Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β´ Γυμνασίου: 9η Ενότητα (Η Καλλιπάτειρα)
Α. Κείμενο
Ο Παυσανίας (115-180 μ.Χ.) είναι ο πολυταξιδεμένος περιηγητής και γεωγράφος στον οποίο οφείλουμε μια κατατοπιστική και λεπτομερειακή περιγραφή της Πελοποννήσου και μέρους της Στερεάς Ελλάδας. Στο έργο του Ἑλλάδος Περιήγησις μας δίνει, μεταξύ άλλων, εκτεταμένες περιγραφές θρησκευτικών εθίμων και τελετών, καθώς και σημαντικότατες πληροφορίες για τη θρησκευτική τέχνη και αρχιτεκτονική των περιοχών της Ολυμπίας και των Δελφών. Με την ευκαιρία της επίσκεψής του στην Ολυμπία αφηγείται την περίπτωση της Καλλιπάτειρας, της μοναδικής έγγαμης γυναίκας που κατάφερε να εισέλθει στον χώρο τέλεσης των αγώνων και να μην τιμωρηθεί.
Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδὸν ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, Τυπαῖον καλούμενον. Κατὰ τούτου τὰς γυναῖκας Ἠλείοις ἐστὶν ὠθεῖν νόμος, ἢν φωραθῶσιν ἐς τὸν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τὸν Ὀλυμπικὸν ἢ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν. Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην, ἣ ὑπό τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ, ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον· νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον καὶ τῷ πατρὶ καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδὶ αἰδῶ νέμοντες –ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι– ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμνασταῖς γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι.
Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις 55.6.7-8 (διασκευή)
Μετάφραση
Στο δρόμο για την Ολυμπία υπάρχει απόκρημνο βουνό με υψηλούς βράχους, που ονομάζεται Τυπαίο. Οι Ηλείοι έχουν νόμο να πετούν σ’ αυτόν τις γυναίκες, αν συλληφθούν επ’ αυτοφώρω να έχουν έρθει για τους Ολυμπιακούς αγώνες ή και να έχουν περάσει ακόμα τον Αλφειό (ποταμό) κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές μέρες. Ωστόσο, ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά (γυναίκα) παρά μόνο η Καλλιπάτειρα, που από μερικούς ονομάζεται και Φερενίκη. Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της, αφού μεταμφιέστηκε πλήρως σε άντρα γυμναστή, έφερε (σαν γυμναστής) το γιο της στην Ολυμπία, για να αγωνιστεί– και ενώ νικούσε (ο γιος της) ο Πεισίροδος, η Καλλιπάτειρα απογυμνώθηκε, καθώς πηδούσε πάνω από το φράχτη, με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους. Όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, την αφήνουν ατιμώρητη αποδίδοντας (έτσι) σεβασμό στον πατέρα της και στα αδέρφια και στο παιδί της -όλοι αυτοί βέβαια είχαν Ολυμπιακές νίκες—, θέσπισαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής να μπαίνουν γυμνοί για την παρακολούθηση των αγώνων.
Ερωτήσεις
1. Ποιος νόμος ίσχυε στους Ηλείους για όποια έγγαμη γυναίκα διέβαινε τον Αλφειό κατά τον χρόνο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων;
Σύμφωνα με το κείμενο στους Ηλείους ίσχυε νόμος που δεν επέτρεπε στις γυναίκες να μπουν στο στάδιο κατά τη διάρκεια τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά ούτε και να διαβούν αυτές τις μέρες τον Αλφειό ποταμό. Για όποια γυναίκα τολμούσε να παραβεί αυτόν το νόμο προβλεπόταν βαρύτατη ποινή, αφού θα την έριχναν από απόκρημνο βουνό.
2. Ποιος νόμος ψηφίστηκε από τους ελλανοδίκες μετά από όσα συνέβησαν με την Καλλιπάτειρα;
Από τη στιγμή που η Καλλιπάτειρα αποκαλύφθηκε, αλλά δεν τιμωρήθηκε, οι ελλανοδίκες αποφάσισαν στο εξής οι γυμναστές να μπαίνουν στο στάδιο γυμνοί, ώστε καμία γυναίκα να μην προσπαθήσει ξανά να τους εξαπατήσει μεταμφιεσμένη. Έτσι δε θα είχαν να αντιμετωπίσουν ξανά το ίδιο πρόβλημα στο μέλλον.
3. Έχετε υπόψη σας σύγχρονες μορφές κοινωνικών ή άλλων διακρίσεων εις βάρος των γυναικών στη χώρα μας ή στον υπόλοιπο κόσμο; Ποιοι παράγοντες θεωρείτε ότι συμβάλλουν στην ύπαρξη και στη διατήρησή τους;
Μολονότι το γυναικείο κίνημα έχει δώσει πολλούς αγώνες έχοντας φτάσει μερικές φορές σε υπερβολή, είναι αλήθεια ότι σε πολλές χώρες, και όχι μόνο στις υπανάπτυκτες, παρατηρούνται ακόμη διακρίσεις εις βάρος των γυναικών τόσο σε επίπεδο θεσμικό και νομικό, όσο και σε επίπεδο πρακτικό και καθημερινό. Οι λόγοι για τις διάφορες «αδικίες» εις βάρος τους είναι κυρίως κοινωνικοί και οικονομικοί. Χαρακτηριστικό είναι πόσο πολύ άργησαν μερικές χώρες να δώσουν δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες (στην Ελβετία δόθηκε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες το 1971, στην Ελλάδα το 1952). Είναι αλήθεια όμως ότι κάποιες ανισότητες οφείλονται και στον διαφορετικό ρόλο που η κοινωνία επιφυλάσσει στα δύο φύλα (π.χ. συμμετοχή στον πόλεμο). Ωστόσο, η εξέλιξη στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες επιτρέπει την αισιοδοξία ότι και οι τελευταίες ανισότητες σύντομα θα εξαλειφθούν.
Βιβλίο Εκπαιδευτικού
