου 1 (Η ζωή μετακόμισε στα δίκτυα) να επισημάνεις και να αντικαταστήσεις δύο (2) διαθρωτικές λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν σύγκριση-αντίθεση με άλλες, νοηματικά ισοδύναμες. Ποιες έννοιες συγκρίνονται μεταξύ τους;

 

Απάντηση 

όμως: ωστόσο, ακόμη κι αν: παρόλο που, αλλά: παρά, όπως: όμοια με, σαν

Έννοιες: πραγματική ζωή – αναπαράσταση ζωής στο θέατρο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

 

β) Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 (Η ζωή μετακόμισε στα δίκτυα) χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό το ασύνδετο σχήμα. Να επισημάνεις ένα (1) χωρίο της τελευταίας παραγράφου, στο οποίο εμφανίζεται το ασύνδετο σχήμα και να σχολιάσεις τη λειτουργία του στο χωρίο αυτό.

 

Τα κοινωνικά δίκτυα, η αυλαία στον κόσμο, το θαυμαστό εργαλείο ιλιγγιώδους αναβάθμισης της ζωής, το πιο γρήγορο μέσο επικοινωνίας με οικείους και τον κόσμο, πρόσβασης σε άτομα, πληροφορίες, υπηρεσίες, οργάνωσης κινημάτων, σωτηρίας ανθρώπων, αποκατάστασης επαφής κατά την πανδημία, διατηρούν διογκούμενες τις σκοτεινές πτυχές χρήσης τους. Δεν είναι μόνο ότι κεντρίζουν τα μίση, αυξάνουν την πόλωση, την παραπληροφόρηση, τα προβλήματα εξουσίας και ψηφιακής επιτήρησης, αλλά και καθοδηγούν ψυχικές διαθέσεις, χαλκεύουν συμπεριφορές, εμφανίζουν μια πλασματική εκδοχή της θέσης μας στον κόσμο. Εθίζουν. Συρρικνώνουν τη ζωντανή επικοινωνία· το πληθωρικό ψηφιακό της αντίγραφο μοιάζει να αρκεί. Παίρνουν πίσω τον χρόνο που εξοικονομούν. Και, εν προκειμένω, καταβροχθίζουν κομμάτια, όλο και μεγαλύτερα, της αυθεντικής ζωής.

 

Απάντηση 

Χωρίο: Δεν είναι μόνο ότι κεντρίζουν τα μίση, αυξάνουν την πόλωση, την παραπληροφόρηση, τα προβλήματα εξουσίας και ψηφιακής επιτήρησης, αλλά και καθοδηγούν ψυχικές διαθέσεις, χαλκεύουν συμπεριφορές, εμφανίζουν μια πλασματική εκδοχή της θέσης μας στον κόσμο.

Λειτουργία ασύνδετου σχήματος: παράθεση πληροφοριών για τις συνέπειες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, συνοπτική έκφραση, άμεσο και πληροφοριακό ύφος κ.ά.

 

 

 

66. α. Να δώσεις έναν πλαγιότιτλο που να αποτυπώνει τη νοηματική σχέση μεταξύ των δύο πρώτων παραγράφων του Κειμένου 1(«Μαθαίνοντας από το παρελθόν, σχεδιάζοντας το μέλλον μας: Η Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά μέσω του eTwinning».).

Για πολλές δεκαετίες, η «πολιτιστική κληρονομιά» ήταν συνυφασμένη με τα μνημεία, τα μουσεία και την αρχαιολογία. Η σχέση μεταξύ πολιτιστικής κληρονομιάς και εκπαίδευσης εξαντλούταν συνήθως σε παθητικές επισκέψεις σε μνημεία ή μουσεία και περιοριζόταν στην παρατήρηση ιστορικών μνημείων και αντικειμένων. Πολύ συχνά περιλάμβανε ξεναγήσεις που επικεντρώνονταν στη χρονολογική διαδοχή γεγονότων που ουδεμία σχέση είχαν με τις εμπειρίες ζωής των μαθητών. Βιβλιαράκια που παρέθεταν όλες τις λεπτομέρειες για ένα συγκεκριμένο μνημείο, χωρίς καμία σύνδεση με το περιβάλλον ή με τις προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών ήταν πολύ διαδεδομένα.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η πολιτιστική κληρονομιά απέκτησε μια ευρύτερη σημασία, περιλαμβάνοντας την άυλη κληρονομιά, τα φυσικά, αστικά και αγροτικά τοπία, την ψηφιακή κληρονομιά και τον κινηματογράφο. Η Σύμβαση-Πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Αξία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς για την Κοινωνία (Faro, 2005) μας δίνει τον πιο ολοκληρωμένο ορισμό της πολιτιστικής κληρονομιάς, ο οποίος περικλείει την υλική, την άυλη και την ψηφιακή διάστασή της με ολιστικό τρόπο.

Απάντηση

α. Ελεύθερη επιλογή πλαγιότιτλου από τους/τις μαθητές/ -τριες, αρκεί να αποδίδεται σύντομα και περιεκτικά η νέα τάση ολιστικής σύνδεσης των ποικίλων όψεων της πολιτιστικής κληρονομιάς με την εκπαίδευση.

 

β. Ποια θέση διατυπώνει η συντάκτρια του Κειμένου 2 (Πολιτιστικός τουρισμός: Χαμένη ευκαιρία ή νέα ευκαιρία;) στη δεύτερη παράγραφο και με ποιο επιχείρημα την ενισχύει;

Με δεδομένο ότι όλοι οι τουριστικοί προορισμοί στη χώρα μας έχουν σε κοντινή απόσταση αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο, είναι αναγκαίο να δώσουμε προτεραιότητα στην προβολή των μνημείων χαμηλής επισκεψιμότητας. Δεν θα έχουμε ιδιαίτερο όφελος από την αύξηση των επισκεπτών στην Ακρόπολη. Μάλλον κίνδυνο διατρέχουμε από το «overcrowding[7]».

Απάντηση

β. Η θέση της συντάκτριας του κειμένου: επιβεβλημένο να προκριθούν και να προβληθούν όλα τα πολιτιστικά αξιοθέατα της Ελλάδας, κυρίως αυτά που δεν προσελκύουν πολύ κόσμο.

Ενισχύεται με το ακόλουθο επιχείρημα:

1η προκείμενη: όλοι οι τουριστικοί προορισμοί στη χώρα μας έχουν σε κοντινή απόσταση αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο

2η προκείμενη: Δεν θα έχουμε ιδιαίτερο όφελος από την αύξηση των επισκεπτών στην Ακρόπολη

Συμπέρασμα: είναι αναγκαίο να δώσουμε προτεραιότητα στην προβολή των μνημείων χαμηλής επισκεψιμότητας.

 

 

67. «Για πολλές δεκαετίες, η «πολιτιστική κληρονομιά» ήταν συνυφασμένη με τα μνημεία, τα μουσεία και την αρχαιολογία. Η σχέση μεταξύ πολιτιστικής κληρονομιάς και εκπαίδευσης εξαντλούταν συνήθως σε παθητικές επισκέψεις σε μνημεία ή μουσεία και περιοριζόταν στην παρατήρηση ιστορικών μνημείων και αντικειμένων. Πολύ συχνά περιλάμβανε ξεναγήσεις που επικεντρώνονταν στη χρονολογική διαδοχή γεγονότων που ουδεμία σχέση είχαν με τις εμπειρίες ζωής των μαθητών.»

Να μεταγράψεις το παραπάνω χωρίο του Κειμένου 1(«Μαθαίνοντας από το παρελθόν, σχεδιάζοντας το μέλλον μας: Η Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά μέσω του eTwinning».) αλλάζοντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με ισοδύναμες νοηματικά λέξεις ή φράσεις, προκειμένου το ύφος λόγου να γίνει πιο απλό.

Απάντηση

 

«Για πολλές δεκαετίες, η «πολιτιστική κληρονομιά» ήταν συνδεδεμένη/ στενά δεμένη με τα μνημεία, τα μουσεία και την αρχαιολογία. Η σχέση μεταξύ πολιτιστικής κληρονομιάς και εκπαίδευσης εξαντλούταν συνήθως σε αδιάφορες/ μη ενεργητικές επισκέψεις σε μνημεία ή μουσεία και περιοριζόταν στην παρατήρηση ιστορικών μνημείων και αντικειμένων. Πολύ συχνά περιλάμβανε ξεναγήσεις που εστιάζονταν/ έδιναν σημασία στη χρονολογική σειράγεγονότων που καμία σχέση δεν είχαν με τις εμπειρίες ζωής των μαθητών.»

 

68. Αν ο σκοπός της τελευταίας απάντησης στη συνέντευξη της Ζυράννας Ζατέλη «Μου αρέσει να λέω … και πέρασε από σαράντα κύματα» είναι να μεταδώσει στον αναγνώστη την εμπειρία της διαδικασίας συγγραφής ενός βιβλίου, να σχολιάσετε τον ρόλο της πρώτης πρότασης «Μου αρέσει να λέω … σαν τα θεριά που γλείφουν τις πληγές τους» στην επίτευξη αυτού του σκοπού. (Κείμενο 1: Το γράψιμο υπερβαίνει το βίωμα)

 

Μου αρέσει να λέω πως ξεκινάμε να γράφουμε σαν τα πουλιά που κελαηδούν στα δέντρα και καταλήγουμε σαν τα θεριά που γλείφουν τις πληγές τους. Ας μην πάρουμε τοις μετρητοίς ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά και μόνο ως εικόνα υπαινίσσεται πολλά. Ναι, μου παίρνει καιρό να γράψω ένα βιβλίο, μου τρώει τα σπλάχνα. Να φανταστείτε, όταν τολμώ να πω παραέξω πως το τελειώνω, μου λένε «δηλαδή σε κάνα δυο μήνες;», ενώ εγώ εννοώ τουλάχιστον δύο χρόνια ακόμη. Αλλά μπροστά στα πέντε κι έξι που προηγήθηκαν… Αυτό ειδικά το βιβλίο μού πήρε τον διπλάσιο σχεδόν καιρό, κι ας είναι αισθητά μικρότερο σε αριθμό σελίδων από τα υπόλοιπα μυθιστορήματά μου. Ήθελα όμως να κλείσει αβίαστα και όχι «από κεκτημένη» ο κύκλος αυτής της τριλογίας, που την ξεκίνησα το 1995 και πέρασε από σαράντα κύματα. […]

Απάντηση

 

Εφόσον η εμπειρία της συγγραφής ενός βιβλίου είναι, πολύ πιθανόν, να είναι άγνωστη –σε βιωματικό επίπεδο– στον αναγνώστη, η Ζυράννα Ζατέλη χρησιμοποιεί ποιητικό λόγο, ώστε να κάνει πιο κατανοητή – προσιτή την διαδικασία συγγραφής. Συγκεκριμένα:

• Επιλέγει αναλογία για την όλη διαδικασία: οι συγγραφείς ως «πουλιά» στην αρχή και ως «θεριά» στο τέλος, ώστε να υπογραμμιστεί η αλλαγή, η δυσκολία κτλ. της συγγραφής.
• Με τη χρήση των δύο επιμέρους παρομοιώσεων («σαν τα πουλιά που κελαηδούν στα δέντρα» και «σαν τα θεριά που γλείφουν τις πληγές τους») γίνονται πιο ορατές οι προσδοκίες των ίδιων των συγγραφέων στο ξεκίνημα και η έντονη/τραυματική ‒για τους ίδιους‒ ολοκλήρωση της πορείας.

 

 

69. Ποια η λειτουργία του ερωτήματος «δηλαδή σε κάνα δυο μήνες;» στην τελευταία απάντηση του Κειμένου 1(Το γράψιμο υπερβαίνει το βίωμα) και του ερωτήματος «(ποιό είναι το νόημα ενός ζωγραφικού πίνακα;)» του Κειμένου 2 [Δοκιμές]; Στην απάντησή σου να λάβεις υπόψη τα σημεία στίξης και το είδος των κειμένων.

 

Μου αρέσει να λέω πως ξεκινάμε να γράφουμε σαν τα πουλιά που κελαηδούν στα δέντρα και καταλήγουμε σαν τα θεριά που γλείφουν τις πληγές τους. Ας μην πάρουμε τοις μετρητοίς ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά και μόνο ως εικόνα υπαινίσσεται πολλά. Ναι, μου παίρνει καιρό να γράψω ένα βιβλίο, μου τρώει τα σπλάχνα. Να φανταστείτε, όταν τολμώ να πω παραέξω πως το τελειώνω, μου λένε «δηλαδή σε κάνα δυο μήνες;», ενώ εγώ εννοώ τουλάχιστον δύο χρόνια ακόμη. Αλλά μπροστά στα πέντε κι έξι που προηγήθηκαν… Αυτό ειδικά το βιβλίο μού πήρε τον διπλάσιο σχεδόν καιρό, κι ας είναι αισθητά μικρότερο σε αριθμό σελίδων από τα υπόλοιπα μυθιστορήματά μου. Ήθελα όμως να κλείσει αβίαστα και όχι «από κεκτημένη» ο κύκλος αυτής της τριλογίας, που την ξεκίνησα το 1995 και πέρασε από σαράντα κύματα. […]

 

Προτού κατηγορήσουμε τους ποιητές για τα ακατανόητα σχήματα που μας παρουσιάζουν, θα ήταν δίκιο να τους αναγνωρίσουμε το στοιχειώδες δικαίωμα να κρίνουνται, όπως και οι άλλοι καλλιτέχνες, σύμφωνα με τους κανόνες της τέχνης τους, και με τις δυσκολίες που παρουσιάζει το υλικό τους. Ένα δικαίωμα που τους ανήκει. Ακούμε πολλές φορές ανθρώπους εξαίρετα μορφωμένους να ομολογούν ότι δεν καταλαβαίνουν ορισμένα μουσικά κομμάτια, που είναι πολύ απλά για όποιον έχει έστω και μια μακρινή σχέση με τη μουσική. Και αν τούς πούμε ότι δεν τα καταλαβαίνουν γιατί δεν καταλαβαίνουν τη μουσική, δεν παύουν να μάς χαιρετούν. Ωστόσο, αν πει κανείς στον ίδιον άνθρωπο ότι δε βρίσκει νόημα σ’ ένα ποίημα (ποιό είναι το νόημα ενός ζωγραφικού πίνακα;) γιατί δεν καταλαβαίνει την ποίηση, το θεωρεί σαν προσωπική προσβολή σα να τον είχε αποκαλέσει κανείς αναλφάβητο. Και το παράξενο είναι ότι, στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα, είναι πολύ πιθανό πως ο αναλφαβητισμός βοηθεί μάλλον παρά εμποδίζει την ποιητική κατανόηση. Γιατί η πρώτη παρεξήγηση εκπορεύεται και από το γεγονός ότι τα ποιήματα είναι γραμμένα με γράμματα, όπως οι ταξιδιωτικοί οδηγοί και οι διαφημίσεις των φαρμάκων. Και είναι προτιμότερο να έχουν την αγαθή τύχη να πετύχουν έναν ακροατή που δεν έχει συνηθίσει να αποκοιμίζει το μυαλό του ‒όπως ἡ μεγαλύτερη μάζα των μισομορφωμένων‒ με το ανεξάντλητο έντυπο υλικό, που απορροφά κάθε μέρα ο πολιτισμένος άνθρωπος. Ο άνθρωπος αυτός, τις περισσότερες φορές, ζητεί από την τέχνη να του λέει κάτι ή να μοιάζει με κάτι, ενώ το έργο της τέχνης είναι κάτι με το οποίο ερχόμαστε ή δεν ερχόμαστε σε επαφή.

 

Απάντηση

• Στο πρώτο ερώτημα παρατίθενται αυτούσια τα λόγια εκείνου που ρωτά για τον ακριβέστερο χρονικό προσδιορισμό της ολοκλήρωσης της συγγραφής του βιβλίου, εξού και επιλέγονται εισαγωγικά. Λειτουργεί ως παράδειγμα για τα σχετικά ερωτήματα που δέχεται η συγγραφέας.

 

• Στο δεύτερο ερώτημα διατυπώνεται η προσωπική απορία/προβληματισμός του συγγραφέα και γι’ αυτό επιλέγεται και η παρένθεση, ως σημείο στίξης.
• Το πρώτο κείμενο αποτελεί συνέντευξη, συνεπώς θεμιτή είναι η χρήση παραδειγμάτων και η πιο έντονη προφορικότητα. Το δεύτερο είναι στοχαστικό δοκίμιο, άρα αναμενόμενοι είναι οι προβληματισμοί και η προσπάθεια δημιουργίας νοητού διαλόγου με τον αναγνώστη.

 

 

 

70. Αν ο στόχος του αρθρογράφου στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1(Παράδοση και νεωτερικότητα.) είναι να προβληματίσει τον αναγνώστη σχετικά με την αντιφατική στάση του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στην παράδοση, να εντοπίσεις 5 σχόλια, γλωσσικά ή με σημεία στίξης, που να υποστηρίζουν την πρόθεσή του, και να συμβάλλουν στη διαμόρφωση του ύφους του αποσπάσματος.

 

Παράλληλα, στο σημερινό κίνημα επιστροφής στην παράδοση ενυπάρχει μια αντίφαση, που συνδέεται με τη συγκεχυμένη σχέση μας με το κοντινό παρελθόν μας. Όλοι εμείς, λοιπόν, που θελήσαμε να ξεχάσουμε την ταπεινή μας καταγωγή, τον σκληρό και υποτιμημένο «χωριάτικο» τρόπο ζωής, υιοθετήσαμε, όταν ξεπεράσαμε τα συμπλέγματα κατωτερότητας, το αστικό σύνθημα «επιστροφή στις ρίζες», αλλά οι ρίζες ήταν πια ξεραμένες και έπρεπε να τις ξαναφυτέψουμε. Έτσι άρχισαν οι αναβιώσεις και οι αναπαραστάσεις, σε ένα πλαίσιο ωραιοποίησης και επένδυσης των παραδόσεων με νέα νοήματα. Ύστερα ήρθαν και τα ευρωπαϊκά προγράμματα ανάπτυξης (αγροτουρισμός, οικοτουρισμός) και αργότερα η «άυλη πολιτιστική κληρονομιά» της UNESCO, και

ακολούθησε η εμπορευματοποίηση, μια ολόκληρη βιομηχανία, η οποία παράγει, εκτός από τα γνωστά τουριστικά σουβενίρ, και ιδεολογία. Ένα «μετά» που μας επιστρέφει σε έναν νέο ψευτο-ρομαντισμό, όπου αναζητούμε ψυχολογικές διεξόδους στα αδιέξοδα της μεταβιομηχανικής εποχής.

 

Απάντηση

Γλωσσικά σχόλια:

• την ταπεινή μας καταγωγή·
• τον σκληρό και υποτιμημένο τρόπο ζωής·
• το αστικό σύνθημα·
• οι ρίζες ήταν πια ξεραμένες και έπρεπε να τις ξαναφυτέψουμε (συνυποδήλωση)·
• πλαίσιο ωραιοποίησης·
• μια ολόκληρη βιομηχανία·
• νέο ψευτο-ρομαντισμό.

 

Σχόλια στίξης (χρήση των εισαγωγικών):

• «χωριάτικο» τρόπο ζωής (υποτιμητικός χαρακτηρισμός, χρησιμοποιούμενος ειρωνικά) ·

 

• «μετά» (στερεότυπος περιληπτικός δείκτης που αναφέρεται σε όλα όσα εκπροσωπεί η παράδοση για τον σύγχρονο, μεταβιομηχανικό άνθρωπο).

[Προσοχή, για την πλήρη απάντηση, απαραίτητα μόνο 5]

 

Όλα τα σχόλια, γλωσσικά και στίξης, συν-διαμορφώνουν το δηκτικό και ειρωνικό ύφος του αποσπάσματος.

 

 

 

71. α. Πώς αντιλαμβάνεσαι τη χρήση του α´ πληθυντικού προσώπου στη φράση του Κειμένου 2(Οι νέοι εθνικοί μας μύθοι.) «οι αληθινές νίκες δεν είναι απέναντι στους άλλους, αλλά πάντα απέναντι στον εαυτό μας», σε σχέση και με την πρόθεση του αρθρογράφου; Να αναπτύξεις την άποψή σου σε 40-50 λέξεις.

β. Να εντοπίσεις τρία (3) στοιχεία προφορικότητας στη χρήση της γλώσσας του Κειμένου 2(Οι νέοι εθνικοί μας μύθοι.) και να δείξεις ποιος είναι ο ρόλος τους στη διαμόρφωση του ύφους του λόγου.

 

Χωρίς να έχω πολύ καθαρή εικόνα για τους «εθνικούς μύθους», με τους οποίους θρέφονται άλλοι λαοί, νομίζω πως στην Ελλάδα είμαστε σε περίοπτη θέση. Δεν αναφέρομαι στους ιστορικούς μύθους, που παρά το γεγονός πως έχουν αποκαλυφθεί από έγκριτους ιστορικούς εμείς συνεχίζουμε να ταΐζουμε με αυτούς τα σχολικά μας βιβλία και τις ομιλίες των επετείων. Αναφέρομαι στους σύγχρονους μύθους, οι οποίοι έχουν να κάνουν με μία εκούσια προσπάθεια τύφλωσης και διαστρέβλωσης, γιατί δεν αντέχουμε τους καθρέφτες.

Για παράδειγμα, το παραμύθι περί «βαριάς βιομηχανίας» του τουρισμού τρέμει και ψυχορραγεί κάθε φορά που ένας εξωγενής παράγοντας κλονίζει τα πήλινα πόδια του. Μια πανδημία, ένας κοντινός πόλεμος, κάποιες αλλαγές σε συναλλαγματικές ισοτιμίες, και η βαριά βιομηχανία μετατρέπεται σε συνοικιακή βιοτεχνία.

Ταΐζουμε το φαντασιακό μας με σκέτο αέρα, όμως η Ιστορία αλλά και η ψυχολογία έχουν αποφανθεί τελεσίδικα πια πως τα συλλογικά παραμύθια τα έχουν ανάγκη όσοι τρώνε πόρτες τη μία μετά την άλλη στον προσωπικό τους βίο. Δεν αντέχεται τόση ήττα, κάπου μακριά θα πρέπει να νικάμε και λίγο…

Απάντηση

α. Ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί α´ πληθυντικό πρόσωπο στην τελευταία φράση του Κειμένου 2, επειδή επιδιώκει να εντάξει και τον εαυτό του στο συλλογικό υποκείμενο των Νεοελλήνων, για τους οποίους υποστηρίζει ότι το σημαντικότερο είναι να νικήσουν όχι τους άλλους, αλλά τον εαυτό τους, τις δικές τους ιδεοληψίες και αυταπάτες. Στο πλαίσιο της πρόθεσής του να καταγγείλει τους εθνικούς μύθους, που κατακλύζουν το θυμικό του ελληνικού λαού και αναστέλλουν την πρόοδό του, η χρήση του α´ πληθυντικού απαλύνει το επικριτικό ύφος και δημιουργεί προβληματισμό (για ενδοσκόπηση και αυτοκριτική όλων), στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του δέκτη σε θέματα ορθής νοοτροπίας και στάσης απέναντι στην ιστορία και στο έθνος.

β. Στοιχεία προφορικότητας (για πλήρη απάντηση απαραίτητα μόνο 3):

• να ταΐζουμε με αυτούς τα σχολικά μας βιβλία ·
• το παραμύθι (περί «βαριάς βιομηχανίας») ·
• όσοι τρώνε πόρτες ·

 

Τα στοιχεία προφορικότητας στο Κείμενο 2 καθιστούν το ύφος οικείο και προσιτό, κάτι που υπηρετεί άριστα την πρόθεση του αρθρογράφου να προβληματίσει τον έλληνα αναγνώστη για τη διαβρωτική επίδραση των εθνικών μύθων στην οικονομική και κοινωνική του ανάπτυξη. Η επιλογή των συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων – π.χ. η λέξη «παραμύθι» που αντιπροσωπεύει τη λανθασμένη συλλογική αντίληψη ή πεποίθηση, αυτοί που «τρώνε πόρτες» αντί για όσους αποτυγχάνουν, «τα ζόρια» αντί για τις δυσκολίες, το «ζαχάρωμα» αντί για τη ζήλια ή τον φθόνο απέναντι σε όσα πιστεύουμε ότι διαθέτουν οι γείτονες και όχι εμείς – όλα τούτα φέρνουν πιο κοντά στον μέσο αναγνώστη έννοιες δύσπεπτες και καθιστούν ευχερέστερη την αποδοχή τους.

 

72. Να αιτιολογήσεις τη χρήση των εισαγωγικών στα Κείμενα 1(Παγκοσμιοποίηση και μύθοι) και 2 (Οικουμενική διακήρυξη της UNESCO για την πολιτισμική πολυμορφία.), στις ακόλουθες περιπτώσεις:

Στο σημείο αυτό κάποιος είναι πιθανόν να αντιτείνει ότι, επειδή τα πολιτισμικά αγαθά, για τα οποία μιλάμε, θα ανοιχθούν στον διεθνή ανταγωνισμό, είναι πιθανόν να «χάσουν μερίδιο», (5η παράγραφος, Κείμενο 1)

Τι θα συμβεί όμως τελικά δεν μπορούμε να το προβλέψουμε, γιατί το αποτέλεσμα εξαρτάται από την ετοιμότητά μας να τα υποστηρίζουμε στο εσωτερικό και να τα προβάλλουμε στο εξωτερικό ως «σήμα κατατεθέν» της κληρονομιάς μας. (5η παράγραφος, Κείμενο 1)

Αναδεικνύει την πολιτιστική πολυμορφία στο επίπεδο της «κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας», «τόσο απαραίτητη για την ανθρωπότητα όσο και η βιοποικιλότητα για τη φύση» και καθιστά την υπεράσπισή της ηθική επιταγή, άρρηκτα συνδεδεμένη με τον σεβασμό για την αξιοπρέπεια του ατόμου. (2^η παράγραφος, Κείμενο 2)

και να εξηγήσεις τον ρόλο τους στην ανάπτυξη του νοήματος των κειμένων.

Απάντηση

Αιτιολόγηση χρήσης των εισαγωγικών:

1. χάσουν μερίδιο → συνυποδηλωτικός λόγος, μεταφορική και ειρωνική η λειτουργία της φράσης στο συγκεκριμένο συγκείμενο ·
2. σήμα κατατεθέν → μεταφορική χρήση της στερεότυπης έκφρασης που αφορά τις ετικέτες επώνυμων προϊόντων ·
3. τόσο απαραίτητη για την ανθρωπότητα όσο και η βιοποικιλότητα για τη φύση → αυτούσια μεταφορά αποσπάσματος από την Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO για την Πολιτιστική Πολυμορφία.

 

Η λειτουργία των εισαγωγικών στην ανάπτυξη των νοημάτων των κειμένων:

• Στην πρώτη περίπτωση η χρήση των εισαγωγικών δίνει έμφαση στο ότι δεν είναι πιθανό, κατά την άποψη του αρθρογράφου, να υποχωρήσει η απήχηση των ελληνικών πολιτισμικών αγαθών στη διεθνή κοινότητα. Η ειρωνική χροιά της εντός εισαγωγικών έκφρασης τονίζει ακόμη περισσότερο την άποψη.
• Τα εισαγωγικά στο «σήμα κατατεθέν» μεταφέρουν μία ειδική έκφραση της οικονομίας στο επίπεδο της γενικής χρήσης της γλώσσας, παραλληλίζοντας ουσιαστικά την ετικέτα ενός προϊόντος με το κύριο γνώρισμα της κληρονομιάς μας.

Έτσι γίνεται αμεσότερα αντιληπτό το νόημα ότι τα ελληνικά πολιτισμικά αγαθά συνιστούν την κληρονομιά μας και την «κιβωτό της σωτηρίας».

• Η αυτούσια μεταφορά του αποσπάσματος από την Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO για την Πολιτιστική Πολυμορφία ενισχύει την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του συγκεκριμένου αποσπάσματος του Κειμένου 2, εφόσον ο αρθρογράφος παραπέμπει ακριβώς στην πηγή, πάνω στην οποία βασίζει την αξιολόγησή του, επεξηγώντας επί της ουσίας γιατί η Οικουμενική Διακήρυξη αποτελεί πρωτιά για τη διεθνή κοινότητα. Η φράση αυτή είναι σύμφωνη με το θεματικό κέντρο του Κειμένου 2.

 

73. α. Να ξαναγράψεις το παρακάτω απόσπασμα (3η παράγραφος, Κείμενο 1:Παγκοσμιοποίηση και μύθοι), αντικαθιστώντας τις τονισμένες λέξεις με άλλες που καθιστούν το ύφος λόγου περισσότερο οικείο:

 

Μια κριτική κατά της παγκοσμιοποίησης είναι ότι προάγει την εξαφάνιση της διαφορετικότητας των λαών. Πιο συγκεκριμένα, οι διαμαρτυρόμενοι ισχυρίζονται ότι μέσα σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον, στο οποίο θα κυριαρχούν τα αγοραία αγαθά και οι υπηρεσίες, δεν θα υπάρχει χώρος για την καλλιέργεια και την ανάπτυξη των χαρακτηριστικώνεκείνων που κάνουν τον κάθε λαό μοναδικό. Συνεπώς, συμπεραίνουν, οι παραδόσεις μας, η θρησκεία μας και η κουλτούρα μας κινδυνεύουν με ισοπέδωση και αφανισμό. Είναι κάτι τέτοιο πιθανόν και, αν ναι, κάτω από ποιες συνθήκες;

 

β. Να εντοπίσεις 3 ουσιαστικά και 2 επίθετα που αποδίδουν τον διττό στόχο της Διακήρυξης του ΟΗΕ στην 3η παράγραφο του Κειμένου 2(Οικουμενική διακήρυξη της UNESCO για την πολιτισμική πολυμορφία.), δικαιολογώντας για το καθένα με συντομία την επιλογή σου

 

Η Διακήρυξη αποσκοπεί αφενός στη διατήρηση της πολιτιστικής πολυμορφίας ως ζωντανού και, επομένως, ανανεώσιμου θησαυρού που δεν πρέπει να θεωρείται αμετάβλητη κληρονομιά, αλλά διεργασία που εγγυάται την επιβίωση της ανθρωπότητας, και αφετέρου στην πρόληψη του διαχωρισμού που, στο όνομα των πολιτιστικών διαφορών, έρχεται σε σύγκρουση με το μήνυμα της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Απάντηση

α. Το απόσπασμα του Κειμένου 1 με αντικατάσταση των λέξεων:

 

Μια κριτική κατά της παγκοσμιοποίησης είναι ότι ευνοεί / υποστηρίζει/προκαλεί την εξαφάνιση της διαφορετικότητας των λαών. Πιο συγκεκριμένα, οι διαμαρτυρόμενοι πιστεύουν/ έχουν την άποψη ότι μέσα σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον, στο οποίο θα κυριαρχούν τα κοινά αγαθά και οι υπηρεσίες, δεν θα υπάρχει χώρος για την καλλιέργεια και την ανάπτυξη των στοιχείων εκείνων που κάνουν τον κάθε λαό μοναδικό. Συνεπώς, συμπεραίνουν, οι παραδόσεις μας, η θρησκεία μας και η κουλτούρα μας κινδυνεύουν με ισοπέδωση και εξαφάνιση. Είναι κάτι τέτοιο πιθανόν και, αν ναι, κάτω από ποιες συνθήκες;

 

β. Τα ουσιαστικά και τα επίθετα που αποδίδουν τον διττό στόχο της Διακήρυξης του ΟΗΕ στην 3 η παράγραφο του Κειμένου 2 (3 και 2, αντιστοίχως, είναι απαραίτητα για την πλήρη απάντηση):

 

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ (σε παρένθεση η φράση για λόγους κατανόησης)

• διατήρηση (της πολιτιστικής πολυμορφίας)
• διεργασία (που εγγυάται την επιβίωση της ανθρωπότητας)
• πρόληψη (του διαχωρισμού).

 

Τα ουσιαστικά αυτά αποδίδουν στον λόγο τον διττό στόχο της Διακήρυξης του ΟΗΕ: τα 2 πρώτα το πρώτο σκέλος του που είναι να διατηρηθεί ο σημερινός πολιτιστικός πλουραλισμός, προκειμένου να επιβιώσει η ανθρωπότητα, ενώ το τρίτο το δεύτερο σκέλος του που είναι να προληφθούν αρνητικά φαινόμενα που μπορεί να οδηγήσουν σε ρήξεις και πολιτιστικές διαμάχες.

 

ΕΠΙΘΕΤΑ (σε παρένθεση η ονοματική φράση για λόγους κατανόησης)

• πολιτιστικής (πολυμορφίας)
• ζωντανού και ανανεώσιμου (θησαυρού)
• αμετάβλητη (κληρονομιά)
• των πολιτιστικών (διαφορών)

 

Τα επίθετα αποδίδουν στον λόγο τις ιδιότητες της κάθε επιμέρους έννοιας που διαμορφώνει τον διττό στόχο της Διακήρυξης του ΟΗΕ, π.χ. η πολυμορφία και οι διαφορές νοούνται σε πολιτιστικό και όχι κάποιο άλλο (λ.χ. εθνικό) επίπεδο, η πολυμορφία γίνεται αντιληπτή ως κάτι που υπάρχει και ανανεώνεται διαρκώς και όχι ως στοιχείο απαράλλακτο κ.λπ.

 

74. Να βρεις ένα σημείο στο Κείμενο 1 (Μάρω Δούκα: «Γράφω, άρα υπάρχω») και ένα αντίστοιχο σημείο στο Κείμενο 2 (Σελίδες που θεραπεύουν), στα οποία οι συγγραφείς επικαλούνται το συναίσθημα του δέκτη και να δικαιολογήσεις με συντομία την απάντησή σου

 

Όπως συμβαίνει, υποθέτω, σε όλους τους ανθρώπους, έρχεται κάποια στιγμή, εκεί προς την εφηβεία, που θέλουμε, έχουμε την ανάγκη να εκφραστούμε, να διατυπώσουμε με λέξεις ή με χρώματα τις βαθύτερες αγωνίες και προσδοκίες μας, να ορίσουμε τη θέση μας στον κόσμο, το βλέμμα μας στην κοινωνία. Καμπή που με καθόρισε ως συγγραφέα, πέρα από τις εφηβικές ανησυχίες, την ιδιοσυγκρασία και την προδιάθεση, θα μπορούσα να θεωρήσω τη σχέση μου με την Αριστερά στα χρόνια της επταετούς δικτατορίας. Τα διαβάσματα και, ταυτόχρονα, η συμμετοχή μου, μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων μου, στον αντιδικτατορικό αγώνα, χωρίς να είμαι και καμιά ατρόμητη, πιστεύω ότι με καθόρισαν. Με συνέλαβαν κι εμένα, Αύγουστο του 1967, με ξυλοκόπησαν, με φυλάκισαν, πέρασα από στρατοδικείο, κι όταν «βρέθηκα» επιτέλους έξω με αναστολή, ήξερα ότι, για να «σωθώ», θα πρέπει να γίνω συγγραφέας, μόνο έτσι θα έδινα διέξοδο στο διαρκές μουρμουρητό που με καλούσε να «εκφραστώ».

 

Κάθε φορά που σκέφτομαι το βιβλίο ως θεραπευτικό εργαλείο θυμάμαι τη γιαγιά μου. Γέμιζε την κατσαρόλα με διάφορα ζαρζαβατικά από το μποστάνι, άναβε τη φωτιά, καπάκωνε την κατσαρόλα και άρπαζε το βιβλίο της, για να περάσει ο χρόνος κι εκείνη να βουτήξει σ’ έναν άλλον κόσμο. Με κοιτούσε και μου έλεγε: «Το βιβλίο είναι ο καλύτερος θεραπευτής» ή άλλοτε: «Το διάβασμα είναι η ψυχοθεραπεία μου». Ναι μεν η ανάγνωση βιβλίων από μόνη της δεν είναι αρκετή για να αντικαταστήσει τη δουλειά που μπορούμε να κάνουμε για τον εαυτό μας με την καθοδήγηση ενός εξειδικευμένου ειδικού ψυχικής υγείας, μα σίγουρα μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στη θεραπεία.

Απάντηση

Κείμενο 1

 Με συνέλαβαν κι εμένα, Αύγουστο του 1967, με ξυλοκόπησαν, με φυλάκισαν, πέρασα από στρατοδικείο, κι όταν «βρέθηκα» επιτέλους έξω με αναστολή, ήξερα ότι, για να «σωθώ», θα πρέπει να γίνω συγγραφέας, μόνο έτσι θα έδινα διέξοδο στο διαρκές μουρμουρητό που με καλούσε να «εκφραστώ»

Αφήγηση προσωπικού βιώματος, που κλιμακώνεται με το ασύνδετο σχήμα. Τα ρήματα «ξυλοκόπησαν», «φυλάκισαν», η περίφραση «πέρασα από στρατοδικείο» εκφράζουν την προσωπική περιπέτεια που σημάδεψε την ίδια και τη διαδρομή της ως συγγραφέα.

 

Κείμενο 2

 Κάθε φορά που σκέφτομαι το βιβλίο ως θεραπευτικό εργαλείο θυμάμαι τη γιαγιά μου.

Γέμιζε την κατσαρόλα με διάφορα ζαρζαβατικά από το μποστάνι, άναβε τη φωτιά, καπάκωνε την κατσαρόλα και άρπαζε το βιβλίο της, για να περάσει ο χρόνος κι εκείνη να βουτήξει σ’ έναν άλλον κόσμο.

Η αφήγηση (σε μεταφορικό και εικονοπλαστικό λόγο, για να κατευθύνει τον δέκτη) αναδεικνύει με παραστατικό τρόπο τη θεραπευτική σχέση αναγνώστη – βιβλίου μέσω της εμπειρίας της γιαγιάς της, ενός ανθρώπου δηλαδή απλού, καθημερινού, μεγάλης ηλικίας, με την ευθύνη του νοικοκυριού και της οικογένειας. Με την αφήγηση προσεγγίζεται συναισθηματικά ο δέκτης και πλαισιώνονται δυναμικά η σύντομη ιστορική αναδρομή και οι βιβλιογραφικές παραπομπές για τη θεραπευτική δύναμη του βιβλίου.

 

 

 

75. Να εξηγήσεις τη λειτουργία των σημείων στίξης (εισαγωγικά, αποσιωπητικά, εισαγωγικά, εισαγωγικά, θαυμαστικό) στα ακόλουθα χωρία των Κειμένων 1 (Μάρω Δούκα: «Γράφω, άρα υπάρχω») και 2 (Σελίδες που θεραπεύουν), λαμβάνοντας υπόψη σου τα συμφραζόμενα:

– θα έδινα διέξοδο στο διαρκές μουρμουρητό που με καλούσε να «εκφραστώ» (Κείμενο 1)

– Το κυριότερο όφελός μου, πάντως, είναι ότι ποτέ δεν πέφτω από τα σύννεφα… (Κείμενο 1)

– Στην αρχαία Θήβα υπήρχε μια βιβλιοθήκη στης οποίας την είσοδο έγραφε: «Τόπος θεραπείας της ψυχής» (Κείμενο 2)

– Με κοιτούσε και μου έλεγε: «Το βιβλίο είναι ο καλύτερος θεραπευτής» (Κείμενο 2)

– Με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται κάποιος να αντιμετωπίζει ψυχικές δυσκολίες για να…βιβλιοθεραπευτεί! (Κείμενο 2)

Απάντηση

 θα έδινα διέξοδο στο διαρκές μουρμουρητό που με καλούσε να «εκφραστώ» (Κείμενο 1) → μεταφορική απόδοση της αίσθησης της Μάρως Δούκα ότι η συγγραφή αποτελεί έναν λυτρωτικό τρόπο κατάθεσης έντονων εμπειριών και έκφρασης βαθύτερων συναισθημάτων.

 Το κυριότερο όφελός μου, πάντως, είναι ότι ποτέ δεν πέφτω από τα σύννεφα… (Κείμενο 1) → τα αποσιωπητικά υποδηλώνουν έναν υπαινιγμό της Μάρως Δούκα για την ανταποδοτική της σχέση με τη συγγραφή, η οποία τη βοήθησε να αλλάξει την οπτική της και να δει την ανθρώπινη ζωή πιο σφαιρικά, ως ένα μέρος της Ιστορίας, σε αντίθεση ενδεχομένως με άλλους, που εξακολουθούν να εκπλήσσονται από τα τεκταινόμενα στη σύγχρονη εποχή.

 «Τόπος θεραπείας της ψυχής» (Κείμενο 2) → μεταφορικός χαρακτηρισμός της βιβλιοθήκης τον οποίο της απέδωσαν οι αρχαίοι Θηβαίοι, επειδή είχαν συνειδητοποιήσει την ευεργετική επίδραση του βιβλίου στον ανθρώπινο ψυχισμό.

 «Το βιβλίο είναι ο καλύτερος θεραπευτής» (Κείμενο 2) → αυτούσια παράθεση των λόγων της γιαγιάς της αρθρογράφου, η οποία είχε βιώσει στην πράξη τις θεραπευτικές ιδιότητες της ανάγνωσης ενός καλού βιβλίου και αισθανόταν ότι λειτουργεί υποστηρικτικά στην απαιτητική καθημερινότητά της

 Με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται κάποιος να αντιμετωπίζει ψυχικές δυσκολίες για να… βιβλιοθεραπευτεί! (Κείμενο 2) → η αρθρογράφος ολοκληρώνει το κείμενό της, καταλήγοντας σε ένα ανακεφαλαιωτικό συμπέρασμα, με τη μορφή έμμεσης παραίνεσης· με τη χρήση του θαυμαστικού επιδοκιμάζει έντονα την πρακτική της φιλαναγνωσίας, όχι μόνο ως μέσου ψυχοθεραπείας, αλλά και ως μιας καλής καθημερινής συνήθειας που βοηθά το άτομο να εξελιχθεί.

 

76. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2[Η συνείδηση αποτελεί ακόμα μεγάλο μυστήριο], ο Θανάσης Ντινόπουλος παραθέτει επιστημονικά δεδομένα και ερευνητικές απόψεις. Να εντοπίσετε δύο σχετικά χωρία που να τεκμηριώνουν τα παραπάνω και να σχολιάσετε την λειτουργία τους λαμβάνοντας υπόψη την ιδιότητα του συνεντευξιαζομένου.

 

Πράγματι, ο εγκέφαλος καταναλώνει το 20%, ίσως και το 25%, της ενέργειας του ανθρωπίνου σώματος. Όταν ασκούμαστε έντονα, η κατανάλωση ενέργειας στους μυς μας είναι εκατονταπλάσια από την ενέργεια που χρησιμοποιείται όταν καθόμαστε στον καναπέ μπροστά στην τηλεόραση. Αντιθέτως, η έντονη πνευματική συγκέντρωση προκαλεί μια αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας στον εγκέφαλό μας μόλις κατά 1% περίπου σε σχέση με την ενέργεια που καταναλώνουμε σε κατάσταση πλήρους πνευματικής χαλάρωσης. Ό,τι κι αν κάνουμε με τον συνειδητό μας νου, εκείνο που κυριαρχεί στη νοητική μας δραστηριότητα, χρησιμοποιώντας το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας που καταναλώνεται από τον εγκέφαλο, είναι το ασυνείδητο. Όπως λέει ο Λέοναρντ Μλοντίνοφ1, «είτε ο συνειδητός σας νους είναι ενεργός είτε όχι, ο ασυνείδητος νους σας εργάζεται σκληρά, εκτελώντας νοητική γυμναστική που ισοδυναμεί με κάμψεις, βαθιά καθίσματα και σπρινταρίσματα».

Απάντηση

• Επιστημονικά δεδομένα: «ο εγκέφαλος καταναλώνει το 20%, ίσως και το 25%, της ενέργειας του ανθρωπίνου σώματος», «η έντονη πνευματική συγκέντρωση … πλήρους πνευματικής χαλάρωσης»
• Ερευνητική άποψη: «Όπως λέει ο Λέοναρντ Μλοντίνοφ … βαθιά καθίσματα και σπρινταρίσματα».

Ο Θανάσης Ντινόπουλος, όντας επιστήμονας, επιδιώκει να επικοινωνήσει τα στοιχεία που αναφέρει και να πείσει τους αποδέκτες με δεδομένα ερευνών και επίκληση στην αυθεντία.

Τα επιλέγει καθώς:

• ενισχύουν την αντικειμενικότητα,
• αυξάνουν την αξιοπιστία και την εγκυρότητα των λεγομένων,
• αποδεικνύουν την έρευνα που έχει γίνει πριν διατυπωθούν οι θέσεις/συμπεράσματα,
• υπογραμμίζουν την ευρυμάθειά του.

 

77. Στην 1η παράγραφο του Κειμένου 2 (Ο Καραγκιόζης: Ένα ελληνικό θέατρο σκιών «Ο Καραγκιόζης είναι ο γνήσιος… αντιτάσσεται η βία στη βία») ανιχνεύονται στοιχεία προφορικότητας. Να εντοπίσεις δύο γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν την παραπάνω θέση, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία, και να εξηγήσεις την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητά τους.

 

Ο Καραγκιόζης είναι ο γνήσιος θεατρικός εκπρόσωπος της λαϊκής ψυχής, των λαϊκών τάσεων και διαθέσεων, των λαϊκών πόθων κι επιθυμιών. Με πολλή κομψότητα, με πολλή διακριτικότητα, αλλά και με αρκετή, ενίοτε, δύναμη. Μ’ αυτή τη συνήθεια που έχουμε του «ποιος είσαι συ και ποιος είμαι γω», εδώ όπου ο καθείς έχει μια τόσο βαθειά, και πόσο εύθικτη, συνείδηση της «ανθρώπινης του αξιοπρέπειας», κι’ όπου στο ίδιο μέρος είναι πολύ φυσικό να εμφανισθούν, ταυτόχρονα, πλάι πλάι, ένας δισεκατομμυριούχος εφοπλιστής ή μεγαλοβιομήχανος και διακόσιοι τόσοι φουκαράδες, τα επεισόδια του Καραγκιόζη διατραγωδούν τα μαρτύρια του κοσμάκη και τις βασανισμένες του προσπάθειες «να τα βγάλει πέρα», «να τα ξεκεφαλώσει». Ας μη μας γελούν οι μορφές του πασά, των θυγατέρων του (οι βεζυροπούλες), οι αυλικοί του (αυλοκόλακες) και οι λοιποί που τον ακολουθούν. Δεν είναι κανένα κατάλοιπο, όπως είναι φυσικό να το φανταστεί κανείς, της «προελεύσεως» του Καραγκιόζη. Απλούστατα συγκαλύπτουν τη μορφή του «κακού πλουσίου» του Ευαγγελίου, του σκληρού, του άκαρδου, του φιλάργυρου, του ακαταλόγιστου, που βασανίζει τους αδυνάτους που είχαν την ατυχία να πέσουν στα νύχια του, ενώ πιστεύει, και το διαλαλεί μεγαλόφωνα, πως είναι δίκαιος και αλάνθαστος, αγαθός και πονόψυχος! Και της Συνοδείας του. Ο ελληνικός Καραγκιόζης είναι βαθύτατα πατριώτης, γνώστης των αρετών και των παραδόσεων της Φυλής. Όμως αδιαφορεί για την πατρίδα και την καταγωγή του δυνάστη, αρνείται να του αναγνωρίσει, με κάθε τρόπο, οποιαδήποτε ειδική εθνικότητα και τον απωθεί, απλούστατα, στη γενική συνομοταξία των «Τούρκων». Δίχως να είναι μισαλλόδοξος, ή ξενοφόβος, ο Καραγκιόζης μας εφαρμόζει, με τον τρόπο του, τη ρήση του παλαιού φιλόσοφου: «Να αντιτάσσεται η βία στη βία».

Απάντηση

 

Στοιχεία προφορικότητας στην 1η παράγραφο του Κειμένου 2 (δύο είναι αρκετά):

παρατίθενται μέσα σε εισαγωγικά αυτούσιες φράσεις του προφορικού λόγου, που ενσωματώνονται στο κείμενο: «ποιος είσαι συ και ποιος είμαι γω», «να τα βγάλει πέρα», «να τα ξεκεφαλώσει».

χρησιμοποιούνται λέξεις και φράσεις του προφορικού λεξιλογίου: π.χ. «φουκαράδες», «του κοσμάκη», «βεζυροπούλες», «να πέσουν στα νύχια του»

αξιοποιείται το α’ πληθυντικό πρόσωπο, γεγονός που δημιουργεί έναν νοερό διάλογο ανάμεσα στον συγγραφέα και στους αναγνώστες του: «έχουμε», «Ας μη μας γελούν», «ο Καραγκιόζης μας».

Επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα:

Τα στοιχεία της προφορικότητας συνδέονται άμεσα με το θέμα του κειμένου, τον Καραγκιόζη ως ένα λαϊκό θέατρο σκιών, που εκφράζει τη λαϊκή ψυχή- επομένως, προβάλλουν, σε επίπεδο μορφής, όσα ο Νίκος Εγγονόπουλος υποστηρίζει σε επίπεδο περιεχομένου

• καθιστούν τους αναγνώστες κοινωνούς όσων διατρανώνει ο συγγραφέας για την προέλευση και την ελληνικότητα του Καραγκιόζη: ανήκουν όλοι στο ίδιο συλλογικό ασυνείδητο που εκφράζει ο Καραγκιόζης, έχουν όλοι τις ίδιες καταβολές και τις ίδιες αξίες.

 

 

78. α. «Από την αρχή πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, για να συνεννοηθούμε, πως είναι νόμιμο να χρησιμοποιούμε τον όρο “λαϊκός πολιτισμός” με δύο σημασίες. Από τη μια μεριά, να θεωρούμε λαϊκό πολιτισμό τον πολιτισμό της κλειστής αγροτικής, μεσαιωνικής κοινότητας και, από την άλλη μεριά, να αποκαλούμε “λαϊκό”, μέσα στη διαφορισμένη πια κοινωνία, τον πολιτισμό των όχι ηγετικών στρωμάτων της κοινωνίας, αυτών που τα αποκαλούμε “λαό“»: Να μετασχηματίσεις την παραπάνω παράγραφο του Κειμένου 1 (Η λαϊκή παράδοση), που συνιστά διάλεξη, έτσι, ώστε να μπορεί να ενταχθεί σε επιστημονικό άρθρο με θέμα τον λαϊκό πολιτισμό. Μην αλλοιώσεις το νόημά της.

β. «Απλούστατα συγκαλύπτουν τη μορφή του “κακού πλουσίου” του Ευαγγελίου, του σκληρού, του άκαρδου, του φιλάργυρου, του ακαταλόγιστου, που βασανίζει τους αδυνάτους που είχαν την ατυχία να πέσουν στα νύχια του, ενώ πιστεύει, και το διαλαλεί μεγαλόφωνα, πως είναι δίκαιος και αλάνθαστος, αγαθός και πονόψυχος!» Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σου, ο συγγραφέας χρησιμοποιείτο θαυμαστικό στην παραπάνω περίοδο λόγου του Κειμένου 2;

Απάντηση

α. «Από την αρχή πρέπει να ξεκαθαριστεί, για να νίνει σαφές, πως είναι νόμιμο να χρησιυοποιηθεί ο όρος “λαϊκός πολιτισμός” με δύο σημασίες. Από τη μια μεριά, θεωρείται λαϊκός πολιτισμός ο πολιτισμός της κλειστής αγροτικής, μεσαιωνικής κοινότητας και, από την άλλη μεριά, αποκαλείται “λαϊκός”, μέσα στη διαφορισμένη πια κοινωνία, ο πολιτισμός των όχι ηγετικών στρωμάτων της κοινωνίας, αυτών που αποκαλούνται “λαός”».

β. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το θαυμαστικό, για να σχολιάσει έμμεσα την υποκριτική στάση του ανάλγητου φιλάργυρου, που διατυμπανίζει τη δικαιοσύνη, την αγαθότητα και την πονοψυχία του. Με αυτό το σημείο στίξης δηλώνει την έκπληξη, αλλά και την αγανάκτησή του για τη στάση ζωής που εκφράζουν συγκεκριμένες μορφές του Καραγκιόζη.

 

 

 

79. Στο Κείμενο 1(Η λογοτεχνία ως διπλωματία: Για να μας διαβάζουν έξω) η αρθρογράφος επικαλείται τις αυθεντίες του Διονυσίου Σολωμού, του Οδυσσέα Ελύτη και του Γιώργου Σεφέρη. Να αξιολογήσεις την αποτελεσματικότητα αυτής της επιλογής.

Τον τελευταίο καιρό διεξάγεται μια δημόσια συζήτηση για τους λόγους που η ελληνική λογοτεχνία δεν ευδοκιμεί στο εξωτερικό. Το φαινόμενο, διαπιστωμένο και σχεδόν αυταπόδεικτο, είναι πολυπαραγονιικό.

Είθισται η λογοτεχνική δημιουργία, ποίηση και πεζογραφία, να περιβάλλεται από την αχλύ1 της αθωότητας και της αυθορμησίας. Κι όμως. Το λογοτεχνικό έργο απαιτεί συναίσθηση, συνείδηση, απόφαση και προσανατολισμό. Και είναι πάντοτε εργώδες.

Ο Διονύσιος Σολωμός το 1823 γράφει τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» σε μια περίοδο έξαρσης της Ελληνικής Επανάστασης για να μην «περάσει κανενός από το μυαλό πως την ώρα που νικούν οι δικοί μας στο Μαραθώνα, εγώ κάθομαι και τραγουδώ για ένα βοσκόπουλο».

Ο Οδυσσέας Ελύτης αποφασίζει να γράφει το «Άξιον Εστί» […]: «Καταλάβαινα ότι ήμασταν αγνοημένοι από παντού και τοποθετημένοι στην άκρη-άκρη ενός χάρτη απίθανου. Η παραμονή μου στην Ευρώπη με έκανε να βλέπω πιο καθαρά το δράμα του τόπου μας».

Ο διπλωμάτης Γιώργος Σεφέρης, όταν κερδίζει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ευχαριστεί τη Σουηδική Ακαδημία, γιατί θέλησε να τιμήσει την «περιορισμένη» γλώσσα του, που «αναβρύζει ανάμεσα σ’ έναν λαό περιορισμένο».

Την ίδια προμελετημένη δράση, την προειλημμένη απόφαση, εντοπίζει κανείς και σε έλληνες πεζογράφους: τον Νίκο Καζαντζάκη ή τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Ο Σκιαθίτης, γράφει ο Νίκος Καρούζος, «προσπάθησε να υπάρξει, όχι να γράφει». Το αίτημα που διατυπώνεται στη λογοτεχνία τους είναι γλωσσικό, εθνικό, υπαρξιακό. (…)

Απάντηση

 

Στο Κείμενο 1 η αρθρογράφος υποστηρίζει ότι το λογοτεχνικό έργο δεν είναι το αποτέλεσμα μιας αυθόρμητης έμπνευσης, όπως συνήθως πιστεύεται, αλλά το προϊόν μιας προειλημμένης απόφασης, μιας συνειδητής και κοπιαστικής προσπάθειας. Για να τεκμηριώσει τη θέση της αυτή και να την καταστήσει πειστική, επικαλείται την αλάνθαστη αυθεντία των τριών μεγαλύτερων ποιητών της νεοελληνικής λογοτεχνίας, του Διονυσίου Σολωμού, του Οδυσσέα Ελύτη και του Γιώργου Σεφέρη, παραθέτοντας αυτούσια τα λόγια-τη μαρτυρία τους. Και οι τρεις συνέδεσαν συνειδητά το λογοτεχνικό τους έργο με τον τόπο και τη γλώσσα τους, με τη δράση, το δράμα και την ιστορική πορεία του ελληνικού λαού. Η επιλογή του συγκεκριμένου μέσου πειθούς προσδίδει αντικειμενικότητα, κύρος και αξιοπιστία στην άποφη της αρθρογράφου, αυξάνοντας την πειστικότητά της και ενισχύοντας το ήθος της.

 

 

80. «Είναι πάντα μεγάλη χαρά για έναν συγγραφέα να βλέπει τη γραφή του να ξεπερνά τα σύνορα και να διαβάζεται από ένα κοινό που δεν περίμενε να προσεγγίσει μέσα από το βιβλίο του.» Να εντοπίσεις δύο παραδείγματα ποιητικής/μεταφορικής λειτουργίας της γλώσσας στην παραπάνω περίοδο λόγου του Κειμένου 2 (Συνέντευξη Γκαστ Γκρέμπερ) και να τα μετασχηματίσεις έτσι, ώστε η γλώσσα να λειτουργεί αναφορικά-κυριολεκτικά, χωρίς όμως να αλλοιώνεται το νόημα

Απάντηση

«Είναι πάντα μεγάλη χαρά για έναν συγγραφέα να βλέπει τη γραφή του να ξεπερνά τα σύνορα και να διαβάζεται από ένα κοινό που δεν περίμενε να προσεγγίσει μέσα από το βιβλίο του.» Παραδείγματα ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας:

• να βλέπει τη γραφή του να ξεπερνά τα σύνορα
• να προσεγγίσει Μετασχηματισμός στην αναφορική λειτουργία της γλώσσας:

«Είναι πάντα μεγάλη χαρά για έναν συγγραφέα να μαθαίνει/πληροφορείται ότι το έργο του γίνεται γνωστό στο εξωτερικό και διαβάζεται από ένα κοινό που δεν περίμενε να συγκινήσει/ευαισθητοποιήσει μέσα από το βιβλίο του.»

 

 

 

81. Η ολικότητα αυτή είναι απότοκος της ολικότητας που έχει η ανθρώπινη πράξη, η οποία συμβαίνει πάντοτε σε ένα πλαίσιο σχέσεων με τον περίγυρό μας, υλικό και ανθρώπινο. Η γλώσσα αναπτύσσεται με συνεχή στάδια αφαίρεσης της συνολικότητας, μέρος της οποίας επιβιώνει στις αμφίσημες λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούμε.

Οι υπογραμμισμένες λέξεις του παραπάνω κειμένου να αντικατασταθούν με άλλες, νοηματικά ισοδύναμες, οι οποίες να αποδίδουν με πιο απλό τρόπο τα γραφόμενα.(Κείμενο 1 «Εικόνα και αρχαιολογία. Η περίπτωση της προϊστορικής αρχιτεκτονικής»)

Απάντηση

Η ολικότητα αυτή είναι συνέπεια/αποτέλεσμα της ολικότητας που έχει η ανθρώπινη πράξη, η οποία γίνεται πάντοτε σε ένα σύνολο σχέσεων με τον περίγυρό μας, υλικό και ανθρώπινο. Η γλώσσα αναπτύσσεται με συνεχή στάδια αφαίρεσης της συνολικότητας, μέρος της οποίας βρίσκεται/εντοπίζεται στις διφορούμενες λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούμε.

 

 

 

82. Να εντοπίσεις τρεις (3) αναφορές στο Κείμενο 1(Οι μαραμένοι άνθρωποι δε χρειάζονται Υπουργείο Μοναξιάς) όπου δηλώνεται εκ μέρους του συντάκτη αμφισβήτηση. Αντίστοιχα να εντοπίσεις και δύο (2) σημεία όπου χρησιμοποιείται συνυποδηλωτικός λόγος (μεταφορές), ερμηνεύοντας σε κάθε περίπτωση το περιεχόμενό του

Ξεφυτρώνουν ένα ένα. Πρώτα στην Αγγλία, τώρα στην Ιαπωνία: Υπουργεία Μοναξιάς! Πραγματική έγνοια για όσους η ζωή αλλιώς τους μίλησε και βρίσκονται μόνοι, αγνοημένοι, σιωπηλοί στον ομιχλώδη κόσμο τους, δίχως κλαδάκι να πιαστούν; Μήπως πρόκειται για ανώφελη επίδειξη μέριμνας η οποία κρύβει (άθελά της;) τις αιτίες που δημιουργούν πνιγηρή ατμόσφαιρα μοναξιάς και αδιεξόδου, αυτοκτονικές τάσεις και μαραμένους ανθρώπους;

Ο λαβύρινθος της ατομικής μοναξιάς –προσοχή: της ατομικής– δεν προσφέρεται για ερμηνευτικές βεβαιότητες και απόλυτες προσεγγίσεις. Σ ́ αυτόν τον λαβύρινθο δύσκολα βρίσκεις μίτο και Αριάδνη. Όμως ως κοινωνικό φαινόμενο ευρείας κλίμακος, σαν κι αυτό που ταλανίζει τις δύο χώρες, η μοναξιά εκφεύγει των προσωπικών ορίων. Δεν οφείλεται τόσο σε ψυχογενή αίτια και ατομικές δυσκολίες που απομονώνουν, αλλά σε δομικά στοιχεία ορισμένων κοινωνιών. […]

Αντιγράφουμε από το «Βήμα» (17.1.2018):

[…]

Κι έλα τώρα εσύ, να κάνεις τι με το υπουργείο; Να πείσεις συγγενείς και φίλους των ηλικιωμένων να επικοινωνούν συχνότερα με τους εξόριστους και ξεχασμένους; Αφού οι ίδιοι, οι κοντινοί, οι δικοί τους άνθρωποι τους οδήγησαν στην εξορία και τους ξέχασαν… Μήπως, πάλι, θα επιστρατευτούν ψυχολόγοι για βοήθεια σε αυτούς που ζουν πικρή ζωή, σημαδεμένοι από το παράπονο της εγκατάλειψης; Η μήπως διασκεδαστές, θεατρίνοι και μουσικάντηδες με παραστάσεις και συναυλίες για να γλυκάνουν τον καημό τους;

Απάντηση

 

Ενδεικτικά παραδείγματα:

Αμφισβήτηση:

– «Πραγματική έγνοια για όσους η ζωή αλλιώς τους μίλησε και βρίσκονται μόνοι, αγνοημένοι, σιωπηλοί στον ομιχλώδη κόσμο τους, δίχως κλαδάκι να πιαστούν;» (αμφισβήτηση της σκοπιμότητας ίδρυσης υπουργείου μοναξιάς μέσω του ερωτηματικού).

– «Μήπως πρόκειται για ανώφελη επίδειξη μέριμνας η οποία κρύβει (άθελά της;) τις αιτίες που δημιουργούν πνιγηρή ατμόσφαιρα μοναξιάς και αδιεξόδου, αυτοκτονικές τάσεις και μαραμένους ανθρώπους;» (αμφισβήτηση της σκοπιμότητας του υπουργείου μοναξιάς με το ερωτηματικό και, κυρίως, με το σχόλιο στην παρένθεση. Υπονοείται ότι εσκεμμένα αποκρύπτονται τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος).

– «Κι έλα τώρα εσύ, να κάνεις τι με το υπουργείο;» (αμφισβήτηση της χρησιμότητας του υπουργείου μοναξιάς με τη διατύπωση ερώτησης προς ένα αόριστο «εσύ», που αντιστοιχεί προφανώς προς τους κρατικούς φορείς της Αγγλίας και της Ιαπωνίας.)

Συνυποδηλωτικός λόγος:

– «Οι μαραμένοι άνθρωποι δε χρειάζονται Υπουργείο Μοναξιάς» = οι άνθρωποι που είναι δυστυχισμένοι και υποφέρουν από μοναξιά.

– «Ο λαβύρινθος της ατομικής μοναξιάς –προσοχή: της ατομικής– δεν προσφέρεται για ερμηνευτικές βεβαιότητες και απόλυτες προσεγγίσεις. Σ ́ αυτόν τον λαβύρινθο δύσκολα βρίσκεις μίτο και Αριάδνη» = Το πρόβλημα της ατομικής μοναξιάς είναι περίπλοκο σαν λαβύρινθος. Είναι μάλιστα τόσο πολύπλοκο που δύσκολα μπορεί να βρεθεί κάποιος να βοηθήσει αποτελεσματικά (Αριάδνη), ώστε το άτομο να βρει τρόπο να επιλύσει τη δύσκολη κατάσταση που βιώνει (μίτος) και να ξεπεράσει το πρόβλημά του.

 

 

83. Στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 («Ωστόσο, η απλή τοποθέτηση …. όλων των μαθητών») αξιοποιείται η αντίθεση. Να την εντοπίσεις (μονάδες 4) και να εξηγήσεις τη λειτουργία της μέσα στο κείμενο.

Ωστόσο, η απλή τοποθέτηση ενός μαθητή με ειδικές ανάγκες σε μια τάξη του γενικού σχολείου δε σημαίνει ότι θα επακολουθήσει και σχολική ενσωμάτωση. Αντίθετα, πολλές φορές τέτοιου είδους ενέργειες μπορεί να δημιουργήσουν περαιτέρω προβλήματα όταν δεν υπάρχουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις και δεν υφίστανται οι υποστηρικτικές δραστηριότητες, οι οποίες χρειάζονται για τις ανάγκες των μαθητών με δυσκολίες μάθησης. Η εττικετοποίηση των μαθητών από τους συμμαθητές τους παραμένει ένα υπαρκτό πρόβλημα, ειδικά όταν δεν υπάρχει προσεκτικός προγραμματισμός διδασκαλίας των μαθημάτων του αναλυτικού προγράμματος και καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων όλων των μαθητών.

Απάντηση

Στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1 αξιοποιείται η αντίθεση στο χωρίο: «Ωστόσο, η απλή τοποθέτηση ενός μαθητή με ειδικές ανάγκες … μαθητών με δυσκολίες μάθησης». Αντιτίθεται η απλή τοποθέτηση ενός μαθητή με ειδικές ανάγκες σε τάξη του τυπικού σχολείου χωρίς προϋποθέσεις ως κατ’ επίφαση σχολική ενσωμάτωση, με την πραγματικότητα της αύξησης αντί της επίλυσης των προβλημάτων, όταν δεν συντρέχουν οι ουσιαστικές προϋποθέσεις στήριξης και ένταξης των μαθητών με ειδικές ανάγκες. Η οπτικοποίηση της αντίθεσης γίνεται με τη διαρθρωτική λέξη «αντίθετα». Η αντίθεση αφενός λειτουργεί ως δομικό στοιχείο της παραγράφου, αφετέρου διασαφηνίζει τις προϋποθέσεις για ουσιαστική σχολική ενσωμάτωση των παιδιών με ειδικές ανάγκες.

 

 

84. α. Στο Κείμενο 2(Συνέντευξη του Τ.Πατρίκιου) ο Τίτος Πατρίκιος χρησιμοποιεί στις απαντήσεις του ερωτήσεις. Να τις εντοπίσεις και να εξηγήσεις την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητά τους, σε σχέση με την πρόθεση του συνεντευξιαζόμενου.

β. Στο κείμενο 2(Συνέντευξη του Τ.Πατρίκιου)  χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο το β ́ ενικό και το α ́ πληθυντικό πρόσωπο. Να αιτιολογήσεις τις συγκεκριμένες επιλογές του Τίτου Πατρίκιου.

 

– Κύριε Πατρίκιε, πώς αντιλαμβάνεστε εσείς την έννοια «αλληλεγγύη»;

«Για την αλληλεγγύη όλοι μιλάμε· και σήμερα ακόμα πιο πολύ. Όμως, είναι πολύ δύσκολο να την εφαρμόσεις. Γιατί στα λόγια είναι καλή, αλλά στην πράξη έχει δυσκολίες. Και πρώτα πρώτα αλληλεγγύη με ποιον; Μόνο με τους γνωστούς; Μόνο με τους φίλους; Μόνο με τους συγγενείς; Ή ακόμα και μ’ έναν άγνωστο; Ίσως η δυσκολότερη πραγμάτωση της αλληλεγγύης είναι με κάποιον που δεν ξέρεις. Διότι, όταν είσαι αλληλέγγυος με έναν γνωστό, ίσως έστω και ασυνείδητα, περιμένεις και κάποια ανταπόδοση ή τουλάχιστον κάποια αναγνώριση. Ενώ, όταν δείξεις αλληλεγγύη προς έναν άγνωστο, δεν περιμένεις τίποτα από εκείνον και αυτό πιθανότατα να είναι η πιο ουσιαστική της μορφή. Λοιπόν, είναι καλό να μιλάμε για αλληλεγγύη, αλλά, για να την πραγματώνουμε, χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια απ’ ό,τι συνήθως νομίζουμε. Και πηγαίνοντας αυτή τη σκέψη λίγο πιο πέρα, αλληλεγγύη δεν είναι μόνο η συμπαράσταση σε έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη και το ζητάει, αλλά πολλές φορές και σ’ έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη, αλλά δεν τη δείχνει και πρέπει να το ανακαλύψεις εσύ ο ίδιος.»

Απάντηση

α. Ο Τίτος Πατρίκιος χρησιμοποιεί τις ερωτήσεις στο χωρίο: «Και πρώτα πρώτα αλληλεγγύη με ποιον; Μόνο με τους γνωστούς; Μόνο με τους φίλους; Μόνο με τους συγγενείς; Ή ακόμα και μ’ έναν άγνωστο;». Οι ερωτήσεις αξιοποιούνται αφενός ως έκφραση του προβληματισμού του ομιλούντος για το τι είναι αλληλεγγύη με βάση τον αποδέκτη της, αφετέρου εμπλέκουν τον αναγνώστη στο συγκεκριμένο προβληματισμό και τέλος αποτελούν έναυσμα, για να εκφράσει ο Πατρίκιος τις θέσεις του προχωρώντας σε λεπτές διακρίσεις.

β. Το β ́ ενικό και το α’ πληθυντικό πρόσωπο αποτελούν τα κατεξοχήν ρηματικά πρόσωπα που εκφράζουν αλληλεγγύη. Ειδικότερα:

• το β ́ ενικό πρόσωπο αποτελεί το βασικό πρόσωπο μιας συνέντευξης-συζήτησης, εδώ όμως χρησιμοποιείται ως γενική απεύθυνση προς κάθε άνθρωπο που προβληματίζεται και εμπλέκεται σε θέματα αναζήτησης της ουσιαστικής αλληλεγγύης, καλλιεργώντας ένα κλίμα οικειότητας και συμπόρευσης στο μονοπάτι της ανακάλυψης και εφαρμογής της
• το α ́ πληθυντικό πρόσωπο εκφράζει την ανθρώπινη ομάδα και τις ευθύνες της για πραγματική αλληλεγγύη προς οποιονδήποτε τη χρειάζεται και όχι για κάλυψη του εγωισμού με τον ψεύτικο μανδύα του ομαδικού πνεύματος.

 

 

85. Στο κείμενο 2 (Η 35χρονη Εσμά δεν θα περιμένει άλλο) χρησιμοποιούνται επανειλημμένα τα εισαγωγικά. Να εντοπίσεις τρία σχετικά παραδείγματα και να εξηγήσεις τη λειτουργία τους σε κάθε περίπτωση

 

Την απάντηση «δεν μπορώ» η Εσμά, πάλαι ποτέ υπάλληλος στην περιφέρεια της Σμύρνης, έμοιαζε να μην έχει ξεστομίσει ποτέ. Πήρε πτυχίο νομικής, ενώ είχε ήδη τρία παιδιά. Επέζησε δύο μήνες στη φυλακή. Πέρασε μόνη της τον Έβρο με τα παιδιά, το μικρότερο στους ώμους, για να γλιτώσει τη δίωξη. Στην Αθήνα πηγαινοερχόταν χαμογελαστή σε υπηρεσίες και πρεσβείες, για να βρει νόμιμους τρόπους να περάσει στην Ευρώπη. Μόνο όταν αντιλήφθηκε ότι η πολυπόθητη επανένωση με τον άντρα της, που δεν είχε δει για πάνω από ενάμιση χρόνο, θα αργούσε περισσότερο από όσο υπολόγιζε – «τέλος του 2018 στην καλύτερη περίπτωση» – τα ζωηρά μαύρα μάτια της σκοτείνιασαν.

Πριν από δύο εβδομάδες η «Κ» την είχε συναντήσει για μια ακόμα φορά, σε μια βεράντα στην Κυψέλη, όπου μαζί με τις φίλες της, εξόριστες και εκείνες από το καθεστώς Ερντογάν και αποκομμένες επί του παρόντος από τους συζύγους, μοιράζονταν έγνοιες και όνειρα πάνω από ένα τραπέζι με τούρκικο πρωινό.

Απάντηση

• «δεν μπορώ»: φράση που επισημαίνεται ότι ποτέ δεν ξεστόμισε η Εσμά, ως απόδειξη της ακατάβλητης θέλησης και του αγώνα της για βελτίωση της προσωπικής της και της οικογενειακής της ζωής
• «τέλος του 2018 στην καλύτερη περίπτωση»: τα λόγια από επίσημα, προφανώς, χείλη που επιμήκυναν το χρόνο αναμονής της πολυπόθητης ένωσης της Εσμά με τον άνδρα της και την πλήγωσαν (ένας από τους λόγους που ενδεχομένως συνέτειναν στο θάνατό της)
• η «Κ» / στην «Κ»: συντομογραφία της Καθημερινής, του εντύπου που φιλοξενεί το άρθρο για την Εσμά και του οποίου οι δημοσιογράφοι την συνάντησαν και κατέγραψαν την ιστορία της

 

 

 

86. «Βεβαίως και πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, ώστε οι περιορισμοί να μην οδηγήσουν σε καταχρήσεις ή σε εκμετάλλευση». Στο χωρίο αυτό του Κειμένου 1(Τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία ως άσκηση ελευθερίας) δηλώνεται αναγκαιότητα ή δυνατότητα; Με ποια λέξη; Να ξαναγράψεις το χωρίο αυτό κάνοντας όποιες αλλαγές κρίνεις απαραίτητες, ώστε να εκφράζεται υπόθεση.

Απάντηση

Αναγκαιότητα (πρέπει)

Βεβαίως στην περίπτωση που (αν) είμαστε σε εγρήγορση, οι περιορισμοί δεν θα οδηγήσουν σε καταχρήσεις ή εκμετάλλευση.

 

 

87. Να καταγράψεις τις λέξεις ή φράσεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή ανάμεσα στην 1η και 2η παράγραφο και ανάμεσα στη 3η και την 4η παράγραφο του Κειμένου 1(Τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία ως άσκηση ελευθερίας).

[…] Η ελευθερία συνδέεται πρωτίστως με την ικανότητα ενός οργανισμού να κάνει εκείνες τις επιλογές που υπηρετούν τη ζωή και όχι με την ικανοποίηση κάποιων επιθυμιών ή αναγκών, ιδιαίτερα όταν αυτές θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή.

Δυστυχώς όμως, όπως παρατηρούμε να συμβαίνει όλο και πιο συχνά τις τελευταίες δεκαετίες, ιδιαίτερα στις τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες, η ελευθερία αποσυνδέθηκε από τις ρίζες της και συνδέθηκε περισσότερο με την ικανοποίηση των επιθυμιών μας.

Η επιδημία της COVID-19 μας έφερε αντιμέτωπους με την ανάγκη να επιλέξουμε μέτρα που ήταν απαραίτητα για την προστασία της ζωής και που μοιραία θα είχαν επιπτώσεις σε κάποιες δραστηριότητές μας (μετακινήσεις, κοινωνικές επαφές, εργασία κ.ά.).

Ήταν μια επιλογή για την προστασία της ίδιας της ζωής έως ότου ανακαλυφθούν αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης της νόσου. Ήταν αναγκαία προκειμένου να διασφαλιστεί η επιβίωσή μας. Δεν ήταν εύκολο, ούτε ευχάριστο. Η ελευθερία όμως δεν υπάρχει μόνο για να κάνουμε ό,τι μας ικανοποιεί. Αυτό έρχεται σε δεύτερη μοίρα και μόνο εφόσον έχει διασφαλιστεί η επιβίωση.

Απάντηση

 

Συνοχή 1ης και 2ης παραγράφου: όμως (αντίθεση)

Συνοχή 3ης και 4ης παραγράφου: επιλέξουμε … επιλογή (επανάληψη λέξης-κλειδιού)

 

 

88. Να εντοπίσεις τρία παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2(Στα κοινωνικά δίκτυα οι λέξεις είναι πιο βαριές) και να εξηγήσεις την επικοινωνιακή τους λειτουργικότητα σε κάθε περίπτωση.

Η ηλεκτρονική επικοινωνία περιόρισε τη φυσική συνομιλία, που συνοδεύεται από χειρονομίες, νεύματα, βλέμματα, υπόρρητες[8] συμπαραδηλώσεις[9] – την εύγλωττη γλώσσα του σώματος, η οποία αποσαφηνίζει τα λεχθέντα. Και η γλώσσα έγινε περισσότερο διφορούμενη. Συνομιλούμε στα κοινωνικά δίκτυα χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ότι ακολουθούμε διαφορετικούς κανόνες στη χρήση των λέξεων. Φορτίζουμε τις έννοιες με την υποκειμενική προσέγγιση του πραγματικού, τις ποτίζουμε με προσωπικές δοξασίες, ιδεολογίες. Λέξεις όπως «γυναικοκτονία», «ρατσισμός»,«δικαιωματισμός» αποκτούν μια πολυεπίπεδη ρευστότητα. Όμως δεν υπάρχει χρόνος ή χώρος (ειδικά στο Twitter) για να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε.

Απάντηση

• την εύγλωττη γλώσσα του σώματος: με τη συνυποδήλωση «γλώσσα του σώματος», που συνοδεύεται από το πλεοναστικό επίθετο «εύγλωττη», συγκεφαλαιώνονται τα εξωγλωσσικά στοιχεία και υπογραμμίζεται ο ουσιαστικός ρόλος τους στην επικοινωνία, καθώς συνιστούν μια συνοδευτική της γλώσσας «γλώσσα», η οποία χάνεται κατά την ηλεκτρονική επαφή των ανθρώπων στα κοινωνικά δίκτυα
• Φορτίζουμε τις έννοιες με την υποκειμενική προσέγγιση του πραγματικού: με μια μεταφορά από τον χώρο των συσκευών, με τον οποίο έχει μεγάλη εξοικείωση ο σύγχρονος αναγνώστης, η αρθρογράφος υπογραμμίζει δίσημα την απόδοση φόρτισης, αλλά και φορτίου-βάρους στις λέξεις κατά την ηλεκτρονική επικοινωνία, καθώς αδυνατούμε να τις αναλύσουμε και να τις διασαφηνίσουμε
• τις ποτίζουμε με προσωπικές δοξασίες, ιδεολογίες: με τη μεταφορική χρήση του ρήματος «ποτίζω» η αρθρογράφος τονίζει τη σε βάθος σηματοδότηση των λέξεων με προσωπικές δοξασίες και ιδεολογίες έτσι ώστε να ενισχύεται η υποκειμενικότητα και η αλλαγή των όρων επικοινωνίας στα δίκτυα

 

 

89. α. Στην 3η παράγραφο του Κειμένου 2(Ο δικός σου χρόνος.) ο συγγραφέας επιδιώκει

1) να καταγγείλει τα κακώς κείμενα του σημερινού κόσμου,

2) να ενημερώσει τον αναγνώστη για τη βασική θέση του σχετικά με τον κόσμο

3) να εξηγήσει στον αναγνώστη πώς βλέπει αυτός τη θέση του ατόμου μέσα στον κόσμο.

Να διαλέξεις ποιο από τα τρία θεωρείς σωστό και να αναφέρεις τρεις (3) γλωσσικούς τρόπους, με τους οποίους υλοποιεί την πρόθεσή του.

Απάντηση

Όταν το συνειδητοποιήσεις και το αποδεχτείς αυτό, αρχίζεις να φτιάχνεις τον δικό σου χρόνο. Εκείνος περιλαμβάνει όχι διαφορετικούς ρυθμούς – δεν είναι θέμα ταχύτητας – αλλά μία ζωή που θα περιέχει τις αλλαγές που αντέχεις, τις εξελίξεις που είσαι πρόθυμος να ακολουθήσεις, τις μάχες που θα είσαι φτιαγμένος για αυτές.

 

 

Σωστό είναι το 3 (να εξηγήσει στον αναγνώστη πώς βλέπει αυτός τη θέση του ατόμου μέσα στον κόσμο) .

Γλωσσικοί τρόποι:

• συνυποδηλωτικός λόγος που περιλαμβάνει μεταφορικά σχήματα (κανένας δεν μπορεί να ζει συνέχεια με το σπαθί στο χέρι, βλέπεις μπροστά σου έναν άλλο κόσμο), στοιχεία περιγραφής (εκατομμύρια μικρά, αθέατα γρανάζια … σταματημό), παρομοίωση (σα να ξυπνάς από πολυετές κώμα), κ.λπ. ·
• συναισθηματικά φορτισμένο λεξιλόγιο (πλάνη, αιφνιδιάζεσαι, πολυετές κώμα) ·
• συγκριτικές δομές σχετικού υπερθετικού (δεν υπάρχει μεγαλύτερη πλάνη) ·
• εμφατικές δομές ποικίλων τύπων, π.χ. επαναλήψεις (δεν πρόκειται … δεν πρόκειται), επίταξη του σημαντικότερου και επανάληψη (όλα) κ.λπ. ·
• μικροπερίοδος λόγος, ασύνδετο σχήμα (Βλέπεις ξαφνικά .. ξαφνικά).

 

β. Να επισημάνεις τα ρηματικά πρόσωπα στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 2(Ο δικός σου χρόνος.) και να αιτιολογήσεις την εναλλαγή τους

Για να μην παρεξηγηθώ, δεν δαιμονοποιώ το καινούργιο – κοροϊδεύαμε το 1995 όσους έπαιρναν μαζί τους το κινητό στην ταβέρνα και το άφηναν επάνω στο τραπέζι, και τώρα, αν φύγω μια μέρα από το σπίτι χωρίς κινητό, νιώθω εξαφανισμένος, ένας άνθρωπος που είναι εκτός εμβέλειας. Είναι πολύ δύσκολο να μην ακολουθείς. Αλλά είναι ακόμη πιο δύσκολο να ορίζεις μόνος σου το μικρό κομμάτι χρόνου και χώρου που σου αναλογεί, να αναπτύσσεις αναλογικές δεξιότητες σε έναν ψηφιακό κόσμο, λίγη καρδιά ακανόνιστη κόντρα στο κανονικό που καταλαμβάνει όλον τον αέρα μας.

Απάντηση

β. Τα ρηματικά πρόσωπα:

• α ́ ενικό πρόσωπο → προσωπική θέση του χρονογράφου
• α ́ πληθυντικό πρόσωπο → συλλογικό υποκείμενο, συνυπευθυνότητα, ένταξη του χρονογράφου σε ευρύτερη κοινωνική ομάδα

• β ́ ενικό πρόσωπο → ιδιαίτερη αναφορά στον κάθε αναγνώστη προσωπικά, αμεσότητα και οικειότητα
• γ ́ ενικό πρόσωπο (ελάχιστη η χρήση του, σε απρόσωπες εκφράσεις, π.χ. είναι αδύνατον, είναι ακόμη πιο δύσκολο κ.λπ.) → άποψη του χρονογράφου, προβαλλόμενη ως αντικειμενική και αληθής

Εναλλαγή: Ο χρονογράφος προβάλλει την άποψή του (δεν δαιμονοποιώ το καινούργιο), τηρώντας και τις απαραίτητες επιφυλάξεις (για να μην παρεξηγηθώ), και ταυτόχρονα τεκμηριώνει τη θέση του με στοιχεία από την καθημερινότητα, τα οποία αφορούν είτε το ευρύτερο κοινωνικό σώμα, στο οποίο εντάσσεται (κοροϊδεύαμε το 1995 … τραπέζι), είτε τον εαυτό του αποκλειστικά (εξομολογητικός τόνος: και τώρα αν φύγω … εκτός εμβέλειας).

Στη συνέχεια παρουσιάζει τις σκέψεις και τις εκτιμήσεις του ως αντικειμενικές διαπιστώσεις (είναι έως και αδύνατον // είναι ακόμη πιο δύσκολο), απευθυνόμενος ταυτόχρονα στον κάθε αναγνώστη ξεχωριστά, με αμεσότητα και οικειότητα (σαν να χάνεις, να ορίζεις, να αναπτύσσεις κ.λπ.).

[1] Γνωστός για το ανθρωπιστικό του έργο, πρόσωπο – σύμβολο του περασμένου αιώνα, καθώς με δωρεές που συγκέντρωσε από πλούσιους της Ευρώπης δημιούργησε νοσοκομείο στο Λαμπαρονέ της Γκαμπόν και αφιέρωσε τη ζωή του στη θεραπεία ασθενών της περιοχής.

[2] Θεολογικό ρεύμα του αμερικανικού προτεσταντισμού, εχθρικό απέναντι στην επιστήμη, που στοχεύει στην επιστροφή στις εθνικές και θρησκευτικές παραδόσεις.

[3] (μεταφορικά εδώ) Η δυσκολία ή η ανικανότητα να ανεχτούμε τον συνάνθρωπο.

[4] Δύο διαδοχικές τρομοκρατικές ενέργειες∙ η πρώτη από ισλαμιστές, η δεύτερη από άτομα ακραίας πολιτικής ιδεολογίας.

[5] Ο σκοπός της

[6] Καλογυαλισμένο.

[7] Υπερπλήρωση

[8] υπόρρητος: αυτός που δηλώνεται έμμεσα και συγκεκαλυμμένα

[9] ρευστές σημασίες που αποκτά μια λέξη/φράση λόγω κοινωνικοπολιτιστικών και προσωπικών συνειρμών, ανεξάρτητα ή πρόσθετα στη βασική της σημασία

«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».