Ενότητα 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Ο Πλούταρχος (περ. 50-120 μ.Χ.) γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Στο έργο του Βίοι Παράλληλοι παρουσιάζει συγκριτικά τις βιογραφίες Ελλήνων και Ρωμαίων πολιτικών –κυρίως– ανδρών. Μεταξύ αυτών είναι και ο Θεμιστοκλής, που παρουσιάζεται παράλληλα με τον Φούριο Κάμιλλο. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε περιγράφεται το γνωστό τέχνασμα του Θεμιστοκλή, πριν από τη ναυμαχία στη Σαλαμίνα, που στόχο είχε να αναγκαστούν οι Έλληνες να ναυμαχήσουν εκεί και να μην υποχωρήσουν στον Ισθμό της Κορίνθου.
Ἀλλ’ ἐπεὶ τῶν πολεμίων ὁ στόλος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν προσφερόμενος τοὺς πέριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς, πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκιννον πραγματείαν. Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκιννος, αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ παιδαγωγός. Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξέρξην κρύφα, κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενος τὰ βασιλέως ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας, καὶ διακελεύεται ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν. Ταῦτα δ’ ὁ Ξέρξης ὡς ἀπ’ εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος, ἥσθη καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη διαζῶσαι τὰς νήσους, ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων.
Μετάφραση
Αλλά, όταν ο στόλος των εχθρών απέκρυψε τους γύρω γιαλούς πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου, πάλι οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν προς τον Ισθμό. Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σχεδίαζε και κατάστρωνε το θέμα σχετικά με τον Σίκιννο. Και ο Σίκιννος ήταν στην καταγωγή Πέρσης, αιχμάλωτος, φιλικός με τον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των δύο παιδιών του. Αυτόν λοιπόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη αφού τον διέταξε να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά, ότι πρώτος αυτός του στέλνει ως πληροφορία ότι οι Έλληνες προσπαθούν να φύγουν και τον συμβουλεύει να τους επιτεθεί ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό και να καταστρέψει τη ναυτική δύναμη. Επειδή ο Ξέρξης δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν τα νησιά, αφού αποπλεύσουν με διακόσια πλοία για να μην ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.
Ερωτήσεις
1.Γιατί οι Πελοποννήσιοι άρχισαν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου;
Οι Πελοποννήσιοι φοβήθηκαν, όταν ο στόλος των εχθρών (περσικός στόλος) πλησίαζε την Αττική από την πλευρά του Φαλήρου, γιατί υπερείχε αριθμητικά σε σύγκριση με τον ελληνικό. Άρχισαν λοιπόν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό, γιατί έτσι πίστευαν ότι θα προστάτευαν τις πόλεις της Πελοποννήσου.
2.Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννος στον Ξέρξη για λογαριασμό του Θεμιστοκλή;
Ο Θεμιστοκλής είπε κρυφά στον Ξέρξη μέσω του Σίκιννου ότι είναι με το μέρος του Πέρση βασιλιά και ότι προσπαθεί να ξεφύγει από τους Έλληνες. Τον συμβούλεψε, λοιπόν, ενώ οι Έλληνες βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό να τους επιτεθεί και να καταστρέψει τη ναυτική τους δύναμη.
3.Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής;
Ο Ξέρξης θεώρησε ότι τα λόγια αυτά είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση και ευχαριστήθηκε. Έδωσε αμέσως διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν τα νησιά, αφού αποπλεύσουν με διακόσια πλοία, ώστε να μην ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.
4.Να αναφέρετε από τη μυθολογία ή την ιστορία περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου.
Ανέκαθεν τα στρατηγικά τεχνάσματα, μυθικά ή πραγματικά, συνόδευαν και συμπλήρωναν τη γενναιότητα. μπορούν να αναφερθούν ο δούρειος ἵππος (το πιο διάσημο τέχνασμα) και το τέχνασμα του Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια, όπου λέγεται ότι παρέταξε τους Έλληνες αραιά, ώστε να φαίνονται περισσότεροι. Ο Πολύαινος τον 2ο αι. μ.Χ. συγκέντρωσε στο έργο του Στρατηγήματα τεχνάσματα που χρησιμοποίησαν διάσημοι στρατιωτικοί ή ακόμη και ήρωες.
Πρόσθετες ερωτήσεις
1.Να χαρακτηρίσετε τον Θεμιστοκλή με βάση το κείμενο της Ενότητας.
Ο Θεμιστοκλής διακρίνεται για την εξυπνάδα του, τη διορατικότητά του, τη στρατηγική του ικανότητα και την τόλμη του να παίρνει και να υλοποιεί κρίσιμες αποφάσεις. Όταν είδε πως οι Πελοποννήσιοι ετοιμάζονταν να φύγουν για τον Ισθμό, δε δίστασε να συμβουλεύσει τον Πέρση βασιλιά να επιτεθεί στον ελληνικό στόλο. Διακινδύνευσε έτσι να χαρακτηριστεί προδότης της πατρίδας του. Τελικά όμως δικαιώθηκε και έδωσε τη δυνατότητα στους Έλληνες να πετύχουν μια σπουδαία νίκη εναντίον των Περσών.
2.Ποιος ήταν ο Σίκιννος;
Ο Σίκιννος ήταν στην καταγωγή Πέρσης, αιχμάλωτος, φιλικός με τον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των δύο παιδιών του.
