Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Α´ Λυκείου: Γλώσσα και τεχνολογία (Κριτήριο Αξιολόγησης)
Κείμενο 1
[Αλλαγές στον γραπτό κόσμο]
Το κείμενο είναι απόσπασμα από το έργο «Μελέτη για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: γενικό πλαίσιο και ιδιαιτερότητες» του Δ. Κουτσογιάννη, Καθηγητή Γλωσσολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. (διασκευή)
Μεγάλη συζήτηση έχει πραγματοποιηθεί στον χώρο της διδασκαλίας των γλωσσών ως προς τις θετικές συνέπειες που έχει η χρήση των υπολογιστών στην παραγωγή γραπτού λόγου. Ακόμη, ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην ανάλυση νέων μορφών γραπτού λόγου, οι οποίες έχουν σχέση με το γράψιμο στα περιβάλλοντα της σύγχρονης[1] αλλά και της ασύγχρονης[2]επικοινωνίας. Όμως, πολύ μικρότερη βαρύτητα έχει δοθεί στις επιπτώσεις που προκύπτουν από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών ως μέσων παραγωγής γραπτού λόγου στις λιγότερo ομιλούμενες γλώσσες.
Επίσης, είναι γνωστές οι συζητήσεις που διεξάγονται τόσο σε επιστημονικούς κύκλους όσο και στον Τύπο και αφορούν την ανάδυση του λατινοελληνικού αλφαβήτου (Greeklish). Τα περισσότερα δεδομένα που διαθέτουμε για το θέμα αυτό προέρχονται από παλιές, σχετικά, έρευνες. Σε πρόσφατη, όμως, έρευνα διαπιστώθηκε πως ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών χρησιμοποιεί τα Greeklish. Η διαπίστωση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν λάβουμε υπόψη ότι τα παιδιά αυτά εξοικειώθηκαν με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών μετά από το 2000.
Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες. Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι ανάλογες συζητήσεις διεξάγονται και για την αγγλική γλώσσα, οι οποίες μάλιστα είναι το ίδιο έντονες, όπως οι ελληνικές. Μεγάλο μέρος του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης γενικότερα επισημαίνει με έντονη ανησυχία ότι η γραπτή αγγλική γλώσσα μεταβάλλεται, ενώ δεν λείπουν και δημοσιεύματα που επισημαίνουν ότι «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία» σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατό της. Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες.
Έρευνες δείχνουν ότι παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στη γραπτή γλώσσα εξαιτίας ευρύτερων αλλαγών (οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών), οι οποίες, όμως, δε σχετίζονται αποκλειστικά με τα νέα μέσα επικοινωνίας. Επιπλέον, εκδηλώνεται μια τάση για προφορικότητα στον γραπτό λόγο, κυρίως τον δημοσιογραφικό. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι αυτές οι παγκόσμιες τάσεις για αλλαγές στον γραπτό λόγο έχουν τις τοπικές τους εκδοχές και οι νέες τεχνολογίες παίζουν σίγουρα κάποιο ρόλο στο είδος και στο εύρος των αλλαγών αυτών, αλλά δεν είναι οι αποκλειστικά υπεύθυνες.
Κείμενο 2
Β΄ [Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική]
Το ποίημα είναι του Οδυσσέα Ελύτη. Αποτελεί τον Ψαλμό Β΄ από την ενότητα «Τα Πάθη» που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Το άξιον εστί» (Αθήνα, 197912: εκδ. Ίκαρος).
Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική 1
το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.
Εκεί σπάροι και πέρκες[3]
ανεμόδαρτα ρήματα 5
ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια
όσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ ανάβουνε
σφουγγάρια, μέδουσες
με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων
όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη. 10
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα μαύρα ρίγη.
Εκεί ρόδια, κυδώνια
θεοί μελαχρινοί, θείοι κι εξάδελφοι
το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια .
και πνοές από τη ρεματιά ευωδιάζοντας 15
λυγαριά και σχίνο
σπάρτο και πιπερόριζα[4]
με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων
ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα – πρώτα Δόξα σοι.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα-πρώτα Δόξα σοι! 20
Εκεί δάφνες και βάγια
Θυμιατό και λιβάνισμα
Τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια[5]
Στο χώμα το στρωμένο με τ’ αμπελομάντιλα
κνίσες, τσουγκρίσματα 25
και Χριστός Ανέστη
με τα πρώτα σμπάρα[6] των Ελλήνων.
Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!
ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να γράψεις στο απαντητικό σου φύλλο την ένδειξη Σωστό (Σ) ή Λάθος (Λ) για την καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις που αναφέρονται στο Κείμενο 1:
- Οι νέοι τρόποι εκφοράς του γραπτού λόγου έχουν αποτελέσει αντικείμενο εκτεταμένης έρευνας στην εποχή μας.
- Η προσοχή των ερευνητών στρέφεται περισσότερο στις επιπτώσεις που προκύπτουν από τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών ως μέσων παραγωγής λόγου στις γλώσσες περιορισμένης χρήσης.
- Οι μεταβολές που σημειώνονται στον γραπτό λόγο απασχολούν έντονα και άλλες χώρες, εκτός από τη δική μας.
- Η πλειοψηφία των δημοσιευμάτων στον αγγλικό τύπο κάνουν λόγο για τον σταδιακό θάνατο της γλώσσας εξαιτίας της «Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένης Επικοινωνίας»
- Το συμπέρασμα, στο οποίο καταλήγει ο συγγραφέας, είναι ότι η τεχνολογία είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τις αλλαγές στον γραπτό λόγο.
Μονάδες 10
2ουποερώτημα (μονάδες 10)
Να αναλύσεις τη νοηματική σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη 2η και την 3η παράγραφο του Κειμένου 1 (μονάδες 5), εξετάζοντας παράλληλα αν η πρόθεση του συγγραφέα σε αυτό το τμήμα λόγου είναι να περιγράψει ή να εξηγήσει (μονάδες 5).
Μονάδες 10
3ουποερώτημα (μονάδες 15)
Να γράψεις τα παρακάτω αποσπάσματα του Κειμένου 1 (με έντονη γραφή στο κείμενο) στο απαντητικό σου φύλλο κάνοντας όλες τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να περιλαμβάνουν αποκλειστικά δηλωτική/κυριολεκτική χρήση της γλώσσας (μονάδες 12). Ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτής της μεταβολής στο ύφος λόγου; (μονάδες 3)
- … από την ευρεία υιοθέτηση των υπολογιστών ως μέσων παραγωγής γραπτού λόγου…
- … την ανάδυση του λατινοελληνικού αλφαβήτου
- … «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία» σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατό της (αγγλικής γλώσσας)
- … οι νέες τεχνολογίες παίζουν σίγουρα κάποιο ρόλο στο εύρος των αλλαγών αυτών …
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)
Σε μια εκδήλωση που διοργανώνει το σχολείο σας για τη σχέση των σύγχρονων νέων με τη γλώσσα, καλείστε ως εκπρόσωπος της τάξης σας να εκφωνήσετε μια σύντομη ομιλία, στην οποία:
α) Παρουσιάζετε τις αλλαγές που έχει επιφέρει η τεχνολογία της «εικόνας» (κινητό, υπολογιστές, τηλεόραση) στον τρόπο με τον οποίο οι νέοι χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα.
β) Τονίζετε τη σημαντικότητα της καλής γνώσης και χρήσης της μητρικής γλώσσας για τη διάπλαση της προσωπικότητας και της εθνικής συνείδησης των νέων. (350 λέξεις περίπου)
Μονάδες 30
ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)
Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο ποίημα (κείμενο 2); Γιατί, κατά τη γνώμη σας, το ποιητικό υποκείμενο επιλέγει να το χρησιμοποιήσει;
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Ποιο είναι το μοναδικό αντικείμενο μέριμνας του ποιητικού υποκειμένου στο Κείμενο 2 και πώς εσύ αντιλαμβάνεσαι τη σχέση του με τα βασικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά του ελληνικού λαού που επισημαίνονται στο ποίημα; Να αναπτύξεις την απάντησή σου σε 100 – 150 λέξεις.
Μονάδες 15
[1]Η σύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται όταν τα άτομα επικοινωνούν ή συνεργάζονται μέσω διαδικτύου σε «πραγματικό χρόνο», δηλ. την ίδια χρονική στιγμή.
[2] Η ασύγχρονη επικοινωνία πραγματοποιείται σε οποιονδήποτε χρόνο. Παραδείγματα τέτοιας επικοινωνίας είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα μηνύματα κ.ά. αγγλικής γλώσσας».
[3] Είδη ψαριών
[4] Είδη αρωματικών φυτών
[5] Πάλες, καριοφίλια: όπλα που χρησιμοποιήθηκαν κατά την Επανάσταση του 1821.
[6] ομοβροντίες
«Το/τα θέμα/τα προέρχεται και αντλήθηκε/αν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».
