Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 2 Η πρακτική και πολιτική διάσταση της φιλοσοφίας-3 H φιλοσοφία ως προϋπόθεση για την ευδαιμονία (Κριτήριο αξιολόγησης)
ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ἀριστοτέλης, Προτρεπτικὸς [Πρὸς Θεμίσωνα], αποσπ. 8
Τὰ ὑποκείμενα πρὸς τὸν βίον ἡμῖν, οἷον τὸσῶμα καὶ τὰ περὶ τὸ σῶμα, καθάπερ ὄργανά τινα ὑπόκειται, τούτων δ’ ἐπικίνδυνός ἐστιν ἡ χρῆσις, καὶ πλέον θάτερον ἀπεργάζεται τοῖς μὴδε όντως αὐτοῖς χρωμένοις. Δεῖ τοίνυν ὀρέγεσθαι τῆς ἐπιστήμης κτᾶσθαί τε αὐτὴν καὶ χρῆσθαι αὐτῇ προσηκόντως, δι’ ἧς πάντα ταῦτα εὖθησόμεθα. Φιλοσοφητέον ἄρα ἡμῖν, εἰ μέλλομεν ὀρθῶς πολιτεύσεσθαι καὶ τὸν ἑαυτῶν βίον διάξειν ὠφελίμως.
Ἐπίκουρος, Ἐπιστολὴ πρὸς Μενοικέα, 122
Μήτε νέος τις ὢν μελλέτω φιλοσοφεῖν, μήτε γέρων ὑπάρχων κοπιάτω φιλοσοφῶν· οὔτε γὰρ ἄωρος οὐδείς ἐστιν οὔτε πάρωρος πρὸς τὸ κατὰ ψυχὴν ὑγιαῖνον. Ὁ δὲλέγων ἢ μήπω τοῦ φιλοσοφεῖν ὑπάρχειν ὥραν ἢ παρεληλυθέναι τὴν ὥραν, ὅμοιός ἐστιν τῷ λέγοντι πρὸς εὐδαιμονίαν ἢ μήπω παρεῖναι τὴν ὥραν ἢ μηκέτι εἶναι. Ὥστε φιλοσοφητέον καὶ νέῳ καὶγέροντι, τῷ μὲν ὅπως γηράσκων νεά ζῃτοῖς ἀγαθοῖς διὰ τὴν χάριν τῶν γεγονότων, τῷ δὲ ὅπως νέος ἅμα καὶ παλαιὸς ᾖ διὰ τὴν ἀφοβίαν τῶν μελλόντων. Μελετᾶν οὖν χρὴ τὰ ποιοῦντα τὴν εὐδαιμονίαν, εἴπερ παρούσης μὲν αὐτῆς πάντα ἔχομεν, ἀπούσης δὲ πάντα πράττομεν εἰς τὸ ταύτην ἔχειν.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α1.
α. Ποιο είναι το τελικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Αριστοτέλης στο απόσπασμα 8από τον Προτρεπτικό λόγο προς τον Θεμίσωνα; (μονάδες 4)
β. Να γράψετε τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγουκαι δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναιλανθασμένη, με βάση το αρχαίο διδαγμένο κείμενο του Επίκουρου (μονάδες 3) και νατεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του συγκεκριμένουαρχαίου διδαγμένου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 3)
- Για κανέναν άνθρωπο δεν είναι πια πολύ αργά να φροντίσει για την υγεία της ψυχής τουμέσω της φιλοσοφίας.
- Οι ηλικωμένοι οφείλουν κατά κύριο λόγο να φιλοσοφούν.
- Όταν δεν έχουμε πλούτο, κάνουμε τα πάντα για να τον αποκτήσουμε.
Μονάδες 10
Β1. Με ποια επιχειρήματα ο Επίκουρος αποδεικνύει την αναγκαιότητα της φιλοσοφίας γιαόλους, ανεξαρτήτως ηλικίας;
Μονάδες 10
Β2. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ἀριστοτέλης, ἨθικὰΝικομάχεια, Β 2.1-4, 1103b26-1104a5
Ο Αριστοτέλης αναλύει τη φύση των ηθικών αρετών, οι οποίες κατακτώνται χάρη στησυνήθεια που δημιουργείται με την επανάληψη μιας ενέργειας. Ξεκινώντας την ανάλυσή τουδιευκρινίζει ότι η φιλοσοφική ενασχόληση με τις ανθρώπινες πράξεις, αντίθετα από τηθεωρητική γνώση (μαθηματική, φυσική, θεολογία), έχει πρακτική χρησιμότητα καιεφαρμογή.
Επειδή λοιπόν η παρούσα φιλοσοφική μας ενασχόληση δεν έχει ως στόχο της, όπως οι άλλες,τη θεωρητική γνώση (η έρευνά μας δηλαδή δεν γίνεται για να μάθουμε τι είναι η αρετή, αλλάγια να γίνουμε ενάρετοι αλλιώς δεν θα είχε κανένα νόημα), είναι ανάγκη να εξετάσουμε τοθέμα «πράξεις», με το νόημα «πώς πρέπει να τις πράττουμε» αυτό, φυσικά, επειδή από αυτέςεξαρτάται και το τι θα είναι τελικά οι έξεις μας, όπως το έχουμε ήδη πει. Ας βάλουμε λοιπόνως βάση τη γενικά παραδεκτή αρχή ότι οι πράξεις μας πρέπει να κατευθύνονται από τον ορθόλόγο […]. Ας σπεύσουμε όμως να συμφωνήσουμε από τώρα μεταξύ μας πως κάθε φορά πουμιλούμε για πράξεις και για συμπεριφορές ο λόγος μας δεν μπορεί παρά να είναι γενικός καιόχι ακριβής ως τη λεπτομέρεια. Το είπαμε ήδη στην αρχή, ότι οι φιλοσοφικοί μας λόγοι πρέπεινα ζητούμε να είναι αντίστοιχοι προς το θέμα μας -και, βέβαια, τα θέματα τα σχετικά με τησυμπεριφορά μας και με ό,τι μας συμφέρει και μας ωφελεί δεν έχουν τίποτε το σταθερό,όπως δεν έχουν τίποτε το σταθερό και τα θέματα τα σχετικά με την υγεία μας.(μετάφραση Δ. Λυπουρλής)
Να συγκρίνετε την άποψη του Επίκουρου για τον σκοπό και την αξία της φιλοσοφίας με τηναντίστοιχη άποψη του Αριστοτέλη, όπως αυτή διατυπώνεται στο παραπάνω παράλληλοκείμενο από τα ἨθικὰΝικομάχεια.
Μονάδες 10
Β3. Να γράψετε τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:
- Η θρησκεία αποτέλεσε το πρόσχημα πίσω από το οποίο κρύβονταν οι πολιτικοί λόγοι της δίωξης του Σωκράτη.
- Η Ακαδημία του Πλάτωνα ήταν σημείο συνάντησης σημαντικών λογίων της εποχής.
- Ο Πλάτων έδωσε κι ένα δεύτερο παρατσούκλι στον Αριστοτέλη· τον είπε «ακροατή», γιατί ο Αριστοτέλης άκουγε προσεκτικά όλα τα μαθήματα.
- Ο Αριστοτέλης απέφευγε να ασκεί κριτική στους συναδέλφους του στην Ακαδημία.
- Ο Σωκράτης αναζήτησε το απόλυτο απορρίπτοντας το σχετικό, την ουσία της ηθικής και όχι τα ηθικά φαινόμενα.
Μονάδες 10
Β4. Να γράψετε μία σύνθετη λέξη της Νέας Ελληνικής, με πρώτο συνθετικό καθεμία από τις παρακάτω λέξεις των αρχαίων διδαγμένων κειμένων: ὀρθῶς, ψυχήν, ὅμοιος, πάντα,πράττομεν.
Μονάδες 10
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 9, 1-4
ἄξιον δὲ τοῦ Λυκούργου καὶ τόδε ἀγασθῆναι, τὸ κατεργάσασθαι ἐν τῇ πόλει αἱρετώτερον εἶναι τὸν καλὸν θάνατον ἀντὶ τοῦ αἰσχροῦ βίου: καὶ γὰρ δὴ ἐπισκοπῶν τις ἂν εὕροι μείους ἀποθνῄσκοντας τούτων <ἢ> τῶν ἐκ τοῦ φοβεροῦ ἀποχωρεῖν αἱρουμένων. ὡς τἀληθὲς εἰπεῖν καὶ ἕπεται τῇ ἀρετῇ <τὸ> σῴζεσθαι εἰς τὸν πλείω χρόνον μᾶλλον ἢ τῇ κακίᾳ: καὶ γὰρ ῥᾴων καὶ ἡδίων καὶ εὐπορωτέρα καὶ ἰσχυροτέρα. δῆλον δὲ ὅτι καὶ εὔκλεια μάλιστα ἕπεται τῇ ἀρετῇ: καὶ γὰρ συμμαχεῖν πως πάντες τοῖς ἀγαθοῖς βούλονται. ᾗ μέντοι ὥστε ταῦτα γίγνεσθαι ἐμηχανήσατο, καὶ τοῦτο καλὸν μὴ παραλιπεῖν. ἐκεῖνος τοίνυν σαφῶς παρεσκεύασε τοῖς μὲν ἀγαθοῖςεὐδαιμονίαν, τοῖς δὲ κακοῖς κακοδαιμονίαν. ἐν μὲν γὰρ ταῖς ἄλλαις πόλεσιν, ὁπόταν τις κακὸς γένηται, ἐπίκλησιν μόνον ἔχει κακὸς εἶναι, ἀγοράζει δὲ ἐν τῷ αὐτῷ ὁ κακὸς τἀγαθῷ καὶ κάθηται καὶ γυμνάζεται, ἐὰν βούληται: ἐν δὲ τῇ Λακεδαίμονι πᾶς μὲν ἄν τις αἰσχυνθείη τὸν κακὸν σύσκηνον παραλαβεῖν, πᾶς δ᾽ ἂν ἐν παλαίσματι συγγυμναστήν.
Λεξιλόγιο
- ἄγαμαι=θαυμάζω
- κατεργάζομαι=κάνω
- ἐπισκοπῶ= εξετάζω
- αἱρετώτερος= προτιμότερος
- ἕπομαι=ακολουθώ
- ῥᾴδιος=εύκολος
- ἡδύς=ευχάριστος
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1.Να μεταφράσετε το απόσπασμα: ἄξιον δὲ τοῦ Λυκούργου… εὐπορωτέρα καὶ ἰσχυροτέρα.
Μονάδες 20
2.Ποια μέτρα έλαβε ο Λυκούργος, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, ώστε να επικρατήσει στη Σπάρτη η υπεροχή της αρετής και η περιφρόνηση προς την κακία;
Μονάδες 10
3.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους:
τὸν θάνατον: γενική ενικού
τῇ ἀρετῇ: ο ίδιος τύπος στον άλλο αριθμό
τὸν χρόνον: γενική πληθυντικού
εὐδαιμονίαν: γενική ενικού
τοῦ βίου: δοτική πληθυντικού
εἶναι: γ´ ενικό οριστικής μέλλοντα
βούλονται: απαρέμφατο στον ίδιο χρόνο
ἔχει: β´ ενικό προστακτικής στον ίδιο χρόνο
γυμνάζεται: μετοχή στον ίδιο χρόνο
παρεσκεύασε: γ´ ενικό ευκτικής στον ίδιο χρόνο
Μονάδες 10
4.αἱρετώτερον, τοῦ αἰσχροῦ, τῇ ἀρετῇ, τοῖς ἀγαθοῖς, πᾶς. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμσμένες λέξεις του κειμένου
Μονάδες 10
