Θέματα 2025 – Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – Ημερήσιο Λύκειο – Εσπερινό Λύκειο
Ενδεικτικές απαντήσεις
Θέμα Α1
Ερευνώντας τις πηγές της παραγωγικής σκέψης η Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα συσχετίζει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, που είναι αρχέγονη και χωρίς όρια, με τη συνδυαστική σκέψη και την ικανότητα συσχετισμού παλαιών και νέων ιδεών, αναγνωρίζει τα οφέλη της και αναζητά τις ρίζες της στο ξεκίνημα της γλωσσικής ανάπτυξης του ανθρώπου από τη βρεφική ηλικία. Για την Πομιεχόφσκα η συνδυαστική σκέψη δεν συναντάται μόνο σε ενήλικους ή μεγαλύτερα παιδιά με ταλέντο αλλά ακόμα και σε βρέφη. Γι’ αυτό πρέπει να εξετάσουμε όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν, θετικά ή αρνητικά, την ανάπτυξή της. (88 λέξεις)
Θέμα Β1
α. Σωστό
β. Σωστό
γ. Λάθος
δ. Λάθος
ε. Σωστό
Θέμα Β2
Δύο γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν ότι το κείμενο 1 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου είναι η αναφορική γλώσσα («Συνδέεται άμεσα με τη φαντασία, την καινοτομία, την επίλυση προβλημάτων … Η αξία της δημιουργικότητας είναι πολιτιστικά, κοινωνικά αλλά και οικονομικά αδιαμφισβήτητη») και το ειδικό λεξιλόγιο («αποκλίνουσα σκέψη … πολύτεχνο εργαστήρι … πολυαισθητηριακές εμπειρίες μάθησης»). Η αναφορική γλώσσα χαρίζει στο κείμενο τον μονοσήμαντο, αντικειμενικό, άμεσο, λογικό, σαφή, ακριβή και προσιτό χαρακτήρα του επιστημονικού λόγου που ενισχύει την πληροφοριακή και αποδεικτική του σκοπιμότητα. Ενώ το ειδικό λεξιλόγιο προσδίδει στο κείμενο νοηματική και εκφραστική ακρίβεια, θεματική πληρότητα, επιστημονική αξιοπιστία και ύφος διαφανές, επίσημο, σοβαρό και πειστικό.
Θέμα Β3α
Ο νοηματικά πλήρης, ρηματικός, σύντομος, πυκνός και εικονοπλαστικός τίτλος του Κειμένου 2 («Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια»), καταρχάς, προσελκύει αποτελεσματικά το ενδιαφέρον του αναγνώστη με την πρωτότυπα παραστατική εικόνα της βρεφικής κούνιας που αγγίζει το όριο της νοηματικής μεταφοράς ή υπερβολής. Έπειτα, σε νοηματικό επίπεδο, ο τίτλος αποδίδει το θέμα του κειμένου, που είναι η δημιουργική σκέψη, ενώ με τη βεβαιότητα της οριστικής έγκλισης («αρχίζει») γίνεται δηλωτικός και της βασικής θέσης του κειμένου, σύμφωνα με την οποία η καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης ξεκινά από τη βρεφική ηλικία. Επομένως, ο τίτλος διαθέτει μια ικανοποιητική επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα.
Θέμα Β3β
Η περίοδος βρίσκεται σε ενεργητική σύνταξη και η μετατροπή της σε παθητική γίνεται ως εξής:
«Θα πρέπει, επομένως, να μελετηθούν οι συνθήκες εκείνες, από τις οποίες επηρεάζεται αρνητικά η ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους».
Στην ενεργητική σύνταξη το ύφος του λόγου ήταν πιο άμεσο, προσωπικό, ζωντανό και παραστατικό και ο λόγος πιο καθαρός, εύληπτος και προσιτός στον δέκτη. Στην παθητική σύνταξη ο λόγος έγινε πιο ουδέτερος, επίσημος, σοβαρός, τυπικός, αντικειμενικός και ίσως δοκιμιακός που δίνει έμφαση στη νοηματική πυκνότητα και πληρότητα.
Θέμα Γ1
Παρουσιάζοντας πρωτοπρόσωπα το προσωπικό βίωμα ο αφηγητής εκφράζει με αμεσότητα και δραματικότητα – χαρακτηριστική η χρήση του δραματικού ενεστώτα («ζαρώνει … καταφθάνουν … μελετώ») – τη θλίψη («ζαρώνει η καρδιά μου»: μεταφορά) και τον προβληματισμό του («μελετώ σχολαστικά την καλημέρα τους, το ύφος τους και τη ματιά τους»), κάθε φορά που στον χώρο της εργασίας έρχεται αντιμέτωπος με τη μιζέρια στα πρόσωπα των συναδέλφων του («μπαγιάτικες φάτσες»: μεταφορά). Όταν μάλιστα διαπιστώνει ότι η απώλεια της χαράς αποτελεί κοινό τόπο σε όλα τα γειτονικά γραφεία, η θλίψη μετατρέπεται σε απελπισία («Εκείνο όμως που με απελπίζει περισσότερο»), ίσως και αγανάκτηση («πάνω στην αγανάκτησή μου»). Επιχειρώντας να ερμηνεύσει την πραγματικότητα («σκέφτηκα πως θα τους έχει αποξεράνει έτσι, σώμα και καρδιά, το πολύ διάβασμα»: μεταφορά) αναζητά, μάταια, την ανανεωτική φρεσκάδα στους νέους («ξαναπήγα στις διάφορες μεγάλες σχολές για να τους δω νεαρούς και φρέσκους … η εντύπωσή μου ήταν εξίσου αποκαρδιωτική») και εξομολογητικά («Σκέφτομαι…») καταλήγει στη διατύπωση της προσωπικής επιθυμίας: να είχε το περιθώριο αλλαγής επαγγελματικής δραστηριότητας («Θα ήθελα, είναι αλήθεια, προ πολλού να ήμουν εργάτης»), ώστε τουλάχιστον να μην έρχεται αντιμέτωπος με τις αλλοτριωτικά ψυχοφθόρες εικόνες του εργασιακού του χώρου.
Για κάθε άνθρωπο – συνεπώς και για τον υποφαινόμενο – που η εργασία του είναι σημαντικό κομμάτι της ζωής και της καθημερινότητας η απουσία της χαράς θα αποτελούσε σημαντικό λόγο προβληματισμού, αν όχι και καίριο προσωπικό πλήγμα. Ο άνθρωπος από τη φύση του επιθυμεί να είναι και να νιώθει δημιουργικός ως προϋπόθεση της προσωπικής ολοκλήρωσης και πληρότητας. Μακριά απ’ αυτή τη συνθήκη όχι μόνο διάγει βίο ατελή αλλά πιθανότατα και αναξιοπρεπή για τον ίδιο και τους γύρω του.
(περίπου 190 λέξεις χωρίς τα χωρία του λογοτεχνικού κειμένου)
Θέμα Δ1
Γιατί το σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα
και πώς εκφράζεται η δημιουργικότητα των νέων σήμερα
Όταν πρόσφατα μια σχολική συζήτηση έφτασε στο ζήτημα της δημιουργικότητας, ακούστηκε άποψη ενδιαφέρουσα πέρα από τα τετριμμένα. Ο νέος οφείλει μεν να επιλέγει επάγγελμα ταιριαστό στην προσωπικότητα και δημιουργικό, αλλά η δημιουργικότητα αυτή δεν είναι έμφυτη. Είναι επίκτητη και μπορεί να αναπτυχθεί στο σύγχρονο σχολείο. Οπότε σ’ αυτό το άρθρο για το προσωπικό ιστολόγιο θα παρουσιάσω τους λόγους, για τους οποίους το σχολείο οφείλει να την καλλιεργεί αλλά και τους τρόπους, με τους οποίους εμείς οι νέοι – και ο υποφαινόμενος βέβαια – επιλέγουμε να την εκφράζουμε.
Θα ξεκινήσω με τους βασικούς λόγους, για τους οποίους το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών και των μαθητριών. Η στόχευση αυτή πρωτίστως εξυπηρετεί τον εφοδιασμό της νεανικής προσωπικότητας με δεξιότητες όπως η φιλοπονία, η καινοτόμος συνδυαστική σκέψη, η ικανότητα διαχείρισης προβλημάτων, η πρωτοβουλία, η αυτενέργεια, ακόμα και η συμμετοχή σε συνεργατικές δράσεις, δεξιότητες χρήσιμες τόσο για την εποικοδομητικότερη φοίτηση του νέου στο σχολείο όσο και για τη ζωή γενικότερα. Μακροπρόθεσμα, η δημιουργικότητα προσφέρει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να είναι υπεύθυνα παραγωγικός σε όλους τους τομείς της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής αλλά και να βιώνει τη ζωή με περισσότερη χαρά και δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης.
Θα συνεχίσω με τους τρόπους που συνήθως επιλέγουμε εμείς οι νέοι να εκφράζουμε τη δημιουργικότητά μας στην προσωπική ζωή. Παρά τις δυσκολίες που εγείρουν στον δρόμο μας οι απαιτητικές εκπαιδευτικές υποχρεώσεις, ο λιγοστός ελεύθερος χρόνος αλλά και τα αρνητικά πρότυπα των ψηφιακών μέσων και της πραγματικής κοινωνίας, εμείς οι νέοι – μαζί βέβαια και ο υποφαινόμενος – πάντα έχουμε την καλή διάθεση να νιώθουμε δημιουργικοί στις καλλιτεχνικές μας ενασχολήσεις, στις εθελοντικές δράσεις που συμμετέχουμε, στα όποια εξωσχολικά διαβάσματα επιλέγουμε και κυρίως σε κάθε εκπαιδευτική προσπάθεια αναλαμβάνουμε σε προσωπικό επίπεδο, προκειμένου να οδηγηθούμε στην αναγκαία αυτοβελτίωση και αυτοεξέλιξη που θα μας επιτρέψουν όχι μόνο να ολοκληρώσουμε την διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας αλλά και να σταθούμε με αξιώσεις απέναντι στις ανάγκες της ζωής.
Από κανένα επάγγελμα και από καμιά δραστηριότητα λοιπόν δεν πηγάζει η δημιουργικότητα του ανθρώπου. Πηγάζει κατευθείαν από τον ίδιο όχι ως ιδιότητα έμφυτη αλλά ως εφόδιο επίκτητο που μπορεί και πρέπει να καλλιεργείται από κάθε εκπαιδευτικό σύστημα που θέλει να χαρακτηρίζεται σύγχρονο και ωφέλιμο για τις ανάγκες των νέων και της κοινωνίας. Όσο και αν ο παρατηρητής της ανθρώπινης ιστορίας έχει να επισημάνει πάμπολλες περιπτώσεις ανθρώπων που γεννήθηκαν με ξεχωριστές ικανότητες και ταλέντα, αποτελεί ανάγκη αδιαμφισβήτητη ότι στην εποχή μας η προσφορά του σχολείου (και) στον τομέα αυτό πρέπει και να αναγνωρίζεται αλλά και να υποστηρίζεται θεσμικά.
(περίπου 410 λέξεις)
………………………………………………………………..
Σχολιασμός εκφωνήσεων
Εκφωνήσεις εύστοχα διατυπωμένες και κυρίως χωρίς ασάφειες ήταν αυτές που δόθηκαν σήμερα στις υποψήφιες και στους υποψήφιους των Πανελληνίων Εξετάσεων. Μαζί με τα κείμενα που τις συνόδευσαν οι εξεταστές κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα εξεταστικό διαγώνισμα που επέτρεψε στους υποψήφιους να αναπτύξουν παραγωγικά τις σκέψεις και τις γνώσεις τους.
………………………………………………………………..
Καλή δύναμη και καλή συνέχεια σε όλα τα παιδιά που διαγωνίζονται στον επίπονο στίβο των εξετάσεων.
Δημήτρης Περβολιανάκης
