Νέα Ελληνικά Γ´ ΕΠΑΛ: Συνωστισμός και ανθρώπινες σχέσεις

Νέα Ελληνικά Γ´ ΕΠΑΛ: Συνωστισμός και ανθρώπινες σχέσεις

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΖΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

 

Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο

 

[Συνωστισμός και ανθρώπινες σχέσεις]

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του Κόνραντ Λόρεντς (1903-1989) «Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας» (Αθήνα 1979: Εκδ. Θυμάρι).

 

            Όλοι εμείς που ζούμε σε πολιτισμένες χώρες με μεγάλη δημογραφική πυκνότητα, και ιδιαίτερα μέσα σε μεγάλες πόλεις, δεν έχουμε ιδέα μέχρι ποιο σημείο μας λείπει η ειλικρινής και θερμή αγάπη προς τον πλησίον. Θα πρέπει να έχει επισκεφτεί κανείς μία αραιοκατοικημένη περιοχή, όπου πολλά χιλιόμετρα από δύσβατους δρόμους χωρίζουν τις ολιγάριθμες ανθρώπινες κοινότητες τη μία από την άλλη, για να εκτιμήσει πόσο πρόθυμος είναι ο άνθρωπος να συμπονέσει και να συνδράμει τον συνάνθρωπό του, όταν η δυνατότητα της κοινωνικής επαφής δεν φτάνει στα άκρα, δηλαδή δεν υπερκαλύπτει την ανάγκη του για επικοινωνία.

            Ένα μικρό γεγονός, που δεν θα το ξεχάσω ποτέ, μ’ έκανε μια μέρα να συνειδητοποιήσω τα παραπάνω. Φιλοξενούσα στο σπίτι μου, στην Αυστρία, ένα ζευγάρι Αμερικανούς που εργάζονταν για την προστασία της φύσης σ΄ ένα απομονωμένο σπίτι , μέσα σ’ ένα δάσος. Τη στιγμή που ετοιμαζόμασταν να καθίσουμε στο τραπέζι για το γεύμα, χτύπησε η πόρτα, κι εγώ φώναξα θυμωμένος:

• Άλλος πάλι, ποιος μπορεί να είναι;

Δεν θα μπορούσα να προκαλέσω πιο δυσάρεστη έκπληξη στους φιλοξενούμενούς μου, ακόμη και αν εκστόμιζα τις χειρότερες βρισιές! Γι’ αυτούς ήταν αδιανόητο να αντιδράσει κανένας, σ’ ένα απρόοπτοχτύπημα της πόρτας, με άλλο τρόπο παρά μόνο με χαρά.

Βέβαια, ο συνωστισμός των ανθρώπινων μαζών στις μεγάλες σύγχρονες πόλεις είναι εν μέρει υπεύθυνος για το γεγονός ότι δεν είμαστε πια ικανοί να ξεχωρίσουμε το πρόσωπο του πλησίον μας. Πώς θα ήταν δυνατό να το ξεχωρίσουμε μέσα στη φαντασμαγορία των ανθρώπινων προσώπων που αλλάζουν, που τοποθετούνται το ένα πάνω στο άλλο και οι εικόνες τους σβήνουν συνεχώς; Εμπρός στο πλήθος των ανθρώπων και τη σύγχυση που δημιουργείται, η αγάπη μας για τους άλλους αδυνατίζει μέχρι του σημείου να χάνονται τα ίχνη της.

Όποιος εξακολουθεί να θέλει να νιώθει αγάπη και στοργή για τους ομοίους του, είναι υποχρεωμένος να περιορίζεται σε έναν περιορισμένο αριθμό γνωστών και φίλων. Είμαστε έτσι κατασκευασμένοι, ώστε μας είναι αδύνατο ν’ αγαπήσουμε ολόκληρη την ανθρωπότητα, όσο βασική και αν είναι η ηθική αυτή απαίτηση. Είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε μία επιλογή, δηλαδή να κρατήσουμε σε απόσταση πολλά άλλα πλάσματα, τα οποία ασφαλώς αξίζουν εξίσου τη φιλία μας.

 

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

 

Α1. (μονάδες 15)

α. Ποια είναι η σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με τον πλησίον του (γείτονα και φίλο) στις μεγάλες πόλεις και ποια στις απομονωμένες περιοχές; Να συνοψίσεις σε 60-70 λέξεις τι αναφέρει ο συγγραφέας για το ζήτημα αυτό. (μονάδες 10)

β. Να σημειώσεις Σ για κάθε μία Σωστή και Λ για κάθε μία Λάθος πρόταση, σύμφωνα με το περιεχόμενο του κειμένου (μονάδες 5)

1. Η απόσταση ανάμεσα στον τόπο κατοικίας δύο ανθρώπων μπορεί να είναι ανάλογη της προθυμίας να βοηθήσει ο ένας τον άλλον.
2. Οι φιλοξενούμενοι του συγγραφέα αξιολόγησαν αρνητικά την αντίδρασή του στο αναπάντεχο χτύπημα της πόρτας.
3. Η δημογραφική πυκνότητα στα αστικά κέντρα μας επιτρέπει να διακρίνουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του γείτονά μας.
4. Το συναίσθημα της αγάπης εξασθενεί, όταν οι άνθρωποι ζούνε μακριά ο ένας από τον άλλο.
5. Αναγκαστικά οφείλουμε να θυσιάσουμε πολλές σχέσεις μας προκειμένου νιώσουμε ουσιαστική αγάπη και στοργή για τον πλησίον.

Μονάδες 15

 

Α2. (μονάδες 10)

α. Ποια άποψη προβάλλει ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο του κειμένου; (μονάδες 2) Πώς στηρίζει τον ισχυρισμό του, για να μας πείσει για την ορθότητά του; (μονάδες 2) Να απαντήσεις λαμβάνοντας υπόψη και τη θέση της παραγράφου στο κείμενο.

β. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες συνώνυμες, ώστε, όπου είναι δυνατό, το ύφος να γίνει απλούστερο (μονάδες 6):

1. να εκτιμήσει 2.να συνδράμει 3. αδιανόητο 4. απρόοπτο 5. σύγχυση 6. απαίτηση.

Μονάδες 10

 

Α3. (μονάδες 25)

Σε ημερίδα που διοργανώνει το Γραφείο Κοινωνικών Λειτουργών του Δήμου / της Κοινότητας διαμονής σου με θέμα: «Όλοι μαζί και όλοι μόνοι» αποφασίζεις να εκφωνήσεις μία ομιλία 200-250 λέξεων για τους πιο σημαντικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τις ανθρώπινες σχέσεις στην εποχή μας. Να τεκμηριώσεις τη γνώμη σου, βασισμένος / -η στην εμπειρία σου.

Μονάδες 25

 

Β. Λογοτεχνικό κείμενο.

 

ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ (1919-2003)

Μια κάποια περίπτωση

Το απόσπασμα αποτελεί το τελευταίο μέρος από το ομώνυμο διήγημα που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Αρνούμαι» (Αθήνα 1962: Γ.Κ. Ελευθερουδάκης). Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς ένας Αθηναίος αγοράζει παιχνίδια για τα παιδιά του και λουλούδια για τη γυναίκα του και μετά μπαίνει σε ένα ταξί για να πάει γρήγορα στο σπίτι.

 

Τυχερός ήταν και βρέθηκε ταξί, έβαλε πρώτα τα πακέτα με τα παιχνίδια, «Πατησίων» είπε του οδηγού, άναψε τσιγάρο, άνοιξε λίγο το παράθυρο, έγειρε στο κάθισμα …

Το ταξί έκανε στροφή προς την Πατησίων, έβγαλε τα κλειδιά, άνοιξε την εξώθυρα.

Πήρε τα πακέτα, τα πήγε στο χολ …

Άναψε τα φώτα, τα φώτα σε όλα τα δωμάτια. Πήγε από δωμάτιο σε δωμάτιο και άναψε τα φώτα. ‘Όλα τα φώτα. Το σπίτι πλημμύρισε φώτα …

Άνοιξε το ραδιόφωνο σε μεγάλη ένταση. Το σπίτι πλημμύρισε ήχους. Χαρούμενους ήχους.

Μοίρασε τα γαρύφαλλα, τα κόκκινα γαρύφαλλα, σε δυο ανθοδοχεία, ένα στο τραπέζι, ένα στο μπουφέ. Το σπίτι πλημμύρισε κόκκινα γαρύφαλλα …

Πήρε εφτά ποτήρια του κρασιού, άνοιξε το μπρούσκο[1], έβαλε κρασί και στα εφτά ποτήρια.

Έτσι είναι! Είπε. Η Άννα κι εγώ, δύο. Και πέντε τα παιδιά, εφτά.

Κούρντισε την αντλία που άρχισε να τρέχει στο παρκέ με ιλιγγιώδη ταχύτητα, σφυρίζοντας σαν αληθινή αντλία και αναβοσβήνοντας κόκκινα φώτα …

Κούρντισε το αεροπλάνο που τροχοδρόμησε πρώτα στο παρκέ και ύστερα πέταξε και άρχισε να κάνει γύρους …

Κούρντισε την κούκλα που άρχισε να περπατάει, ν’ ανοιγοκλείνει τα μάτια, να κάνει υπόκλιση …

Κούρντισε τον χιμπατζίκο και τον έβαλε στον ώμο του και από κει άρχισε τις τούμπες …

Κούρντισε τη σβούρα που άρχισε να τρέχει, να τρέχει σα σβούρα …

–   Δηλαδή, δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα, είπε. Θα ήταν έτσι, αν όλα δεν είχαν έρθει καθώς ήρθαν … Ναι, θα ήμαστε εφτά … Η Άννα κι εγώ, δύο. Και πέντε τα παιδιά, εφτά. Βέβαια, τώρα δεν είμαστε ακριβώς εφτά. Τώρα είμαστε … ένας!

Πήρε το ποτήρι του, το τσούγκρισε με τ’ άλλα τα ποτήρια, ένα ένα, «Ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος!» είπε δυνατά, η φωνή του ήχησε παράξενα στο έρημο σπίτι, «Ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος!» ξαναείπε ακόμα πιο δυνατά, ύστερα δεν είπε τίποτα, τίποτα, ήπιε μονάχα μια γουλιά μπρούσκο, καταμεσής στο μεγάλο δωμάτιο, καταμεσής στη μεγάλη ψευδαίσθηση, το δώρο που έκανε στον εαυτό του για την Πρωτοχρονιά, αυτήν την ψευδαίσθηση της μη – ερημιάς, στεκότανε καταμεσής στο μεγάλο δωμάτιο, στεκότανε καταμεσής στη μεγάλη ψευδαίσθηση που τη γευότανε γουλιά γουλιά σαν και το μπρούσκο που το γευότανε γουλιά γουλιά, στο τραπέζι και στον μπουφέ ήταν ολοένα τα κόκκινα γαρύφαλλα, στο τραπέζι ήταν ολοένα το μπρούσκο και τα έξι ποτήρια, στο ραδιόφωνο ήταν ο σπήκερ[2] που έλεγε πως ολοένα και πλησιάζουν τα μεσάνυχτα,  στο παρκέ αριστερά του ήταν η αντλία που ολοένα έτρεχε, δεξιά του ήταν το αεροπλάνο που ολοένα έκανε γύρους, δεξιά του ήταν και η κούκλα που ολοένα περπατούσε, στον ώμο του ήταν ο χιμπατζίκος που ολοένα έκανε τούμπες, γύρω γύρω ήταν η σβούρα που ολοένα έτρεχε σα σβούρα, σε όλα τα δωμάτια ήταν ολοένα όλα τα φώτα, σε όλο το σπίτι ήταν φως, σε όλο το σπίτι ήταν φως, στην καρδιά του όμως …  

 

Β1. (μονάδες 15)

α. Να σκιαγραφήσεις τη συναισθηματική κατάσταση του ήρωα βασισμένος στις πράξεις και τις σκέψεις του εκείνη την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Η απάντησή σου να κυμαίνεται ανάμεσα στις 50 με 60 λέξεις. (μονάδες 10)

β. Να αντιστοιχήσεις τις προτάσεις της πρώτης στήλης με εκείνες της δεύτερης, σύμφωνα με το περιεχόμενο του κειμένου (μονάδες 5):

 

1. Ο ήρωας είναι μόνος	α. διακρίνεται από βαθιά μελαγχολία
2.Ο ήρωας νιώθει τυχερός	β. γιατί προσπαθεί να διαχειριστεί τη μοναξιά του
3. Ο ήρωας μονολογεί	γ.και παρουσιάζει την αντίθεση ανάμεσα στην επιθυμία του και την πραγματικότητα
4. Ο ήρωας δημιουργεί μια ολόκληρη ψευδαίσθηση	δ. γιατί η ζωή του πήρε απρόσμενη τροπή
5. Ο ψυχισμός του ήρωα	ε. γιατί βρήκε μέσο για να πάει σπίτι του

 

Μονάδες 15

 

Β2. (μονάδες 10)

Ο αφηγητής του κειμένου είναι:

1. i) ομοδιηγητικός
2. ii) παντογνώστης

Να επιλέξεις το σωστό (μονάδες 4) και να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με δύο στοιχεία του κειμένου, είτε περιεχομένου είτε μορφής. (μονάδες 6).

Μονάδες 10

 

Β3. (μονάδες 25)

Ποιο είναι το χάσμα ανάμεσα στη ζωή που θα ήθελε να έχει και στην πραγματική κατάσταση που βιώνει ο ήρωας του κειμένου και πώς επιλέγει να το γεφυρώσει; Εσύ συμφωνείς με την επιλογή του αυτή ή όχι και γιατί; Να καταγράψεις την απάντησή σου σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.

Μονάδες 25

[1] δυνατό κόκκινο κρασί

[2]Ο εκφωνητής