Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Μοναξιά(Κριτήριο αξιολόγησης)
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η μεγάλη επιτάχυνση των αλλαγών επιφέρει «κλονισμό» στις κοινωνίες
[…] Ζούμε σε μια εξαιρετικά ασυνήθιστη εποχή. Σε μια τελείως νέα εποχή, που ο κόσμος δεν έχει ποτέ δει όμοιά της. Η εποχή μας ερευνά κατά επιστημονικό τρόπο τον ουρανό, τα επάνω και τα κάτω από τη γη, κάτι που ποτέ ως τώρα δε γινόταν στον κόσμο. Η πρόοδος του αιώνα μας ξεπερνά σχεδόν την ανθρώπινη σκέψη και φαντασία. Το ξέφρενο των μηχανικών συστημάτων βάζει σε σκέψη εκείνους που εξετάζουν υπεύθυνα τα προβλήματα της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων, ώστε ν’ απευθύνονται σ’ εκείνους που είναι σε θέση να προλάβουν την καταστροφή και τους προτρέπουν να σκεφθούν «τι δέον γενέσθαι», μήπως δηλαδή οι ζημιές από την όλο και τελειοποιημένη λειτουργία των μηχανικών συστημάτων είναι μεγαλύτερες από τις ωφέλειες.
Το ηθικό αυτό πρόβλημα της έκτασης που παίρνουν τα μηχανικά συστήματα επάνω στη ζωή των ανθρώπων παρουσιάστηκε πρόσφατα στις χώρες που κάνουν πολύπλευρη και πολυμερή χρήση των μέσων αυτών, όπου και αντελήφθησαν οι ερευνητές και οι υπεύθυνοι επιστήμονες των κοινωνικών φαινομένων την καταστροφική επίδραση αυτών των μέσων επάνω στον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων, τη σκλαβιά, την οποία μπορούν αυτά να απλώσουν επάνω στα άτομα. Η ηθική πλευρά του φαινομένου συζητείται, ώστε να δημιουργείται ήδη στις μηχανοκρατικά αναπτυγμένες χώρες μια κοινή δημόσια γνώμη, έστω και σε περιορισμένη κλίμακα, που πιέζει στην εξέταση του προβλήματος και στη λήψη μέτρων κατά της χωρίς όρια ανάπτυξης της τεχνικής, με τις απρόβλεπτες δυσμενείς επιπτώσεις επάνω στην υπόσταση και την υφή της πνευματικής και συναισθηματικής ζωής των ανθρώπων. Μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα είναι φυσικό να αποξενώνεται το ε γ ώ από το ε σ ύ σε βαθμό αποκαρδιωτικό.
Ο μεγάλος κίνδυνος για ό,τι αφορά στις δυσμενείς επιπτώσεις των μηχανοκρατικών δυνάμεων είναι που ο σύγχρονος άνθρωπος δε συνειδητοποιεί το κακό, που μπορεί να προέλθει από την υπερδύναμη των μηχανικών συστημάτων. Τους κινδύνους τους οποίους υποδεικνύουν οι ερευνητές των κοινωνικών φαινομένων και οι οποίοι προέρχονται από τη ραγδαία ανάπτυξη των μηχανικών μέσων, ο σύγχρονος άνθρωπος τους αντικρίζει με απάθεια, σαν κάτι το φανταστικό, αφού το κακό που μπορεί να προέλθει από τις απρόβλεπτες δυσμενείς επιπτώσεις, δεν του είναι, φυσικά, χειροπιαστό και δεν αντικατοπτρίζεται κατά ρεαλιστικό τρόπο στη ζωή του. Ωστόσο το κακό υπάρχει και επηρεάζει τη ζωή και τη συμπεριφορά των ανθρώπων έτσι, ώστε αυτοί, οι πολλοί, να απατώνται ως το σημείο να μην αντιλαμβάνονται καν τον μικρότερο ή τον μεγαλύτερο γκρεμό, μπρος στον οποίο στέκεται η ανθρώπινη κοινωνία με κίνδυνο να πέσει. Δυστυχώς δεν είναι εύκολο να αφυπνίζει κανένας τους ανθρώπους ή να τους μετακινήσει από την απάθειά τους.
[…] Η μεγάλη επιτάχυνση των αλλαγών παρατηρούν ότι επιφέρει μέσα στις κοινωνίες «κλονισμό». […]Ο Τόφλερ παρατηρεί πως ο «κλονισμός» του μέλλοντος δεν έχει περιληφθεί σε κανέναν από τους κλασικούς καταλόγους ψυχικών ή κοινωνικών ασθενειών, αλλά ίσως σύντομα αποδειχθεί ως η πιο σαρωτική ψυχική αρρώστια για του κατοίκους των πόλεων. Ήδη εκατομμύρια αστών παρουσιάζουν ξαφνικά ψυχολογικές μεταπτώσεις, προερχόμενες από αμηχανία, έντονη σύγχυση, αυξανόμενο άγχος, ιδιόμορφες αλλαγές σκοπών και πανικόβλητη βιασύνη να ξεφύγουν από όλα αυτά. Παραπονούνται πως «δεν μπορούν να τα καταφέρουν». Μερικοί φανερώνουν την παράδοξη συμπεριφορά, που ανάφερε ο Παυλώφ στα αποτελέσματα των περίφημων πειραμάτων του· «αντιμετωπίζουν δηλαδή μια εξωτερική ενόχληση με τεράστια έκρηξη αισθημάτων, πέφτουν συχνά σ΄ ένα ακατανόητο ξέσπασμα μανιακού θυμού. Η ταχύτητα των αλλαγών βρίσκει τους σύγχρονους ανθρώπους απροετοίμαστους σε σημείο που να πνίγονται κάτω από ένα καταιγισμό σωματικών και ψυχικών προβλημάτων».[…]
Ι. Ν. Ξηροτύρης (174,169-171)
Κείμενο 2
Μοναχικός και ανασφαλής ο σύγχρονος άνθρωπος
[…]Ας πούμε τώρα για τη μοναξιά του αιώνα. Ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει πως είναι ανυπεράσπιστος. Ο ραγδαίος ρυθμός της ζωής τον συνεπαίρνει, τον συνθλίβει, τον κονιορτοποιεί. Ο δρόμος έχει καταντήσει οχετός, όπου άνθρωποι και οχήματα συμπορεύονται, διαγκωνίζονται, συγκρούονται υποταγμένα σε τυφλές δυνάμεις. Υπάρχει και μια άλλη «νεαρή μοίρα», ο κίνδυνος της κάθε στιγμής. Στο βάθος των συνειδήσεων φωλεύει πάντα ο τρόμος του βίαιου θανάτου. Άλλοτε ένας βίαιος θάνατος αποτελούσε αξιομνημόνευτο περιστατικό. Τώρα είναι η μονότονη καθημερινή πραγματικότητα. Αν από την άποψη τούτη θεωρήσουμε τον ολόγυρα κόσμο, θ’ αντικρίσουμε εκατομμύρια περίφοβα πλάσματα, απελπιστικά, ξεμοναχιασμένα και ανίκανα να προστατεύσουν την εσωτερική τους ζωή. Ο αιώνας σκοτώνει τις παλιές φοβίες και τοποθετεί στη θέση τους καινούριες. Το αίσθημα της ανασφάλειας εξουσιάζει και τις ψυχές και τα πνεύματα. Καθώς όταν σε πυρπολημένο δάσος ο καθένας προσπαθεί ν’ ανοίξει δρόμο σωτηρίας για τον εαυτό του και δρόμο δε βρίσκει. Αν κατορθώνουν να υπάρχουν ακόμη, εδώ κ εκεί, κάποιοι αληθινά μονήρεις, που είναι ολόκληροι, αυτοσυγκεντρωμένοι, ικανοί να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να μεταμορφώσουν τη μοναξιά τους σε πηγή ισχύος, τούτο είναι μέγιστο κέρδος για όλους. Αλλ’ οι αληθινοί μονήρεις ολοένα και λιγότεροι γίνονται. Το μέγα πλήθος σχηματίζεται από γυμνές υπάρξεις που δεν πραγματοποιούν παρά μόνο περιστατικές, υπηρεσιακές, περίπου ανώδυνες επαφές, επαφές που επιβάλλονται κατά κάποιον τρόπο απ’ έξω, που δεν προκαλούνται από μέσα. Οι δεσμοί χαλαρώνονται, οι αφοσιώσεις αμβλύνονται, τα μεγάλα γόνιμα πάθη αχρηστεύονται, πριν καρποφορήσουν. […]
Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος (28,66-67)
Κείμενο 3
ΠΕΝΤΕ ΜΙΚΡΑ ΘΕΜΑΤΑ
Ι
Μές στήν κλειστή μοναξιά μου
Ἒσφιξα τή ζεστή παιδική σου ἂγνοια
Στήν ἁγνή παρουσία σου καθρέφτισα τή χαμένη
ψυχή μου.
Ἐμεῖς ἀγαπήσαμε. Ἐμεῖς
Προσευχόμαστε πάντοτε. Ἐμεῖς
Μοιραστήκαμε τό ψωμί καί τόν κόπο μας
Κι ἐγώ μέσα σέ σένα καί σ’ ὅλους.
Μανόλης Αναγνωστάκης, Τά Ποιήματα, εκδόσεις Πλειάς
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά σε 50 – 60 το περιεχόμενο του «κλονισμού» που επέρχεται στις κοινωνίες ως συνέπεια των ταχύτατων αλλαγών που πραγματοποιούνται.
20 Μονάδες
ΘΕΜΑ Β
B1. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της ΣΤΗΛΗΣ Α με μια από τις τρεις επιλογές της ΣΤΗΛΗΣ Β που δίνονται σε κάθε περίπτωση. Να βασιστείτε στα Κείμενα 1 και 2.
|
ΣΤΗΛΗ Α |
ΣΤΗΛΗ Β |
|
1) «Ζούμε σε….σκέψη και φαντασία.» |
Εκφράζεται: Α) προτρεπτικός χαρακτήρας Β) βεβαιωτικός χαρακτήρας Γ) υποθετικός χαρακτήρας |
|
2) «Το ηθικό αυτό πρόβλημα…μπορούν αυτά να απλώσουν επάνω στα άτομα.» |
Εκφράζεται: Α) πιθανολογικός χαρακτήρας Β) αναγκαιότητα Γ) δυνητικός χαρακτήρας |
|
3) «Ωστόσο, το κακό υπάρχει…απάθειά τους.» |
Το ύφος είναι: Α) χιουμοριστικό Β) επιδοκιμαστικό Γ) αποδοκιμαστικό |
|
4) «Ήδη εκατομμύρια αστών…να τα καταφέρουν.» |
Ο πομπός επιδιώκει να : Α )προβληματίσει/ευαισθητοποιήσει Β) καταγγείλει Γ) πείσει |
|
5) «Οι δεσμοί χαλαρώνονται, οι αφοσιώσεις αμβλύνονται, τα μεγάλα ανθρώπινα πάθη αχρηστεύονται…» |
Το ασύνδετο σχήμα προσδίδει: Α) πυκνότητα νοημάτων και γοργό ρυθμό Β) λυρικό ύφος Γ) επιστημονική χροιά |
15 Μονάδες
Β2. α. Να εντοπίσετε 2 σχήματα λόγου στο Κείμενο 2 και να σχολιάσετε τον ρόλο τους. 4 Μονάδες
β. «Ο αιώνας σκοτώνει…ψυχές και τα πνεύματα». Να εντοπίσετε το είδος της σύνταξης της παραπάνω περιόδου του Κειμένου 2 και να τη μετατρέψετε στην αντίθετη (6 Μονάδες). Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στο ύφος; (2 Μονάδες)
10 Μονάδες
Β3. Ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει πως είναι ανυπεράσπιστος. Ο ραγδαίος ρυθμός της ζωής τον συνεπαίρνει, τον συνθλίβει, τον κονιορτοποιεί. Να μετατρέψετε το παραπάνω απόσπασμα του Κειμένου 2 στο β΄ ενικό πρόσωπο (4 Μονάδες), επισημαίνοντας τις αλλαγές που παρατηρούνται στο ύφος (2 Μονάδες).
6 Μονάδες
ΘΕΜΑ Γ
Ποια είναι η στάση του ποιητικού υποκειμένου απέναντι στη μοναξιά, με βάση το κείμενο 3; Αναδείξτε την αξιοποιώντας σχετικούς κειμενικούς δείκτες. Ποια η δική σας στάση απέναντι στη μοναξιά και γιατί;
15 Μονάδες
ΘΕΜΑ Δ
Στο κείμενο 2 τονίζεται το βίωμα της μοναξιάς που κατακλύζει τον σύγχρονο άνθρωπο. Αξιοποιώντας δημιουργικά στοιχεία των κειμένων που σας δόθηκαν αλλά και βασιζόμενοι στην προσωπική σας εμπειρία να αναπτύξετε τους παράγοντες που προκαλούν το αίσθημα της μοναξιάς στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις προτείνοντας τρόπους, ώστε ο άνθρωπος να έλθει σε δημιουργική επαφή με τον συνάνθρωπό του. Το κείμενό σας θα εκφωνηθεί σε μια ημερίδα του δήμου σας με θέμα «Σύγχρονη ποιότητα ζωής».
30 Μονάδες
