Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Οικολογία και περιβάλλον (Κριτήριο αξιολόγησης)
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Οικολογία και περιβάλλον
Η ανάπτυξη της επιστημονικής σκέψης, η οποία ουσιαστικά ξεκινάει από τον Σωκράτη, διαχωρίζει τα αντικείμενα των γνώσεων, κόβοντας την κοινή κλωστή που ενώνει όλες τις γνώσεις -και αυτή η κλωστή δεν είναι άλλη από την ενότητα της Φύσης. Κυρίως από τον Μεσαίωνα και ύστερα, έχει αναπτυχθεί μια έντονα ανθρωποκεντρική θεώρηση της Φύσης, θεωρώντας τον άνθρωπο σαν ανώτερο ον και εξουσιαστή της και ότι όλα τα άλλα όντα, π.χ. δέντρα, φυτά, ζώα, νερά υπάρχουν για να ικανοποιήσουν αποκλειστικά τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του. Σε αυτήν τη θεώρηση βοήθησαν βεβαίως και οι θρησκευτικές αντιλήψεις, που πρωτοπαρουσιάζουν τον άνθρωπο Αδάμ κυρίαρχο της Φύσης και όλα τα πλάσματα να υπάρχουν για να υπηρετούν τις ανάγκες του. Έτσι, ο εγωκεντρισμός αυτός είχε φτάσει στο σημείο να θεωρεί τη Γη ως κέντρο του Σύμπαντος και τα άστρα σαν κάποια λυχνάρια, που τα έβαλε ο Θεός στον ουρανό, για να φωτίζουν το δρόμο του ανθρώπου τη νύχτα.
Με ένα τέτοιο πνεύμα έγινε και η βιομηχανική επανάσταση, η οποία στο πέρασμά της κατέστρεψε κάθε φυσικό πλούτο για τα ταμεία του κάθε εκμεταλλευτή βιομηχάνου. ´Η, και πιο απλά, αφού η βιομηχανοποίηση και ο μοντερνισμός έγιναν συνώνυμα του καλού, κάθε άνθρωπος προσπαθούσε με κάθε μέσο να απομακρυνθεί από το φυσικό περιβάλλον που τον περιέβαλλε και να προσαρμοστεί σε ένα νέο τεχνητό, που θα του πρόσφερε περισσότερες ευκολίες και ανέσεις.
Αποτέλεσμα όλων αυτών των κινήσεων είναι όλες οι σύγχρονες μεγάλες τσιμεντουπόλεις, που αποξενώνουν τον άνθρωπο από το φυσικό του περιβάλλον προσδίδοντάς του άγχος, ανασφάλεια και νευρώσεις. Ο άνθρωπος ξεκόβοντας από το περιβάλλον, όπου δικαιωματικά ανήκει, κλείσθηκε στα τσιμεντένια κλουβιά αναζητώντας πλούτο, ευημερία, άνεση και πολυτελή αγαθά τα οποία του προέβαλλε σαν πρωτεύοντα η βιομηχανική επανάσταση και ο μοντέρνος τρόπος ζωής. Βέβαια, προσπαθώντας να αποκτήσει όλα αυτά έχασε κάθε επαφή με τις ρίζες του, με αποτέλεσμα να απωλέσει την ηρεμία του, την υγεία του και προπαντός τις φυσικές αξίες του.
Οι σύγχρονες κοινωνίες μοιάζουν με κάποιους ανθρώπους που ξαπλωμένοι στην αμμουδιά ξεχωρίζουν εκείνον που έχει τη μεγαλύτερη κοιλιά. Οι αξίες του ανθρωπισμού, της αγάπης, της ορθής γνώσης, των αγνών αισθημάτων έχουν δώσει τη θέση τους στη μισαλλοδοξία, τον εγωισμό και τον ανορθόδοξο πλουτισμό. Βέβαια, είναι νόμος στη Φύση το ένα άκρο να οδηγεί στο άλλο. Έτσι, ως αντίδραση στον τέλειο απομονωτισμό του ανθρώπου από το φυσικό του περιβάλλον, έχει αναπτυχθεί το κίνημα της Οικολογίας.
Απόσπασμα από κείμενο του Ιωάννη Σκαρλάτου
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Πράσινες πόλεις: Το πιο φιλόδοξο project του 21ου αιώνα γίνεται πράξη
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερες πόλεις επενδύουν στον σχεδιασμό βιώσιμων στρατηγικών προκειμένου να περιορίσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους.
Η τάση των ανθρώπων να εγκαταλείπουν την ύπαιθρο και τις αγροτικές περιοχές και να μετακινούνται μαζικά προς τα μεγάλα αστικά κέντρα αποτελεί κομμάτι της παγκόσμιας Ιστορίας εδώ και πολλές δεκαετίες. Η αστικοποίηση θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα και πολυπλοκότερα κοινωνικά φαινόμενα που χαρακτηρίζουν τον 20ό αιώνα και οι συνέπειές της έχουν αρχίσει να γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς. […]
Τι είναι οι «πράσινες πόλεις»
Η έννοια της «πράσινης πόλης» δημιουργήθηκε ως απάντηση στις αρνητικές συνέπειες που προκαλεί η άναρχη και ακανόνιστη ανάπτυξη του αστικού τοπίου. Ουσιαστικά περιγράφει ένα δομικό μοντέλο μέσω του οποίου διασφαλίζεται τόσο η ποιότητα του περιβάλλοντος όσο και η ποιότητα ζωής των ανθρώπων μέσω της εφαρμογής διαφόρων πολιτικών. Πρόκειται, ωστόσο, για ένα αρκετά πολύπλευρο ζήτημα. Από τη μια πλευρά, περιγράφει την αναβάθμιση του ίδιου του αστικού περιβάλλοντος μέσω της δημιουργίας χώρων πρασίνου και διαφόρων περιβαλλοντικών υποδομών. Από την άλλη, αφορά σε μια γενικότερη επαναπροσέγγιση του τρόπου με τον οποίο μια πόλη λειτουργεί: Από την ενσωμάτωση τεχνολογιών ΤΠΕ και την ενίσχυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, μέχρι τη μετατροπή των δημόσιων κτιρίων σε υποδομές μηδενικών εκπομπών και την υιοθέτηση πολιτικών ενίσχυσης της πράσινης μετακίνησης. Σε κάθε περίπτωση, μια πράσινη πόλη είναι ουσιαστικά ένας ζωντανός οργανισμός που ακολουθεί τις αρχές της βιωσιμότητας και λειτουργεί με σεβασμό στο περιβάλλον και τους κατοίκους της.
Αναρίθμητα πλεονεκτήματα
Σε ένα πρώτο –και πιο κυριολεκτικό– επίπεδο, η μετατροπή μιας πόλης σε «πράσινη» αφορά στην ενίσχυση των χώρων πρασίνου, γεγονός που προσφέρει πολλαπλά οφέλη στη σωματική, αλλά και την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Τα δέντρα παράγουν οξυγόνο και φιλτράρουν τον αέρα, περιορίζοντας την απελευθέρωση βλαβερών για την υγεία ουσιών στο περιβάλλον. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από το 90% των ανθρώπων παγκοσμίως αναπνέουν μολυσμένο αέρα, κάτι που οδηγεί σε εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως. «Οι πράσινες πόλεις προσφέρουν μια σημαντική λύση στην παγκόσμια κρίση υγείας. Ενσωματώνοντας τη φύση στον αστικό σχεδιασμό, μπορούμε να μετριάσουμε την ατμοσφαιρική ρύπανση και να ενισχύσουμε την ποιότητα ζωής για τους κατοίκους», σημειώνει η Maria Neira, διευθύντρια του Τμήματος Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Υγείας του ΠΟΥ.
Τα οφέλη των πράσινων πόλεων, ωστόσο, δεν περιορίζονται μόνο στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα. Ο James Wang, καθηγητής και περιβαλλοντικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, υπογραμμίζει τον ρόλο τους στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. «Οι αστικές περιοχές συμβάλλουν σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου», σημειώνει ο Wang. «Μέσω πρωτοβουλιών όπως ο σχεδιασμός πράσινων κτιρίων, η ενσωμάτωση ΑΠΕ και η δημιουργία χώρων πρασίνου, οι πόλεις μπορούν να μειώσουν σημαντικά το αποτύπωμα άνθρακα και να εναρμονιστούν με τις παγκόσμιες προσπάθειες για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας», καταλήγει.
Αξιοσημείωτα είναι και τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν. Σε πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για την Οικονομία και το Κλίμα φαίνεται ότι η επένδυση σε βιώσιμες αστικές υποδομές θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξοικονόμηση έως και 16,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2050. Η Fatima Ibrahim, οικονομολόγος που ειδικεύεται στη βιώσιμη ανάπτυξη, σημειώνει σχετικά: «Οι πράσινες πόλεις παρουσιάζουν τεράστιες οικονομικές ευκαιρίες, από τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας μέχρι την εξοικονόμηση χρημάτων μέσω ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και συστημάτων μεταφορών».
(Άρθρο από το διαδίκτυο, «News 24/7», 03 Ιουνίου 2024)
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Ο ισχνός ήλιος βρήκε ένα άνοιγμα ανάμεσα στα βαριά σύννεφα και άγγιξε την άμμο. Η Κάια κοίταξε τριγύρω της. Το ρεύμα, η μεγαλόπρεπη ορμή της θάλασσας, και τούτη η αμμουδιά συνωμότησαν για να δημιουργήσουν μια ντελικάτη απόχη, γιατί τώρα αντίκρυζε την πιο εκπληκτική συλλογή κοχυλιών που είχε δει ποτέ στη ζωή της. Χάρη στην κλίση της αμμουδιάς και την απαλή της μετατόπιση από τον άνεμο, όλα τα όστρακα είχαν μαζευτεί στην υπήνεμη πλευρά της χωρίς να σπάσουν. Η Κάια εντόπισε κάμποσα σπάνια και πολλά από τα αγαπημένα της, άθικτα, κατάλευκα, ακόμη με όλη τους τη γυαλάδα.
Περιδιαβαίνοντας διάλεξε τα πιο πολύτιμα και τα έκανε μια στοίβα. Αναποδογύρισε τη βάρκα, άδειασε τα νερά και τοποθέτησε προσεκτικά τα όστρακα, το ένα πλάι στο άλλο, στην κόγχη του πάτου. Έπειτα άρχισε να σχεδιάζει την επιστροφή, μελετώντας όρθια τα νερά. Διάβασε τη θάλασσα και, έχοντας πάρει το μάθημα από τα κοχύλια, αποφάσισε να βγει από την υπήνεμη πλευρά και να τραβήξει από κει κατευθείαν για την ακτή. Αποφεύγοντας εντελώς τα δυνατά ρεύματα.
Τη στιγμή που έσπρωχνε τη βάρκα στο νερό, ήξερε πως κανείς δεν επρόκειτο να ξαναδεί αυτή την αμμώδη γλώσσα. Ήταν εντελώς τυχαία η σύμπραξη των στοιχείων που έπλασαν αυτό το εφήμερο και διαρκώς μεταβαλλόμενο χαμόγελο από άμμο. Η επόμενη παλίρροια, το επόμενο ρεύμα θα σχεδιάσουν μια άλλη αμμώδη γλώσσα, αλλά ποτέ ξανά αυτήν εδώ. Ποτέ αυτήν που την έσωσε. Αυτήν που της έμαθε ένα-δυο πραγματάκια. […]
Επιστρέφοντας σιγά-σιγά στους προβλέψιμους κύκλους της ζωής των γυρίνων και στο μπαλέτο των πυγολαμπίδων, η Κάια βούτηξε ακόμη πιο βαθιά στον δίχως λέξεις κόσμο της φύσης. Γιατί αυτή, η φύση, είναι μάλλον η μόνη πέτρα που ποτέ δεν θα ξεκολλήσει όταν διαβαίνεις το ποτάμι.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το νόημα της δεύτερης και τρίτης παραγράφου του κειμένου 1 (60-70 λέξεις).
Μονάδες 20
Β1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις με βάση το περιεχόμενο των κειμένων 1 και 2. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία.
α) Βασική αντίληψη στον Μεσαίωνα ήταν η ισοτιμία του ανθρώπου με τα στοιχεία της φύσης.
β) Ο άνθρωπος λειτουργούσε μόνο στο παρελθόν εγωκεντρικά.
γ) Το οικολογικό κίνημα συνάδει με την απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση.
δ) Στο Κείμενο 2 αναφέρεται ότι η έννοια της «πράσινης πόλης» δημιουργήθηκε ως ανασχετικός παράγοντας των επιπτώσεων της ανεξέλεγκτης αστικοποίησης.
ε) Ο καθηγητής James Wang (Κείμενο 2) θεωρεί επουσιώδη τον ρόλο των πράσινων πόλεων στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Μονάδες 15
Β2. Στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 ποιος τρόπος ανάπτυξης έχει επιλεχθεί; Να αιτιολογήσετε αυτή την επιλογή ως προς την πρόθεση του συντάκτη.
Μονάδες 5
Β3. Να εντοπίσετε δύο (2) διαφορετικά είδη τεκμηρίων που χρησιμοποιούνται στο Κείμενο 2. Για ποιον λόγο θεωρείτε ότι κάνει αυτήν την επιλογή ο συγγραφέας;
Μονάδες 15
Γ. Η ηρωίδα του αποσπάσματος (Κείμενο 3) φαίνεται ιδιαίτερα εξοικειωμένη με τη φύση. Αποδώστε το θέμα αυτό κάνοντας αναφορά σε τρία διαφορετικά σημεία του αποσπάσματος. Πόσο εξοικειωμένοι είστε εσείς με τη φύση και ποια η σχέση σας με αυτή; (150-200 λέξεις). Μονάδες 15
Δ. Σε ένα άρθρο που θα συντάξετε για τη σχολική σας εφημερίδα αναφέρεστε στους λόγους για τους οποίους ο σύγχρονος άνθρωπος έχει προκαλέσει οικολογική ανισορροπία, καθώς και σε τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε το σχολείο να συμβάλλει στην αποκατάσταση της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και φύσης (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
