Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Β´ Λυκείου:Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία(Κριτήριο Αξιολόγησης)

Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Β´ Λυκείου:Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία(Κριτήριο Αξιολόγησης)

Κείμενο 1

Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί άρθρο του Σήφη Πολυμίλη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα  ΤΟ ΒΗΜΑ στις  06-10-2019 – με ελάχιστες αλλαγές.

 

Έχουν περάσει κάτι αιώνες από τότε που ο Χέγκελ έγραφε ότι η ανάγνωση των εφημερίδων έχει αντικαταστήσει την πρωινή προσευχή, φέρνοντας τους πολίτες σε επαφή με το πνεύμα του κόσμου. Ή από τότε που ο Τόμας Τζέφερσον θεωρούσε ότι αν, όπως έγραφε, «πρέπει να αποφασίσω αν θα έχουμε κυβέρνηση χωρίς εφημερίδες ή εφημερίδες χωρίς κυβέρνηση, θα διάλεγα χωρίς δισταγμό το δεύτερο». Η τεχνολογική καταιγίδα, αλλά όχι μόνο, έχει αλλάξει δραματικά το τοπίο της ενημέρωσης. Τα περιβόητα κοινωνικά δίκτυα έχουν σε μεγάλο βαθμό κυριαρχήσει στη ζωή των πολιτών, με τους αλγορίθμους, τα Fakenews και τις δραματοποιημένες – αλλά συνήθως ανεπιβεβαίωτες – ιστορίες να προσφέρουν μια καταιγιστική και συνηθέστατα παραπλανητική «ενημέρωση».

Είναι γεγονός ότι ο λαϊκισμός, ο κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία[1], αλλά καλλιεργήθηκαν και από πολλά μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Η κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ανοχή ή και τη βοήθεια εκδοτών και δημοσιογράφων που βολεύτηκαν στην ευκολία του πλασιέ επικοινωνιακών πολιτικών και οικονομικών παιγνίων. Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των αναγνωστικών συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις παθογένειες αυτές και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να υπονομεύσει, όπως τη βόλευε, ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης.

Είτε βολεύει όμως την εξουσία είτε όχι, ο ρόλος του Τύπου σε μια φιλελεύθερη και πλουραλιστική δημοκρατία είναι καθοριστικός για να μπορεί μια κοινωνία να διαμορφώνει συλλογική γνώμη, να αξιολογεί και να κρίνει όλες τις μορφές εξουσίας και να υπερασπίζεται τις θεμελιώδεις αξίες, με τις οποίες έχει διαμορφώσει το κοινωνικό της συμβόλαιο. Μπορεί κάποιοι σήμερα να λοιδορούν[2] τον ρόλο του Τύπου ως τέταρτης εξουσίας, όμως, αν δεν θέλουμε να εθελοτυφλούμε, είναι απαραίτητος για τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Στην Ελλάδα της κρίσης η καταιγίδα που σάρωσε το πολιτικό σύστημα παρέσυρε και τα μέσα ενημέρωσης τα οποία, πέρα από τη δραματική συρρίκνωση, υπέστησαν και ένα βαρύτατο τραύμα αξιοπιστίας. Στοχοποιήθηκαν, απαξιώθηκαν και παράλληλα επιχειρήθηκε με κάθε είδους μεθοδεύσεις ο έλεγχός τους από την πολιτική εξουσία. Μπορεί τα χειρότερα να αποφεύχθηκαν, αλλά το πλήγμα που παρατηρήθηκε στην αξιοπιστία τους παραμένει και πρέπει να επουλωθεί. Το εγχείρημα ούτε εύκολο ούτε απλό είναι. Είναι ζωτικής σημασίας όμως για τη δημοκρατία να αποκατασταθεί η χαμένη εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης.

 

Κείμενο 2

Πέντε ποιήματα του κ. Σ. Θαλασσινού. Α΄. Hampstead[3]

Το παρακάτω ποίημα ανήκει στον Γ. Σεφέρη και προέρχεται από τη συλλογή «Τετράδιο Γυμνασμάτων (1928-1937)». Σήμερα βρίσκεται στη συγκεντρωτική έκδοση «Ποιήματα» (1985), Αθήνα: Ίκαρος.

 

Σαν ένα πουλί με σπασμένη φτερούγα

που θα ’χε  χρόνια μέσα στον αγέρα ταξιδέψει

σαν ένα πουλί που δεν μπόρεσε να βαστάξει

τον αγέρα και τη φουρτούνα

πέφτει το βράδυ.                                                                                  5

Πάνω στο πράσινο χορτάρι

είχαν χορέψει όλη τη μέρα τρεις χιλιάδες αγγέλοι

γυμνοί σαν ατσάλι,

πέφτει το βράδυ χλωμό ·

οι τρεις χιλιάδες αγγέλοι                                                                       10

μαζέψαν τα φτερά τους και γενήκαν

ένα σκυλί

ξεχασμένο

που γαβγίζει

μοναχό                                                                                                 15

και γυρεύει τον αφέντη του

ή τη Δευτέρα παρουσία

ή ένα κόκαλο.

Τώρα γυρεύω λίγη ησυχία

θα μου ’φτανε μια καλύβα σ’ ένα λόφο                                                 20

ή σε μια ακρογιαλιά

θα μου ’φτανε μπροστά στο παράθυρό μου

ένα σεντόνι βουτημένο στο λουλάκι[4]

απλωμένο σαν τη θάλασσα

θα  μου ’φτανε  στη γλάστρα μου                                                                      25

έστω κι ένα ψεύτικο γαρούφαλο

ένα κόκκινο χαρτί σ’ ένα τέλι[5]

έτσι που να μπορεί ο αγέρας

ο αγέρας να το κυβερνά χωρίς προσπάθεια

όσο θέλει.                                                                                                         30

θα ’πεφτε το βράδυ

τα κοπάδια θ’ αντιλαλούσαν κατεβαίνοντας στο μαντρί τους

σαν μια πολύ απλή κι ευτυχισμένη σκέψη

και θα ’πεφτα να κοιμηθώ

γιατί δεν θα ’χα                                                                                                 35

ούτε ένα κερί ν΄ ανάψω

φως

να διαβάσω. 

 

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)

 

1^ουποερώτημα (μονάδες 10)

Να επιλέξεις και να μεταφέρεις στο απαντητικό σου φύλλο την ένδειξη Σωστή (Σ) ή Λανθασμένη (Λ) για καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις του Κειμένου 1:

 

1. Ο Χέγκελ εξέφρασε την άποψη ότι η ανάγνωση των εφημερίδων είναι σημαντικότερη από την πρωινή προσευχή.
2. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν καταφέρει να κυριαρχήσουν στην ενημέρωση του κοινού, επειδή είναι αξιόπιστα.
3. Ορισμένοι εκδότες και δημοσιογράφοι συνέβαλαν στην καλλιέργεια φαινομένων λαϊκισμού και κιτρινισμού στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
4. Ο χαρακτηρισμός του Τύπου ως τέταρτης εξουσίας δε βρίσκει σύμφωνους όλους τους πολίτες στη σύγχρονη κοινωνία.
5. Η οικονομική κρίση οδήγησε στην αναβάθμιση της αξιοπιστίας των μέσων λόγω του ελέγχου που ασκούν στην πολιτική εξουσία.

Μονάδες 10

2^ουποερώτημα (μονάδες 10)

Πώς οργανώνει ο αρθρογράφος το επιχείρημά του στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 (μονάδες 6); Ποιες διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις χρησιμοποιεί; (μονάδες 4)

Μονάδες 10

3^ουποερώτημα (μονάδες 15)

Στο παρακάτω απόσπασμα του Κειμένου 1 να αντικαταστήσεις τα υπογραμμισμένα ρήματα, προσέχοντας να μην υπάρξει αισθητή μεταβολή στο νόημα:

 

Είναι γεγονός ότι ο λαϊκισμός, ο κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά καλλιεργήθηκαν και από πολλά μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Η κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ανοχή ή και τη βοήθεια εκδοτών και δημοσιογράφων που βολεύτηκαν στην ευκολία του πλασιέ επικοινωνιακών πολιτικών και οικονομικών παιγνίων. Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των αναγνωστικών συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις παθογένειες αυτές και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να υπονομεύσει, όπως τη βόλευε, ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης.

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)

Εσύ και οι συμμαθητές σου αποφασίσατε να εκδώσετε μια μηνιαία ηλεκτρονική εφημερίδα, στην προσπάθειά σας να μεταδίδετε ειδήσεις της σχολικής κοινότητας με ποιότητα και αξιοπιστία. Να γράψεις το κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου, στο οποίο να εξηγείς τα πλεονεκτήματα αυτού του μέσου επικοινωνίας έναντι των υπολοίπων (π.χ. ιστολόγια, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.). (350-400 λέξεις)

Μονάδες 30

 

ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)

Να βρεις τέσσερα (4) σχήματα λόγου στους στ. 1-18 του Κειμένου 2, με τα οποία περιγράφεται η ψυχική κατάσταση του ποιητικού υποκειμένου στον τόπο που ζει (μονάδες 8), και να ερμηνεύσεις τη σημασία τους (μονάδες 12). 

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)

Ποιον τρόπο ζωής επιλέγει το ποιητικό υποκείμενο στο Κείμενο 2 και γιατί; Εσένα θα σε ικανοποιούσε αυτός ο τρόπος ζωής ή όχι; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με στοιχεία του Κειμένου σε 100-150 λέξεις.

Μονάδες 15

[1] ξαφνικά

[2]χλευάζουν

[3] Περιοχή του Λονδίνου

[4] Βαφή σε χρώμα γαλάζιο

[5] Σύρμα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ