«Θάλασσα λανθασμένη δε γίνεται»
Ελύτης
Αν θελήσουμε να σκιαγραφήσουμε με αδρές γραμμές την ταυτότητα της Ελλάδας, είναι βέβαιο ότι ανάμεσα στα βασικά στοιχεία της (αρχαίος πολιτισμός, Παρθενώνας, φιλοσοφία, μυθολογία, τέχνη, ευρωπαϊκός χαρακτήρας κλπ) θα θέσουμε και τη θάλασσα. Η γεωγραφία και η ιστορία, η όλη πορεία και ο διαχρονικός πολιτισμός της Ελλάδας είναι ζυμωμένα με τη θάλασσα.
Η απλή απεικόνιση του χάρτη δεν αφήνει κανένα περιθώριο για να μην εκτιμηθεί ο σημαντικός ρόλος της θάλασσας για τη χώρα μας. Ο αρχαίος πολιτισμός μας ήταν πολιτισμός των παραλίων (της Μικράς Ασίας και της ηπειρωτικής Ελλάδας) και των νησιών. Οι αποικίες μας διασκορπισμένες σ’ όλο το γνωστό τότε κόσμο, στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα, είναι αποικίες θάλασσας. Το εμπόριο και οι δρόμοι του είναι δρόμοι της θάλασσας. Το περίφημο «θάλαττα, θάλαττα» της καθόδου των Μυρίων θα καταδείξει όχι μόνο το τέλος των ταλαιπωριών τους αλλά και το ασφαλές καταφύγιο για τη ζωή τους και για την ευνοϊκότερη συνέχιση του αγώνα τους. Το ναυτικό θα ακολουθεί τον Μέγα Αλέξανδρο ως ένα βαθμό, αν και η εκστρατεία του είναι στο εσωτερικό των ηπείρων. Το Βυζάντιο θα είναι ισχυρό όσο ο στόλος του κυριαρχεί στις θάλασσες. Η Επανάσταση του 1821 θα βρει φοβερή δύναμη από το στόλο των νησιών μας. Ακόμα και η σημαία μας, το εθνικό μας σύμβολο, στη γένεση του σύγχρονου ελληνικού κράτους θα έχει δύο εκφράσεις, μια για την ξηρά και μία για τη θάλασσα, υιοθετώντας τελικά εκείνης της θάλασσας. Ποιο άλλο έθνος αποτύπωσε με αυτό τον έντονα συμβολικό τρόπο την ξεχωριστή ιδιαιτερότητα της θάλασσας στην ταυτότητά του;
Και σήμερα ποια είναι η σχέση μας με τη θάλασσα; Στην εποχή της κρίσης δύο τομείς της παραγωγικής διαδικασίας παραμένουν αλώβητοι και συνεισφέρουν τα μέγιστα στην ανόρθωση της οικονομίας μας, ο τουρισμός και η ναυτιλία. Τα ελληνικά πλοία οργώνουν θάλασσες και ωκεανούς και έχουν τον εμπορικό μας στόλο στην πρώτη θέση στην παγκόσμια σκηνή για δεκαετίες και δεκαετίες. Η μεγάλη πλειοψηφία των πόλεών μας και του αστικού πληθυσμού μας βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα. Οι περισσότεροι Έλληνες ζουν και αναπνέουν απ’ αυτή. Έχουν μια σχέση ζωής μαζί της. «Το αίμα μας είναι αλμυρό. Η αλμύρα είναι στις βάρκες μας και στα καράβια μας, στα σπίτια μας και στο δέρμα μας», λένε χαρακτηριστικά οι ψαράδες μας που ζουν τη ζωή τους μέσα στη θάλασσα, αλλά και όταν βγαίνουν στην ξηρά πάλι τη θάλασσα αγναντεύουν…
Η Ελλάδα δεν μπορεί να νοηθεί σε καμιά περίπτωση χωρίς τη θάλασσα. Θα ήταν άλλη χώρα χωρίς αυτή, και οι Έλληνες θα είμαστε «άλλοι»! Η θάλασσα πάντα δίνει μια ξεχωριστή αισθητική αντίληψη για την πραγματικότητα. Δίνει ανοιχτούς ορίζοντες. Σε καλεί σε μια περιπέτεια γεμάτη προκλήσεις. Εδώ δεν μπορείς να είσαι αδρανής και να εφησυχάζεις. Οφείλεις να είσαι πάντα ανήσυχος και ενεργός, να καινοτομείς και να νεωτερίζεις. Να αναπλάθεις διαρκώς τη ζωή σου για να δημιουργείς το δικό σου μέλλον. Πρέπει να είσαι επινοητικός και να παίρνεις διαρκώς πρωτοβουλίες. Συνειδητά ή ασυνείδητα κάθε ναυτικός μας έχει κάποιο ίχνος του Οδυσσέα μέσα στη καρδιά του. Αλλά και κάθε Έλληνας – που έχει διαβάσει ξανά και ξανά την «Οδύσσεια» – δεν νιώθει το μεγαλείο και την περιπέτεια της ζωής του καμωμένα με της θάλασσας τα ψιθυρίσματά της και τα τραγούδια της, με τα γαληνέματά της και με τις αντάρες της;
Τα νησιά και οι βραχονησίδες του Αιγαίου, του Ιονίου και όλων των πελάγων μας μαζί με τα παράλια της ηπειρωτικής Ελλάδας συνθέτουν τον πιο πλούσιο γεωγραφικό διαμελισμό στον Κόσμο. Κάθε νησί μας και μια ψηφίδα μοναδικής ομορφιάς. Κάθε νησί μας με τη δική του αισθητική εικόνα, με ξεχωριστά παιχνιδίσματα της θάλασσας με την ξηρά. Η φτώχεια των βραχωδών νησιών μας μετασχηματίστηκε σε πλούτο των θαλασσών μας χάρη στην επινοητικότητα και στη θέληση των νησιωτών για να κατακτήσουν τη ζωή τους. Και το πιο μικρό νησί μας, από τις Οινούσες μέχρι το Αγαθονήσι, από τους Παξούς μέχρι τα Κύθηρα, θα δώσει πλοιοκτήτες που οργώνουν κάθε γωνιά του πλανήτη μας.
Όσο ταξιδεύεις σε μέρη και μέρη της Γης και γεύεσαι την τοπική κάθε φορά ομορφιά – γητευτής ων του «διαφορετικού» – και νιώθεις ψυχική αγαλλίαση για την ευρηματικότητα της Φύσης και για την ομόρροπη επινοητικότητα των ανθρώπων, τόσο περισσότερο συνειδητοποιείς την ομορφιά της ομορφιάς των ελληνικών θαλασσών, τόσο περισσότερο νιώθεις τη βαθιά επιθυμία να αγκαλιάσεις το Αιγαίο, να είσαι την ίδια στιγμή σε κάθε νησί και να γεύεσαι τη μοναδική έκσταση που σου δωρίζει με κάθε κολπίσκο του, με κάθε παιχνίδισμα των κυμάτων και των βράχων του…
«Τη θάλασσα τη θάλασσα ποιος θα μπορέσει να την εξαντλήσει;»
Σεφέρης
