[Ομιλία που εκφωνήθηκε στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας στις 13 Δεκεμβρίου στο πλαίσιο ημερίδας με τίτλο “Cavafy’s world and Cavafy of the world”. Θερμές ευχαριστίες στη συνάδελφο Εύα Πολυβίου για την πρόσκληση. Θεωρώ χρέος του ιστολογίου να κλείσει το 2013, έτος Καβάφη, με μία καβαφολογική ανάρτηση. Δείτε επίσης αυτό και αυτό]
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μετρήσει κανείς την απήχηση ενός ποιητή εντός και εκτός συνόρων. Μπορεί κανείς να κοιτάξει, π.χ., τον αριθμό, το τιράζ και τον τύπο των εκδόσεων του έργου του (αν πρόκειται για ‘βαριές’ φιλολογικές και κριτικές εκδόσεις για τους ειδικούς ή βιβλία με μαλακό εξώφυλλο και άλλα χαρακτηριστικά που έχουν σκοπό την προσέλκυση του ευρέος κοινού). Επίσης, από τις μεταφράσεις των έργων ενός ποιητή μπορεί να διαπιστωθεί αν είναι πράγματι «ποιητής του κόσμου» (με την έννοια της απήχησης στο παγκόσμιο κοινό) — όλως ιδιαιτέρως αν οι μεταφράσεις αυτές δεν περιορίζονται μόνο στις μεγάλες διεθνείς γλώσσες. H παγκόσμια σημασία, τέλος, ενός ποιητή τεκμαίρεται από την έκταση και το βάθος της κριτικής και φιλολογικής μελέτης του έργου του: από τα άρθρα, τα βιβλία, τις διδακτορικές διατριβές, τις επιστημονικές συνάξεις που αφιερώνονται σε αυτόν και ούτω καθεξής.
Ποιητής του κόσμου, όμως, πάνω από όλα, είναι αυτός που ασκεί καθοριστική επίδραση σε μεταγενέστερους ποιητές, όχι μόνο ομοεθνείς αλλά και ξένους. Αυτή η επίδραση μπορεί να εκδηλώνεται ως μίμηση στοιχείων της θεματικής ή του στυλ του, μπορεί όμως να εκτείνεται ακόμη και στη μυθοποίηση χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς του. Η προσωπικότητα, άλλωστε, ορισμένων ποιητών, οι ιδιομορφίες και οι εκκεντρισμοί τους, εν γένει ο συμβολισμός της ιστορικής τους οντότητας, συναγωνίζεται συχνά το ίδιο το έργο τους: αυτό, π.χ., συνέβη στην Αμερική με τη λεγόμενη Beat Generation· αυτό συνέβη εν πολλοίς και με τον Καβάφη, όπως τον είδαν οι ξένοι, και μάλιστα όλως παραδόξως, καθώς η ζωή του Αλεξανδρινού ποιητή δεν είχε τίποτε από τη θορυβώδη και προκλητική έξαρση ενός Ginsberg ή ενός Kerouac.
Ένας ποιητής, λοιπόν, γίνεται «ποιητής του κόσμου», όταν απευθύνεται εξίσου στο εθνικό και το παγκόσμιο κοινό. Γίνεται όμως πραγματικά ποιητής του «κόσμου», των πολλών, καθημερινών ανθρώπων, όταν καταφέρνει να διεισδύσει στις πλατιές μάζες, στη λαϊκή συνείδηση, να βγει δηλαδή από το σκοτεινό και μοναχικό φιλολογικό σπουδαστήριο και να παρελάσει θριαμβευτικά στις πλατιές λεωφόρους της λαϊκής κουλτούρας. Ο μεγάλος παγκόσμιος ποιητής συγκινεί τους ειδικούς, μελετάται, γονιμοποιεί μεταγενέστερους ποιητές και καλλιτέχνες. Όμως γίνεται πραγματικά «ποιητής του κόσμου», δηλαδή του απλού ανθρώπου, όταν αποτελεί μέρος της κοινής καθημερινής εμπειρίας, πάνδημη πολιτιστική περιουσία. Η διαπίδυση του ποιητικού έργου σε μορφές τέχνης με μαζικό κοινό, όπως η μουσική[1] και το σινεμά,[2] είναι μια ένδειξη αυτής της εξέλιξης. Η αποφασιστική απόδειξη όμως ότι ένας ποιητής έχει αναδειχθεί πια σε «ποιητή του κόσμου» είναι όταν οι στίχοι του έχουν εγκατασταθεί στο υποσυνείδητο του συνόλου ως παροιμιώδης και διαχρονική αποτύπωση της συλλογικής σοφίας.
Ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το διαβάσετε στο http://antonispetrides.wordpress.com
