Λωτοφάγοι

Όπως διαπιστώνει ο αριστοφανικός Αισχύλος, οι Επτά είναι «δράμα γεμάτο Άρη» (δρᾶμα Ἄρεως μεστόν), δηλαδή έργο που πλημμυρίζει από το πνεύμα του πολέμου. Ο «Αισχύλος» περηφανεύεται ότι με τον τρόπο αυτό ενέπνευσε στους Αθηναίους θεατές πολεμική αρετή και θάρρος, για να εισπράξει όμως από τον στρεψόδικο «Ευριπίδη» την απάντηση: «Το αντίθετο ισχύει· τους Θηβαίους, δηλαδή τους εχθρούς της Αθήνας έκανες ανδρειότερους στον πόλεμο. Τύψεις πρέπει να νιώθεις»! Ο Ευριπίδης στρέφει τα λόγια του Αισχύλου εναντίον του, όπως ακριβώς ο αισχύλειος Ετεοκλής στους Επτά στρέφει ενάντια στους Αργείους εισβολείς τον συμβολισμό των ασπίδων τους!

Στο κείμενο που ακολουθεί συγκεντρώνονται οι πιο βασικές διαφορές ανάμεσα στην Παλαιά Κωμωδία (486-400 π.Χ.), την οποία γνωρίζουμε κυρίως από το έργο του Αριστοφάνη, και τη Νέα Κωμωδία (323 π.Χ. – 2ος αι. μ.Χ.), κυριότερος εκπρόσωπος της οποίας είναι για μας ο Μένανδρος.

«Για να κάνεις μεγάλα πράγματα, δεν είναι ανάγκη να είσαι μεγαλοφυΐα. Δεν είναι ανάγκη να είσαι πάνω από τους άλλους ανθρώπους. Πρέπει να είσαι μαζί τους», Μοντεσκιέ, Γάλλος στοχαστής. Με αυτή τη φράση ορίζω και καθορίζω την εκκίνηση του εκατοστού άρθρου στο φιλόξενο διαδικτυακό σπιτικό του Φιλολογικού Ιστοτόπου.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο ΔΙΠΛΟΣ ΤΙΤΛΟΣ Η Σαμία αποτελεί ένα από τα έργα εκείνα του Μενάνδρου για τα οποία η παράδοση (άμεση ή/και έμμεση) διέσωσε δύο τίτλους: Σαμία («Η Γυναίκα από τη Σάμο») ή Κηδεία («Το Συμπεθεριό»), δηλαδή σύναψη συγγενικής σχέσης μέσω γάμου — ή, κατά τον Sommerstein, ο οποίος μεταφράζει με τρόπο που παραπέμπει κωμικά στους βασιλικούς οίκους του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, The Marriage Alliance.

Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΚΑΙ Ο «ΤΥΠΟΣ» ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ Με βάση τα όσα είπαμε σε αυτό το κείμενο σχετικά με την ποικιλομορφία και τον πειραματικό χαρακτήρα της κωμωδίας του 5ου αι. π.Χ. (δείτε εδώ ένα σύντομο βίντεο για τα γενικά χαρακτηριστικά της), είναι δύσκολο να μιλάμε για «τυπικά» στοιχεία σε ένα θεατρικό είδος όπως αυτό.

Η συγκριτική εξέταση έργων του αρχαίου ελληνικού δραματολογίου είναι άσκηση πολύ διδακτική. Στο κείμενο που ακολουθεί συγκρίνουμε τις Νεφέλες του Αριστοφάνη και τη Σαμία του Μενάνδρου απαντώντας στα κάτωθι δύο ερωτήματα: Ερώτημα 1ο: Τόσο οι Νεφέλες του Αριστοφάνη όσο και η Σαμία του Μενάνδρου έχουν ως επίκεντρο τη σχέση πατέρα-γιου. Το κάθε έργο, όμως, προσδίδει στο σύνηθες αυτό δραματικό μοτίβο τη δική του ιδιαίτερη χροιά. Σχολιάστε. Ερώτημα 2ο: Χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τους δύο γέροντες, αφενός τον Στρεψιάδη των Νεφελών, αφετέρου τον Δημέα της Σαμίας, τεκμηριώστε την άποψη ότι οι κωμωδίες του Μενάνδρου, σε αντίθεση με αυτές του Αριστοφάνη, επιδιώκουν τον ψυχολογικό ρεαλισμό.