Νέα Ελληνικά Γ´ ΕΠΑΛ: Εκπαίδευση (Κριτήριο αξιολόγησης)
Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο
Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις και ένα πείραμα που πέτυχε
Το ακόλουθο άρθρο (διασκευή) είναι της Χρύσας Σοφιανοπούλου, αναπληρώτριας καθηγήτριας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου και εθνικής συντονίστριας του προγράμματος PISA για την αξιολόγηση των μαθητών. Δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της Καθημερινή ςστις 26.08.2019.
Το «αντιπαράδειγμα[1]» χρησιμεύει στην αναδόμηση των καθιερωμένων δομών στη σκέψη. Καλλιεργεί την τόσο απαραίτητη στην επιστήμη, αλλά και στην ίδια τη ζωή, αμφισβήτηση. Ένα τέτοιο αντιπαράδειγμα επιστρατεύω τέτοιες μέρες, που ανακοινώνονται οι βάσεις εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Αδυνατώ να δεχθώ την αγωνία μιας ολόκληρης κοινωνίας και να κατανοήσω πώς η ζωή της ελληνικής οικογένειας και το status[2]της επικεντρώνονται ή και εξαρτώνται από μια κατάταξη και από έναν αριθμό που οδηγεί στην περιβόητη πόρτα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αδυνατώ να παρακολουθήσω τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και να συμφωνήσω με τη «δυστυχία» που ακολουθεί την «αποτυχία» και, κυρίως, αδυνατώ να κατανοήσω το νόημα που δίνεται στον όρο «αποτυχία».
Θα αφηγηθώ μια ιστορία που διαδραματίζεται στη δεκαετία του 2010, στην Αθήνα. Ένας νεαρός μαθητής μιας τυπικής οικογένειας. Φοιτά σε μικρά σχολεία που του μαθαίνουν κι άλλα πράγματα εκτός από μαθηματικά, φυσικές επιστήμες και γλώσσα. Του μαθαίνουν πώς να συμβιώνει με τον άλλον, να δημιουργεί ψηφιακά animation[3], αλλά και να διακρίνει τον Γκάτσο από τον Καββαδία, να αγαπάει τη φύση και να ταξιδεύει, να αναγνωρίζει από τις πρώτες νότες τη μουσική του Χατζιδάκι στους «Όρνιθες», να φτιάχνει αερόστατα και να καταλαβαίνει τη λειτουργία ενός πυρηνικού εργοστασίου και λίγο αργότερα να μιλάει για τον Τζον Λοκ[4], αλλά και να διαβάζει Καμύ[5] και Προυντόν[6].
Ίσως η μόνη «ιδιαιτερότητά» του είναι η πεποίθηση ότι το σχολείο είναι ένας ωραίος χώρος, ένας χώρος που κάποιος αποκτά γνώσεις και βρίσκει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα να κάνει. Και άλλη μία «ιδιαιτερότητα» (η πρώτη παρέμβαση της οικογένειάς του) είναι ότι δεν πηγαίνει σε φροντιστήριο. Γιατί; Διότι τα σχολικά βιβλία, εξηγούν οι γονείς του, είναι γραμμένα για μαθητές της αντίστοιχης κάθε φορά ηλικίας και νοημοσύνης. Και αν κάποιος παρακολουθεί το μάθημα στην τάξη και διαβάζει στο σπίτι, δεν χρειάζεται το φροντιστήριο.
Η δεύτερη και τελευταία παρέμβαση της οικογένειας είναι η προτροπή (απόφαση μάλλον) ο μαθητής να μην δώσει Πανελλαδικές Εξετάσεις. Γιατί; Μα γιατί το σχολείο είναι τόσο ωραίο για να το «χαραμίσει» κανείς τρία χρόνια σε ατελείωτες ώρες φροντιστηριακών μαθημάτων, σε βαρετές επαναλήψεις βαρετών πραγμάτων, σε εκμηδένιση του ελεύθερου χρόνου (αλήθεια, πώς θα δει την «Τόσκα[7]» στο Ηρώδειο αν πρέπει να κάνει σκληρή προετοιμασία στα Αρχαία;).
Μια διευκρίνιση πολύ ουσιώδης για την ιστορία: ο μαθητής μας ξέρει ακριβώς τι θέλει να κάνει, έχει στόχο επαγγελματικό και επιστημονικό, αναζητεί μόνος του τον δρόμο, στέλνει emails σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, συνομιλεί με διευθυντές μεταπτυχιακών προγραμμάτων, σχεδιάζει, ονειρεύεται, χαράσσει βήμα βήμα την πορεία του.
Τα σχέδιά του ακολουθούνται κατά γράμμα. Και τον βρίσκουμε λίγα χρόνια μετά, στα 21 του, πτυχιούχο από γαλλικό ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης, πρώτο φοιτητή του έτους του, τέταρτο σε όλη τη Γαλλία στις εξετάσεις ενός μαθήματος, υποψήφιο για τον τίτλο του «φοιτητή της χρονιάς» στην Ευρώπη στην ειδικότητά του, με υποτροφία για να συνεχίσει εξειδίκευση στην Αγγλία, ήδη με μια πολύ καλή επαγγελματική πρόταση, επιπλέον με συνεργασία σε ευρωπαϊκό ερευνητικό κέντρο ως τεχνικός σύμβουλος, με μάτια που λάμπουν και ανοικτές πόρτες τριγύρω.Τέλος της ιστορίας – μιας ιστορίας που θα έχει ασφαλώς και συνέχεια.
Συγκροτεί αυτή η ιστορία ένα αντιπαράδειγμα; Ή ένα case study[8] που δεν μπορεί να γενικευθεί, όπως λέει ένας φίλος; Ό,τι από αυτά κι αν είναι, επιβεβαιώνει όλα τα επιστημονικά ευρήματα της εκπαιδευτικής έρευνας. Με απλά λόγια, ένα υγιές και σύγχρονο σχολείο είναι εκείνο που θα ανοίξει τους ορίζοντες των μαθητών του. Μαθητές οικογενειών (και ας κρατήσουμε εδώ τον ρόλο της οικογένειας) που ξέρουν πως όνειρα, δεξιότητες και επαγγελματικό μέλλον δεν αρχίζουν και δεν τελειώνουν μόνο με το κυνήγι της εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όπως και στην ιστορία μας, μένει ασφαλώς να φανεί πώς θα τελειώσουν. Το βέβαιο είναι, όμως, πως θα πρέπει να ξεκινούν από ένα σχολείο που θα προσφέρει κίνητρα και ένα σύστημα εισαγωγής που θα απελευθερώνει αντί να εγκλωβίζει.
Α1. (μονάδες 15)
Αφού διαβάσετε με προσοχή την τρίτη και την τέταρτη παράγραφο του κειμένου («Ίσως η μόνη «ιδιαιτερότητά» του … αν πρέπει να κάνει σκληρή προετοιμασία στα Αρχαία;», να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια σε 70 λέξεις τις δύο (2) παρεμβάσεις που έκανε η οικογένεια αναφορικά με τη σχολική «πορεία» του μαθητή και τους λόγους για τους οποίους έκανε τις συγκεκριμένες παρεμβάσεις.
Μονάδες 15
Α2. (μονάδες 10)
α. Στην τελευταία παράγραφο («Συγκροτεί αυτή η ιστορία… που θα απελευθερώνει αντί να εγκλωβίζει») η αρθρογράφος κάνει επίκληση στη λογική, προκειμένου να πείσει τους/τις αναγνώστες/-στριες. Να εντοπίσετε δύο είδη τεκμηρίων (αποδείξεις, παραδείγματα, στατιστικά στοιχεία, πορίσματα ερευνών, εμπειρικές αλήθειες, παραθέματα, μαρτυρίες, γεγονότα, αυθεντίες, στατιστικά στοιχεία) που χρησιμοποιεί (μονάδες 2) αναφέροντας δύο (2) συγκεκριμένα σημεία από το κείμενο (μονάδες 2).
β. Να επιλέξετε τη σωστή ερμηνεία για καθεμία από τις υπογραμμισμένες φράσεις του κειμένου σημειώνοντας στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε αριθμό (μονάδες 6).
1.«χρησιμεύει στην αναδόμηση»
α. χρησιμεύει στην ανάδυση
β. χρησιμεύει στην αναδιοργάνωση
2.«ένα τέτοιο αντιπαράδειγμα επιστρατεύω»
α. φέρνω ένα τέτοιο αντιπαράδειγμα
β. απορρίπτω ένα τέτοιο αντιπαράδειγμα
3.«εξαρτώνται από μια κατάταξη»
α. εξαρτώνται από μια ταξινόμηση
β. εξαρτώνται από μια τακτοποίηση
4.«παρέμβαση της οικογένειας»
α. αποστασιοποίηση της οικογένειας
β. ανάμειξη της οικογένειας
5.«ανοικτές πόρτες»
α. ευκαιρίες, δυνατότητες
β. κινδύνους
6.«θα ανοίξει τους ορίζοντες των μαθητών του»
α. θα δημιουργήσει νέες προοπτικές για τους μαθητές του
β. θα αποκαταστήσει επαγγελματικά τους μαθητές του
Μονάδες 10
Α3. (μονάδες 25)
Συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου σε ένα μαθητικό συνέδριο για τη Διεθνή Ημέρα για την Εκπαίδευση (24 Ιανουαρίου). Αξιοποιώντας υλικό από το κείμενο και τις προσωπικές σου εμπειρίες, καλείσαι να γράψεις μία ομιλία (200-250 λέξεις) παρουσιάζοντας στους/στις συνέδρους τους λόγους για τους οποίους η εκπαίδευση σήμερα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τα όνειρα των μαθητών/-τριών.
Μονάδες 25
Β. Λογοτεχνικό κείμενο
ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ (1927 – 1985)
Το παλιό σχολείο
Στο κείμενο του Γιώργου Ιωάννου οι νέοι προσπαθούν να προσανατολιστούν επαγγελματικά. Κι ενώ οι συμβουλές των μεγάλων για τα «καλά επαγγέλματα» συνθέτουν τους παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές, στο αφήγημα όλοι αυτοί οι εξωτερικοί παράγοντες φαίνεται να υποχωρούν μπροστά στις προσωπικές προτιμήσεις των παιδιών.
[…]
Τότε που τελειώσαμε, μεγάλη υπόληψη είχε το επάγγελμα του γιατρού. Κατόπιν ερχόταν του δικηγόρου. Του καθηγητή ήταν πολύ ξεπεσμένο οικονομικά, του δασκάλου ακόμα χειρότερα. Και φυσικά οι μεγάλοι, που αντιμετωπίζουν σχεδόν πάντα τα πράγματα από την πρακτική τους άποψη, μας πίεζαν να γίνουμε γιατροί ή δικηγόροι. Η μανία με το Πολυτεχνείο παρουσιάστηκε αργότερα, όταν άρχισε η ανοικοδόμηση της χώρας. Όχι βέβαια, πως οι μηχανικοί ή οι μηχανολόγοι δεν έβγαζαν χρήματα, αλλά το όνειρο αυτό, καθώς δεν υπήρχε Πολυτεχνείο στην πόλη μας, ήταν τόσο άπιαστο και τόσο ακριβό, ώστε οι μεγάλοι απόφευγαν να φέρουν το λόγο σ’ αυτά τα επικίνδυνα θέματα. Πολλά παιδιά ακολουθούσαν τις ιδέες των μεγάλων κατά γράμμα. Και το περίεργο είναι ότι πιο πειθήνια στις ιδέες των μεγαλυτέρων αποδείχτηκαν όχι τα ήσυχα και τα μαμόθρεφτα, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά κάτι ζωηρότατα πλάσματα, που νόμιζες ότι ποτέ και κανέναν δεν πρόκειται ν’ ακούσουν. Αντίθετα, οι αθόρυβοι εννοούσαν να κάνουν το δικό τους, μη λογαριάζοντας αμοιβές και ξακουστά επαγγέλματα.
Μετά από πολλές συζητήσεις, αποφασίσαμε μ’ ένα συμμαθητή μου να δώσουμε στη φιλολογία. Διαβάζαμε πολλή λογοτεχνία, είχαμε ζαλιστεί με τα τόσα αριστουργήματα και νομίζαμε πως φιλολογία και λογοτεχνία είναι το ίδιο πράγμα. Θα περνούσαμε τη ζωή μας μέσα σε μια διαρκή αποκάλυψη.
Τολμήσαμε να πλησιάσουμε τον φιλόλογο. «Ώστε θέλετε να πάτε στη Φιλοσοφική Σχολή;» μας είπε. Κοιταχτήκαμε ενθουσιασμένοι. Ποτέ μας δεν είχαμε ακούσει ότι το άλλο όνομα της Φιλολογίας ήταν «Φιλοσοφική Σχολή». Αυτό πια ήτανε ένας ακόμα λόγος. Αλλά ο φιλόλογός μας συνέχισε αμείλικτος: «Να πάτε, μας είπε, καλά είναι. Αλλά να ξέρετε πως πολλά ψωμιά και φαγιά το επάγγελμα αυτό δεν έχει». Μιλούσε ο άνθρωπος με εικόνες της κατοχής.
Πάντως, οι χοντράδες αυτές μας κλόνισαν. Εγώ τις επόμενες μέρες ξαναγύρισα στο προσφιλές μου όνειρο για την κτηνιατρική. Κι εφόσον Κτηνιατρική Σχολή δεν υπήρχε, συμβιβάστηκα μέσα μου με τη γεωπονία. Ζώα και φυτά είναι συγγενικά πράγματα. Ο άλλος βρήκε καταφύγιο στη νομική, που από καιρό τη σκεφτόταν σαν εναλλακτική λύση. Μάλιστα άρχισε να κατηχεί στην ιδέα του κι εμένα κι ως ένα σημείο πήρε να με λυγίζει.
Όλα αυτά τα πράγματα, αυτές οι απότομες αλλαγές, μου δημιουργούσαν μια πολύ δυσάρεστη διάθεση. Τις νύχτες δεν μπορούσα να κοιμηθώ απ’ την αγωνία. Ήθελα να βρω το δρόμο μου και να προχωρήσω. Ένα πρωινό πήγαμε στο Πανεπιστήμιο και τρυπώσαμε σε μια παράδοση της Νομικής. Εμένα το μάθημα μου φάνηκε ιδιαίτερα ανιαρό, δεν χρειαζόμουν πια τίποτε άλλο για να απορρίψω αυτή την ιδέα. Ο άλλος γοητεύτηκε και τελικά έδωσε σ’ αυτή την επιστήμη. Σήμερα είναι ένας αξιοσέβαστος δικαστής. Ποτέ δεν μετανόησα γι’ αυτή την απόφασή μου.
Δειλά δειλά ζήτησα ακρόαση από το γυμνασιάρχη. Ήταν φιλόλογος και διακρινόταν για τον ζωηρό θεατρικό τρόπο με τον οποίο μιλούσε. Του είπα τα βάσανά μου, τη φοβερή ψυχική ταλαιπωρία μου. Του είπα ότι ήθελα να πάω στη φιλολογία, αλλά με είχαν τρομοκρατήσει, κι έτσι άρχισα να σκέφτομαι τη γεωπονία, μα ένιωθα μέσα μου ένα φοβερό διχασμό. Με άκουσε με προσοχή. Ύστερα, σήκωσε τα χέρια του προς τον ουρανό και είπε δραματικά: «Για όνομα Θεού, παιδί μου, θ’ αφήσεις το γάμο, να πας για τα πουρνάρια;».
Αυτό ήταν, δεν ήθελα άλλο τίποτε. Στρώθηκα το καλοκαιράκι στη μελέτη και το φθινόπωρο ήμουν πρωτοετής φοιτητής της φιλολογίας. Παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις κακοπάθειες, ποτέ μου δεν ξανακοίταξα πίσω.
Β1. (μονάδες 15)
Να παρουσιάσετε σε μια παράγραφο (50 – 60 λέξεις) τα πορτρέτα των εφήβων, όπως αυτά διαμορφώνονται από τον αφηγητή και τον συμμαθητή του στο απόσπασμα του Ιωάννου, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με στοιχεία μέσα από το κείμενο.
Μονάδες 15
Β2. (μονάδες10)
α. Να εντοπίσεις ένα χωρίο στο κείμενο όπου υπάρχει αφήγηση (μονάδες 3) και ένα χωρίο όπου υπάρχει περιγραφή (μονάδες 3).
β. Να μελετήσεις τη χρήση της πρωτοπρόσωπης αφήγησης στο κείμενο του Ιωάννου. Τι σκοπό έχει αυτή η αφηγηματική επιλογή κατά τη γνώμη σου (μονάδες 2); Θεωρείς πως ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής είναι ταυτόχρονα και ο κεντρικός ήρωας στο κείμενο (μονάδες 2);
Μονάδες 10
Β3. (μονάδες 25)
Στο απόσπασμα του Ιωάννου οι μεγαλύτεροι προτείνουν συγκεκριμένα επαγγέλματα στους εφήβους για συγκεκριμένους λόγους. Ποια είναι τα επαγγέλματα που η κοινωνία σήμερα θεωρεί πετυχημένα και με ποιο κριτήριο οι γονείς συμβουλεύουν τα παιδιά τους για την επιλογή του επαγγέλματός τους; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 100 – 150 λέξεων αναφέροντας είτε προσωπικά βιώματα είτε εμπειρίες από το κοντινό περιβάλλον σας.
Μονάδες 25
[1]παράδειγμα που αποδεικνύει ότι ένας ισχυρισμός ή μια υπόθεση δεν είναι αληθής
[2] θέση, υπόσταση
[3] κινούμενα σχέδια
[4] Άγγλος φιλόσοφος, σημαντικός στοχαστής του Διαφωτισμού και πατέρας του κλασικού φιλελευθερισμού
[5]Γάλλος φιλόσοφος, λογοτέχνης και συγγραφέας, ένας από τους πιο δημοφιλείς φιλόσοφους του 20ου αιώνα
[6]Γάλλος πολιτικός, φιλόσοφος και μέλος του γαλλικού κοινοβουλίου. Θεωρείται από τους σημαντικότερους αναρχικούς συγγραφείς και οργανωτές.
[7]όπερα σε τρεις πράξεις του Τζάκομο Πουτσίνι
[8] μελέτη περίπτωσης
«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».
