Του Νίκου Τσούλια
Σχεδόν χωρίς να το πολυκαταλάβουμε έχει αναπτυχθεί ένας ολόκληρος καινούργιος κόσμος, ένα απόλυτα παγκοσμιοποιημένο τεχνολογικό πεδίο, μια νέα δυνατότητα της ιστορίας του ανθρώπου, μια άγνωστη μέχρι τώρα σύλληψη του χωροχρόνου, μια καινούργια πραγματικότητα, ο κυβερνοχώρος (cyberspace).
Και ενώ η κοινωνική πραγματικότητα εξακολουθεί να κινείται στους δικούς της αργούς ρυθμούς εξέλιξης, η τεχνολογική πανοπλία του ανθρώπου μετασχηματίζει σε σημαντικό βαθμό την πραγματικότητα δισεκατομμυρίων ανθρώπων και προκαλεί ευρείες μεταλλάξεις στην οικονομία, στην κοινωνία, στον πολιτισμό, χωρίς βέβαια να είναι απόλυτα ερμηνεύσιμο και κατανοητό το όλο σκηνικό των αλλαγών. Ωστόσο οι μεταλλάξεις στο συγκείμενο κάθε λαού και κάθε χώρας είναι δεδομένες. Ας δούμε ένα μέρος της όλης εικόνας. «Το 2011, περίπου τα τρία τέταρτα (73%) των ευρωπαϊκών νοικοκυριών είχαν πρόσβαση στο Διαδίκτυο από το σπίτι τους και, το 2010, πάνω από το ένα τρίτο των ευρωπαίων πολιτών (36%) πραγματοποιούσαν επιγραμμικές τραπεζικές συναλλαγές. Το 80% των Ευρωπαίων νέων επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω επιγραμμικών υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης και, κάθε χρόνο, περίπου 8 τρισεκατομμύρια δολάρια αλλάζουν κάτοχο μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου»[i].
Ο κυβερνοχώρος αποτελεί ένα νέο σύστημα αναπαραγωγής του πολιτισμού του ανθρώπου, για να προωθηθούν νέες δυνατότητες στη γραφή της ιστορίας, για να «γνωρίσουν» οι γνώσεις των επιστημών (και δη των θετικών επιστημών) νέες άγνωστες «πιένες δόξας», για να αναπτυχθούν ασύλληπτες μέχρι τώρα δυνατότητες των κοινωνιών, για να «συναντηθούν» άνθρωποι που δεν συναντιούνται ποτέ με τους κλασικούς δρόμους του φυσικού χώρου.
Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η τεχνολογία του ανθρώπου αλλάζει «παράδειγμα», ότι προκαλεί μια ασυνέχεια, μια ιστορική τομή, μεγαλύτερη ίσως απ’ εκείνη της Βιομηχανικής Επανάστασης. Είμαστε μόλις στα «προεόρτια» και ακόμα λίγα γνωρίζουμε και ακόμα λιγότερα κατανοούμε όσον αφορά την πολιτεία του Κυβερνοχώρου.
Όμως κάθε νέα δυνατότητα ευρείας έκτασης στην ιστορία προκαλεί εκτός των άλλων και δέος. Γιατί δεν πρόκειται μόνο για μια παραδοσιακή ανατροπή των παραμέτρων και των ιστορικών δεδομένων της νεωτερικότητας ούτε για μεγαλύτερες και περισσότερες δυνατότητες πολιτισμικής και κοινωνικής εξέλιξης σε μια έντονα επιταχυνόμενη πορεία της ανθρωπότητας.
Πρόκειται για μια ιστορική διαδρομή που μετουσιώνει σχεδόν όλες τις μορφές της δημόσιας και της προσωπικής ζωής, για τη δημιουργία μιας παγκόσμιας εικονικής πραγματικότητας, η οποία όχι μόνο συρρικνώνει την πραγματική πραγματικότητα αλλά και υποστασιοποιεί μια νέας μορφής φαντασιακή πραγματικότητα. Προφανώς ένα τέτοιας έκτασης «γεγονός» δεν μπορεί παρά να έχει πολιτικές και ιδεολογικές θεωρήσεις και προεκτάσεις. Οι κοινωνιολογικές όμως αναλύσεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα δεν είναι ικανοποιητικές για να φωτίσουν όλες τις πλευρές του «φαινομένου» του κυβερνοχώρου. Σε αυτή τη δυστοκία έχει παίξει ρόλο και το στοιχείο της μη σαφούς οριοθέτησής του με βάση τον παραδοσιακό και πολυχρησιμοποιούμενο άξονα «αριστερά – δεξιά». Απαιτούνται, ως εκ τούτου, πιο διεισδυτικές και πιο διεξοδικές έρευνες και αναλύσεις για να φωτιστεί το εύρος των κυοφορούμενων αλλαγών του κυβερνοχώρου στο σύγχρονο πολιτισμό.
Μπορούμε όμως να προσεγγίσουμε μερικά βασικά στοιχεία και πρώτα – πρώτα το ζήτημα της γλώσσας που προάγεται μέσω του διαδικτύου, αφού η γλώσσα και η κουλτούρα είναι το πρώτιστο συστατικό στοιχείο του πολιτισμού. Εδώ η διαπίστωση είναι κοινή και απόλυτη. Η κρατούσα γλώσσα είναι η αγγλική, η οποία όμως έχει ήδη επικρατήσει ως lingua franca της εποχής από την πριν του κυβερνοχώρου περίοδο και απλώς ο κόσμος του διαδικτύου ισχυροποίησε μια ήδη κρατούσα τάση και εξέλιξη. Η ερμηνεία για το δεδομένο αυτό είναι εύκολη. Η ανάπτυξη του κυβερνοχώρου είναι κυρίως αμερικανική υπόθεση, αν και η απαρχή του περίφημου World Wide Web (www) ήταν ευρωπαϊκή υπόθεση μέσω των πρώτων βημάτων του πειράματος του CERN. Αγγλόφωνο είναι, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στατιστικά στοιχεία, το 85% των κόμβων του Διαδικτύου. Ακολουθεί η γαλλική γλώσσα με 2%, ενώ όλες οι άλλες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων της ισπανικής, της γερμανικής και της ιταλικής, απειλούνται με εξαφάνιση από τον κυβερνοχώρο.
Τι γίνεται όμως με την ελληνική γλώσσα. Εδώ οι εξελίξεις ίσως να μην είναι και τόσο απαισιόδοξες. Ας δούμε μια μικρή αναφορά. «Πρώτος ο Νίκολας Νεγκροπόντε, ιδρυτής και επικεφαλής του Media Lab στο ΜΙΤ, παρατήρησε ότι «η ψηφιακή εποχή είναι ό,τι πρέπει για την Ελλάδα». Ο Νεγκροπόντε επεσήμανε ότι, από πολιτισμική άποψη, η παγκοσμιοποίηση που ευαγγελίζεται το Δίκτυο έρχεται γάντι στον οικουμενισμό της ελληνικής κουλτούρας. Από τεχνολογική άποψη, το Internet θα ενώσει Ελλαδίτες και αποδήμους. Ανάλογη άποψη έχει και ο διευθυντής του Εργαστηρίου της Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ Μάικλ Δερτούζος: «Η Ελλάδα μπορεί σε έναν ή δύο αιώνες να μετατραπεί από φυσικά δεμένη χώρα της Μεσογείου στο ελληνικό δικτυωτό έθνος», επεσήμανε»[ii]. Η μικρή ούτως ή άλλως παρουσία της ελληνικής γλώσσας στον παγκόσμιο γλωσσικό χάρτη δεν έχει να χάσει και τίποτα˙ αντίθετα μπορεί να βρει νέες δυνατότητες και ευκαιρίες για περαιτέρω εξάπλωση. Θα δούμε αυτή την προοπτική στη συνέχεια…
[i] http://ec.europa.eu/cyprus/news/20120328_cybercrime_centre_el.htm
[ii] http://www.mani.org.gr/apopseis/ellglosa/elliniki_glossa.htm
