Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου: Διδακτική ενότητα 5 – Ο πρωταγόρειος μύθος: η κλοπή της φωτιάς έντεχνη σοφία και λόγος (Κριτήριο αξιολόγησης)

Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου: Διδακτική ενότητα 5 – Ο πρωταγόρειος μύθος: η κλοπή της φωτιάς έντεχνη σοφία και λόγος (Κριτήριο αξιολόγησης)

Ι.  Διδαγμένο κείμενο: Πλάτων, Πρωταγόρας 321b-322a

Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί –ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι– καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν –πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν– εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.

 

ΙΙ.Παρατηρήσεις

Α1.α.Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο: 

1. Ο Επιμηθέας σκόπιμα αφήνει τον άνθρωπο χωρίς εφόδια.
2. Ο Προμηθέας έρχεται να ελέγξει τη διανομή των εφοδίων.
3. Ο Προμηθέας προβληματίζεται για το πώς θα σώσει τον άνθρωπο.
4. Η είσοδος στην ακρόπολη του Δία επιτρέπεται στον Προμηθέα.
5. Μετά την παρέμβαση του Προμηθέα ο άνθρωπος αποκτά αφθονία αγαθών. (μονάδες 5)

 

      β.Για κάθε μία από τις παραπάνω απαντήσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το κομμάτι του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνει. (μονάδες 5) 

Μονάδες 10

Β1.    Να περιγράψετε την προσωπικότητα και τον ρόλο του Επιμηθέα στη διανομή των εφοδίων, λαμβάνοντας υπόψη τις λέξεις και τις φράσεις του αρχαίου κειμένου που αναφέρονται σε αυτόν.

Μονάδες 10

Β2.    Ποια αξία αποδίδεται στην «ἔντεχνον σοφίαν» και την πολιτική τέχνη, όπως φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο αυτές φυλάσσονται; Για να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, να στηριχτείτε στο παρακάτω απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος […] κλοπῆς δίκη μετῆλθεν».

Μονάδες 10

Β3.    Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:

      α.Η αμφισβήτηση είναι ίσως το μόνο σημείο που ο Σωκράτης έμοιαζε με τους σοφιστές.

      β.Η μήνυση εναντίον του Σωκράτη έγινε από Άνυτο.

      γ.  Ο Πλάτωνας στην Απολογία του αναφέρει ότι ο Σωκράτης πίστευε ότι επειδή αδικήθηκε από τους συμπολίτες του δεν αποτελούσε  δικαιολογία για να διαπράξει αδικία εναντίον των νόμων της πόλης του.

      δ.Ο Σωκράτης αναζήτησε την αρχή κάθε ηθικής έννοιας, που δεν επηρεάζεται από ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες.

      ε.  Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα από το δεύτερο ταξίδι του στην Σικελία, ο Πλάτωνας ίδρυσε τη σχολή του, την Ακαδημία.

Μονάδες 10

 

Β4.    Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας κάθε μία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της στήλης Β. (Στη στήλη Β περισσεύουν τρεις λέξεις.)

 

Στήλη Α	Στήλη Β
εἱμαρμένη	εισιτήριο
ἐξιέναι	είσοδος
ἔσχε	κλεψύδρα
κλέπτει	σχίσμα
λαθών	μερίδιο
	λοιπόν
	λήθη
	σχήμα

Μονάδες 10

Β5.    ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 

Αισχύλος, Προμηθεύς δεσμώτης, στίχοι 476 – 487, 500 – 506 

Μιλάει ο Προμηθέας: 

Με τη συνέχεια πιο πολύ θα ξαφνιαστείς ακούγοντας            [476] 

τι τέχνες και τεχνάσματα σκαρφίστηκα. 

Και πριν απ’ όλα τούτο: όσοι πέφτανε άρρωστοι

δεν είχαν γιατρικό ή να το μασήσουν 

ή να το καταπιούν ή να το αλείψουν πάνω τους,                [480] 

μόνο καταμαραίνονταν χωρίς φάρμακα ν’ ανακατεύουν, 

αμυντικά μέσα για όλες τις αρρώστιες. 

Και τα πολυάριθμα είδη της μαντικής τους ταξινόμησα 

και πρώτος απ’ τα όνειρα ξεχώρισα όσα μέλλονται                [485] 

να βγουν αληθινά, κι ερμήνευσα τα αινίγματα

τα φραστικά και τα συναπαντήματα του δρόμου.

[…]

Να το έργο μου. Κι ό,τι πολύτιμο έχει η γη                         [500]

κρυμμένο απ’ τους ανθρώπους μες στα σπλάχνα της,

το μπρούντζο και το σίδερο, το ασήμι, το χρυσάφι,

ποιος άλλος θα ’λεγε πως τους το έδειξε πριν από μένα;

Κανείς, το ξέρω, εκτός αν φλυαρεί κι ανοηταίνει.

Με δυο λόγια μάθε τα πάντα: όλες οι τέχνες                     [505]

οι ανθρώπινες είναι δωρεές του Προμηθέα.

(μετάφραση Παν. Μουλλά)

 

Αφού μελετήσετε το παραπάνω μεταφρασμένο απόσπασμα από τον Προμηθέα δεσμώτη του Αισχύλου, να συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται ο χαρακτήρας του Προμηθέα, με βάση τα λόγια και τις ενέργειές του, σε κάθε ένα από τα δύο κείμενα, στον Πρωταγόρα και τον Προμηθέα δεσμώτη. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

 

ΙΙ.Αδίδακτο κείμενο: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά 6.1.1.1. -6.1.3.5

Η εισβολή των Θηβαίων στη Φωκίδα και η αποστολή βοήθειας από τους Λακεδαιμονίους με τον Κλεόμβροτο στη Φωκίδα. Τα τεκμαινόμενα στη Θεσσαλία.

 

Οἱ μὲν οὖν Ἀθηναῖοι καὶ Λακεδαιμόνιοι περὶ ταῦτα ἦσαν. οἱ δὲ Θηβαῖοι ἐπεὶ κατεστρέψαντο τὰς ἐν τῇ Βοιωτίᾳ πόλεις, ἐστράτευον καὶ εἰς τὴν Φωκίδα. ὡς δ’ αὖ καὶ οἱ Φωκεῖς ἐπρέσβευον εἰς τὴν Λακεδαίμονα καὶ ἔλεγον ὅτι εἰ μὴ βοηθήσοιεν, οὐ δυνήσοιντο μὴ πείθεσθαι τοῖς Θηβαίοις, ἐκ τούτου οἱ Λακεδαιμόνιοι διαβιβάζουσι κατὰ θάλατταν εἰς Φωκέας Κλεόμβροτόν τε τὸν βασιλέα καὶ μετ’ αὐτοῦ τέτταρας μόρας καὶ τῶν συμμάχων τὸ μέρος. Σχεδὸν δὲ περὶ τοῦτον τὸν χρόνον καὶ ἐκ Θετταλίας ἀφικνεῖται πρὸς τὸ κοινὸν τῶν Λακεδαιμονίων Πολυδάμας Φαρσάλιος. οὗτος δὲ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ Θετταλίᾳ μάλα ηὐδοκίμει, καὶ ἐν αὐτῇ τῇ πόλει οὕτως ἐδόκει καλός τε κἀγαθὸς εἶναι ὥστε καὶ στασιάσαντες οἱ Φαρσάλιοι παρακατέθεντο αὐτῷ τὴν ἀκρόπολιν, καὶ τὰς προσόδους ἐπέτρεψαν λαμβάνοντι, ὅσα ἐγέγραπτο ἐν τοῖς νόμοις, εἴς τε τὰ ἱερὰ  ἀναλίσκειν καὶ εἰς τὴν ἄλλην διοίκησιν. κἀκεῖνος μέντοι ἀπὸ τούτων τῶνχρημάτων τήν τε ἄκραν φυλάττων διέσῳζεν αὐτοῖς καὶ τἆλλα διοικῶν ἀπελογίζετο κατ’ ἐνιαυτόν. καὶ ὁπότε μὲν ἐνδεήσειε, παρ’ ἑαυτοῦ προσετίθει, ὁπότε δὲ περιγένοιτο τῆς προσόδου, ἀπελάμβανεν. ἦν δὲ καὶ ἄλλως φιλόξενός τε καὶ μεγαλοπρεπὴς τὸν Θετταλικὸν τρόπον. οὗτος οὖν ἐπεὶ ἀφίκετο εἰς τὴν Λακεδαίμονα, εἶπε τοιάδε.

 

Λεξιλόγιο

ἐνιαυτός = έτος

 

ΙΙ.Παρατηρήσεις

1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα («Οἱ μὲν οὖν Ἀθηναῖοι… καὶ τῶν συμμάχων τὸ μέρος.»).

Μονάδες 10

2. Ποιες αρμοδιότητες είχαν αναθέσει οι Φαρσάλιοι στον Πολυδάμαντα και πώς ανταποκρίθηκε εκείνος σ᾽ αυτές;

Μονάδες 10

3.α)  Να βρείτε τρία ρήματα σε αόριστο και να γράψετε τον ίδιο τύπο στον ενεστώτα.

β)   Να βρείτε δύο ουσιαστικά της α´ κλίσης και δύο της γ´ και να γράψετε την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό.

Μονάδες 10

4.α)τὰς ἐν τῇ Βοιωτίᾳ, αὐτῇ, αὐτῷ, ὅσα, τοιάδε. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.

   β)   οἱ δὲ Θηβαῖοι ἐπεὶ κατεστρέψαντο τὰς ἐν τῇ Βοιωτίᾳ πόλεις, ἐστράτευον καὶ εἰς τὴν Φωκίδα.Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις (κύριες, δευτερεύουσες) στην παραπάνω περίοδο.  

Μονάδες 10